장음표시 사용
81쪽
oportere, quae ad id conducant: ea resecari, quae ad reliquas ieientias facilius addiscendas importuna sunt. Scientias cum dico , non ex usu semidocto-xum loquor, qui ea pro partibus scientiarum hahent , quae scientiae non sunt; veluti quael iones illas Metaphysicas minime necessarias, quibus Theo- Iogia illa Peripatetica inquinatur et sed germanas scientias dico , quae ex principiis veris, aut verisiis milibus veritatem vel certam , vel probabilem invectigant, ut alio loco exposuimus . Porro cum principia ontologiae tamquam ceristum ponant , verum inveniri posse quod vel negant , vel dubitant aliqui; illud primum examinandum est , an verum aliquod a nobis cognosci possit, S quale . Deinde, qui sint characteres propositionum illa ἀxum, quas Pro Primi. v urica ιibus habendas esse
Itaque duplex ontologiae pars illico oculis oe- eurrit et Altera, qua de modo eo noseendi primas ve-νitates explicar generatim. Altera, qua generales λllas propositiones, seu primas veritates persequi-νur , quae ad omnes disciplinas pertinent. His enim duobus absolvitur quidquid ad facilem disciplinarum intelligentiam aliquid commodi adserre potest s 6 Quae quoniam ex iis , quae paullo post dicemus ,
clariorem lucem accipient, de iis hoc loco amplius disputare necessarium non est. Quare commode loquuntur illi, qui sentiunt eum Bud deo, Ontologiam esse Lexieon quoddam generale Philosophicum , ex quo in singulis disciplinis facilius, ct sine ulla ambiguitate philosophamur . Nam
L id Repeςe, qua diximus hujus libri capite ac
82쪽
LIBER IECUNDUS. 4'Nam maior pars Outologiae , nempe solida secunda ,
in explicatione Wocabulorum generalium versatur. Lexieon cum dico , non merum Lexicon dicere Volo , qui liber vocum significationem tantum adducat;
sed qui exponat, qui rationem reddat, ct qui regulas aliquot praescribat ad bene utendum dictis nomini inhvs . Quo sane sensu non inepte dicunt aliqui, Oatologiam esse veluti Appendiculam Logica, propterea quod, ut diximus supra, modum praestri-hit , quo regulae Logices planius ad singulas diseiplinas accommodari possint. Quamquam alio nomine proIegomena scientiarum omnium appellari possi t, ut supra exposuimus. si J D ALOY-si J Ex didiis toto hoc capite plase infertur , o a. tologiam , praesertim ejus partem secundam , pue- Forum tantum gratia scribi oportere s adde etiam eo-Fum , qui non melius , quam pueri , judieant J quo facilius nomina definire, ex iis consectaria deduce re , tum demum ab inutilibus disputationibus abstinere queant et id est, quo facilius regulas Lutea, antequam in disciplinas graviorer se inmergant, ad omne genus argumentorum flectere ct aptare queant. o. aIiquas notiones utiliores adquirere. Quae etsi ἐuitio singularum disputationum commode adferri possent, tamen cum ejusmodi nomina idem iidem iudiseiplinis oeeurrant, non incommode prius expi
cantur. Ruod si qui essent, qui segula ad ν egulas
Bona Logica recte exlaere possent, ut plerique vir ἐceleberrimi nostra memoria , qui Metu sileam .eι
non adtigerant, vel obliti erant, natura lumine tuis
.n Mathematicis , tum in ceteris disciplinis meth vocum rei litteraria fructu fecerunς , ii omni Ontolo
gia superfidere facile pdsent.
84쪽
EQUITIS TOR UATI, ARCHIDIACONI EBORENsIA
IN RU ODE PRIMA ONTOLOGIAE PARTE, SEU DE MODO COGNOSCENDI PRIMAS VERITATES AGITUR. CAPUT I. Ruἰd sint primae veritates demonstratur .ED de prima ontologiae parte VI dendum nunc est . Quid sit ver tas Logiea, diximus in Logica rnunc, quid sint prima veritates omnium cognitionum, dicendum esse videtur . Nomine primarum veritatum significant Reeentiores philosophi , propositio uer aliquas ita pem spicuos, ut per alias clariores probari non posivi,
85쪽
sa DGRE METAPHYsICA nee confutari. Quare si qua propositio tametsi
perspicua , Occurrat, quae ex alia clariori inlustrari possit, aut refutari, vel hoc solo nomine ex censu primarum veritatum delenda est. Haec definitio adeo est clara , ut ineptus sit, qui eam longo sermone exponere conetur et ineptior, qui id flagitet. Hi ne tres sunt characteres primarum veritatum . I. Quod Di adco clarae, at clariores nulla occurrant, aut certiores, quibus exponi possint.
