장음표시 사용
111쪽
De nuperrimis CGemiae in i eme=ntis. 93
li semine generetur, quaeque simplicissima nobis vi-l edentur, non minus ac illa animantia, quorum stru-cctura artificiosissima est , communi generationis le-sgi sit biecta sunt. Assiis Auditores, adumbrationem incremen-ltorum, quae chemia, nostrorum hominum studioi inde ab huius seculi initio cepit. Quae si plenai imagine repraesentare vellem, liber integer scriben- idus mihi esset. Plurimum autem noui attulerunt, qui proxime effugerunt viginti anni, rum instrus mentis chemicarum operationum perfectius elabo-i iratis, tum maxime inuentis praestidiis et adminiculis, quorum Ope corporum compagem et mixtio- nem ita rimamur, ut omnem spem et opinionem, i quam Veteres de rerum natura conceperant, superasse videamur. Multa autem imo innumera restant, quae hucusque ignorantur: natura enim similis est
libro immenso et lingua literisque ignotis scripto,
i cuius paucas tantum paginas, eXperimentorum ert Obseruatorum ope legimus, contextum omnem vix
unquam intellecturi sumus. Pauca illa, quae tenemus et perspicimus, Deum esse, qui sapienter omnia gubernet et moderetur, luculenter demonstrant, simulque in humani generis utilitatem ita cedunt, vi nihil in iis ins rufiuoium putari possit, nihilque in tota rerum natura sit, quod praemia laboris indagantibus non afferat. Saepenumero, quae ab initio exigui pretii esse visa sunt, ulteriore causarum inuestigatione et comparatione cum aliis inuentis, eximium fructum foenerarunt. Nemo tamen spe-l ret, tanta commoda sine labore et molestia redimi
112쪽
94 De nuperrimis Chemiae incrementis.
posse. Quo prosundius enim in nat te labyrinthos intramus, quo pertinacius in corporum disia si, lutione pergimus, eo maioribus dissicultatibus impedimur, tantaque est principiorum ultimorum sub tilitas et teli uitas, ut sensibus se subtrahant, nec sine peculiari artificio et instrumentorum apparatu cognosci queant. Ad haec autem inuenienda et excogitanda magna opiis est sollertia, constantia,
patientia et animi contentione: praeterea instrumentis idoneis, otio, et moderatione, ne iudicium temere sestines. Quae, etsi magna sunt et ardua, . labore tamen indefesso vincuntur; neque metuendum est, ne nostrae aetatis homines laboris difficultate et taedio ab eo continuando absterreantur.
Ex quo enim intelligi coeptum est, quantum commodi chemia, medicinae, rei domesticae, militarier metallicae, omnibusque sere artibus et opificiis
afferat, vix potest fieri, quin illi, qui ingenio ad
naturae studium apto praediti sunt, in excolenda arte utilissima et iucundissima pergant et nulli la-- boris, sumtuum, temporis ipsiusque sanitatis impendio in re quaestus uberrimi parcant. Atque haec via esi, praeter quam in artibus vltra mediocritatem procedere non licet. Nullus enim, certe exiguus et incertus corporum usus est, nisi, quaesit eorum natura, quae compages, probe Perspectum habeas. Qui vero temere et imprudenter artes tractant, in grauissimos errores incurrunt, ex quibus, cum caussas rerum nesciant, se expedire
113쪽
INigre varias scientias utilissimas, quae ab Aca- emia Regia Suecica coluntur, non infimus locus hemiae destinatus est, quae quantum nostris hominibus debeat, exterorum iudicia manifesto do- ent. Equidem. si de me dicere licet, in me ipso Hepenumero e X pertus stim, quantum Chemiae stualium apud hanc illustrem Academiam valeat.
uod enim honoriscentissimo Vestro iudicio in nunerum Vestrum, Sodales Amplissimi, adscriptus sim,
uod praesidis munere per hoc trimestre condecora das fuerim, non meum est, sed Chemiae , artis titillimae, meritum. Ego vero, cum Verbis, quibus irratissimi animi tensa exprimere postim, destituar, in eo, quantum perinfirmam valetudinem licet, allat orabo, ut artis, quam profiteor, in desesso cultu, si cademiae votis respondeam , meque loco meol on plane indignum este demonstrem. LXXI
114쪽
96 Obseruationes mineralogicae.
NTER corpora fossilia multa sunt, quae a maioribus nostris vel plane ignorata, vel insuffcienter et perfunctorie explorata, nostrorum hominum sollertia aut inuenit aut accuratius et naturae convenientius inuestigauit. Sic vero illa pars historiae naturalis, quae de fossilium natura agit, quaeque, nisi principia illorum corporum perspecta habeas, manca et propemodum nulla est, magnopere aucta et locupletata suit. Equidem, ut thesauro illi obseruationum minera logicarum de meis aliquid adderem, nonnulla sollitia nuper inuenta et in systematibus vel omissa hactenus vel loco minus idoneo descripta chemica arte disquisiui. Quid hoc labore cognouerim, iam proferam, ita ut a prolixa artificiorum et praesidiorum, quibus usus sum, descriptione abistineam, de quibus quippe in opu-iculis meis passim ex instituto exposui.
