Observationes in T. Macci Plauti Epidicum [microform]

61쪽

etiam antea non puditum sit fidicinam amare inique, si quid videmus. Non erus enim atque sincerus est pudor ille Stratippoclis non amoris eum pudet aptivae puellae, sed rumoris inde coorti, quod amicam de praeda mereatus danistaeomitante aperte in militum agmine Athenas secum adduxit, non sine inimicorum quorundam cavillatione, si quidem . 109sqq. aliquam Vim concedimus. Atque re Vera amoris poeta vers. illis 106-107 mentionem laci nullam Illorum omnium in priore amica mercanda nihil erat timendum nam quum contigisset, ut pro filia ea emeretur, quid erat Stratippoeli pudendum quod liberandam eam curaverat Non amorem igitur, sed rumorem, quem adulescens verebatur, pudoris illius causam fuisse putamus, quem Stratippocles amico indicaverat priore sermone, quo colloquentes poeta eos inducit cuius sermonis vestigia quum iam Supra tetigimus, tum pudo riscommemoratione V. 10 non minus quam vers 1l et Ii ea apparere arbitramur Discimus enim his versibus Chaeribulum illo colloquio sodalem de pecunia consolatum esse, quomodo potuit, quare, quum postea auxilium rogatus nihil promittat, neque opprobrium non exspectatum neque iniustam amici reprehensionem divinamur, quod me irius quidem voluit.

Ad Langrehrium ut revertamur quod V. 145 exstat Meam domum ne imbitas nihil aliud quin hoc velit quam homm' mi nichi unter dis Augen vel Betrit mi nichi meine SehWelle nobis adeo dubium non est, ut neque de Periphanis neque de Chaeribuli aedibus quidquam statuamus. - De V. 153

148 L. sqq. et 653 7363 L. quum supra scriptorum pag. 25,

p. 20 sqq. cum annot. I memineris Velimus, iam ponderemus,

quo iure Laure ius in v. 457 sqq. lILOL. haesita dicens

neque cum Epidici consilio neque cum fidicinae opinione congruere militem resciseere, ubi Acropolistis habitet. At quaesumus, quid empta prior puella pidici interest, utrum miles resciseat, quo illa ducta sit, necne Periphanes filiam eam putat licet igitur ille emendae puellae causa senem adeat, periculum non est, ne venumdata filio praesto non sit. Si igitur ponimus quod intra tempus ex emptione illa peractum lacillime fieri potuit, militem Acropolistidis domicilium

62쪽

recens indagasse, priusquam altera fraude instituta arcendi eius necessitas servo apparuit, iam non habebat, quo fatali militis adventu occurreret, etiamsi volebat; et re vera tam iniquo momento ille adventat, ut nemo non sentiat Epidicum rei aut non aut frustra prospexisse. Ceterum Langrehrium rogare velim, quonam modo ipse fraudes servi in lucem prolaturus sit, si omnia huic prospere eveniant Licet servus caute hoc quoque prospexerit, unum certe secus procedat necesse St, in eoque discrimen positum videmus, quod miles Ρeriphanem fidicinamque convenit, sive servus lini rei obluctatus est, sive non. Quod de fidicina attulit Aeropolistidis domicilii ignara, nescio an ipse non putet militem amatam

puellam ubiubi sit quaerentem diligentius quam dieinam

quamvis amicam cs V. 504 illam investigasse. In aliis locis Langrehrius de lana caprina certavit At non minus quam C. H. Messius, qui quamquam . S. s. aliquot in versiculis rectum divinatus est f. V. 1l0, 599, 32, ortasse etiam 643, ubi tace vocem offendit a Sesstserto mura annal. XXII p. 79 et Gringio in ale emendatam, in alet ab illo Goeta.ed Curcul. p. XVIlI; quaniquam nos sanandi loci necessitatem absolutam non videmus, in longe plurimis perverso iudicio ducebatur. V. 164-165 - deo 107 L pag. 45 cum eisio supervacaneos habere animum inducere non possumus. Nam quum poeta Epidicum postea v. 181 ex Chaeribuli domo egredientem faciat, antea significare debebit, cur illam intraverit; quid autem aptius memoret Servus quam eadulescentes moniturum esse, ne foras exambulent Non ignorat quidem Stratippocles sibi cavendum esse, ne patri obviam

