장음표시 사용
141쪽
llim, cum nihil adestet materiae metallicae, quae se is tectum cum magno illo templi tecto coniun- ei. igitur a. II 62. templi antistites monui, vel , auertendo praesentissimo periculo cogitarent autem, quae dixeram, Parum curabant, Omnia
i e habere rati, ideo potis limum, quod noua tur
tectique structura veteri humilior esset At vixituor dies e fluxerant, cum fulgur turrim feri fit, et eadem, quam indicaueram, via procedebat,' ut ab interiore pariete, qui tum ab operis myxillabatur, descenderet, eoque dereli sto iuxta rietem septentrioni aduersum in terram se sub , iteret. Si caementum in nuper trux illato pariete iccatum fuisset, fulmen nihil reperturum erat, o iustum templi versus abduceretur, tum vero nil suiset, quod incendium a turri arceret. Vi- mus autem in hoc exemplo parietem septentrio-llem sola humiditate in eo restitante fulgur a tecto:
POST DALisARDivM, quem primum omnium sol iris electricitatem demonstras. dixi, Mo Ni EA ius oppido St. Germa in en Laye varia experimenta stituit. His varia corpora metallica aliaque, ruta pariter ad obtusa destinauit eaque diuersis fo- is diuersoque ad hortet ontem situ ita collocauir, ab aliorum corporum electricitatern abducentium antactu plane remota essent. - Haec omnia mulac fulmineae nubes appropinquabant, proxi- ius electrica fiebant. Quod argumento est, cor ora metallica obtula perinde ac cuspidata auerten-
o fulmini inseruire posse. Experimenta at tem
142쪽
docent, corpus obtusum, vel certe distincto acu.mine destitutum , simulac in armosphaeram alimelectrici corporis demergatur, vim huic aduersa a tem adipisci sed electricitatem vicini illius corpo Tis neque augere neque imminuere. Hinc fit, ut corpus in Negativa atmosphaera ise ad atmospher positum, positi iam Gala in postiua autem ne gatiuam electricitatem affectet. Contra ea cuspi
metallica in insula posita Ibndra si conductori
positive electrificato obvertatur, pariter electricitatem posititi m acquirit, quam conductori eripit; ita, ut quantum hic de electricitate sua perdit, tantum cuspidi accedat. Hinc si cile intelligitur expcrimentorum MONNiERii ratio. Scilicet omnia corpora, in quibus ille experimentum capiebat, electrificabantur, at non eodem modo, cum quippe acuta tantum electricit tem ex vicina nube absorberent. Igitur corpora metallica acuminat ad mi nuendam materiam fulminis idonea sunt. Accidit etiam aliquando, sed raro exemplo, ut nubes fulmine foeta in inferiorem atmosphaerae regionem 'deprimatur, quo fit, ut omnia corpora obuia electricita.