a. aeuod tanta consensione, O firmitate ab omuibus admittuntur , ut nulli, aut fere nulli sint, habita ratione generis humavi, qui eos respuant. 3. Quos ita alte in animo nostro de a sint, ut nullis ea viι- lationibus adversariorum, nullis laqueis deleri pυ-flnt; immo vero ex eorum p scripto vitam suam omnes instituant. Nam, quae haec tria habent, merito pro primis veritatibus habentur . Porro singulae disciplinae suas habent primas Veritates, ex quibus ceterae , de quibus disciplina disputat, proficiscuntur. Sed hae ita uniuscuiusque disciplinae propriae sunt, ut nullo modo ad alias trahi possint. Nempe primae Veritates Physicae ita eius propriae sunt, ut ex iii Theologia . aut Ethica stricte accepta disputare non possit. Ideoque hujusmodi veritates, seu principia intra limites unius tantum disciplinae consistunt. Ontologia vero de iis disputat primis veritatibus , quae ad omnes scientias
pertinent, R ex quibus, ceu fonte uberrimo, ceterae veritates in singulis disciplinis derivari possunt, ct inlustrari.
86쪽
CAPUT II. Doeet primas veritates cognosci posse intimo sensu. IAM Vero aliquas veritates certo cognosci posse a
in Logica nostra siJ monuimus contra Sceptiacos r ubi etiam explicavimus , criterium veritatis partim in sensibus , partim in mente poni debere et saJ atque de modo veritatem S sensibus, Scratione investigandi disseruimus . IJ Verum eo lo- eo rem quasi nemini sanae mentis dubiam , ut reapse est, magis posuimus, quam argumentis confeci mu' tpropterea quod longior disputatio in opportuna esset ei, qui tantum de modo intestigandi verum quae rit. At hoc libro de iis iterum est disputandum duplici de caussa: quarum est altera , ut deliria Sce pticorum, qui eas negant, penitus intelligamus et&, quo modo iis De eurri possit. notum habeamus , ct in promtu: altera , ut, quae sint primae veritates, ex quibus cete v fluunt, penitus dignoscamus . Porro v vitai -- primas duplici nos via consequimur e vel intimo tonsu seu conscientia, ut vocant 3 vel humana razione . Illae nullo sensuum exinternorum adjumento percipiuntur, R interna vocantur . Hae sensuum ope Comparantur , externque nominantur. De primis hoc capite , de aliis seisquenti capite disputabimus.
87쪽
Dg RE MITApΠYs I APrima itaque , S praecipua veritas humanae omnis cognitionis est , cognitio propria exsistentia , earum rerum , qua in animo eveniunt. Hane non sensuum ministerio , non ullis argumentationi-hus , sed intimo sensu ac tacita quadam conscientia percipiunt homines singuli: adeo ut interrogati, an sint , an cognoscant, an Peliut, aut nolint, an dolorem sentiant, au voluptatem; sine ulla haesitatione omnes respondeant, alterutrum ita esse: quia adeo perspicue id menti obiicitur , ut nihil supra : & qui aliquo argumentorum genere id ipsum probare vellet, rem obscuraret potius , quam inlustraret. Itaque praedicta cognitio est maxime evidens: seu , ut alii vocant, habet evidentiam Mathematicam: J ut etiam ceterae, quae ex dicto principio proxime fluunt, veluti demonstrationes omnes recte factae, quae iccirco Mathematicam evidentiam
habere dicuntur. ζ2JCApυT III. Ostenditur primas veritates eun Uei itidem posse recta ratione.
ATque de intimo sensu satis dictum . Venio ad
alteram cognoscendi viam , nempe rectam ra- lsionem . Nomine recta rationis significamus , facultatem , quam habent hominet ratione uteiates,
ut de rebus , quas non intimo sensu percipiunt, es- demst J Evidentiam Mathematicam , c, Metaphysicam eamdem esse , diximus in Logica L. IIII. p. I. c. 3.
Ia 4 Repete qua diximus in Logica sic. cit.
