장음표시 사용
221쪽
et, pulcerrima omnium haberi debet. Hoc sensu Deus est omnium entium pulcerrimum , Propterea quia omnibus, qui eum in caelo intuentur, ita placet, ut necessario rapiat in amorem sui. Iis vero, qui oculis fidei eum conspiciunt , eiusque proprietates mirabiles ex effectis re hus continenter explorant, adeo placet, ut ad se prorsus convertat animos, suique faciat amantes, ac prae eo terrena ac mundana cuncta deformia , Senulla sint. Corollarium IIDmne contraria ratione de Deformi ast iudiacandum .
rium , εἰ Contingens , quae itidem relativa sunt . Necessorium definitur vulgo, id quod non potest non esse . Quid autem est , quod non potest aromesse ξ id quod a nulla caussa destrui potest . Quaenam
haec est caussa , materia, an spiritus 7 Materia esse non potest: nam quemadmodum materia non das Essie materiae , ita nec esse tollere potest . Igitur spiritus. isque liber. Ideoque necessariam explicari
222쪽
pote, i . Cumque solus Deus a nulla caussa ejusmodi Mitrui possit, solus necessarium ens est. Haec vo-Catur necessitas aboluta. Res autem creatae omnes tametsi aliae ab aliis destrui non possunt, a Deo destrui certe possunt, Pr terea necessariae non sunt: nihil enim Deo no-jetice exsistit, aut exsistere potest. Igitur res creatae non sunt necessariae , sed contingentes : id est , Postunt esse , vel non esse . Tantum necesaria ha- heri possunt comparatae inter se , positis naturae te gibus, quae hos S illos motus praescribunt: quin vocat Ur necessitas ex hypothes. Potest tamen Deus, ut leges natu. ancivit, ita eas impedire ut in miraculis, quae vires naturales superant , vide mus J i deoque respeetu Dei sunt eontingentes . Sua exemplo aliquo lucem supra dictis adhibeamus. E. g 'uaecumque in mundo , praesertim in hoσorbe t irae . eveniunt, etsi necessaria videantur sa ex prox viris causis necessario proficiscantur, tamen, si rem debito modo consideramus, ex li- hera caussa ultimo pendere, vel creata , vel in creauta , mirabundi reperiemus . De creata primum di in Cemus, idque exemplo docebimus Philosophis fa miliari. Morbus pestilens , qui homines, ac belluax absumit, ex caussa Physica necessario nascitur, vel uere, vel vermibus, vel contagione alicujuvcorporis lue AEgyptiaca adsecti . li4 Haec caussa
223쪽
a' DE R Ε Μ R T A p RY s Ie a rursum vel ex ingenti multitudine cada Uerum , quae post insignem aliquam cladem exercitus inhumata iacent, vel ex depravatione sanguinis ob corruptos ei hos , eorumque caritatem, S reliqda . Iam caritas ei horum , cladesque exercitus bellum pro caussa habent, ex quo agrorum cultura impeditur, cibi carius venduntur, &, quod inde sit consequens, pauperiore S omnes depravatis, ct corruptis ci his nutriuntur. Haru necessario nexu alia ex aliis proficiscuntur . Belli autem quaenam est caussa libera voluntas Regum, Dynastarum , Rerum publicarum , quorum alii alios pro lubitu aggrediuntur . En Omnia a caussa libera profluunt . Eodem modo de
plerisque morbis , qui plerosque inficiunt, ct tollunt, judicandum est et qui, ut ut necessarii videntur , tamen ex electione libera hujus, vel alterius vitae generis, sumtione huius , vel alterius cio hi, S potionis nascuntur. Et haec de caussa libera
Iam ab increata ac libera voluntate omnia . quae in mundo necessario nexu alia aliis succedunt, proficisci, negari non potest . Cogita quemcumque essectum Physicum , v. g. effectionem plantae, Vel soris : haec ex humore, qui canales radicis ingressus
est, proficisci videtur: haec res ex apta natura ter xae : haec rursum ex calore vel subterraneo , vel Solis , qui eam tepefecit, aptamque, ut planta S prO
rit: propterea quia vocabulo etiam febres epi-demicus , quae pro vera peste non habentur, appe
laverit ; in Aonio natam 4se , O ex ea regioπσad ceteras gradum feeisse; demonstratum est celeber
224쪽
L I E E R QS ARTUS. I crearet , reddidit i Solis calor ex ipsa natura Solis , qui secundum Ieges sapientissime praescriptas vim
suam ad terram usque diffudit: leges autem naturae ex libera voluntate Dei . En primum principium rerum . Simili ratione de ceteris effectis judicabimus , usque donec ad leges naturae , atque adeo ad liberam conditoris voluntatem perveniamus .
