In tres priores Aretaei Cappadocis libros commentarii

71쪽

mone prodeunt, consentaneum est, quia pulmonis substantia laxa, velut spuma est: debent autem, quae ab aliqua parte prodeunt, naturam ejus quodam modo repraesentare. Quare & spumosum sanguinem prodire a pulmone dixit Hippocrates aphorism. 13. sedi. S. XIV. IO. μετοιςοι τις, ἔ-Legerem - μεlατάσει, hoc sensu; quibusdam multum puris in pulmone colligitur, cum ex lateris inflammatione sequitur abscessus, transitque materia in pulmonem: quanquam hoc parum ad peripneumoniam attinet; de qua hic sermonem instituit. Nam sit eX pleuritide fiat abscessus in latere, e6que rupto, materia purulenta in pulmones & bronchia perveniat, sputis vacuanda; non continuo eicitur peripneumonia; nam aut puS eXcernetur, & sic in totum liberabitur homo, aut in pulmone consistet, mo-rfimque trahet ob crassitiem & alia impedimenta: quo casu nec inflammatio pulmonum sequetur, sed aut suffocatio, si magnus fuerit abscessus, aut ulcus, & ulceris soboles, phthoe, ut deinceps tradit

Quare hic locus dissicilis videtur ad explicandum, & omnino mihi negotium facessit. XIV. II. K ν μυ εντσρον J Si inquit) sus is utere tu intestinum,

aut se sicam deducitum fuerit, statim is pulmonis in flammatione conva-Iescunt. Haec verba quam vim habeant, non video ; nisi quod Aretaeus καλά ρύτιδα & πῆπνα μονίαν promiscue & indiscriminatim hic accipiat Pland hic locus multam ωαπυαν & ἀλογι, ιαν prae se fert: eXpediant, qui se omnia hujus auctoris perspectissima, atque in numerato habere jactant.

XIV. 2I. ' Αιματ' Quaecunque sanguinis peros fuerit excretio, sive a capite, sive a pulmone, arteria, membrana G 1 succin-

72쪽

succingente, & aliis partibus internis, simpliciter mlta

appellat: moX tamen proprie usurpat pro ea sanguinis eXcretione, qua2 ab ipso ore 1 eu partibus ore contenti S duntaXat procedit. XIV. 'OJ b υπερω hi J dc υπερῶος patitum Ionico dicitur. ocis origo φον, id superior domus pars in lingua Lacedaemoni

cho ; additque e X eodem Helenam, quod in Hiciis nata atque educata fuisset, an tam praebuisse fabulatoribus fingendi, quod ipsa eX ovo ge

additque hanc λα Τυσιν nuncupari.

notetur, ut illud ad Verbium cum voce βροχεη jungatur sic ι f ςαγE . Supple φοα cui lectioni congruit Junii versio. XIV. 3O. Thy e rc Turueb. edit. --SCI IbCκηχύης. 'A ' άναγωγη καλε ε Distinguit ἀναγωγίω ι ματρο, Σ ' πὶυσι , - ιιιμ λ ραγίης a spuitione Vel sanguinis eruptione ; quod proprie άναγι- γῆ dicatur, quum sanguis e thorace & partibUS eo contentis, pulmone, aspera arteria & partibus aliis internis sursum per os fertur : 1dque nomen ipsum indicat, compositum eX ἄνω, quod est sursum, &άγωγ . Tῆς- inquit)-s τύνομ α talυσις vero est, clim sanguis ab ore; ta χολλαγίη , cum undecumque procedit. EX quo patet, errasse Hostm annum, qui lib. s. Var. te et . cap. Dioscoridis hunc locum de facultate amygdalarum eXplicans, f-ωματ' ἀναγωγ V kr ἀριυλου- contendit ἀναγωγ ibi accipi pro sanguinis i luxu praeter naturam, quocunque & per quascunque partes eat; ad quam eXpolitionem probandam, argumento hoc grammatico utitur. Si ἀναγωγ τ νεῶν recte e ponitur ἔκπλους, cur άναγα -

73쪽

m κατ' non recte eXponatur . ιυματ γ' quasi vero analogia semper de ejusmodi locutionibus decernat, ac non potius usus veterum scriptorum, qui nobis linguas illas constituerunt, atque reli

querunt.

