장음표시 사용
41쪽
Axismi ter principium&terminum,est impossibilis Is autem , qui seponit
mouente i im motum velut sit nil entis ter extrema motus, mel ligit clare,quod motus activus sit essentia mouet s. icto exemplum; Sol producti lumen Lumen est passive productum: ipsum vero activum producere it ipsa essentia Producentis, qua pos-τδ, lumen producitur, qua productione sol denominatur producens. Verum activum illud producere quatenus est motus immanens. nol est, nec denominandum est productio , cum motus ille sit ipsa essentia producentis; sed haec essentia est energia entis illius, quod est principium mouens,quae energia,comparata inertiaeentis immotiui, non potest aliter distingui ab illa inertia. quam quod energia illa sit motus el-
sentialis. Tu vero ob ij cis manere essentiam,v. imaginantis, cessante motu imaginationis. Ego repono non esse censendum de rationibus aeternis. Exij quae obscute cognoscimus in concretis. Nihilominus soluo obiectionem hiatenus in eiusmodi quaestionibus lolutionem supponas tametsi eam non adducam. Alo a sui cepcam per oculos lucem ii millimam Theopluso, esse essentialem ima-gmanti Theophilumis est impossibile ei ut modi magmantem nota anaginata heophilam, quamdiu est actuatus sum cienter ab illo Lumin quod tamen, licet sit Tentiale magmam Theophilum, non est essentiale Homini, ut est Homo, qui propterea manet cessante magi natione illa. At vero illa imaginatio non potest cessare, quin a tus laus Luciscesset informare eum, qui imaginat ut heophilum: stilicet,
non suppono ess entiata, n3 uentis esse simplicem, neque contundo in)deficientiam motus,cum in delicientia n ouentis sed duntaxat intuli non possiemanere essentiam mouentis , quin maneat eius activum
Haec vero conditio mouentis accommodatur termino motus,qua tenus mouetur a suo principio Scilicet ille terminus, qui fit, fit immediate suo principio. Is vero,qui Praeexistens mouetur, mouetus mediate a suo mouente. Ignis producit calorem in ligno. alor , lignum calefit.& fitio caloris dbcalefactio ligni necessario proueniunt ab aliquo principio immediate faciente, sicalefaciente, ita vi lintercedat principium terminum, scilicet quemadmodum motus activus est essentia mouentis, quatenus mouet; sic motus pauiuus eleessentia termini, quatenus est terminus Achivum lucere , est elientia,Piodiacentis lucem . ' . .
42쪽
motus ad tuus, nec passivus sint ei uia distincta entitati uua principio termino, sed sunt habitudines reales, oppolita incompossibili es.
Itaque principium motus, tametsi mediatum, mouet aliquid se ipso, eiulue mouere activum non est Ens, medium inter extrema motus, sed est essentia mouentis, principiumque motus transeuntis. Sic terminus motus, licet mediatus, mouetur immediate ab aliquo mouente, consequenter motus passivus non est Enc, medium inter extrema motus, sed est passivum moueri ipsaque essentia termini motus. Hinc perspice, ut infertur natura extremotum motus.
Principium producens producit immedia . e seipso terminum aliquem.
Id, quod producit immediate se ipso terminum aliquem necessario producit terminum aliquem, libi aliquo modo con naturalem. Ergo principium producens, producit terminum inibi aliquo modo
Terminus productus producitura principio producente seipso immediate.
