장음표시 사용
51쪽
mas. unquam plures scopo, quam vicenae. Quae ΡLINII verba eruditissimi viri a nobis antehac citati, multis Commentationibus illustrare contenderunt. QDrum summam hanc accipe: Scilicet caulis papyri, resectis utrinque praesegminibus, diuidebatur secundum longitudinem in duas partes aequales; hae postea acu, seu ferro subtilissimo, in bracteas, siue tenues philyras, dispescebantur:
quarum bractearum, quae medio caule continebantur, tenuissimae erant , optimamque et tenuissimam dabant chartam; ceterae, quae cortici exteriori propius adhaerebant, deteriores existimabantur, minusque bona ex iis charta contexebatur. Porro philyrae illae acu separatae super tabulam, seu asserem ligneum , madentem turrbida Nili aqua, quae conglutinabat plagulas, extendebantur, et, velut statumen in tela extensum, primam schedam Constiti iebant. Super istas philyras in tabula directas aliae deinde, transuersa serie, Velut subtemen, decussatim collocabantur, quae alteram schedam constituebant. Adeoque in chartis subtemen stamini imponebatur, et glutinis ope utrumque coniungebatur ; non vero, qUemadmodum in tela, intercurrentibus se mutuo et permixtis staminibus,
alterum alteri inserebatur. Vtraque scheda, siue plagula sic contexta, et turbido Nili liquore ingesto pro quo aliquando gluten usurpatum arctius coniuncta, praelis imponebatur, ut redundans aquae humiditas exprimeretur. Inde exemtae sele exliccabantur, siccatae in scapos dirigebantur. Singuli autem scapi priscis temporibus XX, inferiori aevo, tantum X plagulas Continebant; quemadmodum hodie XXV aut XXIV plagulae in uno scapo nostrae
chartae numerantUr. Denique chartae tales Aegyptiacae Romam delatae in certis chartariorum os laciniS re rabantur, et magiS magisque usui scribendi et ornatui accommodabantur. In cuiusmodi chartis Cum primis tenuitas, densitas, candor et laeuor, commendabatur, perque imagni intererat, si ceteras latitudine stiperarent. V. Vbi igitur chartae eo, quo diximus, modo paratae erant, glutine in longam seriem coniungebantur, pro magnitudine libri futuri. Glutinis usum in voluminibus parandis innuit LUCIANVS, in Dialogo aduersus indoctum , p m. 3Τ7 ubi simul et alias ornandorum librorum rationes recenset -Tίνορ ἀυτος εχων
glutivo in circumcidi i croco cedroque illinis , Iesiibus vestis , iisque
52쪽
dum erat OPUS. Atque primum quidem ara, mrii parte, a librarias succes se pro cebautis, Izz
pluru, in Guersam et remotiorem analogii frontem , A qua tamen ratione imago Lucae sicribentis Iam
Istas autem Chartarum aliarumque materiarum
Emnus olim dixerunt. Sic Mastae Lis I Nunc edere me iubelibesibio β 0 Lecti, is tibi pagonis duobus,
Tmque quoterque mihi sinitur cormine paruo Argina facta tibi , quam cupis esse breuem etenim rationem imminis reddit i si non I in Orig. c. Io. Volumnis p rtes, Inquit, saginae dicuntur, eo auod sibi anmc m compinguntur. Vnde accidit, ut deincens Dast nul ,
Pro toto libro poneretur, veluti apud M i LV n