Nihil igitur nisi a l hera caussa, seu primo principio proficiscitur ξ nihil. Quid eastis ξ quid ea,
quae fortuito evenire dicuntur Z Quae , malum , haec vox casus est, quae nihil omnino significat. Quaere
caussam hujus, quem vocas , casus , reperies , vel caussam necessariam esse, vel duas, necessariam , Scliberam . Videmus saepenumero in lapidibus figuras aliquas vel hominis, vel helluae: easque casu a natura factas esse dicimus: inepte, nam positis naturae legibus, si diversa simul concurrant, eiusmodi figuram necessario nasci debere certum est . Quod
nos, quia naturae vires, ct concursum caussarum
exploratum non habemus, casu S sine consilio factum esse putamus . Item cum quis inambulans Iahitur in foveam, & contunditur , casu evenire dicimus . Male profeEho, nam partim consormatio plateae, partim libera voluntas hominis, qui recte ambulare non curavit, caussa fuere lapsus, ct contusionis . Quae nos, quod ea non animadvertimus squod caussam liberam a necessaria sic cernere non valemus , quod in ea ussis necessariis singula , quae obstant, & oculos fugiunt, non adtingimus; vocamus casum , incusamus easum , cum nos accusare debere. mus , qui inprudentes nos periculis objecimus , nec ea declinare sedulo , uti deberemus , curavimus : vel etiam nostram ignorantiam, & arrogantiam ineu sarea
225쪽
392 DA Ra M I T Ap UY g I e Asare , qui ea finire aggredimur, quae nulla humana investigatione intelligi, & explicari possunt . Corollarium Lisse omnia , quae secundum natura leges ne-sessaria sunt, absolute necessaria respectu nostri haberi possvnr.
Nos enim caussiis necessarias ne agant impedire non possumus et interdum effectus, corpus declinando , vitare possumus.
Corollarium II. Hine ea, qua in rebus moratibus necessaria ωοeamus, non nisi ex pothesi necessaria sunt: absolute eontingentia sunt.