Id quod producitur a principio, producente se ipso immediate, necessario producitur aliquo modo con naturale producenti. Ergo term mus productus producitur aliquo modo con naturalis
Principium amians adluat se ipso immediate subiectum actuabile. Id, quod actuat se ipso immediate subiectum actuabile, ne cellario dat actuabili esse aliquo modo sibi connaturale. Eigo principium mouens dat actuabili esse aliquo modo sibi con-
En actuatum actuat ut ab actuante se ipso immediate. Id autem, quod actuatur ab actuante seipso immediate, necessatio est aliquo modo con naturale actuanti. Ergo Ensactuatum est aliquo modo con naturale actuanti. Haec porro natura, eatenus demonstrabilis de Entes, cuius existentiam vel intulimus, vel ultro cognouimus, est, respective ad nostrum modum intelligendi, duplex, Vna refert mensuram cntitatis extrernorum dati motus. quem sub ij cimus illationi. Altera praecise innuit illum motum, teli .ipalis rei. v. s. nunc considero motum expendo mensuram entitatis me a ctuantem,&subiectum actualibe &animat uerto Ens actitans esse iactu hoc, quod En actuabile est potentia: quae proportio elatitatis conia cernit aliquid ultra mouentis, aut mobilis existentiam. Ve
43쪽
Verum Lec natura eatenus demonstrata dister plurimum ab illa, quae est vel gradus, vel modus ei uitatis. Sunt mouentia , quaeratioci nantur, imaginantur sentiunt, vegetant, lucelar: ex his vero quaedam v .g. vegetant modo leonino alia bouilao, alia ficulneo . . Oportet ergo
post demonstratam existentiam aggredi naturam , sed prius illam abstra clam, quam hanc praecisam. CAP v VI. Axiomata demonsrata ex propagatione Entitatis perplures in im.
Te tradiderim de habitudinibus inter extrema eiusdem motus Lanunc aggredior habitudines, quae intercedunt plures motus, qua
tenus sunt sub ordinati, Gallus cantat,& leo rugit, cirra ullam subor-dmationem. At lunai luminata a sole, illuminat Terram , cum subor dinatione manifesta. Illae vero habitudines, quae intercedunt mollis sub ordinatos, concernu vel mensu iam enti talis, ut propagatur amo uente per plura mouentia sub ordinata. vel respiciunt pluralitatem acordua rara mouentium is obilium sub ordinatorum. Exordior autem a propagullone naturae primi mouentis per mouent ei secundos : sedd stinguo mouentes indeficienter, ab his qui cessant mouere. Qui secat lignum, mouet securim per brachium, id per musculos hos per piritus animales hos immediate se ipsi, quod ultimum mouere est, ut dixi. essentia mouentis, unde formo syllogismum, Mouens est essentialiter motus activus. Id quod est essentialite motus activus, necessario mouet active in deficienter perfecte. Ergo mouens mouet aetiue indeficienter&perfecte. Itaque mouens est essentialiter motus activus. Id, quod est essentialiter motus activus , necessatio distinguitur in principium desterminum illius motus essentialis. Ergo mouens distinguitur in principium herminum sui motus essentialis.
Id autem, quod distinguitur in principium d terminum sui motus essentialis, necessario quatenus est principium, opponitur sibi ipsi, ut est terminus eiusdem motus essentialis. Ergo Ouens, quatenus est principium opponitur sibi ipsi , ut est terminus eiusdem motus essentialis. Anim
44쪽
a Vaseriani Magni. Anima vegetat corpus; Hoc passivum veget D transit ab anima in corpus ieri itur cum succestione : At acticium vegetare, est inde
pendensa corpore,estque in deiiciens de pellectum est unquam, te gra natura vegetantis , in qua distinguuntur extrema illius motu es 1 n. talis.
His conclusionibus co intelliguntur, citra illationem hae proposi
Terminus motus essentialis immanet mouenti. Terminum motus immanere mouenti cst terminum esse essentialem principio mouenti. Mouens transeunter, prius natura mouet immanenter. Mouens, cuius motus activus est eius estentia est essentialiter virtus Motrix. Itaque mouens est essenitalitei virtus Motrix. Id veto , quod est essentialiter vicius motrix, necessi ri explet O tam virtutem motricem in te irrino sibi cssentiali. Ergo Mouens explet totam Virtutem motricem in termino sibi co- essentiali.