Matronae puerique, vir is fur, Hobis pagina nostra dictatur. Et L. I, Epigr. σοῦ Lasiva est nobis pagina, vita Iroba est se A r 'PPς i/bgntur. Quod patet ς Og - m, L. IV ΜΑna AiΑLis: PAVςς me iam satis es, obe libede:
Iam peruenimus usque ad umbilicos. Tu procedere adhuc et ire quaeris,
Nec Amma potes in Abera teneri Sic
53쪽
M tanquam tibi res peracta non sit, 2De prima qIoque pagina peracta est. summa enim scheda hic pro extrema libri pagina, seu λι , de quo paullo post dicemus, accipitur, primaeque paginae opponitur. Alioqui plures significationes vocis schedae traduntur;
de quibus adeas licet HERΜoLΑvM BARBARV Μ, Castat. Plin. L. XIII, c. H. et GUIL. BuDAEVΜ, annot. in Ranae ad L G g. Nauem, s. de Exercit. Act. GuILANDIΝvΜ in Ain. depo r. m. 3, p. s7. H. item RADERvΜ, ad epigramma ex Martiale modo algatum. Cumprimis vero inelaborata scripta, et nondum compaecta, schedae dicebantur. Sic ISIDO Rus L. VI Orig. c. I Scheis es inquit, quod adhae emendatur , et necdum in libris relatum es. Graeci has conglutinatas voluminum plagulas σελίδας quoque nominarunt. Videatur s A L M A s I v S- piseum p. gos. Contra vero partes, siue plagulae codicum, de quibus alio tempore agemus , Graecis πτυ- tabellae , proprie dicebantur. Locus, ubi istae volu , minis partes coibant, et altera alteri in longitudinem agglutinabatur, συριβολη, siue commissura, vocabatur. Quo aptius vero istae plagulae cohaerebant ne commissurae hiarent; eo pulchriora habebantur volumina. Vnde Rex Ptolemaeus in isto volumine legis, quod LXX Interpretes a Pontifice EleaZaro attulerant, τῆς συμι - βολης ἀνεπιγνωσον, h. e. commissuras ita latentes , ut visu discerni non potuerint, multum diuque admiratus esse a Iosepho perhibetur. Ceterum peculiare illud est, neque hic Plane praetermittendum , quod LEO A L L A Ti V S , in Animadu. σd monum. Etrusci p. 6s, obseruauit, coria, ex quibus vetustiores volumina aliquando confecerunt, nullo glutine, sed filo tantum, consuta fuisse. Etiam M AB ILLO NIvS, L. I, c. δ, de ρο diplom. memorat, Bullam Iohannis Papae XIII pro Remensi S. Remigii coenobio, in duabus scriptam esse membranis, membraneo vinculo per medium simul coniunctis.
VL Prima itaque scheda, seu plagula, quae primo loco glutinata viplurimum auctoris nomen et operis titulum initiumque, aduersa voluminis parte, referebat, dicebatur. Contra εσχατοκολλον, seu siue summa scheda, erat extrema voluminis plagula, cui ultimo loco glutinatae umbilicus addebatur. Atque hoc in voluminibus idem erat, quod in codicibus extrema tabella, vel in ceratis codicillis , extrema cera. Rem hanc clariorem reddunt duo illa loca, quae ex Μ ARTI ALEG modo
54쪽
modo attulimus, videlicet ex Epigr. 1, L. II, et EpigrisI, L IT
