장음표시 사용
121쪽
88 Da ag ΜgTΑΡΗYSIC AIunt: idea duorum bis Doeta voeatur quatuor e sed illud intelligunt et duo ct duo objecta, qua vel .ideo , wel vidi, constituunt vel numerum , vel quanti-
ratem maiorem , quam duo tantum: quam maiorem quantitatem significamus vocabulo quatuor .
Id ipsum de reliquis axiomatis est dicendum . Nam ideo enuntio totum esse maius sua parte , quia
oculis hausi, quantitatem maiorem continere mi norem , non contra . Similiter ideo mihi persuadeo,
inpossibile esse ut eadem res fimai fit, ct non sit,
quia, cum oculis acceperim , rem , qua exsisti, exsisere, nec umquam dum exsistit non exsistere ς iccirco cum id ipsum in memoriam revoco , consi cleroque, tale quid necessario evenire debere et facio judicium , quod est omnino conforme objecto externo , etiamsi obiecto cuicumque interno, ut sunt ideae , iudicia, ceteraque , aptari possit. Itaque certum est ejusmodi axiomata Metaphysica veritates etiam aiunt, Diomum Alexandrinum a puero caeum in Geometria exeelluisse , ut inter cacos concedo . Sed quales progressus in Geometria facere potuerit eaeus homo , Ο qui numquam figuras Mathematteas
.idisset, judicent ii , qui is hac scientia versati sunt: mibi sane non fit verisimile. merito igitur Φiri docti rident Foeobum Bernoullium, hominemeeteroqui in Mathematicis doctissimum,qui cacos I fata thematicam docere voluit, libro Gallice inscripto rLetire contenant la mani e re d apprendre les Mathematiques aux aveugies: quae exstat in celebri ἡlla
Ephemeride inseripta , Journal des Savans I 68s. die 19. Novemhr. In qua bonus Eernoullius se aliquando dormitasse , viris emancta naris sexdit.
122쪽
externas demonstrare : ideoque pro primis veritatibus habenda esse et quamvis talia axiomata condi possint, quae sint tantum veritates internae . DJQuod idem de veritatibus Mathematicis diiscendum esse videtur. Nam etiamsi linea , superficies , trigonum , ct globur , ut ea considerant Mathematici , nulla sint, nec fortasse fuerint; tametaeum ex rebus corporeis hae ideae complexae suintae sint; atque, quae de iis disputant Mathematici, corinporibus ipsis reapse conveniant; propterea veritates Mathematicae non sunt tantum veritates internae, sed etiam externae, quae proprietates figurarum, ac magnitudinum, quae in hoc mundo exsistunt, reapse demonstrant. Secus Mathematica ipsa esset cumulus somniorum, & reruin inanium ac inutilium ,
quae Physicae disciplinae opitulari non possent; quod
profecto falsum est; cum videamus ex Mathemati in ea disciplinu, quam simplicem vocant, non modo reliquas eiusde r. partes, quam vocant Mathematteam mixtam, sed etiam eam , quam nominant
Ph Dam , adeo inlustrari, ut sine Mathematicae auxilio muta , ct caeca sit.
Nam quod ait Cl. Busserius, primum it udaxioma esse verum, etiamsi nihil in Mundo I ὸν
praeter unam intelligentiam, falsum est, si hoe vult dicere: esse verum etiamsi nulla umquam res c/ eata exstiterit praeter unicam intelligentiam . N .m talieasu singularis illa intelligentia ideas duorum, Squatuor non habuisset. Quod si hoc modo significare vult: etiamsi omnes res in praesentia uestruan
c C. v. g. totum est aequale omnibus suis partibus Sc.