fiat v. 70); at quaeso, ubi servus eos offendit Aperta via,

ante eriphanis aedes colloquuntur, ubi ne a sene opprimantur periculum est manifestissimum. Consentaneum ergo putamus Epidicum eos monere, ne iterum tale periculum subeant, praesertim quum eius ut electi adiutoris plurimum intersit, ne quid ineptum fiat cf. u. seq. ad V. 3203. - Quomodo . 207 sqq. acciderit ut senes quamquam foris versati de militum adventu nihil audirent, hoc minus cum Messio in poetae neglegentia ponere velimus Quis enim neget in urbe

63쪽

tantae magnitudinis lacile contingere posse, ut, quodcunque in qualibet regione fiat, homine fugiat, qui alia loca ab illis remotissima sorte perambulent Etenim dictum non est

Periphanem cum Apoecide per eas urbi vias measse, quaSmilitum plenas se vidisse Epidicus v. 208 simulat. Iam quod V. 320 adulescentes, quamquam ab Epidico moniti, securitatis cura neglecta domo Chaeribuli egrediuntur, per se ipsum quidem hoc praesertim v. 207 comparato offendit, id quod misitis recte exhibet. Sed si simplicitatem apparatus scenici animo

repetimus, qua Plautino quidem tempore nulli ornamentorum proscenti varietati locum suisse veri simillimum est M. G. Hahn. Scen quaeSt. Plaut. p. 6 Sqq.), tantum abeSt, ut poetam vituperemus, cui Stratippocles aut per totam sere fabulam actione secludendus aut cum illo periculo in colloquium reducendus erat, ut adulescentem spectandi crueiatu ex aedibus elicitum fingens v. 320-322hselicissime rem instituisse nobis videatur, quum ita uno saltu duo capros ceperit argumento pariter respecto atque probabilitate. - . 382 sqq. Periphanem, amantissimum filii patrem, poenitere coepit consiliorum, quae in illum machinatur, quum solidorum ipsius malefactorum in adulescentia non oblitus sit; sed Apoecidiscum praeda advenientis aspectu tales animi motus infringuntur celerrime, quos hoc loco ineptos et a re alienos esse non satis est simpliciter contendere IV.), sed ratione certa monstrandum. Neque rectius eisius vidit in v. 526 sqq. xplanandis, ubi spatio viginti fere annorum parum tribuit, qui ex elestide genita intercesserant, formaeque mutati0nem, qua quum Periphanem tum Philippam ut mulierem admodum defloruisse consentaneum est, silentio dissimulavit per totum autem illuditempus non convenerant. Praeterea eriphanem de Philippa ducenda consilium certum nondum cepisse videri supra diximus pag. II, qua re satis indicetur, cur enex

amicam eum cautione quadam excipiat. - . 675:

Duodecim deis plus quam in caelo deorumst immortsilium Mihi nunc auxilio fidiutores sunt et mecum militant doctos ad hunc diem vexaverunt, s. R. milierum de Pl. p.

64쪽

p. 23 et C. F. . Mulierum Plaut Pros. p. 270 Sqq., quorum ille emendat: Duodecim di plusque quam in caelo adeost immortalium, hic Duodecti= di et plus etc. suspicatur, nisi sorte duod dei alteri versu tribuendum sit, in priore autem Plures di aut Nimio plua quum quantum I substituendum; nam inepta esse illa verba: ZK0l meh ais ungierblichemolier minim-