XV. I. ἀμφοDJ Πτυ ει f ἀναγωγ ῆ. XV. 3. Πολλα f-Junius Vertit periculos, Vel periculum indicantia, non satis commode & CXpresse. Ego potius verterim, praecipua & magni momenti; nam & partes corporis, quae ad vitam magis conferunt, ἄUκαιον passim apud medicos dicuntur. XV. s. - τεοι τι J Aut deest, aut subaudienda VOX κεφαλῆς, ut contegius indicat: nam hic signa sataguinis a capite prodeuntis tradit. Junius caput graUe es, &c. XV. 6. αμιτάσιες J c Turneb. edit. scribe ut su

XV. 7. 'Εγκαυ ες J A sole Caput feriente. Nam eX hac causa sanguis in vasis capitis tenuatur, & ad fluxum impellitur ; unde ingentes saepe haemorrhagiae: quod ipse in aestiva peregrinatione eXpertus, testari positim. XV. 9. ΓIrυσιες J Supple'Εξ Nempe vasorum capitiS. Iκνετό GRic in Turneb. edit π βε M- ρινῶνJ Alii lege Sisitur consuetus narium suxus ; & ad palatum Vertitur. XV. 12. Θυψις ἐγΩγν O J Junius; Inde irascuntur: sed toto coelo aberrat. Θυψος hic non ira, sed cupiditas tu leui, ἐρεθισμιος. Θυειος Graecis VOX aequivoca est : saepius ira, interdum tamen apud medicos impetus tussiendi ita appellatur. Hippocrates in prognost.

qui expuitur sanguis, niger sit, laevis, aequabilis, sincerus; si screantibus statim in linguam ducatur rotundus, facileque procedens ; si palatum inspicienti sordidum, ulcerosum, & subcruentum appareat: si frigidis adstringentibus medicamentis simplicibus curetur, calidis & rarefacientibus magis proVocetur.

74쪽

XI 2 .Mελετη Dispositist,praeparatio, exercitatio. U. 26. B, μουσι άντι ρ dc eo disterunt, quod illa est e pectore cum motu thoracis; haec Vero e faucibus duntaxat Tάντευθεν ο φορης γίγνεθ η habent notae XIS. Rectius fortasse φθ ο ς: ita enim nuncupari eX Galeno didicimus: dc ipse Aretaeus hanc vocem infra eodem capite usurpat, φθινοπώρω θ άς επιπαν ληῖδιως φθιιιι γίγνονJ ; ea Voce Ctiam utitur Aristoteles 1eet. 1. probi. Io. Sed & res ipsa ita legendum suadet.Nam cX a perae arteriae eXulcerationibus, cpΘοlis, hoc est, tabem adduci, nisii citius curentur, Certissimum est. VOX vero φθορὰ, generalior est, & quamcunque corruptionem significat. xou. Edit. φΘρ ' ς.)XV. 3O. Παχύης άοτηώ:6J Graeci Una Voce ἀορτίω appellant. XV . 33 . άλθε ις-6 πο ληJ Id est Ita enim Aretaeus solet etποικιλ pro 6 λτον dicere. Haem Optyssis, quae a gula, aut ventriculo fertur, non eget medicamentis Compossitis ; quia unus scopus est venam in gula apertam stringere : ad id vero solum sufficit medicamentum adstringens. Vide scopos compositionis medicamentorum apud Galen. XVI. Σ. Κατ του οπλάγχνου J Ionica vox, quae directionem& tractum significat si in; unde GalenuS Vocat, magis trito vocabulo. Vide Scaligerum, com . in Hippoc. de insom niis. Ab hepate sanguis κατ ἴξιν, per narem deXtram profluit, a liene per sinistram ; non propter rectitudinem villorum, quae in venis apparent, sed ratione situs, quo dextra dextris, sinistra sinistris respondent. XVI. ΙΣ. Tὰ ἀμπέχονlα Vasorum scilicet. XVI. 13. ηουῖε Nequesubita, φορὴ, aut ἀναγωγη.

enim de mora sanguinis collecti in pulmone, sed de ipsa coacervatione agitur ; ex qua fit, ut copiosior sanguis feratur. Quod autem haec sit sententia hujus loci, sequentia haec Verba indicant; π λεῖον, τὐ πλεθ εα ως-άθροίσι . Quod enim major sanguinis copia erumpat, non mora ipsius sanguinis, sed collectio, congregati6que essicit. 'Lν λν In aliquo spatio extra Vasa.

75쪽

XVI. 2I. Km ἀπιρράγη τὰ ἁγὼαJ Debent haec puncto includi. Punctum abes in Turneb. edit.

XVI. Καὰ το Γυριφερει sic in Turneb. erit ) πτολυκινησίνJ notae M S. 9 6 ριφυε : VulnuS arteriae ob multam ipsius motionem non coalescit.

