Philippi Matthaei ... In extremum Pandectarum titulum, qui est De diuersis regulis iuris antiqui, commentarius

531쪽

Commentarius m regu juris sorii Condictio furti νa infamiam non irrogat. a Actio furti ante decidendas,quam condictioDr-

ripa intentetur.

υ Iudicia duo famosas concurrant, neutrum alteri praefertur. actio νι bonorum raptorum aeque assuri actisfamosa est.

II Z.quoniam Alexandrum. ab C. adi. Iul. Maiarer.conciliatur cum is in duabus. ιο . .b.r.r Status quastio civitus. II Starus quasi cur ante causam criminalem decidi debeat'

a Causa criminalis decidi recte non stes, nis quasi atin incidens prius decisafuerit. I Adulterium non nisi ab idone accusatore rindico ri potest. a Crimen disceptari non potes, nisist, qui crimo objicere positi. at suasiones in iudicium deducta inutili temporis distendio tractari non debent. Ognitioni t majori, inquit Paulus in L per et

minorem I .sup. de judic per causam mino rem praejudicium fieri non oportet, quδd major quaestio minorem causam ad se trahit. Ma aior aute t cognitio si ve causa, seu,ut Paulus hie explicat, quaestio ab Imp. Constantino in ulti .de ordinjudic.illa dicitur,quae de crimine instituitur, , ut Ulpianus hoc loco refert, infami am irrogat Quemadmodum & eontra causi.

532쪽

3 minori hie nuncupatur illa, quae civilia est rsummam pecuniari am respicita Itaque causa criminalis,utpote major, prae ponetur civili, tanquam minori, etiamsi sumiamam majorem haec contineat: tum quδd ratio

juris non fert. ut per judicium privarum fiat praejudicium judicio publie, tum quδdiaiscina omnibus divitiis praeliat bono cliviro me tus infamiae t major et tu Im mortis. Vtiqui dem.ι. .pm Η.quod mersau cel.π. Exempli gra-xtra, is, cui furtum factum cit,& furti factione, de condictione furtiva adversiis furem experiri potest, lIt pro fure. .F. ι .lup δε condic .furt. Sed si us traque 'simul expetiri velit, haia exceptione re pelli poterit, quod actioni iam utpote majori praejudicium fieri non debeat per condictioso nem furtivam, quippe quae minor est, cum ad ipsius rei surreptae persecutionem duntaxati tendat.nec infamiam irroget,per cessau.sb. v. ga de Oblig. ct action. Itaque priusquamn de condictione furtiva disceptetur actio furti poenalis intentanda&decidenda erit. et Caeterum si concurrant duo judicia' famosa, pro paribus illa accipienda sunt, nec unum alteri praeferetur 'quam vis summam disparem habeant: id quod illustrari aliquo modo potest exemplo actionis furti nec manifesti , .actior iis tui bonorum raptorum: utraque enim fa

tura

533쪽

Commentarisuiu regu Iuru se

tar, an duplam Instir de action haec verbintra annum in quadi uplum intentari possit, iacamanese p. vi Mn. rapr. sic utraque summam disparem habeat:pares tamen actiones sunt: atque ideo si furti nec manifesti prius cum raptore actui sit, actio vi bonorum raptorum adversus eundem iustitui potest,ad consequendum id, quod in hac actione est amplius ves utietudith hoc Culacius demostrat in .a .lib.I.obs

Vertim cum hac regula pugnare t videtur is

Impp. Diocletianus o Maximianus quaestionem status Alexandro motam,licet,l civilis il-i gla sit, nihilominus tamen prius decidi volunt,qu, ni de crimine oc adulterii, cujus Alexanderaecusatus fuerat, oblenocinii, quod aeculatori Alexander re sesserati cognitum fuerit. Resp.l. oppositan esse exceptionem hujus regulae: co irgnitio quippe cauis criminalis regulariter causae civilis cognitionem antecedere debet, nisi quaestio status sive praejudicialis i inciderit, ill quam decidi prius oportet, ut tanto rectius deerimine cognosci possie. Quorsum enim pertineret diu de Alexandri adulterio disceptare, eum de idoneon accusatore necdum constet Dis Et quid prodesset exceptionem lenocinii accusatori oppositam latius audire, cum nondum expeditum sit Pan persona sit talis,quae crimcn Loobjicere possit. Primum ergo quaestio praejudi- cinis de inienda est, ne omnes simul Quaestio

534쪽

si Nilippi Matthaei n

ai nes in judicium' deductae inutili temporis dis. pendio tractentur, veluti eleganter hoc declarat Oidendorpius in principio in.q. ἰ σ3.1unt&quidam alii casus ab hac regula exepti, quos

mi praejud cujus l. interpretation, plurimum inserviunt ea, quae C acius in cap. I. 9Dq. lib.