I ista est ars ab experimento.
115쪽
l Is Miagraiphia regni mineralis monueram, teria in ponderosam hactenus nulli bi inuentam elle, in spati ponderosii forma acidoque vitrioli junctam.
spicabar autem , halac terram aliquando in aciae rei vel calcis aliarumve terrarum connubio aennam iri. Quod coniectura tum praeceperam, i seruatio spe mea citius confirmauit. Nuper enim .. WITHERiNG, Anglus, terram ponderosam cum
Leadhili in Scotia repperit. Hujus lapidis
astutii Lothonum pondere BLACRivs V. Cel. T Cl. SCR EDiAvER nuper mini misit, cum quo perimenta jam enarranda institui. Formam ha-t segmenti sphaerici, partibusque constat cry-lllitiis ex communi centro divergentibus et tr. incretis, ut in extrema tantum superficie a se inui. n : paullulum distent. Eandem fere partium agmentationem in aliis etiam fostilium generibus uti sertim in Zeolithis, passim obseruamus. Crylillorum figura manca est, cum sibi: inuicem arctilpositae sint, seque mutuo comprimant. Non illae tamen in supremo apice prismata quadrilsaa obliquangula reseruiat. Aliae albidae sunt ethicidae, aliae cinereae et sere opacae. D illo frusto quod coram habeo, terra cale i praeponderat, huius enim 92, terrae ponde- ..e AE tantum partes in centumpondio inveni.
IN Zorenet Gegentrum, quae metallis dina- m Fret bergensium pars est, ante hos viginti et Beam. Myc. Vol. VI. , G quod l
116쪽
9s Obseruationes mineralogicae.
quod excurrit annos lapis crystallinus effossitis fuit singulari modo conformatus. Saxonibus dicitur Stangenspat. A Cel. Tia io , naufei Dresdensis praesecto, pulcherrimum accepi huiuscis ossiliss pecimen , quod quadrantem vinae longuinquinque pollices latum et at pollices alium est. Constat ex crystallis tota. sua longitudine striatis et consertim cumulatis. Ex his nonnullae tres pollices longae, et tres lineas latae sunt; an gulorum autem Ordo de terminatus adeo non in iis conspicitur ' vi potius ex radiis parallelis concretae esse videantur quale plumbum aeratum sere elle solet. Opacae sunt et at bae, si excipias nonnullast maculas rubiginosas, quae tribuendae sunt quargolcrystallos in vicinia saxi, quod eas ip cuniculo suta
terraneo progenuit, Operiente. CL. ROMe DE
in nuperrima Crusta lograptatae suae editione T. I. p. IGO. hoc crystallorum genus breuiter descripssit. Dc natura huius lapidis varia fuit variorum opinio, aliis ad Schoerii, aliis ad Spathi ponderosi genus illum trahentibus. Quae lis cum sola formae cyternae obseri atione componi haud posset, a Chemia auxilium petis, eiusqire ope didici, ex terra Pondero su et acido vitrioli crystallos istas conflatas este. In explorandis autem eiusmodi lapidibus sic fere, siquid video operandum est. Singulis partibus spati ponderosii addito partes at salis alca lini vegetabilii puri et nullo acido vitriolico inquinati. Haec singula seorsim conterito, et mixta deinceps testaeque amplae indita sub fornice fictili, igne sorti urito, caute tamen, ne liquentur testamque erodant. d ummis celae
117쪽
is celae ab igne remotae et friges actae aquam ada undito, quae eluat sal alcatinum acido vitrio licui, ali jub ignitione coniunctum et in tartarum vitatio laturn nunc conuersum. Quod superest a lό pone, est terra ponderosa aerata, acido nitro b sos ibilis formamque crystallorum rhombearum aD ctans. Si in addendo sale alcatino nimis parcusi eris, haud parum spati ponderosi immutatum re-itat. - Hoc artificio vi VS, ex ι OO partibus bati illius Saxonici 9 O fere partes terrae ponderoee aeratae et purae obtinui. Caeterum, cum spa- istud cuni a cali fixo tererem, nullum alcati alitis odorem sensi; quem cum obseruauerit 1LGLEAius , credibile est, casu fortuito id conti.
Auic aliquot annos Cel. LEsxius, tunc tempo-;s Profector Lipsiensis, minerae plane singularis litenbergensis specimen dono mihi misit. Haec iuplici lapidis genere constat, altero opaco et albo, uero obscure colorato, et nitente. Quod album', columnarum formam habet, quae lapidem ansuersam secant, et segmentis rhomboidalibus in immo apice passim prominentibus crys allortim moeciem mentiuntur. Sed Crystallos veras non esie: ipsa forma apparet: columnarum enim diame tr in singtilis alias latior alias contractior est. Dif- actae huc illuc plana nitida, spatosam texturam inussibi ostendunt, Mediam partem nucleus prisma I cus occupare videtur. Albus ille lapis o inane sigri intercapedines explet. Chalybi allisus scin-llas editi A nonnullis pro Schoerio albo habi G a tus ur
118쪽
ico Obseruationes neralogicae.