id quod explet totam Virtutem motricem in remino sibi coementiali, si moueat ranseunter, necessatio subsistit in termino , qui prius natura est in virtute motrice virtualiter, expressus in termino motus immanentis, quam sit actualiter extra identitatem eiusdem mouentis. Ergo Mouens, si mouet transeunter, subsistit in termino, qui prius natura est in virtute motrice Virtualiter , expressius in termino motus immanentis, quam sit actualiter extra identitatem eiusdem mouentis. His eatenus illatis pona aliquas propositiones, certas euidentes, cura illationem, sed per solam collationem, seu comparationem. Ens Mouens immanenter ut est terminus illius motus est AEquale in entitate sibi, ut est principium eiusdem motus. En mouens transeunte excellit entitatem termini,in quo subsistit. Scilicet extrema motus immanentis sunt aequalia in enlitate. Extrema motus transeuntis sunt inaequalia in entitate. Itaque mouentem subsiliere in termino,qui superet entitatem mo. uentis, est impossibile. Subsistere autem in termino immanente. qui aequet entitatem cintermino transeunte, qui deficiat ab entitate mouentis,eli necessari uiri En Theophile, ut quaesita mensura entitatis in propagatione subo dinata naturae principi j mouentis, occurrit clara,&exudens Nimirum si Ens, tametsi polleat infinita Virtutem OiIice , moueat transcunier, ueccssa
45쪽
necessario dat terminum degradatum a sua entitate , qu terminus sini Oueat quoque transeunter, ne celsario dat terminum degradatum a propria entitate, S ita de truceps Quoniam veto terminus motus traus euntis degradatura persectione sui principi monendus es, mi Tneophile, quod gradus entitatis sic sunt inter se inaequales , ut inter quo suis gradus nulla possit induci
aequalitas Entitatis. v. g. Dentur librae duae, una auri, altera argenti, aio argentum non aequaturum perfectionem metallicam Auli, tametsi argenti quantumlibet addas argento Sane eiusmodi additione superabis, nedum aequabis valorem ciuilem auri . at velo per feetio metallica non potest eiusmodi additione aequari et quapropter gradus propriunon dἰffert a gradu, sed inferior d-ficit a supeliore.
Itaque Movens transeunte dat terminum, a se transeuntem, degra
datum a persectione propriarentitatis. Id vero, quod dat terminum a se transeuntem, degradatum a perfectione propria entitatis, necessa rio est eminenter id, quod terminus. in quo subsistit, est formaliter. Ergo Mouens transeunter est eminenter id, quod terminus in quo subsistit est fori valiter: cim enim mouens transeunter sit actu hoc quod mutandum est de potentia ad actum, cumque ei minus motus transeuntis sic degradetur a perfectione mouentis, ut nulla additione possit euehi ad aequalitatem. Philosophi hanc in attingibilitatem denotant , cum aiunt gradum entit atri superiorem continere inferiorem eminenter et inferiorem vero participare superiorem formaliter.
