Aloysii Antonii Verneii ... De re metaphysica ad usum Lusitanorum adolescentium libri quatuor

151쪽

rig DE RE META pHYs 1 c AEst autem ens rationis , id quod non nisi ἰn ἴdeἰrnostris exsistit, nec extra eas exsistere ρι tes. Huius

modi sunt ideae omnes mente abstractae, veluti humanitas, rotunditas, & huius generis aliae propterea quia nusquam exsistit hamonitiis sejuncta ab hoc, vel illo homine e rotunditur ab hoc, vel illo corpore rotundo . Item relationes omne S , priviationes , ct negationes ; si J quae non nisi in merite nostra exissistunt, ab eaque concipiuntur quasi aliquid adhaerens subjecto . Tolle cogitationes omnes , perierunt omnes relationes , privationes, negationes. Quamquam vero haec entia rationis nihil sint

extra mentem , tamen cum non sine aliqua ratione in rebus inhaerere concipiantur , propterea non merum nihil esse dicuntur, sed entia rationis: quasi dicas, sunt entia prout opponuntur mero nihilo rsunt non ens seu nihil prout opponuntur alicui exsistenti: ideoque medium quid interens & non ens . Quare male reserunt aliqui Scyllam , Chimaeram ,

Uirco cervum , Centhaurum ad ens rationis et nam tametsi eiusmodi res non nisi in mente exsistunt, tamen sine ulla ratione a mente conduntur: ideoque

sunt inpossibilia , ct merum nihil.

Iam porro ideam entis tum concipio , cum vel me ipsum , vel quamlibet rem aliam , quae mihi ante oculos Obyersatur, S in qua plures ideae secerni possunt, considerans , animadverto me esse , S men te ideas distinguens, separo ideam exsistentiae abi deis aliarum rerum , quae una in me sunt, mentique meae conjunctim se offerunt: ac de exsistentia tantum

152쪽

A LIRER QS ARTU s. I it tum loquor , nihil interim de ceteris commemoranS . Haec consideratio exsistentiae vel entis vocatur instractio , S ens eo modo consideratum idea abstracta. Abstractio autem variis modis seri solet. Prlino , cum di x ido materiam in partes , quae reapse partes non sonit ut se habet hoc libro, in quo distinctis capitibus disputo de ente , de essentia , do possibili , de perfecto, quae re vera unum & idem

sunt: haec separatio vocatur abstractio , S unaquae que illaruir id earum , abstracta . Secundo , cum concipio motium sne substantia e v. g. motum rectum , quin ad tencam ad eorpus mobile e vel modum sincteius mod ratione : v. g. motum rectum , quin re spiciam ad veιοcitatem : hae enim nusquam esse ponsunt fine si is a quibus separantur . Tertio , cum cognosco Petrum v. g. in hoc esse similem aliis hominibus , quod sentiat, & ratiocinetur, & loquatur,&admiretur, & reliqua, quae omnia vocabulo ho mo designo: bare idea , quam propter similitudinem tum aliis voco uni Uersalem , est idea abstracta hominis, seu matura humana.

siJ Ideas omnes singulares esse, nec nisi ob smi-IItudinem eum aliis ideis voeari universales, doeui dius Logicae L. II. p. I. c. ia.

153쪽

Igo . DE RI M E T Ap Η Y s r e A ad aliud: proinde eadem idea voeari potest unise Ua- Iis , particularis , singularis .

Omnia eadem ratione constant. I. Cum men

ideas omnes, uti diximus, si θ sensibus adquirat, quae, si sunt complexae , dividi possunt; iccirco et- si , dum cogito Petrum, mente separem vel exsistentiam ab sensia , vel animal rationale a risibili , tamen utraque idea illa est singularis r nec enim oculis nouea humana generatim , nec omnes homines , qui sunt, qui fuerunt , qui esse possunt. , simul Occurrunt ἔ sed unus S alter eorum , qui exsstunt et item memoriae non Occurrunt , nisi quae prius sensibus objecta fuere e id est, a sensibus primum orta sunt. 2. Cum tamen omnino similem ideam mente separare possim in quocumque homine , qui menti meae se offert; ideo haec idea homo vocatur ea dem in omnibus , & universalis . saJ3. Ue

