장음표시 사용
211쪽
Corollarium II. Hino judieare non possumus , an alἰquid sithonum , quin prius finem , ad quem dieitur bonum,
eoustituamus. Haec est natura rerum , ct vocabulorum , quae relata dicuntur , ut in Logica scriptum reliquimus . i J Quae si mente tenuerimus , plerasque conintroversias de bono& malo vitabimus , quae etsi gravissimae non nullis videntur; tamen ex hoc fonte proficiscuntur , quod disputantes non constituunt , cui fini res aliqua dicatur bona, vel mala .
Hinc contraria ratione nullum est malum absolutum , sed relativum . Nempe reserendo ad finem vel naturalem , vel supernum , cui si obstat, atque ut eum consequamur impedit, malum est. E. g. Si hos ob debilitatem, ve I aegritudinem ad arandum non est aptus, habetur malus . Si almo nes nostrae liberae a lege deviant, id est nos a fine superno deducunt, vocantur malae moraliter.
Corollarium IIII. Hine inepte Theologi non nulli aiunt, quaedam esse mala quia prohibita, quaedam prohibita quia
212쪽
quia mala : quarum ultima internam malitἰam habere putant . Nullum enim est malum morale sine lege. Quaedam sunt prohibita lege Ecclesiastica , & Ci Wille quaedam lege Divina vel scripta, vel ore tenus trais dita r quaedam lege Naturae, quam Deus inpresse mentibus singulorum , ut naturae ratione , quid honum , quid malum sit, internoscere possimus. Toia Ie has leges omnes , peccata omnia sustuleris. Quare , quae dicuntur prohibita quia mala , sunt re ipsa prohibita a lege vel Divina Positiva , vel Naturali aieu , ut clarius loquamur, sunt prohibita a lego aeternu, quam Deus vel naturae ratione, vel divina locutione nobi a manifestavit, vel utroque modo Proposuit. CAPUT X
me ordine, O non ordine. TErti ut est vocabulum ordo . quod respecta
finis est arri, & considerari debet. De fini ι Pr vulgo: apta dispositio partium ad finem alia quem . Et quamquam Philosophi verba ad finem alia quem plerumque n0n adjungant ς tamen reapse ita eos intelligere , ct intelligi debere , negabit nemo, qui consideret. demto fine, ti ullam rem aptam, nullam recte dispositam dici posse. Ad quid enim aptum, ad quid recte positum seu dispositum aliquia dicetur, nisi ad finem, quem vel mihi pono , ve Iab aliis poni debere puto Sed haec exemplis clario xa faciemus.
Percurramus singula, quae ordine facta dican-H a tura
213쪽
133 DE RE META 'RYs reatur, ubique finem aliquem apparere reperiemus. Finiage te intrare hortos aliquos amoenos , in quibus Scarbores in quincuncem positae, ct ambulationes bene complanatae viridibus inclusae, hinc S illine vel ar-horibus , vel rosis , vel violis , vel jasinino vestitae se offerant: ct viridia prospiciantur, ubi & arbuseu Iae tanta arte consitae sint, ut diversas figuras , quasi vermiculato opere exhibeant; & vasa floribus onusta alia aliis respondeant, & sontes arte facti e ter xa erumpant, Vel ex eminenti per canales summa industria constructos humor sponte profluat. Ea
illi eo demirans ais et Ruam pulera Iunι baci quanto eonsilio ficta l quam miro ordine posiιa l Haec vel in
prudenti cuique ex intimo pectore erumpunt. Faciad te redeas , ut apud te sis , ut philosophari tecum paullisper queas: in te roga te ipsum: Cur ordine
posita dieο ὶ qualis est iste ordo P ct clare cognosces,
te ita dixisse , quia vel primo adspectu illico animadvertisti , ejusmodi ordinem esse aptissimum ad
delectandum tum oculos , tum animum e proindeque idem esse consilio factum , ac ordine factum . Qityd si dubitas adhuc , retorqhe oculos ait.. . ubi arbusculae , & arbores nul 'o artificio conglomeratae oculis se offerant: an ordine haec posita dices numquam prosecto. Cur ita quia non sunt apta ad delectandum. Delectatio igitur hoc casu est finis
Sed nos alio convertamus. Ingrediamur domum aliquam , vel palatium , in quo S vestibu-lu m, S conclavia , ct singulae partes apte ct ordine positae dicantur. Quaere cur ita dicamus λ invenies caussam esse . quia ad bene & commode habitandum cum magna familia ex uniuscujusque digni.