123쪽
so DRREΜsTΑΡΠYsICAtur , relicta una intelligentia ; adhue axἰoma veriram esse , non abnuo et sed ex hoe non sequitur, praedictum axioma in hoc rerum statu non esse veri tatem externam . Nam posita rerum omnium deinstructione, adhuc notiones omnes , quia sensibus Comparantur, verae essent: quia cum tales ideae ex corporibus externis prosectae fuerint, ad tempus referebantur, in quo corpora exsistebant: ideoque
iudicia vera essent. Quod ipsum de illo judicio , sunt
alii homines praeter me , quod ille primam veritatem esse ait, eo casu dicendum esset . At enim, urgebit, haec iudicia non seciunt, ut obiecta exsistant. Fateor i sed nec iudicia haec , corpus album non es atrum , Ra lov non ess Nini- .e , ceteraque generis ejusmodi faciunt, ut obiecta reapse exsistant. Tamen sunt veritates externae, hoc nomine , quod ex ipsis rebus externis proficiis
β. I. non incit, quod vult Cl. B erius. Probae quidem ideam , quam habeo rei externa, non in ferre rei exsistentiam e sed non probat, ejusmodἐideam a corpore externo non esse prosetiam . Nam , ut eo em exemplo Loe ii star, ἰmago Petri ex vero expresa vota probat Petrum exsisere probat tamen, Petrum exstitisse . Ergo etiam ἰdea rei externa,
qua sensus in praesenti non pulsat, probat saltim
exsistentiam praeteritam . Hoc magis, quod Lochius ibi l. II. probat existentiam rerum praeteritarum auxilio memoriae. Et nisi primum lotam Loelii ex his duobus ultimis exposuerimus, haudscio an tuo sibi constet . .
124쪽
diximus de rerum evidentia , plane consequitur , nos piar mas veritates-sensibus externis, aliorum testimonio comparare : nam qua recta ratione
constant, ex iis , qua per sensus aecepimus ad hane classem pertinet hominum testimonium , quod vel Qisu , vel auditu habetcr J prosciscuntur . Duare de iis Boe loeo iterum disputandum , non ut ejiciamus tantum , veritatem tali praesidio adtineῶpse , quod jura demonstravimus ; sed ut patefaciamus , quo casu primas veritates sensuum praesidio venari possimus. Casu T v I. Demonstratur primas verἰtates aiaquas sensibus
Corporum exsistentiam sensibus externis percipi
evidens est , idque nos supra cum argumenta Scepticorum diluissemus, planum fecimus , S rationibus confirmavimus . Examinandum nunc est, an semper verum ipsi ostendant , an aliter e ctantales cognitiones gignant , quae prima queritatervocari possint. r. Principio certum est, sensus externos non exhibere figuram insensilem & externam corporum i id est non ostendere , qualis sit textura illa superficiei corporum , ex qua unum corpus album , alterum viride, alterum atrum apparet. 2. Nec etiam
125쪽
sa Da REMgTAPNYsICA etiam exhibent contextum, & complexionem inoteriorem particularum corporis , quae diversas naturas facit: id est , ex qua oritur quod tametsi omnium corporum materia est similis naturae , tamen aliud corpus est ferrum , aliud lignum , aliud caro. 3. Nec itidem ostendunt interiores mutatio. nes , quae in corporibus plerisque e Ueniunt. e. g. Pomum indesinenter alio & alio modo se habet , donec tam dem flacescat S corrumpatur et hae tamen insensiles mutationes nullo sensu externo percipi possunt , nisi ex longo intervallo. 4. Postremo
non repraesentant intium eram illam rerum etiam animatarum multitudinem , quae oculorum aciem
fugiunt: quod microscopio demonstratur , cujus ope ea Videmus , quae numquam suspicati suissemus et siJ ct quo perfectiora sunt micro scopia , eo plura, ct distinctius videmus. Facile ut suspicemur, fore aliquando ut talia micro scopia fiant , quae multo plura oculis exponant. Hi ne fit manifestum , sensus a Deo datos non fuisse ut nobis insensilia illa, ct minuta, ct quae ad usum vitae minime pertinent , ostendant e secus omnes, aut plerique omnes eadem viderent, quod prosecto est falsum. Cui usui igitur sunt sensus nostri di eam eum Malebranchio , Lockio , ceteris que, sensuum munus esse, ea nobis ostendere, quae Rasi J Consule Leeu.euhoeehit Arcana Naturae o P microscopiorum detecta . Volam. III. a. Philipp3Eonani observationes circa Uiνentia, quae in no vi Ventibus reperiuntur. 4. I 69l. O cetςrοι, quὸ
istoriam Naturalem persequuntsr .
