장음표시 사용
171쪽
certusum, pectus adustum erat. Is tamen post: duas coras vitae signa edidit, . et aliquot diebus praeteri psis loquelae . Vsium recuperauit, manente Utcun-cue pectoris capitisque dolore. Alius ventris lae- onem et quandam femoris luxationem perpessus st, qui, cum ad te rediiset, dolores vago S per totam corpus, neruorumque rigorem et ambustionis trum cruciatum adhuc sensit. A. IIS 2 d. I9.
m. Iulii sulgure in templum Alvae, qui pagus litothlandiae est, delapso, multi in concione acer 3 una dolorem sense unt, sed absque grauiori noXa; oratori autem, qui in suggestu sacro erat, collum iumerique aimbusti sunt, capillamento . simul cccens ''vido Succ a. 17s3.
i M DOTIS O cmplis Compertum habemus, ei umero inter pluros et num alterumque a fulgure
ecari, reliquis intas Iir. Ita P Li Ni us His . Nat ibr. II. c. S 3. Marcia, princeps Romanorum , in-luit, icta grauida, partu exanimato ipsa citra ullum lincommodum et ixit. Et Hirschbergae sulgur a. I7O2.l n domo mercatoris heram et ancillam occidit, Hiero, quem ancilla brachiis gerebat, pepercit. Del HIERONYMO FRACAsio Rio memoriae proditum Risf, eum sedentem illaesumqne in gremio matris at . ulmine ene 'tae, deprclacia sum fuisse. Vid. FREA KRil heatr. I 2. 3ψ. MARTirsus L in E Rus , Alexio riseris comite et amico stio, a fulgure iuXta sei r X animato praeter terrorem nihil graue perpesius Vid. FRI sc is Cerdeu/schter Sechen fors col. S I. Sic etiam a. I 76 I. d. 7. m. Iunii in parochia Smed-
torpensi disti ictus Christians adensis, fulmen exH s tribus
172쪽
tribus pueris una sederitibus natu maiorem nouem annorum occidit, ossibus tamen non fra stis, alterum in animi deliquium adegit; tertium quinquennem humi prostrauit. Vid. Mercur II 6 I. p. 92. A. I 763. d. a. m. Augusti cum fulgur in
villa quadam ad Westeras stabulum incendisset, villicus accurrit, ut ignem extingueret: at fulmine iterum delapsis boves duo perierunt, ignis denuo undique erupit. Ille filium, sedecim annorum
puerum iubet vicinos sibi auxilium laturos accersere; l ed tertio fulmine tacius puer non procul a patre exanimis concidit, cuti totius corporis adusta. Patrem tamen vicinorum auxilium e mortis saucibus eripuit. SIMILIA patrat electricitas artificialis. Si enim in circulta multorum manus iungentium lagena cicctrica exoneratur, illi quidem omnes succussina isentient; at eaetra circulum, utcunque proxime adstes, dummodo manus non implectas, nihil Vnqtiam percipies. Et catena electrificata, cuius fulmen alias lethale foret, manu impune contrectari potest. Ρlerumque autem conditiones ignoramus, sub quibus fulgur in hunc vel illum locum
incidat; unde et hoc fluit, nos ut plurimum ignorare viam sui minis, et caussam, cur nulla alia via processerit. Sed nullum est dubium fulmen materias sectari, quae illi abducendo aptissimae sunt. I Alli homines excogitarunt artificia, quiabus fulmen averti possit. Pontificii securitatem sibi promittunt a sonitu campanarum baptizatarum; sed quam
173쪽
tquam absurda sit spes ista, demonstrauit Drsi AN DE s in I p. de Γ Acad. III 9. referens, in ora Galliaei maritima inter Landenaum et St. Paul de Leon d. I S. Aprilia. ITI 8. viginti quatuor templa a fulgu- . re tacta fuiste, campanarum impulsu necquicquanain auxilium vocato idem addit sulmen, aliis templis , quorum campatrae siluerant, pepercisi e . At ii, sed inutili consilio, bombardarum explosionem suaserunt.
