Renati Rapini ... Hortorum libri 4. Cum disputatione de cultura hortensi

61쪽

LIBER PRIMVs.

Ipsa tuos etiam per agros saliunca decebit, Quamquam puniceis non aequiparanda rosetis. Sed non dissicilis fuerit iactura rosarum, Quae tunc praetereunt cum caelo lucet Orion, Is modo Narcissus, quem gens a tubere dicit 'Celtica, fictilibus tibi floreat altus in urnis. Namque peregrinum nobis, cisque aequora vectum,

Extremis nuper Francus mercator ab Indis Attulerat culto Calaber quem nobilis Horto Exceptum 'onaae primum, gentique Latinae, Mox toti deinde Europae transimisit habendum. Forma excellenti flos candidus addit odorem Eximium niueaeque ostentans frontis honores Erigitur, lateque omni dominatur in Horto.

At te diuini si quando gratia floris Ceperit, hunc reliquis Horti prae floribus unum, Sedulus imprimi selecto vase repone

Praecipuum, tristes caeli ne perferat auras. Ah ne illum laedant venti, neue atterat imber

Improbus caelo dum Sirius ardet ab alto, Abde domo florem tenerum, violenta timentem: Non quaeri indignum trans aequora, transque remotos Indorum fines, nostris floribus addi. Nec tibi mox etiam deerunt, quae tore recurvo, Cymbala puniceum iactant virgata colorem, Qui flos ni costis retro tendentibus iret, Lilium erat alium quando non fundit odorem. I plum etiam filis auro radiantibus ardens, Lucebit satur chrysantes murice pictum

62쪽

ὶ HORTORVM Et quamuis virides male pingat amaracus Hortos, Ne tamen illius curam aspernereri benigni Niecin The Namsi praedulcem vim naribus amet odoris, Fors erit, ut studeas etiam componere testis Emeritum, blandae noris cum praemia plantae: Quam Venus ipsa sibi eximiam, Simoente sub alto, Plantauit, plantamque suo donauit odore. Moxi Achillaeam foliis se mille ferentem, AcA1LLA Et Varias toto miraberis Irides Horto: ta linum rimaluas, semper flore decoram MELico auteolo melilotum, quae radice tenaci otio est . auctantes plaustro tauros cunctatur ononis, Molle rubens rudibus sed detestata bubulcis. Si se tum virides nympharum turba per Hortos Effandat, manibus flores decerpere plenis RVM Ne dubitet, textisque imponere serta quasillis, Vnde sibi plexam componat quaeque Coronam, Et caput, atque sinus lectis de floribus ornet.

triste exemplum paveant, fugiantque puellae, ἡ, dg Regina immeritos quo quondam gyptia flores,

Plutarchum Funeris horrendi tristes temerauit in usus.

tonii,&Vir Actiaco postquam lub litore rufus,4 amens

S i 3 CRς- Foede terga dabat positis Antonius armis. Illa autem ne se victori forte superbo Traderet aut matres spectaret serua Latinas, Praemissos furto, mediis in floribus, angues Admouit lateri nudo, floresque sub ipsos, Rapto expirauit mulier furiosa marito. Sunt ali florum, atque iij, quos exequar suS, Floribus

63쪽

LIBER PRIMUS. 27 Floribus ut varijs, magnum cratera coronant, Ingentique abaco super, atque tapetibus altis Sublimem imponunt, aut inter splendida magna Oinamenta aulae, qui late spargat odorem. Festa suis ali templorum altaria sertis Intendunt textu vario, perque omnia fundunt; Aut inter coenas procerum accubitusque superbos: Nec non vulgus famulantum S turba ministra, Floribus exhorto lectis, Tu auibus herbis Exornat lances, quas menta imponit herili. Sunt qui flores, prunarum ardente fauilla, Incoquere,vi lentos soleant torrere per ignes, Vas intra oblongum, vel clausi concaua vitri:

Fumidus it sursum vapor, frigentis alieni Haesit ubi lateri incluso, algoremque recepit, Paulatim rorem fluidus densatur in dum, Excurritque vagis patefacta per ora fluentis: Stillantemque in aquam florum se spiritus omnis

Exprimit, atque nouas recipit de funere vires.