Scilicet praecisio formarum in terminis , transeuntibus a principio motus, non est requirenda in principio, siquidem id est eminenter illa, quae ab eo procedunt degradata. Haec porro degradatio facessit negotium dissicillimum argumentanti naturam aut principisex cognito termino, aut termini ex cognito principio: eo quod proportio entitatis eminentis ad formalem non possit exhiberi in numeris. Exhibe, si potes, in duobus numeris proportionem entitatis principij ratiocinantis, cum principio imaginante. Igitur hisce legibus aeternis,&incommutabilibus natura mouentis propagatur permotum immanentem miranseuntes mouentes sub
46쪽
ac seriani Monti CAPUT VII. Axiomata demonstrata eYsub ordinatione mouentium. CV persunt illa,quae sp cetant numerum δc ordinem mouentium MN H obit una ivbord maiorum, ques consideratio est duplex. a i vergit ad qui litionem mouentium, si forte ad inueniat primum Ouen Sammotui alia declinat ad term mos motuum, si sorte haereat in moro
inquirenti mouens immotum obest suspicio,quod detur inter mouentia aut circulus aut processus in infinitum Si Abraham ponatur genitus ab alio homine,& hic ab alio, ita deinceps eiusmodi subordinatio dicitur pr*cedere in infinitum. Si sol illuminans lunam a qua illum matur Terra, ponat ut illuminari a Terra, quatenus sic illuminatus iit potens illuminare lunam, eiusmodi ordo in tu sub ordinatio dicitur inflexa ad circulum Argumentanti vero ex motu activo, error de possi litate aut circuli, aut processius in infinitum in praefatis sub ordi-n attonibus inljcit tenebras, euertitque totam ratiocinationem : quapropter ex demonstratis propositionibus inserenda est impossibilitasta cuculi, S processus in infinitum. Sub ordinatio actuantium. acu bilium, facientium, factorum pro tradi in infinitum, vel flexa m circulum, supponit, potentiam absolute praecedere actum. Id vero quod supponit potentiam ab lolutupra cedere actum stria commutabiliter in intelligibile δ impostibile. Ergo sub Oidinatio actuanta iam Sc actuabilium 1acientium iactorum . protracta in infinitum, vel flexa in liculum, est in intelligibilis, δίln)postibilis Declaratur minor si . propagatio hominum ,re solitia a filio in patrem, a patre in Axium euoluatur iam finitum , ita ut non concedi Urptimus Homo, sequitur hinc, omnes homines, quoicarum extiterunt, fuit se generatos ab alio homine i quis dicat exuti si primum generans hominem, quia nullo alio hom me uerit e teratus, hic coli cedit actum praecedere pol clatiam. , in uero altera extitisse quidem primum hominem generatum, at a nullo: hic concedit potentiam praece dei achiam. Verum si quis ponat non eximille primum hominem, sed iub ordinationem ei erantium Q gent rato una procedere in inlinitum, hic nec statuere potentiam praecede te actum, nec actum praecedet ei Otcntiam, d quemadmoducim-PO: ubi
47쪽
possibile est potentiam absolute praecedere actum sic impossibile esta Chiu non praee edere potentiam, consequenter ille procellius inuasinitum est in intelligibilis,&impossibilis. Hanc plam conclutionem demonstro falsam eo argumento, quod inuoluat multitudinem infinitam, quae est impossibilis Sub ordinatio Vero, quae ponitur flecti in circulum, non solum detrahit actu prie cedentiam respectu potentiae , sed ponit potentiam praecedere actum. Non nego v. g. Terram illumina tam , posse illuminare aliud corpus: quod vero ea illuminet solem, quatenus hic possit illuminare lunam, aqua illuminetur terra, id supponit potentiam praecedere aetumis scilicet, terra est in mera potentia ad lumen, quod sulci 4 luna haec a sole sol vero illuminatur a terra, quae ponebatur, ut in mera potentia ad lumen: tamen potentia haec ponitur, ut illuminatiua solis, id vero est impossibile scilicet. sub ord matio actuantium c adluabilium , facienti ut tactoria terminatur in aliquo movete immoto, faciente no faeto. Huac vero infertur euidentissime conclusio, cuius usus est pene infinitus in ratiocini j sex motu . Sub Ordinatio facientium,& factorum, actuantium, Mactuabilium non procedit iam finitum, ne queste titur in circulum. At illa facientiai facta, actuantia, actuata, quae non deueniunt ad faciens non factum, actuans non adinatum, ea differentia factioni sin Otus, quae inter ipsa propagatur, necessario aut procedunt in infinitum, aut flectuntur in circuluati