EXEMPLA et argumenta laactenus a me proposita non modo dubia quae NOLLETvs FRANKLINO OPPO- sitit, tollunt, verum etiam solidam utilitatem inventi Frankliniani comprobant. Fulgur non modo inde ab omni aeuo mortales terruit, ce) Verum
etiam philosophis, qui eius naturam in uestigare vellent, haud parum negotii facessit. V, Pulcrum profecto est, homineque ingenuo dignum,
143쪽
ram scrutari, sed perraro licet veritatem prina o rea equi; haec enim multis Plerumque tene- errorumque scopulis occulta et quasi circum. ita latet, nec sine magna ingenii contentione: uicem protrahitur. Vid tandem animique exerta ibiae eo peruenimus, ut ea, quae in oculos in re iunt, a subtilioribus et magis reconditis discer- us, licet in t mam rerum naturam vix unquam e perspiciamus sed intra angustos rudioris nec tae scientiae cancellos subsissere ob humanam mitatem cogainur. Documento est ipsum sui is exemplum, de cuius quidem natura inde ab mot annis rectius ac olim sentire didicimus, i tamen omnem neutiquam adhuc dum pericru
LVC 'LENTER, Vt puto, apparet, fulgur averrun- posse; superest igitur, ut imam et rationem, id fiat, exponam. Non possum autem, quiniis in transcursu dubitationem discvitiam, quam
illa delphiae agitatam esse supra dixi, quamque et hi aliquoties obiici memini. Nempe sunt, qui ur declinari pos; e vix dubitent, sed licitum hoc: negent; rati, physicos, qui talia moliantur, inde ac medicos variolarum insitionem suaden- , remerario impioque consilio aduersus Deum i rgere, gigaiarum instar, quos coelum insano .iatu impugnasse Veteres poetae fabulati sunt. haec respondere facillimum est. Homines idem ipsa prauitatis suae conscientia eo adduratur, ut, si quod periculum ipsis imminet, sestas fagi torum poenas luere existiment. Sum
144쪽
finias auteni naturae auctor, si fulgure, tanquain vindictae instrumento uti vellet, id certe holini si Delestissimis hominibus puniendis destinasset; quibus tamen fulgur saepissime parcere quotidiani
experientia loquitur , cum e contrario alii, prohietiam erili sontes homines, ab eo haud raro serian fur. Ego vero existimo, rerum naturalium cogni tionem tum demia in recte et utiliter adhiberi moribusque hominum regendis et emendandis inseruire si in ea, tanquam in speculo nostram imbecillitaten summamque Dei potentiam contemplemur. Nunquam memini impietatem in aliquo exprobrat anisuisse, Qui a terrae motu, vel procellarum furore
vel alia quacunque calamitate effugium sibi quaere ret. Quod si absque culpa et crimine fieri potest quidni licitum esset de auertendo fulminis periculo eogitare/Vix possibile est, quid quouis loco et tempores eri debeat, ut fulmen declinetur, perspicue dilues.
deque exponere. Certe nollem unumquemque talia moliri; summopere enim necessiarium est, omnia ita construi, ut fulmen et adducatur, et viam, qua abducatur, reperiat. Vnde apparet, ne-ininena nisi electricitatis peritum, fulminis propus naeula scite machinari posse. Quod si negligitur,
periculum non modo non deflectitur, verum etiam augetur , hominumque imperitorum irrisioni et ineptis caluiliniis res in se utilissima exponitur. Proinde non sufficit, contum serreum acuminatu ni
in summis aedium tectis erigere et ab hoc filum ferreum in terram deinitioie: Si enim vel maximε secuti
145쪽
aci essemus, hoe sto ferreo ignem electricum,ibus ereptum iri, constat tamen illud ab eodemee nonnunquam liquari posse; quod si accideret
res sarium foret abductoris continuitatem rumpi, rust graui Oia metuenda esse pericula a futui nunt bus proxime lubiequentibus. Praeterea notum eieci ricitatem nubium modo positivam modoriatiuam esse.'' fh) sti utroque casu fulmen in ram decidit, ubi vero corpus electricum forte of adit protinus sursum nubem versus electricitate dilani coeti bi Ea mo 9 1 est dii tur. Iam siles electrica perticae ferreae imminet et fulgurea deorsum ad locum filo ferreo non munitumiabitur, consequens est, fulmen per domum insuehi antequam abductorem reperiat. Sic vero nostra excidimus irritaque fiunt conamina, qui- s a fulgure nos tutos praestare contenderamus. IN abduetoribusu fulminis extruendis hoc caputi ei , ut, ex quacunque coeli plaga fulmen adueitur, corrinationis pariter ac derivationis viam imper Uratam iiiveniat. Vix enim possibile est, tinena aditum ei praecludere; sed ne noceat nobis mere possumus. Hoc autem praestant, quae iani pediam, adiminicula. IN utroque extremo incumbae, siue trabis, quae eulmini imponit Ur, pertica ferrea teres vel raniuscula aliquot cubitos longa cuspideque auratali globo mucronibus stellae instar hispido munitas figatur. μ) Iam si tectum tegulas metallicas habet