Floribus ipsa etiam e tritis ars ducit odores, Nec non vibrandis per luxum unguenta capillis, in sque Tarentino quondam Seplasia merces Fecit auara foro, cuius de puluere fractus Annibal, exitium quando infelicis Elita iturus bello, Romae suprema parabat. Quid memorem, Ut florum exemplo, atque coloribus ipsis, Incepit pictura suos miscere colores.

Sic quondam factus Glycerae de munere pictor D

64쪽

26 HORTORVM

humbri si Pausiades , cum per discrimina mille colorummam forum Pingebat flores, quos ad se nympha ferebat.

ρὸ duae, Inde tuo etiam, Serum deitamine textus,

Plin t Illusit varijs texentum cura figuris. Mel quoque, summorum munus celeste deorum, Vestrum opus est, volucres qui mellis dona daturas Pascitis, egregii vestro deiectare flores. Forsitan, forum morbis qui tristibus usus, Quaeque potestates herbis , quae dona medendi superis concessa olim mortalibus aegris, Cantarem, ni me spatij urgeret iniquis Copia dicendi, &cursum properare moneret. Namque Parisiacae qua Sequana defluit urbi, Rure suburbano , vitae vir celibis horti Cultor erat, carpens priuatae gaudia vitae.

Et quamuis illi non essent praedia longis Conspicienda iugis, pictaeque tapetibus ardes:

Regum fortunas magnorum, paupere fundo, AEquabat, seruans inopi non multa senectae. Nam saepe S flores longinquo ex orbe petitos, Et quas praesentes morbis cognouerat herbas, Montibus asseret externis mandabat, torto Plantari, tum multa, super felicibus herbis, Monstratosque usus, charis narrabat amicis. Languentum interea vicinis Undique pagis,

Cernere vulgus erat concursu accedere magno. Et miseris omnes solamen quaerere rebuS.Ibant , atra quibus pectus torrebat anhelum Febris, immiti carpebat viscera flamma,

65쪽

LIBER PRIMUS. 27 Et quibus illuuies membris immunda fluebat: Ibant ipsi etiam, quibus acer anhelitus artus Quassabat, diros agitans sub corde tremores: Et quos nulla artes poterant sanare medentum, Floribus ille suis morbos tollebat, herbis. Omnes namque domum laeti, vegetique redibant; Vatibus ipse alijs quae commemoranda relinquo. Mensibus his nostros etiam granadilla per hortos Floret Amazonisquam litore fluminis ortam Ad nos extremo Peruvia misit ab orbe. Flos alte incisas crispgto margine frondes, Caule in sublimi, vallo praetendit acuto, Spinarum in morem: patiens o Christe , tuorum Inscriptus iijs summa instrumenta dolorum. Nam surgens flore e medio capita alta tricuspis Sursum attollit apex, clauos imitatus aduncos. Sed iam flore sinus maleagris picta Comantes, Atq; echium,atq; ariX,atq; hesperis, atq; adiantum,

AEstiuo varios ducunt a Sole Colores.

Proferet inde suas, ardent dum brachia cancri, '' 'SCartophyllus opes, picto qui flore per agros,

Praemia mutata ostendit pulcherrima formae. Pastor erat, cursuque feras dum turbat anhelo

Cynthia, pascentem vidit per rura Niphatis, Poenituitque deam; sed ne succumbat amori Tollit pastori, quos iam laudabat ocellos, Dispersitque agris formoso e semine, nati orinosi flores, quos plebs quoque dicit ocellos. Elt odor eximius flori vagina tumentem

66쪽

Athenae. lib.

chides ex Diosc. Iunic 'η orchisct Sarapiri , aptio Bod in Theop. l .