Ergo sub ordinatio facientium factorum , actuantium tactu a bilium, necessario stat in ente, ni factori non moto, ea differentia factionis, motionis, quae inter ipsa propagatur Enos genitus est a Seth: a iovi md tim esse in aliquo homine, qui mediate vel immediate genuerit Seth : ipse tamen non hae rit genitus ea differentia generationis, qua ipse genuit filium suum puta Seth genitus fuit ab Adam qui licet fuerit mollis a non entitate ad entitatem, non tamen ea differentia factionis, aut generationis, secundum quami ple Ada genu j Seth,&Seth genuit Enos: Ada enim fuit creatus a Deo. Tu vero, mi Theophile, perpende: sis potes, enumera bordina tiones actuanti ui actuabiliu acient iuri factorum, quoru principia immota, nos et demonsitatur sub radio praefatae propositionis aeterni incommutabilis veritatis Inter calefacientiain calefacta est principium calefaciens non calefictum inter fliges facientia & frige
48쪽
alterata est principiti alteras,no alteratu. inter augetia cla aucta est cipi si augens o auctu. Inter g nerantia degenerata est principium gς nerans, non generatum. Inter Loco mouenti a Se loco mota est princi plum loco mouens non loco motum. Haec tacta sint ad exemplum. Si quis, eis vereatur admittere tot tantasque conclusiones , is eas
res lirat in exarata prima principia ac demum in hanc propositionem, Unica D ex omnibus, quae sint omnino per se intellectae. Ens est Ens. Cestoque sibi persuadeat. praefata conclusiones perinde esse veras ac velum est Ens esse Ens : Licet id sit nostrae ignorantiae euadentius, posito enim, quod Ens necessario sit Ens, impossibe est Ens esse non- Ens, c Non ensisse Ens:& consequenterens in potentia emens inpotentia, non autem cst Ensactu in factu necessario est ens actu, Mimpossibile est silens inpotentia ad eum acstum, qtiem actu est qua propter non potest Non-Ens aut Ens potentia , qua eiu simodi esset principium aut adluans aut faciens. sed si quid fit; aut actuatur, necessario fit aut actuatur ab ente actu, quod abso late praecedit potentiam: ita ut processius in infinitum is citculus si actuantibus Macruatis,. facientibus factis sint in intelligibiles. impossibiles,& consequeniet in omni differentia actuationis aut factionis stare oportet in sin cipio non actuato, nec facto, nec non in Ente non adluato ea dita ferentia actuationis, qua actuat, vel non facto ea differentia factionis, qua principium faciens facit. Et haec quidem de circulo S processit in infinitum in sub ordinatione cautiuum eis cientium ironiam velo Philosophi ponunt alia tria genera causariam, scilicet matelialem formalem,& finalem in his processus in intini tum est perinde impossibilis, de inintellio ibilis, ac in subor duratione causa tumem cientium: Vcrum si a causis Materiali, forma-h finali separemus omnem motum, seu omnem flicientiam , mn telligibilitas ac impossibilitas sub ordinationis infinitae in his causis nota infertur praecise ex impossibilitate , aut in intelligibilitate quod vel actus non praecedat potentiam, vel potentia praecedat actum, ted infertur ex in intelligibilitate Mimpossibilitate infinitatis, assertae de quacunque multitudine quam supra demonstravi luculenter . Velum hoc
loco non expono quae concernunt affert quatuor genera causarii m.
Hala s. ne sunt meo iudicio demonstrata uitent illime, sed fortassis non sum cienter, respectiu ad imbecillitatem humanae mentis, quae
dum dirigit oculum ad lucem veritatis, obumbraturin intercedant ali-
49쪽
cim, a se consume cognata. Eiusmodi umbram, seu tenebras offundit di sim clio iit, ordinationis mouentium,in mobilium , quae simul O-uent,& mouentur, ab ea sub ordinatrone, in qua nil actu movet, praeter ultimum mouens, nilue mouetur praeter ultimum mobila, licet hae et fuerint mota ab alijs, atque alijs. 'o exeii 4 la. Apud in eripateticos Deus mouet Angelum , Angelus mouet oc2a-uam spheram, haec mouet orbem solis, hic rapit secum solem. In hac
sub ordinatione Deus mouet immotus: reliqua mouent mota: Mouent νinquam, ac mouentur actu, quouis momento temporis.