bendum esse contenderunt, deducentes has voces a κῶλον, quod est membrum; quia sit vel primum, vel ultimum scripturae membrum. Sed SALMAS iv S ad Vopisc. p. 7o , et de modo Usur. p. in vulgarem scribendi rationem retinere maluit, derivans has voces ἀπο τῖ κολλα, quod est gluten; quis, uti diximus, dum plagulae scaporum ita 'volumen extendebantur, , primo; τοκάλλιον, postremo loco, glutinabatur. Alioquin etiam in chartae scapis nondum perscriptis prima scheda appellabatur. Cum enim scipias, quemadmodum paullo ante Honuimus, plures paginas vel schedulas complecteretur; hinc, docentibus Cu-IA C i o, in f o sit. MDed. XLIIII, c. a , et S A LM ASIO in Vopiscum, p. 7 , in sola prima scheda annotatum erat , quo Comite sacrarum largitionum, quo tempore, quo loco, et a quo artifice, charta illa confecta futiliat. Hoc autem πρωτοκοαλον sitie hanc primam schedam, cum scribendo inutilis esset, tabelliones et librarii, veluti
immundam, exscindere consileuerant. IUSTINIANVS vero, N)tieli. XLIV. constituit, ut in contractibus conscribendis tabelliones protocolla relinquerent, nec in aliam, quam quae protocollum
locum illustrauit, adiicere: 'otocodum, inquit, alius maiorem et regiam chartam interpretatur ; alius schedom negligentius scriptam, alius ememplar fur=Dulorum , quo tabelliones Dii Iolent. Omnes ei rant vehementer. I hodie chartae habent nθIam aliquam , ex qua dignoscitur , quis eam chartam praeparauerit ; ita habebant otim chartae breuem HUNolutioVem , quae declarabat , quo Comite Largitionum sub cuius cura et chortariae erant) quo tempore et a quo pra
paratne fuissent chartae ; ex eo coarguebatur saepe sol tas. Postea ista vox ibo cossi ad alias etiam res significandas restricta est. Ita
55쪽
LiI 8 R v M v E I v M. scaliqua ado appollatur prima concinnatio, et raptim confecta scriptura, quae meliorem Compositionem desiderat. De- ni itie et illi libri Protocosia dici coeperunt, in quos publica r ferri solent. Videsitur sIMON SCHARDIus in Lexico Iuridiso,ngs o Libus in Thesauro Practico, itemque atii. VIL Multitudo et numerus plagularum, quae isto modo sibi inuicem glutine annectebantur, non facile definitus reperitur. Prout enim libri, vel maiores, vel breuiores erant; ita plures, vel pauciores plagulas continebant. Hinc pro diuersitate arguinei, torum, qluae tractabantur, e Xigua aliquando Volumina erant, quae vix duabus tribu siue plagulis tu longitudinem conglutinatis constabant. De cuiusmodi breuiori volumine MARTIALis loquitur,
I gr. L Ur i Lectis vix tibi paginis duabus,
Spectas εσχοιτο κόλλιον, Seuere.
Et paullo post: idem Poeta de exigua voluminum suorum mole loquens scribit uuid prodest mihi tam macer libet uoi do ei inor ut sit umbilico, Si totus tibi triduo legatur 'Quemadmodum autem magna in latitudine plagularum chartace
rum, ex quibus cumprimis volumina componebantur, disterentia fuit, dum, auctore PONio, L. XIII. c. Ia, Hisor. Natur. tredecim digitorum fuit optimis chartis ; duo detraeti sunt Hieraticae, ita dictae ; Fanniana denos habuit, et uno minus Amphitheatrica; pauciores Sattica; Emporeticae breuisas sex digitos non excessit: ita ab hac paginarum latitudine nec earundem longitudinem adeo discrepastu animaduertes, si, quae conficiendae veterum papyri ratio fuerit, paullo diligentius attenderis. Erant aliquando Parua volumina, quae proprie