126쪽
LIBRR Ta RTI Us. 93 ad usum vitae necessaria sunt: id est ad corpus tuen
dum, curandumque, atque ad societatem humanam conservandam idonea videantur. Ad quod cum supervacanea sit cognitio illa naturae abstrusio Tis corporum , iccirco data ea nobis non est. Sed haec ulterius inlustremus. I. Itaque sensus nobis primo ostendunt clare Re videnter exsistentiam corporum e id enim ad omnes usus vitae per quam necessarium est. Nam si corpora esse non cognosceremus , facile in ea incurreremus aut caeci plerumque faciunt, & maximum damnum faceremus . Deinde nihil umquam facere in hac vita Possemus . Non enim nos Deus meros spiritus , sed corpore S spiritu constantes condidit, in orbe ter rae collocavit, corpora nobis plura obiecit, ut iis
scite uteremur, ex eorumque usu utilitatem n II poenitendam caperemuS.
II. Deinde nobis exponunt omnino evidenter proprietates eas eorporum, qua ad vitam nosis a conservandam necessaria sunt. Nempe ostendunt differentiam rerum durarum ab humoribus : hu morum etiam inter se , nempe aquae a vino , aboleo, & aliis generis ejusdem . Haec enim ab aliis distinguere tam necessarium est curationi corporis sui nihil magis . Et, quod mirabilius , quo plus ali quod corpus nutritioni , S usui nostro necessarium est, eo pluribus sens bus ejus cognitionem adqui
Tere possumus . e. g. Panis , S aqua summe neces saria sunt conservationi corporis nostri: utrum que autem non visu tantum, sed Olfatu , sed gu
statu , sed tactu percipimus , ex quo facilius digno sci possint. Id Em de ceteris dicemus , quae ad re fi ciendas vires corporia, ipsumque defendendum a Viaeris;
127쪽
aeris; eeterorumque, quae corpori ossiciunt , necessaria esse videntur. Itioque esare etiam reprae sentant, esse diem, esse noctem, c um esse pluvium: item an Boreas, an Auster increbrescat s an Zephyrus faveat, ct sexcenta hujusmodi. III. Postremo ostendunt etiam omnino cIare , qua ad humanam societatem servandam necessaria fune. e. g. Secernunt quam facillime ex voce , vultu , ceteris Petrum a Paullo , patrem a filio r tum motus animi, qui vel vultu , vel aliis modis declarantur , clarissime demonstratit, ct ejus generis alia, sine quorum notitia humana societas Laro non potest. Contra ea , quae conservationi corporis nostri minime necessarium est scire, sensus nostri non ostendunt: quod si aliqua de causa ostendunt, super Uaeue se habet, nec id semper, sed tum evenit, cum curiosus eas res investigamus, quae ad nos minime Pertinent. e. g. Lac, acetum, aquam, immo Somnia poma maturata infinitam vim vermium tenuissimorum exilissimorumque continere, certum est, ct microscopio exploratum. ἱiJ Uerum cum homrum notitia , ut iis reficiamur , neeessaria non sit , iccirco eos nulli microseo pio non adjuti oculis hauriunt . Quod si visu aliquando p rcipiunt, prae inter opinionem est, nec ad usum , ad quem eae res conditae sunt, ullo modo est necessarium . Id ipsum dicemus de iis, quae ad societatem humanam vel instituendam, vel conservandam inop-
128쪽
LIBER TERTI Us. 9sportuna videntur . e. g. Sensus non ostendunt clare internam differentiam Petri, ct Paulli et nec etiam individualem , uti vocant, nempe cur Petrus non sit Patallus , ct reliqua hujus generis . Quaerat aliquis I. an sensus externi omnia re. praesentent, quae ad nutriendum corpus utilia sunt. 2. an item omnia, quae ad id sanandum pertinent . 3. an praeter illa tria , quae posuimus , nullum Verum menti objiciant . Cui quaestioni ita respon-