sum non liceat ita interpretari: Um Molf biter mehrala, terbliche Gotter etc. i. e. nochma foviel Gotter, alcimΗimmel sind, stehen miraei , ut igitur servus haec sero dicat: Duodecim de Olympici, quo Vulgo Venerantur, me non potuerunt servare; Sed alteri duodecim, nochmal ei gangerHimmel , cum eis Se coniunxerunt, ut me iuvarent Quo quid festivius dici possit, non inveni ci inSuper . 610 Sqq.). Hoc ergo modo incommoda in singulis Epidici locis quibusdam visa accuratius ponderantes omnem et interpolationis et retractationis suspicionem a fabulae filo longe abesse iam satis, ut opinamur, effecimus, nec dubium nobis est, quin Goetetis praeter ipsius exspectationem Epidicum, quod aesar mentum quidem attinet, non qualem retractator septimi Saeculi a. u. c. nobis reliquerit, sed qualem lautus eam composuit, recensuerit sci. Epid. praef. p. XXD aliud vero recenSionis, quam Vocant, posterioris et interpolandi genus ad continuam codicum discrepantiam referendum atque ab illis retractationibus longe disersum cs Haver. l. S. S. P. 83, quod in omnibus Plautinis fabulis plus minusve apparet cum

lacunis, glossematis, Versibus transponendis, Versiculis mendosis ' insulsisque sparsim intrusis aut aliunde petitis cleX. gr. V. 109-11l, de quibus msp. p. 15 Soere Anal. p. 235 sqq. Dittographien ), quoad adhuc respectum non est, praetermittendum esse putamus, quandoquidem nunc de Universi argumenti probabilitate, non de librorum vel aliquot Versuum fide quaeratur et varietas illa iterum videlicet actis

65쪽

fabulis orta, ut reflorescentem VII saeculi a. u. c. comoediam redolet, ita unius pluriumve ratractatorum consulto interpolantium sedulitatem nullo modo evincat, s. 33-9. d.

Epid. p. 244 sqq. Ceterum M. Memmerius generatim huc pertinentia rectissime monuit dignissimaque, quae in pectus demittantur vid. hil Wochenschris ed. . Hirso et rBerol. 88 p. 41. - Remotis igitur eis, quae R. Mulierus, C. F. MMulierus, Langenius, insingius Havertis, alii hic illic tentaverunt, si tκονομιαυ, ut ita dicam, SpectamuS, non est, cur strictiorem desideremus artissime enim omnes fabulae partes inter se cohaerent eaedemque ita inter se dispositae sunt, ut haud difficile sit cognoscere, quoto Versu poeta singulos actus finiverit.ε' Rem ipsam Plautus ita instituit, ut Epidici prior fraus primo actu ut integra reseratur, altera secundo tertioque festivissime instituta insequente temporis intervallo patretur, deinde utraque servi fallacia iniquo rerum concursu quarto patefiat, denique omnia pericula scelesto capiti imminentia singulari quodam fortunae favore quinto profligentur. Quemadmodum autem unaquaeque scena huic dilucidae disponendi rationi conveniat, et longum est demonstrare et supervacaneum, quia nihil poetam sine certo consilio molitum esse sibi persuaserit, qui sine ira et studio sabulam perlegerit. Idem fere de straonis dicendum est, quibus eaedem virtutes neque maiores maculae insunt, quam quas lautinis comoediis communes esse G. A. Becherus in quaest de comic Rom. fabul. parte altera ,Vindiciae comoed. Rom. recte monuit, ubi quum offensiones in hac quoque fabula admodum valentes de querulosa epheborum inertia senumque stolida credulitate proseruntur, tum Epidici servi laus egregie praedicatur,43 imprimis, si quid videmus, obsestivam eius dicacitatem atque facetiarum frequentiam, quibus ne in summo quidem discrimine rerum deseritur. ' Sed

aeque hac in re atque in sermonis colare vigoreque aestimando in laude doctissimorum Virorum erit acquieScendum, quandoquidem haec uniuscuiusque sensu tam unice Sunt subiecta, ut amumentorum momenta, qualibus adhuc sententiam tueri studebamus, afferri non possint. Si dis placet, alio loco