ratione et eXperientia duetis a. i 49. praesidia demonstrauit, quae securitatem a sulgure polliceantur. Vid. Et Vs Experiments and Observations onTD Irici γ made at Philadelphia. Lond. IT I. Fulguris natura electrica manifestata, suadet domos in supremo culmine perticis ferreis acutis et in cuspide deauratis, munire, et ex his filum ferreum sui pendere, quod iuxta parietes ad terram descendat. Quae etsi ingenio se FRANKi i Nus proposuit,
duo tamen emendanda occurrunt. Primum enim,
licet filum seri eum abducendo fulguri susscere concedam, patet tamen illud fulguris occasione liquari posse, quo ne cellarium est, interrupta derivatione periculum augeri. Deinde vero hac ipsa res ulmen quod a terra adscendit, neutiquam deflecti-
A. IIS 3. WiNRLERus in dissertatione Lipsiae edita aliud artificium proposuit. Nempe sperat,
securitati consuli, si domus tegantur materia electricitatem abducente, et a te fio corporibus idioelectricis
174쪽
Iectricis interpositis descriminata. Porro iubet, ab illo tegmine catenam serream demittere, cuius extremus finis sub horreo ad hoc exstruelo per sericea illa cum terra i ungatur. Ad catenae extremum annulus appenditur, et non pr0cul ab isto contus ferreus in terram defigitur. Iam si fulgur tegmen feriat, . domui . tamen parcitiirum esse W1NRLERus existimati hanc enim securam praestare di serimina ex idibelectricis materiis parata, et catenam sulgur derivantem et per annulum inegiremo suo conto serreo in terram defixo tradentem. Equidem strii sturae molestiam cXprobraretiolo; at, licet probe intelligam, fulgura desuperinci cntia hoc niodo abduci posse, tamen, cumsulgur iacvanunquam ex inferioribus sursum adscendat, WiNRLERI idupri tum parum auxilii ad hunc casuin polliceri persuatum habeo. Fatetur etiam vir optimus apparatum suum. obliquos fulminis
0 Po, vi AR is erat veterum Teuton a Suionumque opinio, lapides quosdam de coelo mitti, quas Thors-vigger Donnerteile i. e. Lapides Ceraunio' c. Dclemilitas vocabant. Scilicet superititiose fabulabantur, Deum genti litium Thor lapidibus armatum per aerem grassari, eosque in daemonum capita iacula i. Alii, coelo tonante putabant a horum illum cum aliis Diis dimicare, cui ut nutilium ferrent, malleis tonitrualibus Lamrar9 muros et idolia pylsare sagittasque in aerem vibrare solebant. Vid. BAZ. Hist. Eccl. p. Ι26 .
175쪽
isti Christianismo introdueto per aliquod tempus adhuc in usu fuisse videntur; legimus enim Ma-l gnum Nilson, Daniae principem a. II 3ψ. eius-li modi malleum tonitrualem ex Succia secum abstu- illisse. Vid. SAXO GRAMMAT. L. XIIX. MESSEN.l T. XII. P. 89 l VETERvs Romani Iouem suum simili modol armatum fingebant. Hinc Ovia ius canit:
li Ιnquo Iouis dextra fictile fulmen orat. CAETER v M treS notandae sunt Philosophorumll de lapidibus Cerauniis sententiae I. At ii putant, fabulas este, quaecunque deii huiusmodi lapidibus narrantur; ipsos autem lapides, cerauniorum nomine celebratos, secespitas, vel instrumenta bellica este, in quibus manuum l opera artisque labor haud dissiculter appareat; multos denique in hoc genere esse silices rudes casu in eo loco, quem fulgur seriit, congestos. Sic fere sentiunt Rou AvLT Phrys P. III. c. I 6. STVRMIVS PIV . exper. Leet. III. c. 6. VATER Phys P. S39. VER DRIEs P s. p. Sp. c. V. 8. 9. et alii. II. Vis v,1 est aliis, cum fulgure veros lapides in terram decidere: quorum opinio ab Arabibus
repetenda videtur, cum ante AvICENNAM nemo
sic statuerit. Hi autem in generatione lapidum is orum explicanda distentiunt; aliis eXistimantibus, COS ventorum impetu in aurem proiici indeque decidere: aliis contra lapides in ipso aere nasci
opinantibus. Ita CART sius, Fulmen, ari, inter
dum in lapidem durissimum omnia obuia ru ne mi
176쪽
et disiιcientem conuerti potes, si penetrantibus fuisexhalatronibus multae aliae pinques et olphureae immisceantur, praest ri , s crassiores etiam ad te Similis ei terrae , quae in fundis vasorimi, in quibus collerita es aqua pluuia, sub sidet. suemadmodum experientia discimus , si huius terrae, nitri et fulphuris certas partes simul misceamus mill iram qne sani incendamus, illam momento temporis in lapidem quendam concrescere. Vid. CARr Esii Meteor.