lic)Cguro cuspidem operiri iubeo eo coli silio, ne serrima exedatur rubigine, quam transitu ni materi. 'electricae impedire ubi eruatum fuit
146쪽
hoc tantum curandum est, ut cum solo per inter. medias laminas metallicas Mommunicet. Idem
agendum est, si tectum ex sistilibus quidem teguli construdium, sed in vertice angulisque laminis me. tallicis munitum est. At si metallo caret tectum suppleri id debet. iv i sulminis litatem a luxta domus parietes de ducatur, huius anguli onines, vel .erte alterni in diagonio posti lorica muniendi sunt ex bracteis serreis stanno opertis, quas cum tecti imbricibu metallicis conferruminare oportet. STti ziCIDIA plumbea, si qua deliciis tecti subia. cent, tegulis iungenda sunt. Haec autem compen dium saciunt loricae serreae, qua alias parietum' anguli uestiendi essent. . Caeterum . quantum fieri potest, curandum, ut quidquid in aedium structura ex metallo fabrefactum est, iungatur. Si domus tam excelsa est, ut nubes ton7truales ad eius parietes offendere possint, ex consulto facies, si tecti proiecturis ad angulos unam alteramue cuspidem metallicam adfigas.. In uniuersum autem tenendum est, in ornamentis metallicis, quibus templa aliaeque aedes magnificae decorantur, quid. quid acutum et mucronatum est, plurimum utilitatis ad abducenda fulmina liabere.
TERRA et arena ob siccitatem ignem ele stricum aegre derivant. Quare non susscit, commeatum inter nubes fulmineas et terram aperuisse, quippe et
alia prospici enda sunt. Igitur parandi sunt tubiferrei, quos stillicidiis et angulorum domus loricis
147쪽
eis iungas, ea longitudine ut in aquam domui nam, siue puteus sit, siue fossa, deduci possint. mpe ab hac aqua fulminis materia consumitur, ubium electricitas positiva es , contra ex eadem,cegatiuae sunt nubes, mareria electrica, fulmen reens obliHande amne hauritur. Com-
dissimus autem usus est tuborum et bractearum,m experientia doceat, electricam materiam eoiori copia a quibusve corporibus suscipi, quo plior sit horum superficies.
VETus est, nec vituperanda consuetudo, tonan-ccoelo ianuas et fenestras claudere atque hoc mo-i aeris impetum arcere.
NΑvΕs aduersus fulmina muniri potant defixis in cum malos cuspidibus metallicis, e quibus cate: ferreae in mare desinentes suspenduntur. inisus, dum peregre sunt, tonitru superuenit,irer conficere haud suaserim : ub neque sub ar- ribus se abscondere tutum est. At securitatem omittunt, si in propinquo sunt, domus, modo ii dicto aduersus fulmen munitae. Nam quod tant nonnulli, vestes imbre madidas periculum cere, id quidem praesidium facile, vel inuitis 1esto esset ; sed intutum est, cum corpus nostrum Oprium electricitati perinde permeabile sit, ac stes madidae. Aliter se habent domus lapideae,aarum pariares natura quidem sua abducendo sul-
ni haud idonei sunt, sed imbre madefacili illudis bene derivant. Ensem districtum vel cuspi- m metallicam super caput porrigere nihil utilita. Ber m. Uc. Vol. VI. I tis
148쪽
tis habet; quinimo nocere potest. Si enina sui. gur sursum vel deorsum ensem cuspidemue seria illico corpus peruadet, euentu admodum anci. piti. Optimum soret umbraculum ad hoc fabre. faethim secum gerere, nisi molestum gerenti esset. mn θSic sere, ut existimo, templa et priuatomni lhabitacula ab incendiis, quae fulmen inseri, vin dicari, mortis periculum declinari, ipsaque toni trua quodammodo obtundi possunt. Sed multo
rum annonim experientia opus erit, quo praeiudicia inanisque noui instituti horror ex animis homi. Dum eXimantur. Fac enim, urbi, cuius aedificia ab
ductoribus munita sint, fulmen per aliquot annos parcere, id fortuito casui, non )illis tribuent: at si vel semel fulmen de coelo in aedes delapsum sit, licet nihil damni attulerit, protinus omnes clamabunt, hunc scilicet noui inuenti fructum esse. NON miror, multas res utilissimas diu pro somniis nugisque haberi, licet dilucide demonstrari possint; at nequeo satis mirari supinam lio minum negligentiam, qui consilia saluberrima et communi aliorum plausu iam probata, adeo adspernantur, ut ne quidem suis oculis leuique periculo, quid valeant illa, tentare velint. Scilicet, dum dubitant, dum rem procrastinant, dum tempus nihil
Ignoscant, quaeso, lectores nouo nouae rei nomi-ri quod ad modum vocabulorum , αλε--εάνεμος et L p. fingi, ne sexcenties taediosum illud, abductor fulminis , repetendum esset H.