fi J Loetea Libro II. p. l. c. g. ct 4. a J D abstrahamus ideam hominis, vel viventis. sussisit unus homo, qui mihi veniat in mentem , veluti Petrus. re vera non nis unum individaum

post aliud menti obversari sentimus J Nam Petrust

plures mihi offert idear: est enim exsistens, corpore Ec spiritu constans, vivens, sentiens, intelligens , aptus ad ridendum, ct flendum, mirandum ;rali statura , facie, colore ornatus , O reliqua. Duare eum hane ideam complexam examino, ct par- res seu ideas singulas enumero , si tantum mente teneo ideam viventis hae etiam complexa est J abstraho seu divido eam ab aliis . Ut vero intelligam

esse similem aliis , s lait si Paullus, Franeiscar,

154쪽

L rara uu AR Tulli 3. Verum eum eadem idea singularis homo referri possit tum ad singulos homines , tum ad singula exsistentia; primo casu vocatur universalis , secundoeeasu particularis et quia non refertur similitudine ad

omnia

ct pauet alii in memoriam inearravi, quos mensteeleri suo motu veluti ictu oeuli perlustrate itemquo memoria teneam , quemlibet hominem esse similem aliis. En abstractio ,-similitudo e sed nihil universale . In quo igitur universale positum es e nempa in errore , quo mibi persuadeo, me, eum enuntio similem ideam de Paulio , Ioanne , Francisco , eam dem ideam viventis enuntiare . Ruod si ad me redeo , s rem pro merito examino , eiure cognosco, nomeamdem, sed similem ideam enuntiari . Remanet Uitur similitudo idearum , universalitas evanescit. Ruare universale iis , qui rem diligenter eonfiderant, nullum est , nec esse potest . En quo redit gra- .issima illa disputatio de natura universali , qua tot saeuia Reates , O Nominales exercuit, tot turin has non modo in Sebolis, sed etiam in Republieaeommοιiti Nimirum ipsi se mutuo aeriterque petebant , veruntamen se mutuo non intelligebant, αν

Ruod vero Reeentiores alἰqui eeisseant, ex .deis , quae sensuum adjumento comparantur o elicῶp se ideam aliquam , qua habeat objectum univer sale et nisi ad bueusque expositam explicationem re feratur , sunt verba inania. Nihil enim aliud mens facit, quam vel eonjungere , vel separare ideas . quas sensibus aceepit. Cumque per sensus non ha-Beatur idea universalit, separari a. aliis non po-

155쪽

ista D E R I M E T A PH Y s I e Aomnia entia ς sed ad ea tantum , quae homἰves vomeamus . si J En paucis verbis, quae de abstractionibus utilia dici possunt, quae mihi satis clara esse videntur . At Scholastici tot tamque inanes, & nullo modo intelligi hiles disputationes instituunt de abstractionibus, ut ea, quae vel opifices, S rustici ipsi non meditati faciunt; &quae, si recte explicarentur, quisque sine labore intelligeret: ita verbis inplicant, &obscurant, ut non nisi plurima meditatione , R in eorum libris mora intelligi possint . E. g. Frequenter villici, messores , pastores seeterique , cum operam suam locant alicui, & senistiunt dominum aliquid vel de potu , vel cibo, vel

mercede pacta detrahere ; clamitant, iniuriam si bifierire'. Quod si mens talem virtutem habet, certe creabit ideam universalem , euius nihil antea in ideis , quas sensibus adqui erat, simile erat: quam virtutem nemo sanus animo coneedet. Sed de his Logi eae

L. II. c. I g. corollario v. & vI. quaedam monuimus ,

quae exsupra distis clarius demonstrantur .

si universalia ditidunt Sebolastiei In quinque

species , quas sic vocant: genus, species , differen ἀtia, proprium, accidens. Horum nominum signiis Datum noscere sat est, idque eorum libri declarant . Nullius tames haee usus sunt : ἰmmo vero plurima falsa eontinere , ex iis, qua capite Iequenti dieemus, notum erit. Sunt enim essentiae Nomiisnales tantum e. sed quἰdam Sehola'ci eas jumune

pro essent iis Realibus , c, in hoc manifeste errant , ne in Logica L .l I. pari. I. cap. I a. Me, monui et qua ad hane explieationem revocanda sunν .