Alterius sub ordinationis exemplum sit hoc ludas genitus est a Iae ob hic ab Isaac: hic ab Abraham Porro quando Iacob genuit ludam, non sic congenerabant saac d Abraham , ut orbe solis mouente solem, octaua sphera Angelus. Deus stimul mouent. Elt porro impossibilitas processus inti alti in prima sub ordinatione'
euidentior, quam in secunda: via de dubstatum est a nonnullis, imo creditum, processivi in infinitum in mouentibusa motis,quae non simul commouem, coin minae latur, esse pollibilem Ego vero existimo, hanc opinionem falsam fuisse inductam, non tam a praefatis tenebris, quam ab aucto citate Atastotelis, inducentis mundi aeternitatem , qua
dignoscitur falsa uide inissime, si ille processus in infinitum sit impose sibilis. Verum , si hic error irrepit aliunde haud dubium obuenit a disse
reritia praesenti a motuum a piae retatis: Vt enim clarius intuemur prae sentia, quam cogi amus ab lenita, sic ea, quae nunc fiunt, quam quae cogitantur praete j ij ile. Leuis lane occasio allucinationis quaeue facillime tollitur Impossibilitas proce si is iam finitum infertur ab aeterna incommutabili necessitate quod ichus praecedat potentiam, idque sub qua uis differentia temporas: quapropter nil efert, siue ultimam mouens nunc moueatur a penultimo siue luctat motum de potentia ad a-
stum tempote praeterito. Vt ut sit aut fuerit, necessarium eli, actum nunc piae cedere potentiam si nunc fiat motus, de praecessisse , si pti dem facta sit mutatio : Vtrobique enim ii concedatur processe in infinitus tollitur praei edentia.' uae debetur actuir spectu potentiae. Id vero est aete iri aliter desin- commutabiliter impossibile.
50쪽
Valeriani Marni CAPUT VIII. Axiomata demonstrata exsubordinatione nobi um. SEposito autem, S processu insinuo, circulo, velut scandalis, in quae impingat is, alii in se ite mouentium e motorum, inquirit mouens immotum, oportet seponere illa quoque scandala, quae polient esse ostendiculo satagenti ad inuenire facta non facientia , Mota non
Videtur enim rationabile, quod ut inter mouentia sub ordinata datur mouens immotum,faciens non factum, sic inter mota subor imata detur motum non mouens. δc factum non aciens.
Sed hoc iudicium subuertitur c ab auctoritate.& a nonnullis argu mentis, quibus suadetur diuisibilitas corporis in infinitum e qua concessa est vero simile eminentiam entitatis sic posse degradati in infinitum, ut moles corporis, quantumlibet parua potest diuidian partes sine fine minores.
Imo degradatio infinita est vero similior diuisione corporis infini.
ta, tum quod gradus in entitate eminenti non sunt unum per compositionem pro clunt partes ex quibus corpus integratur. Tum etiam, quod ipsa eminenta sit infinita , quatenus terminus motus, ab illa transeuntis, non potest ulla ratione aequare illam distant
enim interuallo infimi, quaeritur ergo utrum degradatio finita sit possibilis Nam , quemadmodum gradatio procederet in infinitum , si moventia sub ordinata forent infinita , sic degradatio procederet in infinitum , si sub ordinatio mobilium procedat in inlinitum.
Hanc quaestionem I heophile, soluo ijs duntaxat argumentis, quae dari possunt ex ratione motus,considerati abstractissime , quapropter non satisfacio hoc loco diuisibilitati corporis infinitae, quae objicitur: Fortassis argumentum, damnans degradationem infinitam, damnabit suo loco& corporis diuisibilitatem infinitam. in serie mouentium, d mobilium processus infinitus ad mouentia, si concedatur inuoluit numerum mouentiu in sinatum ii quidem unu- quodque movens, non movet, nisi motum ab alio. zocciliis velo admota tametsi ponat tu infinitus, tamen si sit successivus, non involvit numerum mobilium infinitum, non sic cura anni praeteriti, si mundus pona