ριοργων. Item spatium, quod scapulas interjacet, interscapulium. XVII. Σs. 'AφρωλςJ Vid. Hippocrat. aphor. 13.sCet. s. 'Ως--αMης άναγωγὴν Juilius: Sic ut pars efferira δparte disiuecta sit; ego potius verterim ; sic, ut ea, quae rejiciuntur, facile inter se di ingui pes t. Sic enim sputorum, quae k thorace procedunt, differentias tradit: nempe alia sunt admodum flava, quae. dam spumosa, nonnulla & rotunda.

ληJ Scribe φορὸ discrimen.

partibus thoracis: rei enim eXcretae proprietas, similitudine partem indicat, unde profecta est; ut sit bronchium eXpuatur, pulmonem esse exulceratum cognoscitur. Bronchia enim per totum pulmonem disseminantur: vid. Galen. initio lib. I. de loc. aT. Si tussi rejiciuntur, pulmonis frustum intelligitur XVII. 18. Ως ονlα μερεα Prout se habent thoracis syrtes, id est, naturae variae excretorum discernuntur Comparatione, prout talia esse noscuntur, quales sunt partes thorace comprehensae. At Junius conjunctim haec legit, ως ονlα- ν θ ἰθείω σαρκοει- δοκοίης ἄν καλά μιον ἔρι ναι Atque ita vertit ; alioqui sectoris saltes specie carnosas sumovis esse Fartes cen ris: cui non assentior.

XVII,

76쪽

XVII. 31. 'Hν θ κα απίν J JuniUS; si tu lectore noxa & ad margincm ; si a peritore o sorbeat; ad verbum quidem, sed quid est absorbere a petrore ' Obscurissimus hic locus est, sed qui

planus siet. subaudiendose; si pulmo a thorace absorbeat, nempe sanguinem aut puS C thoracis Ulcere. Sanguis enim C thorace neque sursum ferri aut e pui potest, nisi prius ipsum pulmo im biberit, absorbuer1tque. Unde paulo infra Aretaeus pulmonem ait viam esse & transsitum thorace in arteriam ; οδος se ες

XVIII. 3. δολερον, φλεγμονῆ πτυρε πισι κο σώδεσιJ Post δουλε- scribe b; quae dictiones librarii socordia omi iste sunt. Patet ex conteXtu & sententiae filo. Ait aegrotos aestate mori potius haemorrhagia quam inflammatione; quod id temporis inflammationes non gignat. hoc est, verno temtore magis fiunt sanguinis profluvia, sed non ut aestivo. 5, hyemem vero ab inflammatione magis & febribus ardentibus periclitantur, quam ab

haemorrhagia. Vid. lib. superiore, cap. zz λcώτιδος pta. II. m. m. ubi verba haec leguntur; Hν νοῦσον μά- λι α πανῆων. Pleuritis autem inflammatio est. Item Aristot. se'. r. probi. 6. Praeterea, cum anni tempora ordine recenseat, hyemem ab

ipso praetermisiam fuisse non est verissimile. Συγκοπῆς.

XVIII. 2O. ' Ευγε ἰλως ο -τρος ο δημοτης J Immo eum laudat, qui primo hunc morbum nuncupavit eo nomine, quod mox videbi mus, sive is medicus fuit, sive quis e plebe. Nam δημοτης plebs vulgo sonat. Xenophon lib. - τω τοι δῆ -ἀν ε ξηγῶc , ὼς ο Co οιηώς. πανοίη τὰς δημρτοις f ατενέας. Hippocrates eodem sensu ιδιώτας saepius vocat. Particula ευγε bene, fave significat. Ea etiam utuntur Graeci, cum aliquem laudando compellant, ut in Anthol. lib. I.

' Ευγε λέγων τὴν κουρον ἔφης Θεον, ευγε Mενανδρε.

XVIII. 2I. κυφα ν tu Turaleb. edit. ἡ κακοῦ ες ι ἔνομαJ Quid sit illud, d κυφων, non est facile divinare. Non enim Aristo-

phanis

77쪽

phanis in Pluto: quod genus tormenti. Quid enim huic cum syncope, quae non cruciatu aut distorsione, sed defectu virium enecat 'Deinde illud A sit accentum spectes, aut est; ctim tamen sequentis dictionis Casus non respondeat: regunt enim genitivum adverbia ejusmodi, d F Θαχυμιατις. Crassus κιν JUφΘργμα existimavit, &, ut in Graeco est, Vertit: o Cophon, cujus mali nomen est y ceu esset nomen proprium cujuspiam viri, qui per apostrophen appellaretur. Quod plane absurdum est, cum pateat, hoc esse cognomen seu epithetum syncopeS, idque vulgo usitatum &tritum ; cujus autorem laudat Aretaeus, utpote qui ejus morbi naturae nomen indiderit maXimo congruum. Si autem κυφων pro viri nomine proprio accipias; jam illam morbi hujus appellationem, quam tantopere probat, silentio praetermiserit Aretaeus: quod minime verissimile est. Quocirca illud pro certo habendum est, illud ω κυφων quodpiam esse syncopeS nomen.