Paulus libro I. ad Edictum.

Ubicuns causa cognitio est,ibipraetor deside.

ratur. SuM MARIA.

Iudex pedaneus hodie expedirepotes ea omnia, quari in Ramanuiolim expedivit. Pedaneus judex quis dicatur

H Iudices pedanei curi appellati est Magistratu solvi olim pro tribunaliserit.

I sthus L interpretationem conjunxi cum explicatione l.omnia quacun1. yι.-p.h.r cui in praesenti hoc addendum puto, qud hodiei quoque judicest pedanei dati ab his, qui propriam jurisdictionem habent, expedire possintea omnia, quae olim Praetor Romanus expedivit,id quod exemplo restitutionis in integrum confirmat Imp. Iustinianua in cult. C.ub. O apud qο

535쪽

Commotantum reginuum str um cognit.in integ.res.-.st. Sunt autem Ped ne i judices,qui ex delegatione magistratus de scausis maxime levioribus cognoscunt,l.ult. C.ia pedan.judis sic dicti, quod ad pedes tribunalis s debant.Etenim magistratus olim,ceim judicaret,initribunali edito ac superiore loco con 6sidebat cui judices pedanei, qui videlicet ipsi in consilio erant, in inferioribus subselliis auidebant.

Paulus libro di ad Edictum. Liberim maestimabilis res est.

t Libertatis ablimatio infinita est. Nec itui iurare maximi aestimatur. Libertatu proprium hoc es, Vacere psit, quodlibet. Nominι libero vulnerato cicatricum ac semis tu inde Outracta aestimatia non Ls montiue ubero vulnerato quadaestimari debeat 's Novorsim liberorum nulla aestimatio ieri potest. . Procurata qualem cautionem praesare teneatur eo casa,quando inserνitutem petit eum, qui in Iibertates.

Um regula hac congruit illa, quae ab eo Uaeia Palilo in I non est aula. IL .i. U. b. t.

536쪽

uera Philippicacatiba D.

his vel bis tradituri Infinita festastimatio libertaist ad necessitudinis. Etemna libertati cindulium est, ut faceret possit, quod libet,per t. . sup desarilis m. cujusmodi beneficiu nullo recto estimari 4 potest. Quim ob causam vulneratost homine

libero cicatricum aut deformitatis aestimatios non fit, sed ratio saltem habetur mercedis dicis datae, caeterarumq; impensarum in curati onem factarum, nec non operarum, quibus ille caruit, aut cariturus est, veluti refert Gajus in I. s. up.Aq dr.paup feci dic. cui consentite tiari Paulus in .a . . cum in eademJup .de l. Rhod. deIact.usai corporum liberorum et nullam aestimationem fieri posse scribit.

Atque ex eodem hoc fundamento Venu- Idus in .procurararit. κlisv. t.rem haber. in cau-ytion et praestanda a Procuratore, qui alterius nomine in servitutem petit illum, qui in libertate est, certam pecuniisummam exprimi vult, quam procurator solvat, si dominus, cujus nomine controversiam movit, vel ipsius heredes controversiam istam ratam non habeant.

Gajus libro I. ad Edictum pro

vinciale.

Cumservo nulla aettoesi

537쪽

impruiantias curritur.

Imprudentia in judiciis paenalibus succurritur. Delictum per imprutantiam commissum mitius

punitisr. Medicamentum ad conceptionem datum poenam LCornelia defcariis non arcessi, etiamst mulier, cui illudiatum est nciperinit. - . a. C. 4njus vocanaeconciliath cum Uere in emnibus.1 erit .h. t.

Rusticitati non semper parcendum est.