156쪽

LIEt R QUA Ret yys. Ist fieri, quod merces non integra solvatur : δ si e domercede loquuntur, quasi una res esset, quae ad omnes pertineret. En abstratino: S merces illa estidea ab acta , O universalis sensu vulgari. In te

roga vero rusticum, an una tantum merces omnibus

eonstituta sit, nempe oboli xx. an singulis operariis snguli xx. oboli ex pacto solvendi sint; audies, non unam tantum mercedem, sed plures similes, ejusdemque valoris singulis debitas esse. En solutioeontroversae . Quid aliud faciunt Fhilosophi, eum rein sine praejudicio examinant Z quid vero Scholasti ei, nisi rem vel rusticis claram , confuso illo diiseendi modo obscuram faciunt Doce rusticum verisba Philosophorum ς ostende quo nomine unaquaeque res ab iis vocari solet; & cognosces , clarius interis dum & loqui, ct judicare rusticos, quam Philosophos non nullo S. Capuet III.

De Essentia. EVentἰa definitur, id per quod res est id qued est.

Quae definitio eodem vitio Iaborat ac illa entis . Nam cum quaelibet res per se ipsam sit id, quod est, tali definitione hoc tantum dicimus: essentia unius rei est, esse talem rem . Ideoque essentia , Sch e res idem senificant, nec ex tali definitione evadimus doctiores . - Reapse tamen essentia uniuscuiusque rei est cumulus proprietatum omnium, ex quo res est haec, non alia . Quarum proprietatum cum pleraeque

157쪽

que nobis incognitae sint, proinde nec essentia re, rum nobis cognita est. Haec aliquo exemplo inlu- tremus oportet, quod ab humana natura , utpote

magis explorata, magisque familiari, ut ita dicam , sumemus .

E. g. Petrus plures habet proprietates , ex quibus homo est, non aliud ens i est enim animans, ratione utens, aptus admirationi , aptus risui, Agara humana praeditus, ut alia mittam satis nota, quae faciunt ut sit homo. Haec illico consideranti se offerunt. At multo plura habet Petrus , quae nos omnino ignoramus . Nam primum insensilis constitutio S complexio partium exilissimarum humani

corporis cognita nobis non est. Deinde notus non est usus quorumdam viscerum, quae satis conspicua sunt: nec vires ac emeacia humorum e nec facultas has Ad illas adsectiones, hos & illos morbos perpetiendi r nec quomodo humanum corpus cum mente coniungitur, in eam agit, ac ab ea vicissim movetur: postremo vires omnes humanae mentis ex

ploratae nobis non sunt. Quae singula tam pertinent ad essentiam Petri, ut homo est, quam reliqua squae ante memoravimus: nam si vel unam harumdemseris , non erit haec species hominis , sed alia . Itaque hic acervus est essentia realis, seu Physica hominis . Haec cum non animadvertissent Philosophi plerique, sibi persuasere, has duas ideas animal rationale esse totam essentiam realem hominis r qui dis quid ultra additur, extra essentiam esse , ideoque proprietatem . In quo perspicue fallebantur . Nam

Cetera, quae supra memoravimus, essentiam Physi-

eam hominis itidem constituunt. I inmo vel sola

158쪽

LIngR QUART Us. Iasfigura humana tam pertinet ad essentiam hominis , quam esse rationale, esse animai. si JItaque duplex in homine essentia distingui potest: Altera, quae ex quibusdam tantum ideis notioiaribus mente Componitur, & vocatur essentia nominalis S Metapb ica . A itera, quae ea omnia complectitur, quae re ipsa hominem constituunt