stimabant, hos lapides acris calore nasci, quemadmodum calculi in vesica aliisque animalium 1 isceribus concrescunt. I ESSERO Placuit peregrinas Particulas aeri admistos ardore radiorum solis a nube concaua tanquam a speculo ardente reflexorum, colliquari, liquefactas autem et materiae cuiuscunque obuiae accessu audias, in terram decidere. Vid.
LithotheoL p. i 3 I. seq. Sunt etiam, qui ex globis igneis cum fulgure nonnunquam delapsis ceraunios illos lapides generari putent. Vid. ERA FT PH f. P. III. p. 3I6. et JJURELi. i Cent. III. Obs. 86. III. ULT 1Mo loco eorum commemoranda es sententia, qui putant lapides ceraunios in locis, quae fulgur seri t, fusione compingi. G. As Rico LA in Orig. subterr. L. V. huic sententiae adstipulatur, quam STAMLiys deinde argumentis ab experientia luetis exornare annisus est . Hic praeter alia resert virum quendam, dum terram effoderet, reperto
ibi exiguo soramine, sibi praedixisse, lapidem ceraunium subtus latere. Hunc vere moX repertum
siti ste; virum autem illum asseuerasse, se multiplici
177쪽
experientia lapidum cerauniorum indicia probelinosse. STA ALIus igitur Vero simile habet, lianc matteriam a fulgure liquefactam esse, et pa ala sibi viai ian terram penetrasse. Vid. Ea perim. O . et anim-lli ad P. Gem. et P n. IR . WALLERIus arbitrali tur, a sulgure in terram delapso, nisi metallicam is materiam offendat, lapides ceraunios formari haud
posse: documento ese horum lapidum speciem l scoriis plerumque similem. Vid. EJ. Diff. de la-
Qui putant, lapides a Vento sursum rapi, etl per aliquod tempus in aere sustineri, sententiani
naturae rerum et eXperientiae contrariam, hi uel omnino abiurdam, follent. Nec vero magis audiendi sunt, qui lapides tonitruales in aere ex sulphure, terra salibusque commistis et concretis' nasci s atuunt; horum enim plane nihil est , quod solida forma in atmosphaerae regione superiori contineatur. Caeterum in nonnullis locis, ubi fulgur in terram decidit, aliquid colliquari et in la-l pidis formam compingi posse, non modo possibile, verum etiam credibile est, cum notum sit, fulguri communi die 'tricitatis lege corpora metallica sectari et pastina liquefacere.. mo ELECTRO LOGIAS prima initia inde a sexto ante Christum natum seculo repeti possunt. Iam tum enim Philosophis innotuerat, Succinum, quod 'Hλεκτρον Graeci vocabant, frictu acquirere facultatem paleas aliaque leuia corpuscula attrahendi. Recentiora tempora facultatem illam Eleelricitatis nomine ab Electro ducto insiuniuerunt. Huius
178쪽
natura Usque ad trigestinum seculi, quod vivimus, annum non amplius explanata vel dilucidata est, nisi quod plura inuenta fuerint corpora succinum appetitu corpusculorum leuium aemulantia.