Henis chius absurdissime vertit; Di vesram mi Quae quidem

verba magis nobis congruunt tam absurdum commentum admirantibus, quam praesenti loco. De morbi nomine Aretaeus hic agit; de deinde rationem ipssius eX- ponit his verbis . τι-μ---συγκοπῆς δυwάριιος; & paulo post veriti mile esse ait coi dis este morbum syncopen, additque rationem

τόσον τε τάχος τῶ ολεθρου; tanta es mortis celeritas. Quibus ex verbis veram lectionem conjecto esse ώκυφονου, i. e. celeriter interimentis

quod & scripturae propius est, & ipsi morbo apte congruit. Nulla enim appellatio syncope praecipiti morbo, a quo celerrima morS, aptius convenit ; ut merito eorum, qui ipsam imposuerunt, ingenium laudat Aretaeus. Non solum vero corruptus hic locus est, sed etiam mutilus nonnullis dictionibus abolitis. Sic autem mihi quantum conjectura as qui datur) concipiendus Videtur: 'Ευγε ολως ο ἱ κος,

gus, bene, inquam, huic afectui vocabulum, quo appellaretur, inet enit:

funρ lyncope celeriter opprimentis mali nomen es. Prid igitur majus aut promptius. Ducope ad perdendum 8 Dicta enim est syncope

risi συγκοπlm, is concidendo, utpote quae neXus animae atque corporis

H subito

78쪽

subito abscindat. Itaque Gregorius Magnus Dialogorum 3.33. pereleganter & scite interpretat Ur vitatium. Syncope definitur a Galeno καταπ ωσις οξλα δυωάριεως, praeceps virium D ijs, quomodo & ab aliis ante se definitam fuiste testatur lib. I 2. me thod. medendi.

Cum estem Mons pelli, incidi in quendam librum, a quodam

Vasco Castello conscriptum de morbis thoracis: ibi in traeiatu decimo de syncope autor, citans Aretaeum, hanc Vocem ita emendat, Ut pro ωκυφαν legendum putet, quod celeripedem, si ita

fas loqui, significat. Quemadmodum inquam homines aut equi exempli gratia) celeripedes dicuntur, quod Ocysii me & celerrime

currant, sic etiam sDacopa olim celeripes dicebatur, quasi celeriter curriculo affatim & repente hominem corripiat. Mirum autem, curis maluerit ὀξυπους quam ώκυπιψς, quod minori mutatione de eadem significatione servata facere potuisset. Attamen hunc laudo, quod& corruptam hanc vocem & vim quaesiit se appellationis viderit, licet

ipsum vocabulum scriptura eXcu Sa eXtundere non potuerit. Nam

esse id cognomentum syncopes aptissimum, satis jam omnibus perspicuum esse puto: nisi quin ut est scriptum, solo accentu e prima syllaba deleto, legere malim, cujus vocis eadem vis &significatio. Nam φάω etiam occido & interscio interdum significat. In participio φαων & per contractionem CX quo cra φων celeriter inter ciens. Prior tamen lectio mihi magis arrideri XVIII. 13. Τί δίκαρδίης-ὲς-- ες ΘάνατονJ Id quidem ratio confirmat: cor enim principium est& focus naturalis caloris; in eoque τ ἐριπυρωσιν animae inflammationem esse, scribit philosophus lib. de respiratione. Illius enim caloris conservatione ut vita continetur, silc ejusdem eXtinctione aboletur. Quod nec ipse Gale . . nus distitetur, scribens mortem ad magnas cordis intemperies consequi. Ob hanc causam nec vitium ullum grave cordi accidere posse

censet Aristoteles 3. de part .anim. Cap. q. ιμ-ον θ τ cπλάγχνων, τυ σώμαlι κοιρα χαλήπον πάθος άδἐν-; quod Plinius ita vertit lib. II. cap. 37. Solum hoc viscerum vitiis non maceratur, ner

supplicia vitae trahit; laesumque mortem illico affert. Indicium autem hujus rei affert Aristoteles, quod in nulla hostia cor visum sit iis asseelum