Haec vocatur realis, S Postea, Sc longe disserε ab eias iJ Figuram humanam use partem essentialei humananeelei , qua is hoc orbe terrae est , nullus sqai rem sine praejudicio examinarit, negare poterit . Non enim homo est solum animans rationale, sesetiam humana figura praeditum et adeo ut nullum animans rationale nobis cognitum Agura humanseareat. Finge animans rationale vel equi , vel p

seis specie praeditum e quis id hominem esse dieet pCur fetus, qui humana specie carent, hoc solo nomine ex censu hominum delentur, per leges oce duntur , nec umquam magistratus , aut parentes sperant ut ad rationis usum perveniant, ut examinent , an sint animalia rationalia Z Contra euν

fatui , ct qui nullum rationis indicium feeere, hactsola de caussa homines judieantur , quod Agura b mana ornati sint me profecto demonstrant , σnatura inditum esse omnibus ut judieent, humanam Auram ita esse partem essentialem hominis , ut, nisi ea praeditum, nullum animans rational

homo sit. Puae eum a clarissimis Philosephis ct proximo , ct praesenti Dealo eviose sint inlusrara ,

praetereunda hoc loco videntur .

159쪽

ras Det RE ME T A HYs Ie Ash essentia illa Metapb ea. LIJ Ex his autem aliqua deducuntur, quae in disputando non poenitendam utilitatem adserunt. Tales sunt ejusmodi

Canones a

4 I. Ehe essentia Metaphysica non bene infertur essentiam Physicam similem esse.

Nam singularum rerum naturam , ut re vera est , nemo cognoscit, sed tantum proprietates aliquas , quae totam essentiam non faciunt.

II. Essentiae Phrsicae rerum sunt aterna, ct inmutabitis.. Aiunt Platonici: a J negant aliqui cum Car- teso , qui propositionem satis claram suis disputa- ionibus ineptis tam inplicatam reddidere , ut haud Deile intelligi possit. Nihil tamen facilius demonstratur , si vocabula accurate definiamus, ex qui- hus

LI Essentia , ct Natura in rebus creatis idem μgnificant. Natura enim interdum sumitur pro interna illa complexione partium, quae facit , ut sithoe ens: haec dicitur essentia Physica . Interdum pro idea illa complexa rei, quam definitione declara mus : haec vocatur essentia Metaphysica . fgJ Putabat Plato aeterna exemplaria , seu idear quasdam aternas inmutabiles , universales , a Divino intellectu emanantes , ct ab eo seu aratas , dum rebus ereatis ct fluxis uniuntur , earum essentiam , ct formam ςonstituere . Ita Plato in Τimaeo , ct is Parmenide. Conjale Aristotelem Metaphys L. XIII. C. d. Hae late persequitur brucherus Hist. de Ideis Sect.I. ἔ q.

160쪽

L IBE R QUI A R T U s . I 2 bus tota haec rixarum, & controversiarum seges exsistit. Igitur canonis sensus est : Cum essentia rerum , uti diximus, sit id quod res est; res autem una Readem non possit simul esse , & non esse ; consequitur Sc illud , si ab aeterno verum suit dicere , habe. re rem tales proprietates; ab aeterno fleri non potuit, quis habeat tales proprietates , dum es ea.dem res . Ideoque si ab aeterno exstitisset, non alio modo exstitisset, quam nunc est: propterea vera ac Physica essentia aeterna est, ct inmutabilis . E. g. Natura numeri ternarii in hoc consistit , quod fit binario unitate maior : item natura trian

guli in eo sita est, quod fit Agara tribus lineis de'

sita. Quare si Deus ab aeterno tempore cognovit statem esse naturam rerum , quas vocamus terus

rius , S triangulus; omnino fieri non potest usid, quod vocamus eo modo, non habeat talem naturam aliter eadem res esset ternarius, ct non esset; esset triangulus , ct non esset. Nam cum ternarius & esse binarii unitate maior , eamdem ideam significent; qui ait, ternarium esse binario unita. te maiorem , hoc ait et ternarium esse ternarium, seu talem rem esse talem , nos aliam et quod satis

evidens est . . . . . .

Possunt quidem nomina mutari, ct id , quod

vocatur ternarius , nominari binarias r at semperidea ternarii , ct binarii reapse erunt diversemidem repraesentanunt, quod ante . dum iidem numeri manent. Quod si e ternario demis unitatem , non erit ternarius, sed binarius: si addis unitatem, non erit ternarius , sed quaternarius . Proptereamque semper ternarius reapse est ille, qui binarium