dicebantur libelli. Saepius in conaficiendis voluminibus commodioris Vsus rationem habuerunt. Huc pertinet, quod Μ ARTI A Lis de suo libello cecinit, L IL, Epigr. Id Ter centena quidem poteras Epigrammata ferre , Sed, quis te ferret perlegeretque, Liber' Sed et grandia aliquando componebantur volumina, quae pluribus plagulis inter se coniunctis producebantur. Huc Pertinet illud A. GELLII L. XIIII, si si Dat mihi librum groni volumine. Et MABILLONIVs, .e. re Dissim . I, c. se, Obseruauit, etiam in-G a ter
56쪽
sa DISPUT. II. DE ORNAMENT Ister diplomata antiqua , multa occurrere ex papyro Aegyptiaea inusitatae longitudinis volumina. Sic se vel Diploma Benedicti III vidisse testatur, cuius latitudo duorum pedum, sed altitudo ad pedes unum et viginti, porrigatur. Facile enim in molem amplam excrescebant libri, qui in chartis describebantur; propterea, quod uiplurimum non οπι τΘόγρια φοι erant, siue aduerse quoque -descripti; unde necesse erat, ut aliquando in plura separata volumina, quemadmodum infra monebimus , dispescerentur. VIII. Sed haec de magnitudine voluminum in praesens monuisita sufficiat. Nunc, priusquam ad reliqua progrediar, operae pretium facturus mihi videor, si antiquam scribendi rationem in voluminibus breuiter exposuero. Nolo autem latius evagari, et varia scripturae genera, apud diuersias gentes diuersis temporibus usitata, pluribus commemorare. Magna scilicet est diuersitas scribendi non in codicibus solis , sed etiam in voluminibus, ratione loci, et eius, unde; et illius, quo scribentes procedere i-lent. Sane HERΜANNvs HvGo, in libro de prima scribendi ori. gine , c. VIII , quatuor ac viginti huiusmodi modos recensuit: inter quos quatuor potissimum in usu frequentiores fuerunt. Non nullae enim gentes a dextra sinistrorsum scripserunt; qualis struehendi ratio Ebraeorum , Chaldaeorum, Syrorum, Arabum, aliorumque in Oriente populorum , et hodie magnam partem Indo rum est. Aliae gentes itidem a dextra sinistrorsum scripserunt; sed, ubi ad sinistram paginae partem deuentum , inde dextrorsum inscribendo recurrentes, versus, siue lineas, duxerunt; quemadmodum boues in arando sulcos deducunt. Qiod vetustissimi Graeci βε προφηδον γράφειν vocarunt. Rursus alii a summo in imum scripserunt. Atque hunc scribendi modum, quo olim, te e DI ODOR.s1 C. L. II, Taproianae usi sunt, hodieque Sinenses et quidam Indorum utuntur, Graeci Taepocon dixere. De cuius vocis scriptura et origine adeundus S A M. PEI IΤus, Comm. in L L Atticas,
L. II, c. I. Quartu3 deinceps scribendi modus , est a sinistra dextrorsum ; quein non solum nos Germani sequimur, aliique; sed Graeci etiam atque Latini, in codicibus iuxta atque voluminibus
describendis, olim adhibuerunt. Qua de re consulas licet 1 o. GE R. vos si v M, de arte Grammat. L I, e. 3 . Nec dubium est, quin v IN C. CONTARE Nus, in Commentariis suis de uniuerso scribendi ratione quos L AVR. P1GNonius, in libro de Seruis veterum,
laudauit , plura congesserit ; si opus hoc unquam lucem adspexit.