214쪽
nitate idoneam eam esse videmus . t Itaque finis ordinis est, bene S pro dignitate habitare, ejusque commodo & ornatu delectari. Sic orationis partes dicuntur ordine positae , si ita dispositae sunt, ut docere , ut delectare , ut movere audientes pos sint: quod ipsum est apte ad persuadendum dicere. Sic cetera , quae ordine condita putantur, ad ali
quem finem ita se habere dicuntur. Corollarium LMne νdo sine ai qua eaussa isteIIUente eon-eipi nou potes . . rNam oldi, sine sne nullus est e finis sine caul insa intelligente , R hune sinem sibi constituente intelligi nullus potest . Res enim , quae intelli gentia carent, nullum finem habent. e. g. Lapiodum ex alto decidit, non habet pro fine ad ter eam tendere, sed tendit quia ita lege naturae con si tutum est. Corollarἰum II. Dise omnes mundἰ partes, quod ad eertos eo festur seu fines ordine posita reperiuntur , ab alιqua mente condita ct Ordinata sunι. Quod singulae naturae partes ad certos lines consti tutae sint, in plerisque perspicuum omnibuη est: in reliquis , quae non adeo evidentia iunt a Philosophis praesertim Recentioribus cc demota
i J Vide Bbylium in Tractatu de Caiissis Finalibus, O RO D. la Saaeta de Diea dans les ouvrages de
215쪽
asa Da Ra MgT A Rrs Ie a Corollarium III. . Nine, qui dicunt, ea , quae ordine posta dunt, casu & nullo consilio esse facta, inania verbaondunt, quibus significandi vis nullasubjicituν .
Nam dicere , horologium e. g. quod non nisi a nostris hominibus summo consilio fabricari potest, ut horas diei demonstret, casu esse factum et idem est ac dicere , esse factum sine consilio , quae manifesta contradictio est: tum esse factum ah aliqua caussa , quam nos intelligere non possismus , cujus que nullam habemus ideam. Haec vero mera ver La sunt
relativum . Quidquid dicant inepti aliqui , qui longo sermone efficere aggrediuntur, esse ali-ε quam
Iu creation . Sed prater ceteros hoc argumentum in
stravit Derbam Demonstration de l'Existenced 1 reu dans les ouvrases de la creati OB.4.