79쪽

vitiis, quibus aliae partes. Tamen paulo infra fatetur eorum animalium, quae morbo aliquo absumpta sint, apertum cadaveribus cor conspici morbosis affectibus Vitiatum; f τοι τα

Sed nimirum haec mens philosophi est, non gigni primitus grave ullum in corde vitium, ut in aliis visceribus: tamen ex morbis aliarum partium non mori ullum animal, quin labes ad cor pervenerit, ipsiusque vitalem vim eXpugnaverit. Caeteriim cor gravissimos affectus, imo &vulnera diu pati posse, contra quam ibi sentit Aristoteles, & ejus autoritate Plinius, docet historia cordis vulnerati: quam tabulae pensili inscriptam legi in Bibliotheca Groningensii testatur Golfrid. Hegenitius in Itinerario Hollandico; quam ab eo propositam eXscribere visum est. Casus in cordis vulnere admirabilis. Nicotius Mulerius Lectori S.

Creditum hactenus fuit, corde vulnerato non posse quemquam vel ad unius horulae momentum vitam producere. Vuam sententiam ratio fr-mat S experientia. Cum enim vita nosra is spirituum incolumitate dependeat, quorum officina fabricaeque in ipso corde sita es, corde vulnerato, spirituum generationem impediri, ac prorsus cessore, necesume s. Verum historiam Save memorabilem hoc loco proponere visum fuit ; hisoriam cinquam ) militis, qui in corde faucius vitaG ultra quindecim dies fustentavit qualis nec in veterum, nec in recentiorum medicorum observationibus nulla nobis has fenus occurrit. Andreas Haesevanger, iuusrispimi comitis V Ibe i ci Nassau, Frisiae, Groniugae, omundiae, Sc. Gubernatoris cohorti praetoriae adscriptus, vulnus in peectore ὰ commilitone accepit anno Domini 16o7. die Augusti sub vesperam: obiit die 8. Septembris hora tinά pos exortum δε-lis, qui erat dies decimus sextus is vulnere in lecto. Defuncti cadaver praetoris militaris jussu vulneris explorandi gratia ὰ me X duobus chirurgis Caspare S Luca miseno apertum S examinatum scit, pr sente S de Iante viro summo ac nobili is o Berahardo moru-

80쪽

eus, spectantibus etiam nonnullis aliis imae ac melioris fortis militiabus. Ecce aperta pectoris cabitate, evacuata haud parva materiae surulentae minim foetentis copid, deprehendimus admirabundi uti urin cordis usque sinum dextrum penetrose, istamque cordis partem se. re totam contabuistio, sinistrύ parte manente incolumi, in qud continetur primaria spirituum vitatium incina. Hujus igitur unius bene flcio Cita Andreae ad decimum sextum diem confervata fuit. Et ne forte hujus narrationis dubia esset apud nonnusios des, eam te stimonio suo manulisque subscriptione muniverunt viri nobili Omi ac ampli mi, fer nha dus Hoorn ens prae dii urbani praese Ius; S Petrus Passus praetor mititaris ; qui etiam historiae hujus luculentam fecit mentionem in eruditis suis ad disciplinam militarem commentariis. Actum Groni ae die 22. Iunii, anno I 627. Bernhardus mornhens attesor ut figrae Actum die

Petrus Panus uou Traimbeet hi oriam hanc veram, S de ed mihi bene consare attesor. Ammonius Hermias nobilis Aristotelis interpres com . in decem categorias capite de qualitate, Vitam ab ulcere cordis ad duos vel tres dies prorogari poste censet, sed beneficio arteriarum ; es μ

Herophilus denique repentinam mortem, nulla ex manifesta causa venientem, fieri inquit paralysii cordis. Bernardinus Telesius lib. s. de rerum natura cap. 28. Nuper inquit) in inustris viri Romani corpore, qui δε diuturno morbo divexatus fecerat tandem, nulla prorsis cordis portio, sd ejus tunica tantsim reperta fuit: quod niwirum ab immoderato illud calore genitus jam absti tum fuerat universum. 'uem igitur corde gravissime ob so, S magnia ex parte, quin Spenitus absumpto, jam supervixisse exist- mandum nec farib st. Haec ille. EX quo infert unum cor non esse ' vitae fontem, ut antiquis creditum: siquidem eX Galeno teste, eo dempto, arisque ita posito, longius tamdiu que supervivere vieti maeo visae