Duplex autem est hypothesis: altera, quae nou nisi frequepter, & moraliter , uti vocant, effectum infert; altera, quae semper infert. Prima hoc modo : Homo potest inebriari, Sc temperans esse; irasci, vel esse clemens . Tamen si ponimus, hominem vino deditum cauponam ingredi, ubi congerrones suos potantes offendat; vel si ponimus, iracundum contumeliam insignem coram populo pati; moraliter necessarium est, illum inebriari, hunc irasci. Secunda hoc modo: Homo potest peccare, S a peccato resipiscere. Tamen si ponimus, hominem peccatis obrutum per totam vitam in peccatis esse , Sita inori, necessarium est eum poenas inpaenitenti
226쪽
lisne Ιἰbertas voluntatis est origo ae fons omniaeontingentia: nee sine contingentia libertas ullas
Quae enim in rebus Physicis sunt contingentia , ita vocantur respectu divinae voluntatis . Quae vero in rebus moralibus , & liberis , L G ita sunt respectu voluntatis humanae: quae vel potest id facere , vel non facere, in quo vera ratio contingentiae consistit . Sed de libertate voluntatis humanae in Psychologia disputabimus: de libertate Dei in Theologia . Tantum hoc loco adtingenda fuit ori go contingentia. C A ν υ T XIII. De Naturali, O non Naturan .ET iam relativum est vocabulum Naturale , eluiaque contrarium non Naturale, propterea quod ea referimus ad naturae leges , vel artis. Varie a uinN tem
si J Bonum elare propositum optare , malum clare propositum refugere , animo nostro necessarium est. Item propsitioni evidenter verae adsentiri , evidenter falsae dissentire , ita menti nostra es nece ga-oriam, ut aliter faeere non possit. In hoc animus noster es liber , ut adsentiatur propositioni, quae dubia , seu non elara ipsi videtur : ut amplectatur bonum , de quo , bonum, an malum sit, dubitet: id est, quod
227쪽
r 4 DER 1 META PHYSI Atem sumitur vocabulum Naturale: sed duplex est aeceptio celebrior : ex qua quaedam duci possunt , quae finiendis plerisque decertationibus non inutilia videntur. Quamobrem de utraque separatim dicendum est. 1. Primum igitur Naturale vocamus illud, quod non est artificiale; seu , ut Logici vocare amant, opponitur arti tali. E. g. Fons aquae vivae, qui sine ullo artificio eterra prorumpit, dicitur naturalis: quod si artificium accedat, ita ut eadem aqua urna aliqua excepta , & proprio pondere in canalem plumbeum
subterraneum ruens, rursus aliquot inde passus perforamen arte factum e terra erumpat; tamque alte
ascendat, quam alte lapsa est ; ut in hortis, ' vi.
ridariis arte consitis passim se offert; vocatur ari Aetolis. Item fraga, quae in silvis nascuntur , voricantur naturalia'. quod si in hortis serantur, colantur , ita ut suaviorem saporem edant, vocantur artificialia : quia quantum artificii ac culturae ac incedit , tantum suavioris saporis accedit. Haec si probe intelligimus , nullo negotio cetera , quae naturalia vulgo habentur, & appellantur, explicabimus. Sic etiamsi magna est varietas aquarum, quarum aliquae sulphureae sunt, aliae nitrosae, aliae salsae, aliae ferri gustum praeferentes,
aliae aliter, ut hic in Italia, praesertim prope Neapolim quod non clarissime ei objiciatur : itemque in rebus, qua nec bona , nec mala sunt, sed indisserentia vocantur . me tamen alios ct alios gradus sessei-piuot, ut in Logica docaimus, ct fusius in Paeu.
228쪽
polim non sine admiratione observamus ἔ tamen quia Oinnes ita se habent sine ullo ab tificio humano , Propterea naturales dicuntur . Quod si humor Che-aniae artis ope ex aliquo corpore e X trahatur , non erit naturalis , sed artificialis . Quod idem de ceteris humoribus dicendum est. Sic homo rusticus dicitur naturaliter eloquens , si nulla arte , nulla me. ditatione ita dicit, ue aliis id, quod cupit, perinsuadeat: vel saltim apte ad persuadendum loquatur. Contra vero si homo ex Rhetoricae artis praeceptis commode dicit, ar,feia:is eloquentia vocatur . Quo u si praecepta non rem intelligit, non commode adhibet, sed in omnibus multus est , artem sua in iactat, sese ostentate non arte excultus ssed adfectatus , sed ineptus , sed pedantes vocatur . Quidquid igitur non arte , non consilio , non labore , sed impetu quodam naturae fit, seu , ut Ue-xius dicam , secundum naturae leges e Uenit, natu rate Voca .ur. Quod arte adiutrice fit, etsi naturale sit, arti tale nominatur. Quod si evenit secundum naturae leges , sed praeter solitum , seu contra id , quoia tali naturae debetur , vocatur non naturale . Ut febris, quae quidem ita palpitationem S cordis, & arteriarum agitat, ut dicantur esse in statu non naturali: S corruptio pomi, aquae, vi
ni , ceterarumque rerum, qCaecum e prum naturam
depravet, dicuntur ejusmodi res esse non naturales. a. Deinde Naturale illud vocamus, quod non est supernaturale, id est, non superat naturae ei res a ac leges . E. g. Quod Sol ab orientali ad occidentalem plagam decurrat, naturale est i quod vero dum est in meridie ad orientem retro volvatur, est superna-N a tiara'
229쪽
ι96 Da RE METAPHYs re sturale, quia nullis naturae viribus id effet potes .