216쪽
Lrax R QUARTUS. quam rem absolute, id est simpliciter S sine ullo ad alium respectu pulcram . Hinc multa & Ueteres , praesertim Platonici& Recentiores philosophi dixere , quae mihi , ut dicam quod sentio , implicatiorem rem ipsam fecere aquam nudum vocabulum pulcrum e nam multo facilius homines , audito vocabulo pulcrum, Ce
tam ideam designant, quam auditis controversiisi illis tam obscuris, ct inutili bus. Mihi vero commode definiri videtur Pulcrum. id quod placet , id ΡΤ wel visum, vel auditum de lectat: nec aliti l inte ligunt homines cum tali voca- hulo utuntur. Pulcra videtur facies aliqua uni icuritaῖ quia 'ili placet. Pulara appellatur villa urbs , domus t templum , vestis , symphonia sonorum , quia illi placent. Cetera si examinas , nomalia ration' pHcra haberi videbis, nisi quia visum is vel audi tu T. gaudio complent: seu , ut accurati v NIoquar, hC.zinis animum rei visus, vel auditus ope gaudio perfrindunt. Itaque, quae palatum molliter adsiciunt, non pulcra , sed jucunda , grata, sua Viae Vocantur: quae visum , est auditum blande adficiunt, pule a Vocantur: quamquam rebus, quuvisum delectant , frequentius tribuatur ejusmodi
Porro quemadmodum tam incredibilis est ἰαgustu varietas, ut pauci eodem cibo delectentur ,
immo vero eor. , qui delectantur , non Omiae s
eodem modo , eoclem gradu adficiantur ; ita de visu est dicendum : ideoque nulla certa notio pu eritudinis coni tu: potest. E. g. A Sthiopibus nulcra facies est, quae labia inmodica habeat hinc S illinc satia tortuosa, nu-
217쪽
sum vero quam depressissimum : facies etiam notis ν& figuris variis compuncta ipsis pro pulcritudine est. Sinensibus nasus & ipse depressus , oculi S exigui , S semiaperti , color subfuscus, ceteraque ejusmodi pulcerrima videntur . Contra Asiatici plurimi , & Europaei hare fugiunt: amant colorem album , ceteraque quam emendata . Sed non omnes eodem modo. Quibusdam gentibus Europaeis oculi caesii, vel caerulei, capilli flavi in praecipua parte pulcritudinis ponuntur. Contra vero Romani verieteres, Italique recentiores omnes capillum, oculosque nigros in deliciis habent: haec sola pulcerrima voeant et proceritatem corporis itidem in pulcritudinis partes reserunt, cetera huiusmodi.
Qui igitur rectius iudieant λ neutri prosecto et vel, ut verius dicam , Omnes recte diiudicantet singuli enim id approbant, quod ipsis placet: & recte
quidem . Uerunt amem cum certo sciamus , AEthioinyes, cum apud nos degunt, formas i stas elega tiores Europaeas non modo non aspernari, sed amare ; hosque S alias gentes, quae nigrore delectantur, prae cetera Europa, Asia , Africa fere nihil esse; dicendum videtur, eam , quam vocamus pulcritudinem Europaeam, quod plures suffragatores habeat, ceteris esse praeserendam .
Sed hic iterum Philosophi aliqui: quaenam
inquiunt, ex his formis Europaeis pro vera regula pulcritudinis haberi debet Quod qui disputant, quam inepti sint, nullus non videt. Nam si purucrum est, quod singulis placet; nulla certa regula , nulla imago in se , & simpliciter pulcra designari potest. Ueruntamen non incommode haec res existiis mari potest eX numero eorum, qui ei suffragantur INa
218쪽
Nam quod pluribus , ct cultioribus, ct elegantioriis hus sormarum spectatoribus placere solet, id pulerius sit necesse est. Placent autem praeter cetera Ssiguras humanas, procera statura , & susta habit do corporis , quae nec valde sit ampla , nec tenuis Icolor albus roseo rubore perfusus: facies longa magis, quam orbiculatar frons ampla : oculi Sampli, & nigri: nasus nec simus, nec aquilinus, nec crassus, nec Iongus , sed recte ductus, S gracilis r os exiguum , ct rubicundum : dentes albi, non
exiles , non separati: aures exiguae e manus , Pe des exigui, teretes, ceteraeque partes quam emen