Patrones, horurus liberos honorandos esse quiris scire intelligitur. Imperitia conductorem non excusat. Imperitia culpa annumeratur. Artifcium, cujus es imperitu , nemo sbi arrogare debet. io Medicus,qui per imperitiam rite hominem non curavit, actione l. Aquilia tenetur. M Judex per imprudentiam male judicans in qua tum parti ias ex quasi delicto teneatur. ia Etati quandosuccurratur.

Is Infantes , quis infantia sunrproximi, a quaru

poena excusantur.

34 Uaniri quod agunt repera non intelligunt.

538쪽

is ni uberes doli capaces fi delictura aliquo tanta miserint, mitius pro arbitrio judicis pκniuntur. is pubertati proximi urandio injuriafaciende capacessunt.1 pueri infurti plebe o qualiter olim ex I id. ιbul.punit sint. i Unore u annusii puberesfuerint,niitius punie, dissint tum, quando delictum,quod admiserunt, Irare non est. i Puberessi atrox quodpiamuelinum patrarint, auordinaria ii litu delicti poena plectim intist Leges stora implorat, qui contra illa deliquis. a Minoribus in delictis Onsubrenitur. a Minora J.annui. Iulia adulteriis ictetur, adulteritum commiserit. a puberibus tantus Ius imputari non potes, quaή-tiu es in eo,qui j.ann major est. I I gratis miseratio mediocrem poenam i,ducit. as flex cassa. s.nunc videndum. U. de minoribus

ab ntellectus Lauxilium.3 3 in delictiso de minor.

a Minores 21.ἀἡnis mitim=uniendisunitum,sigra τὸ circumstantia schaserint. a leuibus quando mitior poena irruari debeat a Infantia elpubertat,proximus quu dici debeat' a Impuberis alas tripliciter consideratur.3 Infans in jure quinam di atu '

539쪽

Commenti in regulaburis siue

Marespuberes censentur, quando annumeratis decimum quartum compleνerunt. 3 Faemelia viripotentes habentur anna duodecim.

31 Media via in dubia eligenda es. 3 Innotentim quid de infantia elpubertatiproxia missehriati θ unsii quem infantia reipubertati proximum dicat 'as iij ciisententia de hac quaestione. qilando quisi, fantia velpubertati proximus dici debeat' Quin .sar quomodo proximum infantia o=ο-bertati Ioniat'. Pubertati vel infantia roximu qkahilo quis censeti debeat, in ud is arbitriostum est. ψ Juduis arbitrio relinquendum est id quodnec in v re expresse desinitum est, ne ex mente legis decidi potest. Ua arbitrium iudicis expri'at j vi a secta pendere non debeti. Regio,in qua quis halus est facit aliqἀahila, ut quileadem ataleptus vel minus inrellectus habeas,

nuam alius.

si ominum condiri pro ratione parria aliarumscircumstantiarum varias. ψ6 1ntellecti. . non tantum. ι .ia pristcis de excusari, Tutilarmis triamina non semper excusationem

meretus.

540쪽

s, Phil si Matthaei D.

Intellectae s. in ne. .deliber. bib. Io Praetexta quinam apud Roma iugi nitos aetatu&t imprudentia: ait Paulus hi in omnibus fere poenalibus judiciis succurritur. Imprudentiae quidem succurritur hoc i- pso, quod delictum et per imprudentiam silveinconssiderate commissum militis punitur Cu- us exemplum estini. Pavivis. ιI.D. In im νο- rami. Ex qua, ut inscriptio arguit, haec regula d sumpta est. Sic Marcianus in s. adiectu .sup. ad L Cornel. de sicar refert mulierem ex SCtorei

3 gatam fuisse, quδd medicamentino et non quidem malo animo, sed malo exemplo ad conce- ptionem dedisset, ex quo illa, quae acceperat, mortua esset quemadmodum id latius declar bitur in Isi qui praegnantem ι .infh.t. Neque ob stat' huic I. a. C. de inius ocod ubiam p. ordis nys nec rusticitatin ejus,qui patroni filium si

ne venia injus vocarat, parcendum effetatuit: quoniam particula Feia,quam Paulus hic anne-etit, satis ostendit, regulam hanc universalem non esse, sed fieri interdum ut imprudentiar, non succurratur: veluti in casu oppositae l. a. rusticitas sive imprudentia ideo veniam non meretur, quia nemo tam radis elle censetur, ut

ς patronos, horumq; liberos honorandos esse ignoret. Quo spectant etiam ea, quae sub finem