Di a V M. Lilium rosa nobilitate proximu . nec Ulli loruexcelsitas maror candor eius

Plin. l. 2 c.

28 HORTORVM Colligitima comam foliorum, incisi profunde Sunt folia &blande curuum crispantur in orbem. At tu quae flores in tergum auersia reflectis Obliquos, ostro costas virgata rubenti, Sin spatium unius possis durare diei, Hemero callis eris, vos illam optate frequentem, In seria o nymphae sed si quae gloria floris,

Si quis tangit honos, vos illam optate recentem. Tum si forte tuis oro banche floreat hortis: Aline, vicino sub gramine , ruminet herbam Bucules sed plantae fatali parc re discat. Nam vaccae, admorso tantisper flore, feruntur In Venerem , taurumque petunt, armentaque totis Hinc furere interdum videas exterrita silvis. Perque gregem indomitos ardere libidinis aestus. Ardua candentes iam matricaria gemmas

Cuspidibus tollit longis, stipata frequente Thiaspi Cres nympham puer olim Thiaspis amabat.

Fortunati ambo, si mutua gaudia vobis Venissent per non infelices hymenaeos. Interea gelidos per fontes uda chamaidrys Gaudet, dentatis ceruice simillima serris: Gauden trifolijs bicoloribus orchides ambae, Culturae indociles. Nec iam reor ab re, qui mox Aspicias hortum candenti albescere sylva. Nam nisi sera aestas cunctabitur, ordine longo Laeta super virides tollent se lilia virgas. Ante alias autem florem hunc sibi Gallia gentes

Praecipuum optauit Phrygijs seu missus ab oris

67쪽

Appulit his primum terris, sedesque locauit

Siue, quod antiquos perhibent memorare parentes, o Theoc Lilia, summo olim ceu lapsa ancilia caelo, Ri Primus qui Franca Christum de gente professus, Accepit manibus puris Clodouaeus, desipsos Mandauit donum hoc diuum seruare nepotes, Pro gentis scuto instigni & fatalibus armis. Quae magni fatis Lodoici, pace sub alta, Iam florent totum postquam terroribus orbem Impleuit , belliq, omnem armorumque tumultum, Atque injustitiam,vi fraudes. Larua duella Componens, cunctis indixit foedera terris. Ecce autem virides, ardenti Sole per hortos

Pallet hi antiquos Phoebi suspirat amores Infelix Clytie , reliquos super ardua flores. Nam iunco se se tollit sublimis in alto Ad Solem si forte suo spectetur amanti.

Nec deerunt Clytiae comites aestiua secundum

Solstitia, ipse crocus chara cum Smilace, virgo Haec, puer ille , suos promittunt germine flores. Postquam crispatos imitata papauera cirros

Floruerint tum terra alios induta paratus, Diuersos, in non diuerso flore, colores Ostentabit, opum monimentum insigne suarum, Munus Eleusinae matris, Cereale papauer,

Cui sublime caput, folium sandice rubenti Puniceum sed quae species est alba crepanti Concolor argento, gaza resplendet agresti.

68쪽

niam non. marcescat.

Plin. l. 21. cap. 7. Diosc. l. 4.

cand Ther.

Sanandos etiam ad morbos, exempta resectis Grana papaueribus medicos adhibentur in usus, agro, nocte sopor seu conciliandus iniqua, Sive suus tussi modus imponendus anhelae. Non male tum Graijs florens eryngus ih hortis Quaeritur, hunc gremio portet si nupta virentem, Nunquam inconcessos coniux meditabitur ignes. Illo flore Phaon meruit Saphonis amores: Credita si quondam, sit adhuc credenda vetustas. At dum feruenti per agros canis aestifer astro Perfurit, nulli descendunt nubibus imbres, Cum gelidos noctis rores Sol dissipat,4 cum Iam sera veniunt altis de montibus umbrae: Ne pigeat largos hortis inducere fontes, Vnde animam reddas herbis, ni stirpibus inais omnino aruerint, crebraque aspergine campum Perlue, dum possis penitus reparare caducas Languentum florum, vitali fluimine, vires. Non illos udis veniens Aurora capillis Iam reficit, nec seros humifer applicat herbis. Sed reliquos inter flores, quos serior aestas Proferet, insignes magis, maiore superbos