ut evidens est . Jam vero sunt quaedam res naturae legibusta deo clare repugnantes , ut nemo sanae mentis du. hilare possit, quin supra naturae Vires sint. v. g. Quod puellus bimestris , quod asina Balaam loquantur e quod morbus acutus , quod tibia fracta momento temporis sanentur: & ejus generis alia , in quibus ipsa rei evidentia est criterium ut supernaturale, & naturale distinguamus : nemo enim, ut ut indoctus , & rusticus, non, haec si facta videat, praeter naturam esse dicet. Quaedam vero sunt, quae etiamsi supra naturam sint, tamen non nisi ab ho in ine hona Philosophia exculto, beneque exercitato iudicari potest an naturalia sint, an praeter naturam . Bonam Philosophiam cum dico , non Peripateticam intelligo aquae naturae obscuritatem ac mysteria nec investigat, nec pandere curat. Quot enim Peripatetici adhuc sunt, in hac Philosophiae luee, in tanta litterarum cultura , quibus si narres mirabilia naturae, quae machinae Pneumaticae auxilio panduntur: si ea , quae micro scopio deteguntur ; si Electricorum Corporum , praesertim aeris electrici mirabiles effectus minutatim exponas ; non sibi somnia & fabulas
narrari putent Quid si tale aliquid non meditati
offendantὶ miraculum dicent, vel malum daemonem pro caussa dabunt. Quare nisi hona Physica, ct Logica exculti, atque contriti, de viribus natu rae judicare non possumus t immo vero plerumque iudicium cohibere debemus, quod naturae vires squo pertineant,nondum exploratum habemus. Nam
si tanta tamque mirabilia in dies deteguntur, qu π
230쪽
lios non dico vera , sed nec possibilia , Ac verisimilia iudicare umquam potuissemus ; quis nisi arrogans aliquis S ineptus constituet, naturae leges hoc fa-gere posse , hoc non posse PE. g. Cecidit puellula quaedam in puteum, Se
in aquam mersa dimidium horae permansit . Extrahitur exanimata , excutitur, Spaullo post reviviscit . Clamant omnes a Deo esse miraculum . Res ad Physicos desertur et rem expendunt: intelligunt, soramen o vale νJ si apertum sit, quod in adultis
interdum se offert, set J ct aditum sanguini dederit ,
posse corpus humanum aliquamdiu fine aere vivere.
IIon igitur mortuo dici poterat. non heneficio Dei reviviscere . Fortasse supra naturam erit. 1ed dum N p c xplo- ιθ ritus in utero mat Wis spiritum non ducit. Sanguinis v ονο pars maior per foramen o vale s quos ab auricula dextera eordis ad Φenam pulmonare
pertingit J in tuam venam pulmonarem , sitque adeo se sinistrum Φentrieulum eordis inlabitur: paro
sanguinis , quae in montrieulam dextrum decidit, per truncum arterialem L qui eanalis ab arteria pul- Monari ad arteriam magnam , seu cor tam ducitur J.n ipsam a ortam prorumpit, ex qua in reliquas arte fria1, rursum per venas c d aurieulam dextra ἀordis pervenit. Sed tum soramen o Uale , tum armeterialis truncus, eum fetus aerem accipit, ore i νος, plerumque claudituν .