A. I73 I. GRAY, Philosophus Anglus, inuenit, vim illam aliis corporibus communicari et ab iis seruari posse. Sed conflat, ante hunc Oetaeo NEMGυΕR1ccΕ ab inuentione ista haud procul abfuisso. Inde a. 1733. DU FAY cum se ipsum sunt bus se-riceis sustentatum et e strificasset, et auri foliolum pedi suo adhaerens ab alio quodam auferri ius isset, punctionis quendam sensum, simulque strepitum leuem obseruauit, quem utrumque a scintillis igneis produci, per experimenta iterata constitit. Ex hoc rempore multi frustra laborarunt scintillis et e stricis
ignem accendere: doneca. 174 . LV DOLI HYS eXercitus Boructici medicus in consessii Academiae inero linensis Spiritum Frobenianum Aetherem Vitrioli alias dii tum) eo artificio inflammari docuit. Ab
hac inuentione recentius electricitatis aeuum orditur, quo maxima incrementa capessivit. Nam anno sequente IT S. d. I s. m. Oe Obris, ELEIsΥIus Capituli Caminensis canonicus praeter alia multa etiami istum electricum inuenit, istamque obseruationem
nicauit. Hic posteriori loco nominatus Eleistii epistolam in Societate literaria Dantis cana recitauit. Summa inuentionis Κleis ianae erat, clauum metallicum intra lagenam vitream in hydrargyrum vel vini spiritum demersum et electrificatum scintillaser
179쪽
it Decussus validos edidisse. Interea ALLAM AMN, sue, cadetniae Lugdunensi, Batavae Professor, ignorans .dhuc, quae Elei lius inuenisset, casu fortuito dom
itru in aqua plenum cui immersum erat silum fer eum ex condia fore electrificato suspensum, manu ieenet, alteraque manu ex ferreo filo scinifllam eli-tit, vehementi letu se percuti sensit. lnde multorum eXperimentorum occasio exstitit, in quibus vi. trum Bohemicum electricitati augenduo aptilliis imum esse apparuit. Diebus ali Quot praeterlapsis
UUss CII EarzROERI Us tentamen instituit, cum glo-
, o vitreo quinque pollices lato et aqua pleno, tani coque ictu se perculsum sensit, ut etiam REA 'M; M 10 mense Ianuario a. II 6.) scripserit, se tonitra Drte excitasse , sed itullo pretio, ut e perimentum periculi plenum repetat, adductum unquam iri. Vehementer autem dubito, an eximius ille vir tani tam electricitatis vim senserit, quantam nunc, arte limogi β ς culta, procreare possumus. ALLAMANNusnliquot diebus scrius de obseruatis tuis ad NoLL - TvM scripsit. Vid. ALI. Sociri. Danti . T. V.
OBsERVATIONI Bus istis electricitas hactenus fere contemta, in dies magis inclaruit, coepi Um- que est maiora eius opera et effectus coniectural praecipi. GRAY omnium prirnus similitudinem, electricitatis cum fulgure agnouit. Vid. Philo
180쪽
Acad. Suec. I 747. p. I 67. FRANKLINVS alitem
in epistola quarta a. I 47 Vel IT 8. pro certa et indubitata re habet, fulgur ex electrico igne nasci, et ex hac causa illius naturam optime declarari posse. confidit. Paullo serius modum proposuit, quo nubium electricitas inuelligari possit. A. II 8. NOLLE Tvs in Le ons de P sique T. IV. p. 3ψ . de fulmine ut electricitatis phaenomeno nonnulla disputauit. Burdigali a. a ς o. Dissertatio in lucem prodiit sub titulo : Sur te ranori, qui se trou- te entre les phisiom bies du tonnerre et ceux dei'Ele Iricite, qui a re orte te priae au jugement det Academie Ruale des belles Iratres, sciences et aris; par Mr. BARBARET, Medec in a Dbon. Auctor multa docet fulguri cum electricitate communia esse; ab utro lite enim lucem, ignem, vel Ocisti mos enectus, metallorum fusionem, mortem
animalium sine laesione visibili, denique odorem sulphureum obseruari. Sic sensim hypothesis illa
de electrica nilminis natura magis magisque eXOrnata est; donec DALin ARDius ea quae FRANALI -N vs proposuerat, reuera esliceret, et confirmaret. n) Vini Mus fulminis cum electricitare assinita tem, quam sola coniecturi, sulti hactenus statuerant, expertinentis demonstratam fuisse. Quod cum ex voto successisset, naturae scrutatores ulterius progrelli sunt, nihilque intentatum reliquerunt, quo fulmen, cuius naturam hactenus plane ignorauefant accuratius inuestigarent suisque cxperimentis subiicerent.