66쪽

uberius exponemus stili non similitudinem, sed congruentiam

et in singulis versibus et universo contextu conSpicuam, Unum orationis colorem, eandem facetiarum protervitatem, eandem in re seria gravitatem, eandem de vita rebusque summis existimationem, quae Plautinis omnibus communia esse G. A. Becker ra. s. s. diserte persecutus est, in pidico quoque apparere atque eminere, immo hanc fabulam ceterarum plerisque praestare. NeqU Vero nunc quidem St, cur rem metricam ita tangamus, ut de Epidici auctore inde quidquam efficiamus, quum doctissimorum virorum editionibus quaestionibusque iam satis monStratum Sit, quemadmodum Plauti praeclarum ingenium ut in eteris fabulis ita in Epidici numeris

eligendis, variandis, componendis certa leges secutum singulare se praestiterit. Quoniam igitur Epidicum non minus quam aliam quamvis lautinam comoediam moribus, Salibus, numeris, StiloΡlauti quum aevum tum facetissimum ingenium resipere sere omnes senserunt, relictis iam ceteris argumentis fixum et statutum videtur nos non errare, si lauto hanc fabulam Varronis auctoritatem secuti sine haesitatione vindicamus.

Atqui peropportune Epidico accidit, ut Nilachelii scrupulos manifestis argumentis ex animo evellere liceat. Atque primum recordemur triti illius versus in Bacch.II 2, 36 2I4 Ritsch. quo poeta ipse Epidicum suam summis laudibus effert Non sis sed actor mihi cor odio sauciat; Etiam Epidicum, quam ego sabulam aeque ac me ipSUm amo, Nullam sique invitus psicto, si agit sillio.

Integros hos versus certe nulla re in dubium vocare cogimur. Nullane Minime vero. K. H. Messius suum Sse putabat monstrare I doctissimos omnes viros incredibili quodam Sopore et animi perversitatu captos non animadvertissequum multos Plautinarum fabularum locos tum totas fabulas interque eas Bacchides ab inepto poeta composita eSSe, quod idem de Epidico universa contendere non dubitavit. AEtiamsi

67쪽

fortasse sufficiat ad it helii aliorumque iudicia provocare, qui iniquas atque falsas quorundam de Plauti operibus opiniones summo iure perstrinxerunt,ε' tamen facere non possumus, quin proseramus, quae de loco illo Bacch. defendendo ex

usu Sint.

Doctus enim ille homo totam actus V cenam alteram interpolatam esse suo modo ,Machispruch de Herm Weise , ait Ladetrimus nobis planum facturus de loco, quem Supra scripsimus, haec fere proponit incommodas esse tales artes scenicas, et quamvis admiranda sit admodum ratio, qua poeta actoris vituperationem fabulae intexuerit, tamen certissimum esse locum illum a lauto non proficisci l. S. s. p. 33 sqq.); nam malitiam illam alienissimam esse ab eius indole et hominem pusilli animi prodere, qui ingenio ad dolos vero poeta indignos abutatur l. s. s. p. 99 Sqq.). Quod primum K Η. M sim censet incommodas esse tales artes scenicas, equidem ei annuere non possum. Perstringit poeta scenicum, cuius virtute aut vitio fabula stabat aut cadebat quo alio modo, quaesumus, ei licebat Spectantibus persuadere, non poetae, sed scenici culpa fabulam cecidisse Fac fabulam illam, neque captio in hoc est quum a ellione iterum atque iterum disperderetur, non lauto soli displicuisse, sed etiam Spectantium stomachum ita movisse, ut veram offensionis causam ignorantes non scenicum, sed comoediam ipsam damnarent qui est, qui poetam vituperet, si multitudinis opinionem de Epidico captam quoquo modo corrigere studebat Recentiores videlicet poetae histrionum ineptias aequioribus animis ferant, quandoquidem sexcentis auxiliis cautum est, ne opus admiratione vere dignum iniquo iudicio laboret. Quam aliter hoc se habebat priore quidem Romanae comoediae aetate, qua quum spectaculo ipso tantum spectantium iudicia ducta sint, nemo merito dicat incommoda arte scenica lautum usum esse, quum carissimo opere disperdito nocentem scenicum in posteriore fabula perstrinxerit, praesertim quum alia defendendi ratione prorsus caruerit. Sin autem quis intempestivitatem totius loci offendat, quo alio loco versus illos collocare malit Ab argumento Bacchi-