Ad primam dicimus , ea, quae nutritioni apta sunt, omnia sensibus externis percipiet non enim insensilibus, sed rebus sensibus subjectis alimur. Non tamen omnia, quae reficere nos possunt, uno intuitu cognita habemus: nec ad vitam producendam necessarium id . Suffcit si ea, quae in omni vitae parte mag s ita cessaria sunt , ct noscamus , Scsensibus perci Di ymus: cetera usu & experientia edocti dilucide sensibus percipere possimus . Eodem modo ad secundam interrogationem respondemus. Nam quaedam , quae magis ex usu sunt, V. g. Corpus frigo debilitatum , calore, S pannis calefacere; stomachi repletionem inedia curare ἔfaucium siccitate ri hamore hausto depellere ς ct huius generis alia, omnes cognoscunt: cetera vero non nisi usu, meditatione, & hona Philosophia, ac Medi tina exploras possunt. Quidquid tamen cognitum habemus, id s nius externi nobis clare S distincte ostendunt, si raὶ one adjuventur . Ad tertiam eadem est responsio. Plurima alia vera sensus externi it. strumentorum beneficio reperiunt & cognoscunt: mnlto plura cognoscere pos suac certo , ct evidenter. Ne tamen in iis investi
129쪽
gandis erremus, regulae quaedam prae oculis habendae sunt, ad quas investigationem nostram exigamus: quae Sostendunt, sensus interdum salsos esse e siJ S, si debito modo adhibeantur, multo plura vera oculis ostendere posse , quam suspicamur. De quibus legibus quoniam in Logica disputavi mus , La J tironem ad eum locum remittimus . Concludendum est igitur, tria illa clare & distincte sensibus externis percipir primo exsissentiam corporum et tum proprietates, qua ad corpus no-prum eurandum neeesfaria sunt: postremo , qua ad societatem humanam servandam, institnendam fune necessaria. Hoc satis in superioribus confectum est . Unum addo, haec tria pro primis veritatibur haberi posse, propterea quia ex nullis veritatibus prioribus deducuntur: multa ex iis duci possunt, qui character est primarum veritatum .
des Prem ieres Uerite et Part. r. c. I 6. J sensus fideliter repraesentare, quod ipsis videtur. Non enim ipsis, sed menti nostra tale quid videtur. Dicere deberet, sensus fideliter obiicere menti adsectionem , quam recipiunt : secundum quam si temere judicamus, interdum decipimur. saJ Logica Libro IIII. pari. I. cap. . de erroribu Iex sensibus provenientibus disputavimus . Capite
vero 7. docuimus , quo modo periculum facere debeamus , ne investigantes erremus . Horam summa est: I. ut res accurate S debito modo expendatur. 2. ut semper tale quid idem sensus repraesentet. I. ut alii sensus non contradicant. 4. ut id ceteri homines viculati verum esse confirment.
130쪽
CApuT VII. Ostenditur primas veritates aliquar etIam aliorum auctoritate cognitas haberi.
NON de auctoritate Divina hoc loco est disputaviti O , quae tanta homini , qui justam Dei habeat notionem, esse debet, ut si certo constet, Deum aliquid dixisse , id pro certo & indeficienti haberi debeat. Sed de Humana auctoritate ac testimo innio disputandum , considerandumque quantum illud primis veritatibus adserat momenti. Et certe qu dem tametsi singuli homines fallere
possunt, tamen cum omnes, aut fere omnes aliquid summo consensu testantur, tam certam rem faciunt , ut nemo sanae mentis ejusmodi testimonio repugnare queat . Nec longe repetenda est ratio . Nam cum tam varii sint hominum mores , tam varia ingenia, tanta in iudicando varietas, ut non dico decem, sed vix duos in una ct populosissima civitate semper & eodem modo iudicantes invenire possimus; relinquitur seri non posse ut omnes in fallendo conveniant. Quare si aliquid constanter docent, non alia de caussa faciunt, nisi moti rei evidentia ac veritate. Proinde quod omnes constanter aiunt, verum id esse necesse est. Itaque constans hominum testimonium est signum , seu indicium , seu criterium veritatis r ex eoque plurimae primae veritates desumi possiant, modo adsint circunstantiae aliquae, quae rem extra omnem dubitandi rationem ponant, id est certam,st perspicuam faciant. Haec vero ad tria genera re-