datae . His accedere debet veluti condimentum, quaedam & vis ac mobilitas oculorum , & majestas oris , S elegans motus corporis . Quae adeo ad pulcritudinem necessaria sunt, ut plurimae, quibus id defuit, minime placuerint: quae vero haec tria habuere, etsi mediocres formae, pro pulcerrimi Shabitae sint. Sed formam, quae omnia ante dicta habeat, plurimos suffragatores habere nemini dubium est. Erit igitur pulcerrima omnium. Ita judicant omnes, quibuscum vivimus: ita exterii ita judicasse veteres &Graecos, ct Romanos statuae , quas in Urbe videmus si excipias imagines quorumdam virorum, quae e X vero expressae erant J tum mulierum aliquarum, tum Dearum, tum Mercurii, Apollinis, certorumque adole scentium , S puerorum declarant, quae lineamenta , ct proportiones , ut vocant, quas supra posuimus, si colorem excipis, prae se serunt. Ita judieant pictores , statuarii , caelatores insigniores , qui ea , quae magis eruditis oculis placent, magisque vetustis S celeberrimis statuariis placuere, in suis
219쪽
186 DI RE M aTA HYSICA suis artificiis exprimere S imitari solent. Hane ipsi regulam pulcritudinis habent et hanc & nos habere
debemus . Quod adeo verum est , ut Itali homines , qui pictura , ct sculptura praeter ceteras gentes no hilitati sunt, cum faciem aliquam emendatam os fendunt, ut id aliquo vocabulo commode explicent, aiunt, habere lineamenta faciei se eundum
diseiplinam pictorum duita . si JQuod si pergunt, ct quaerunt, cur forma, quae ex pictorum idea consormata sit, & cetera, quae supra diximus, habeat, magis hominibus singulis placeat, quam aliae; ingenue fatebor , me id nullo modo intelligere posse, ne dum explanare . Quod minime mirum videri debet: nain nec illud intelligi potest, cur quidam cibi aliquos delectent , . aliquos non item , alios male habeant: tamen quin res ita se habeat nullus dubitat. Qis enim homun-eio consilia Dei investigare S definire sibi sumet Quod si in re adeo obscura ex conjectura philosophari licet; existimarem, caussam esse, quia emendatior forma aptior esse videtur ad eum usum, ad quem Deus singulas partes condidit. Nam si singulas partes oris ad calculum revocamus, haud operose intelligemus , ea, quae emendatiora sunt . ad id aptiora videri. Nam oculi ampliores facilius imagines externas excipiunt , Sc quoquoversummoventur, quam semiaperti. Quod si multum proinmineant , peccant alia de caussa: ct facile a corporibus externis offendi possunt. Nasus rectus , exiguus , ad suum munus exequendum satis esse videm
220쪽
LIBER QUART us. Is videturi figura sima, aquilina, sursum versa, ad id nihil conserunt . Os exiguum itidem satis est ut homo loquatur , spiritum ducat, cibum , potionemque accipiat, ceteraque DCtat, ad quae labra modica sitffciunt. os vero magnum , labra inmodica , incurva, inopportuna ad ea, quae diximus, sunt. Similiter de capite , de manu, de pede , detrunco judicabimus e si nimis haec sunt exigua,
ad tuendum, conservandum corpus non suffineiunt et si nimis magna, importuna, nam paullo minora satis erant. Cumque singulorum mentihus veluti inpressum sit, ea naturae op ra quae simpliciora sunt, Si ad finem conle quendi'm susscere videntur, praeserri debere ς consequ tue inag s haec placere debere, coram cetera , qura plurimis rebus non necessariis abundant. Iam cor ir roseus iccirisco placere magis videtur, quod sanitatem quamdam corporis, quam omnes amant, prae se fert. Eadem ratione albugo oculorum, quo magis est
alba , non pallida , non lineis sanguineis distincta,ma Gis placet . Cumque a 'bugo magis conspicua sit, cum pupillae vel obscurae , Vel nigrae prope sunt; propterea nigri oculi, quod singulas partes magis distinguere faciant, magis placere debent . Cetera eodem modo non incommode explicabis. Sed haec pro conjecturis habeas. Corollarium Lyd7ne quo plur bus hominibus, doctis, ἐπ δι Πῖs ;rusticis, urbanis; res aliqua p/δcενς. eo PMicrio- et os sunt.