149쪽
do, remque, sit Dis placet, trutinando terunt,
occurrunt, quae animos a proposito deflectunt.
t sorte, qui graui tonitru ingruente, dum me durat, apud animum constituunt, praesidiis uri, iis incolumitatem sibi parare posint, at discussa pestatu mox et periculi' et propositi obliuiscun- SCIENTiA, quae usu et applicatione ad vitam inmunem destituitur, blanda quipem voluptate osorum animos demulcet, sed , donec praeter flationem nihil commodi praestat, rarum est 1 ab omnibus eo, quU meretur, modo et pretio imari. Etenim plerique eorum qui in ciuitate uni, longe alias res, quam scientiae cultum et sectionem curant, Unde fit, ut vulgus Omnia, brum usum non intelligit, inutilia esse puter. illi electricitatis phaenomena, utpote Oculis gra- admirantur, caeterum haec putant esse otiosa osophorum crepundia , quae ad communem m nihil valeant. At hercle, ut electricitatis ia dicina usum, eximium illum et saluberrimum, ram, satis, Ut opinor, per ea, quae supra exui, demonstratur, iniquum et absurdum este reiatem tum , cuius utilitas non statim in oculosurrat. nn Nempe ignorantia contemtum pa-
, qui, profligata illa, admirationi et desiderio
irvpE AN ni tamen sunt naturae scrutatores si ae sciunt, communi usui accommodare negύ-
at; utilitate enim sola scientia probatur gloriam e et tibi et inuentoribus meretur. Qui arbusta I a Plantant,
150쪽
plantant, non primo statim anno seu eius a teneri arbusculis expectant ' norunt etaim aetate dem uinmaturari omnia, luSuriantes autem surculos, fron. disque exuberantiam in futuros annos ossicere me.
gis quam prodesse. Quapropter, sit vel maxime ingratus ab initio labor it, nullumque fructum susnerentur arbusculae, non statim tamen illae abiiciuntur, sed maiori cura et sollicitudine coluntur quo tandem ad frugem perueniant. Idem sere e Omni scientia valet, quae, si naturae dona in no struim usum conuertat, honorem, cultum, glo xiamque consequitur: ut vero utilitatem inde per cipiamus, indcfecto studio et virium contentione opus est, cuius praemia sero nonnunquam assequbmur, sed certo sperare possumus.
a) VixciLivs breuit r.quidem, sed , ut solet,
perpulcre et naturae conuenienter repentinum tu.
nitrii ingressum his versibus descripsit:
Eripiunt subito titubes coelumque diemque - - ex oculis; ponto nOX incubat atra. Intonuere poli et crebris micat ignibus aether, Praesentenique viris intentant Omnia mortem.
DivεκsΑ autem es: fulgurum figura, recta, curua, alternatim refractis lineis mi eta similis,undulata et s. p. ΚλεsiNERus et HART11ANNus fulmen