Ornatu videas immortales amarantOS. Nam florum late varium sine nomine vulgus Per reliquam deinde aestatem, serosque calores, Luxuriare tuo passim sectabis in horto, Horminum, hedysarumq; rubens humilemq; conyZa. Stoechades, scyamos, men thas, cichorea, nigellas, Clematidem, armeciam, is acidem,calthasq; palustres,

69쪽

LIBER PRIMUS. SI Berberin, gracili coriandra trementia filo, Et geminum abrotonum , myrrhim , tenuemque melissam, Buphthalmumque, situmque, olentia Centaurea. Non aberit, vario pingit quae rura colore, Diuersos referens diuersa calendula vultus. Sicque suos aestas alio dabit ordine flores, Autumnusque suos sic per sua tempora, florum Munere perpetuo redimitus habebitur annus. Tum micat in pratis flos aureus, Atticus aster Dictus Graiugenis , Lati cui nomen amello Fecere agricolae riguis in vallibus illum Pastores fontesque ipsos, S curua secundum

Flumina decerpunt , nectendis torquibus aptum: Tempore quo, soli vindemia pendet aprico.

Est etiam extremo qui nuper venit ab orbe Narcissus , flores lucenti concolor ostro, Auratisque litus maculis, ceu sparserit imber

Aureus, egregium texto sub murice florem,

Qui possit Tyrios foliis hebetare tapetas. Vosque boni vos illum Hortis inducite crebrum

Cultores, rurique nouum decus addite Franco. Ipsa per areolas buxus tondenda, sub ipsum Septembrem, primiue tepent cum tempora veris: Si prius effusum paullo mollitus ad imbrem Ramus erit, nimium ferro ne forte resistat.

Cuncti autem nec sorte una, nec legibus iisdem Nascuntur flores positis pars altera granis, Altera tuberibus, pars prouenit altera bulbis.

C ET ERI

Diosc. l.

70쪽

32 HORTORVM Mense sub Octobri, bulbos tellure refossa

Longa super tabulata sereni ad luminis auras, ordine proponunt longo dum protinus omnem Collectum aestate humorem, tellure sub ipsa, Ad solem exuerint purgatos tempore certo, Committuntque solo rursum, scrobibusque sub altis Infodiunt, rigidae durent ut frigora brumae. At non tuberibus similis debetur habendis Cura, semel quae missa solo, se sponte propagant, Summa subter humum: tamen altius in de bulbos Tuberibus, maioris egent humoris, Gipsum Ni fundo subeant metuunt penetrabile Tigus. Ttari.S, Quod si non ipsos inter constare colonos' ' μ Aspicias, quo sint flores de mense serendi,

obuius Erigonae, chelasque mouebit inertes:

Cum gruis auditur raucae, de nubibus altis, Clangor, cit tardis per caelum exercitus alis: Non es illa magis plantandis floribus apta Tempestas terram si , paucis ante diebus, Humifer autumnus largo tepefecerit imbre. Ipsa sinu tellus bulbos complexa tepenti, Laetificum humo rena germen diffundit in imum. Effusos ne terra tamen restagnet ad imbres, Vnde soli stando bulbos corrumpat aquosi, Aggesto, clivum in modicum, paullumq; tumenti, Pendentique solo, flores plantare iuvabit. Excidat, ut prona tellure, superfluus humor. Sic famulos, flores nuper plantare monebat Nostrius,