57쪽
Quod vero speciatim ad postremam scribendi rationem attinet;
cum Graeci, tum Latini, si volumina conscribebant, initium a προὐτοκολλω, siue prima scheda, faciebant, adeo, ut titulo operis et audioris nomine, neque non indicibus, qui collectam materiarum summam exhibebant, aliquando praemiais, per latitudinem voluminis dextrorsum scriberent, ita, ut versus quiuis, ab altera ora coeptus, in altera desineret. Quod cum varia Scriptorum loca testentur, satis iam imago Lucae scribentis, quam Fig. p. ex L ΑΜ-BECIo exhibtiimus, declarare valet. Atque Graeci quidem et Latini continua orationis serie bia voluminibus scripserunt, nec, quamuis fieri potuisse haud inficias eam, in varias columnas, siue, areas, uti Ebraei, de quibus alias dicam, scripturam distinxisse de prehenduntur, nisi interstinctiones veteris scripturae librorumque
sectiones, huc quodammodo referre velis. IX. Equidem ultima Graeciae tempora, sicut accentus, ita etiam interpunctionem, qua secamus et partimur res scriptas, Pro sus ignorarunt; utpote quibus in more positum fuit, voces suas maiusculis litteris scriptas, nullo distinctas interstitio , exarare, sed continua Verborum serie argumentum perficere. Illud tamen ii dice Cito Io, in obseruat. ad N T. c. a, verosimillimum est, scruptores, siue sacros, siue profanos, quum nouum aliquod argumentum proponerent, id a prioribus distinxiste, aut separasse, vel interuallo, Vel nota aliqua; unde occasio deinceps totius alicuius operis distinguendi enata sit. Ceterum prouocant viri eruditi ad vetustissima marmora e Graecia in Angliam deportata, qua'
Arundeliana vocantur; item ad inscriptiones et codices antiquos, in quibus nec accentuum, nec interpunctionum , notae deprehemduntur. Speciatim Ri Cia. si Mo Nivs, in Hist. Crit. N. T. commemorat , antiquissima Noui Foederis exemplaria sine ulla distinctione non solum capitum, sed etiam vocum, exarata esse: Camtabrigiensem Codicem illis distinctionum signis prorsus carere: Regium et Benedictinorum ad D. German. Codices, qui Pauli Epistolas continent, scriptos esse absque distinctione punctorum, et virgularum; licet voces accentibus sint ornatae, qui tamen ab alia manu adiecti videantur. Cuiusmodi vetustae scribendi rationis aliquot testimonia ex LAM aEcio, aliisque, iam superiori Disputatione, num. III, nos proferre meimnimus Atque haec Pu
dem scriptura satis diis frequentata est, usque dum Grammatici,
qui et Lixerat ea ac Polyhistores audiebant, apud Graecos inua-G 3 lesceren
58쪽
54 DIO PVT. IL DE ORNAMEN Tislescerent. Hi, cum studio Philologiae dediti essent, codices et volumina veterum tractabant, idque C imprimis agebant, ut, excogitatis variis doctrinae adminiculis, iuuentuti studiosae quam planissinaam et maxime explicatam discendi rationem redderent. Inter hos itaque Aristophanes, Grammaticus Alexandrinus, primus omnium accentus et distinguendi modum excCgitasse perhibetur. Quem Aristophanem saeculo ante Christum n)tum secundo, nempe Olympiade CXLVi sub Aegypti Rege, Ptolemaeo
Epiphane, potissimum claruime , docet CL. SALMAS Ius, Epistol. CLXXXIII, inter Sarrautonas, ibidemque monet, apud SVi DA Mpro Olympiade CXLV , corrupte XLV legi, adeoque pro κατοὶ μώ ολυριπιάδα, scribendum esse , QSNil in dum Cl. Npoco Rus ex praestantissima sua Suidae editione, ope librorum MSC. Parisiensium , nunc eliminauit. Sed utcunque est, primus iste interpunctionum auctor, cum animaduertisset, in pronunci tione interualla quaedam dari , per quae auditor loquentem sequatur, et sententiae pondera expendat; hinc ad iuuandam lectionem scriptionemque pueris tradendam , non tantum singulas voces, quae antea connecti sueuerant, separatam scribere docuit; Sed etiam ista respirandi interualla per unicum punctum, sed tribus diuersiis modis positum, distinxit, quo κομματα, dis cernerentur. Etenim, quod CICERO, libro III, de Or,u. notauit, clausulas atque interplincta verborum, animae interclusio atque angustae spiritus attulerunt. Cui CAssio Do Rus, L. I Insiit. diu. assentiens: a maioribus, iniuuit, positurae sunt inuentae,