tus fuit; sed per experimenta mea cognoui, centum luius partibus, s 2 argillae purae, 46 terrae sit liceae lalbae, et aquae partes, calcem vero nullam inesse. In Schoerio autem calx nunquam deei . Quae cum
ita sint, album illum lapidem argillae genus esse existimo. SqvAMosA minerae portio, particulis variae magnitudinis constat. Aliae trium quatuorve linea tum longitudinem habent, aliae tam exiguae sunt, ut oculos fugiant. Figura rhomboidalis esse vide- nir , superficies in aliquibus transversim plicata vel rugosa. Pleraeque indiscriminatim coaceruatae sunt, nonnullae tamen, Vt in caryophyllite CRON-sTEDii, albas mastulas corollarum instar cingunt Minutissimae squamulae particulis albis interi xtae sunt. Color obscurus est, si tamen lapide inclimato oblique obtuearis, argenti nitorem refert. Analysi chemica ex centum pondio huius materiae 4o terrae sit liceae, magnesiae purae, 46 argillae, 9 calcis magnesii serruginosae obtinui. Hinc apparet micac hoc genus esse. Caeterum mirari convenit albam materiam, quae a mica cingitur, ferri et magnesio Plane carere.
CRONsTADIus , cum geolithum ab omni ali' lapidum genere differre vidisset, terram peculiarem et sui generis ei inesse credidit, eamque pro simpli- ci et primitiva, ut aiunt, habuit. At falso sic statuisse Virum optimum inperimenta nuperorum docent, quibus constitit, Zeolitho terram siliceam, argilla-
119쪽
rgillaceam et caleaream inesse. Praeterca Cko, reto ius nullum Zeolithi genus n0rat, cuius dii iti escintillis ex chalybe elidendis suffieeret; iunc aut eracus huius lapidis genera longe duriora innotuerint, quorum naturam iam expediam. Ex his nouiter inuentis Zeo ithi generibus al-rrum a Cel. GYLLENAALL, rerum metallicarum
raesecto, in strato saxi trapegii ad Mosieberg in Vestrogothia repertum fuit. Hic lapis, steatitis instar, saxo trapezio superstratus est, eiusque rinas explet, in nodulos passim parvosque globos. 'xtura striata, figuratus. Alicubi segmentorum; haericorum forma reperitur. In nonnullis locis 'enues tantum strias refert. Fractura alias radiata lias aequabilis est, color cinereus ferruginoso nixtus, sine ullo nitore. Ex chalybe lapis iste, tintillas excudit, igne tamen, ut Zeolithi solent, libo ferruminatorio adhibito, liquatur. In cenumpondio terrae sticeae, et o argillae, 8 calcis urae et cum nullo acido aereo iunctae, 3 aquae .artes habet. ALTER M Zeolithi genus nunc describendum olore pulcre viridi flavescente praeditum est. Re-jerrum fuit in metallis dina Aedelsor sensi , scdaarca copia. Ex duobus eius frustis, quae coram labeo, alterum pugni magnitudinem habct, et suarZum forma ita aemulatur, ut peritissismos etiam allere haud dii sculter possit. In altero ex globosa re nodulosa superficie Zeolithi natura apparet. In ius centumpondio σή terrae si liceae, I 8 argillae, 6 calcis purae, ψ aquae partes deprehendi,
120쪽
1oa Obseruatioires miseralogicae.
Ex his apparet; i) duritiem in speciebus, generibusque sostilium constituendis non poste ad icharadieres , quos estentiales vocant, referri. 2 Duritiem non soli terrae silice e copiae tribuendam esse; nam Zeolithus ruber Aedet sortensis ex chalybe scintillas haud excudit, licet terrae si liceae copia utrumque Zeolithum iam descriptum supersti.
A Zeolitho ad alium lapidem describendum me conuerto, qui nouisti me in sodinis Halles adiensibus
estbssiis suit. Cum aquis Medulensibus nuper uterer, huius lapidis frustum a Cl. TRO1L mihi oblatum, commodiore instrumentorum apparatu destitutus, tubi serruminatorii ope exploraui. Quae tum eX- periebar, Zeolithum indicare videbantur. Sed cum probe nossem, ciusmodi tentamina non sempe omnem rem decernere, Vpsaliam reuersus, laborem retractaui, quo cognoui, tubo serruminatorio in hoc exprimentorum genere non nimis fidendum este. Certe facile intelligitur, nihil impedire, quin praeter Zeolithum aliae etiam materiae cum Q Uer- .
vescentia ab igne colliquari possint. Habemus etiam Zeolithos sub iniitione non effervescentes, vel plane non susibiles. In centumpondio lapidis
iam descripti s s silicis, et , 7 calcis, a, s Argil- lae, O, S Magnes ae, O, 3 calcis ferri, IT aquaς
acidique aerei partes inueni., MENfE Ianuario h. a. Cel. CAR. RINMANN seu
stum eiusdem lapidis mihi misit, adiuncta de riptiorie experimoniorum suorum, quae meis serpin