88쪽
Lsar R TERTIus. Ssdem modo iudicent omnes , aut fere omnes: quod iudicium ex nullo praecedenti dulium , se ipse menti se of rt. fi J Haec itidem definitio per singulas partes adeo perspicua est , ut orationem nostram non desideret. Itaque recta ratio , quae alio nomine eomman Iefensus, ct naturae vox appellatur, in omnibus, modo ac ratione utuntur , inveniri solet. Dixi tamen su-Pra, vel fere omnes: quia plurimi, qui ratione utuntur, quaedam vel negant, vel dubitant, quae reliqui uno consensu amp 'cantur. Haec tam eri
Probant tantum , hujusmodi homines praeiudicatis sententiis impeditos de rebus recte judicare nori posset nihil tamen ossiciunt communi sensui, aut rerum evidenti notioni. Itaque commanis sensus, quem Deus posuit in omni animo , omnes quidem ducit ut de re hus perspicuis eodem modo dijudicent. Verum cum Deus hominem liberum condiderit, ipse que libertate sua in iudicia inepta Crequenter incidat; ita iis mentem animi hebetat ' re tuo dit, ut nihil interdum videat
siJ Recta ratio tio ma Psese complectitur . ADteram, facultu em ei di mi modo de rebuS, quae
extra nos sunt, judicandi quae facultas omnibu. inest, qui recto attonis usu γ Π nt. Iterum , facultatem inserendi ex veritatibus jam cognitis alia a Veritates per necessariam concludendi rationem et
quod sine prima saeuitate fieri non potes . Iuterdum romen pro prima facultate sumitor . s3 ιος loco a .nterdum pro se anua.
89쪽
uno aut alio casu sensui communi aliquis repugnat, ineptas ; si in omnibus repugnat, demens appellatur. Illud tamen in hoc casu mirabile occurrit, quod ut iam si tanta sit praejudiciorum copia , tantaque in judicando varietas, ut vix unum doctissi
i J Caussae cur sensus communis non in omnibust eodem modo se babeat, plurimae Jant, sed ad quaedam eapita referri focile possunt . Haram t. es Vana gloria , qua nos mozet ut alio modo , ac eeterἡ
homines , ct cogitemus , ct loquamur , quo facilius praeter ceteros ingeniosi pradieemur. 2. Nimia diligentia seu curiositas , qua nos inpellit ut de rebus , qua humana ratione investigari non possunt, jud eium faetamus. I. Partium studium , quod facit , ut mordieus sectae , cui dedimus nomen , adbarea mus : veluti Drrhonii , O eadem iei, qui ea de eaussa generalem dubitationem Pebementer propagarunt . 4. Negligentia , itemque celeritas in iudicando , nam sepe , quod non recte examinemus
principiam , quod nobis est D tematis fundamen-rum , decipimur a continuata progressione ae serie klla evidentium propstionum , qua ex eodem recte dueantur. s. insolen S philautia, qua nos veluti eois git , ut sensui eommuni non auscultemus , quὼωeritates quosdam , qua nobἰs incoGMς videntur, IIquido reproesentat. Hae aliaque ejusmodi , de quibus Logicae L. IIII. p. l. c. s. & 6. commemoratiamus , eoussa sunt cur homines in quibusdam rebus sensus communis expertes esse videantur e ct re vera ita sunt, si reliquum genus humanum , quod alis modo cogitat, cum iisdem conferamus .
90쪽
mum , Sc prude tit inium invenias , qui non In aliquo casu ineptus is r tamen plerique o inne S in certis rebus ita cons ni Viit, ut nulli magis . Is itaque senjus communis omniam pro regula veritatis haber debet, non ille inept eum quorumdam . Id adec verum est, ut non modo in rebus com munibus , sed in quihusdam privatis locum habeat. Quare si in iis, quoi um notitiam & usum habeo, videam alios non aeque exercitatos diverso modo iudicare, ac ego; iure optimo judicare possum, eos errare. Sin , recus omnibus aequalibus, plerique Omnes di erso modo judicent, indicium est clarum , ct certum me errare: neque enim seri potest, ut tot homines apti ad iudicandum fallantur aego solus ad scopum colline em . Exemplo rem inlustremus . Artes sngulae, ut Eloquentia, Poesis , Architectura, Pictura , ceterae habent aliquid sibi peculiare, in quo sita sit eorum persectio et idque non unus , & alius de popu- Io , sed viri his studiis contriti, ct in Antiquitate hene versati sol cognoscunt. Finge te orationem aliquam , vel pCema a te, vel ab amico factum vulgare, atque laiadare, sed tale , quod tibi, tuique similibus tantum placeat; at viris plerisque, veteris Eloquentiae, & Poesios callentissimis, purum putum sexcentis um sapiat. Quis sanus dicet, te recte judicare teros errare 3 quia verisimile noniat, ut tot homi. 25 , qui ea callent, ex quibus re De iudicare a. ti sint, errent, tu vero solus recte iudices. Itaque communis ille sensus omnium , qui recte judicare in his possunt, nobis sit oportet criterium veritatis . Ideoque quod plerique omnes bene docti in aliqua iacultate iudica i recte se habere a