et spiritus longa dictione fatigatus vires suas per spatia discreta resumeret. Atque hoc quidem interpungendi inuentum primum in
familiari scribendi ratione, et iuuentute erudienda, maxime usu venit, aliis interim, qui Veterum morem praeserebant, libros suos obsque distinctione exarantibus : usque dum posteriori tempore sensim ea consuetudo introduceretur, ut non solum accentus et interpuncta libris recenter scriptis adiicerentur, sed antiquis etiam voluminibus atque codicibus quasi postliminio allinerentur. Hoc, et sic porro, Graeci appellarunt. Ita LEO ALLAT Ius, sero de Patria Homeri, c. V, meminit Grammatici veteris, nescio cuius, qui Cometas dictus, gloriatur, se in Hormerico opere sententias interpunxisse , cum antea nulla fuissent
59쪽
Haec de veterum Graecorum interpunctione. Prisci autem Romani, Graecos imitati, a quibus et linguam suam acceperant, similiter orationem primum non interstinxerunt, sed voces colat,nua serie posuerunt Cuiusmodi libros, qui nullam ferme vocum distinctionein ostenderunt , se vidisse testatur CL. SALMASIVS, in epistola ad Sarrauium, inter Sarrauianas illas Vltroieriti Au. I sisereditas CLXXXVI, p. Quam epistolam etiam LAMBECIVS, L. II, P. II, c. I, Biblioth Vindob. excerpsit, eandena qde, nescio quo errore ductus , ab ipso Sarrauio ad Salmasium scriptam esse affirmauit. Idem vero LAMBECIVS, L. II, c. g. p. refert,eXempla huius rei non pauca extare in Augustis Uta a Bibliotheca Caesarea ; sed prae ceteris rarissim im esse Codicem quintae De- cadis Titi Liuii maiusculis litteris, sine ulla vocum et sententiarum distinetione exaratum. Cotis p. 's, et Nec tamen adeo diu ista scribendi ratio inter Latinos durasse videtur. Nam deinceps in publicis praecipue monimentis, in lapidibus atque marmoribus,
singulas voces punctis ad fundum, aut medium corpus ultimae literae, collocatis, interstinguere coeperunt, ita tamen, ut in fine et vltimo elemento versus nullam facile distinctionem adderent.
Vnde istae inscriptiones plerumque fallere creduntur , ubi puncta fini versuum apposita deprehenduntur. Quod bene obseruauit CL p ΑΗ REFTus, Inscription. Antiqv. imagni. c. III, IIy. Puncta, inquit inter verba frequent f re obseruabis ; in sine tamen versus raro interpungi se re, temporibus pro 'sertim correctio ris orthographisse , comprobare so sumus. Quanquam neque hanc regulam perpetuam esse, haud paucis exemplis ostendi queat. Hancipiam autem singularum vocum per singula puncta distinguendarum rationem sicuti inscriptiones venustae, quas CRUTERUS, REDNESIVS, et alii , summa cum laude collegerunt, satis luculenter declarant; ita et sALMAS 1vs in laudata epistola testatur plurimos quoque libros, qui uncialibus er capitalibus literis scripti olim fuerunt, voces inuicem habere distinctas. Atque sic ERYC. PV-
60쪽
DIS P v T. I. DE ORNAMENTISmne pro Muraena Iurisperitos vellicantis capi oportere censet , Dignitas in tam tenui scientia, quae potest esse ' Res enim sunt por-uae, prope in singulis literis atque interpunctionibut occupatae. N que minus vero pro arbitrio artificum, qui monimenta confici bant , alia quoque signa singulis aliquando vocibus, quamuis rarius, interposita inueniuntur. Cuiusmodi exempla in operibus inscri- Ptionum passim occurrunt. Modo enim singulis verbis, loco punm, hanc figuram C interseruerunt: ut apud GR v TERUM, P. s, , n. V.
ANICIAE FALTONIAE PROBAE AMNIOS C PINCI OsANICIISQVE C DECORANTI CONSULIS VXORI CONSULIS FILIAE CONSULUM C ΜATRIANICIVS PROBINVS V C reliqua.
ET φ VETTONIAE cetera. Modo signo trianguli, aut Graeci Δ, voces distinxerunt; apud