68쪽

dum rem abhorrere ne lippus quidem negabit. Sed si poetae licebat in Graeca fabula Romana loca moresque Latinos depingere, si ut prologis argumenta suppleret poetae concedebatur choragumque Atheniensem certissimi uiritis sermone utentem induceret, ' quis eum obiurget, si semel ellionis mentione spectantes ad proprias personas atque tempora deduxit Quod autem semel hoc fecit, ut Scenicum notaret, id ipsum malitiae opprobrium satis infirmat. Nam quum optimo iure coram spectantibus actorem vituperasse nobiS videatur et semel tantum, quod nos quidem sciamus, hoc fecerit, utrumque eum pari modo calluisse sentimus, et scenicorum vitiis indulgere et proprii operis dignitatem, quum re ΡοSim labat, Servare. Et hoc ambiguitate vocis actor usus tam eleganter et facete fecit quod ne misi quidem negat neque quisquam iure negaret, etiamsi ad tralaticiam lectionem her- pro res Ruscheli reverteremur, - ut miriorum profecto iudiciis opus esset, quae sibi persuaderent mespriore grammaticos, omnes promiscue homines literatos stolidiores fuisse, quam qui inepti poetae sedulitatem insulsam perspicerent. 60)Post hanc digressionem non exoptatam, in quam K. H. Messi libello abrepti sumus, illuc redeamus nihil cauSae QSse, cur versum illum Bacchidum pro purio habeamus; quod si cum Ritschelio R. Muliero, Ladewigio statuimus, id quoque liquet Bacchides cum Epidico artissime esse coniunctam eidemque poetae utramque deberi Atqui non solum temporum et rerum statum in Bacchidibus ad lauti aevum spectare iam Ritschelitis parerg. VII de l. Bacch. pag. 391 demonstrare felicissime instituit, sed etiam Pellionis commemoratione, quem Plauti actorem eumque malum fuisse constat cf. Rioch. l. S. S. P. 262 sqq.), poetam illum Bacchides finxisse satis discimus. irgo Epidicus lauto debetur. Denique hoc unum mentione dignum est. Non Bacchides tantum sed Epidicum quoque post annum DLX a. u. primum in scenam prodiisse de illa Rit helius praeclare ostendit Parerg. p. 391 sqq.), de hac aliorum sententias inita subductaque ratione examinantes cL excursum pag. 55 nobis persuasimus.

69쪽

Ιnclitum sine dubio tunc poetae nomen iam erat magna cum spe voluptatis unaquaeque fabularum eius non a plebe tantum sed etiam a doctioribus nobilibusque viris iam exspectabatur et difficillimum erat salsam comoediam Plauti operibus admiscere eoque magis, quod per aliquot annos iudicia. Romanorum ad certiorem rationem et disciplinae normam admodum directa erant. Ambigua igitur ut sit earnm fabellarum origo, quae temporis notitia prorsus destitutae sunt: repellantur, si cui libet neque aliae causae obstant, in numerum Vel priorum, quae ut ignoti poetae tirocinia agresti atque incultae multitudini nondum auctoris quaerendi curam iniecerant,d' Vel posteriorum, quae increbrescente post Plauti obitum comoedia inter certas eius sabulas in pulpita revocata sci Rusta parerg. p. 118 sub ipsius nomine scenas inundare coeperunt: id quidem teneamus, omne ea praeceteris lauto vindicandas esse, quae certis causis ad annos illos referendae sunt, quibus poetae ingenium atque hon0s clarissime florebat, simulque perfectione sua tam insigni poeta indignae non sunt quod utrumque in Epidico pariter valere

magnopere gaudemus.

70쪽

de actae Epidici tempore.

Ex quo ineunte hoc saeculo homines docti maiore cum cura palliatae fabulae principis memoriam repetere coeperunt,n0 parva cupiditate temporis, quo primum quaeque comoedia spectata esset, investigandi incendebantur et titulorum cs Ritsoli par. p. 250, 30 I auxilio duobus exceptis carentes

rerum quarundam commemoratione certos terminos statuere

conabantur. Nostrum igitur erit res ab aliis disperse et profuse de Epidico prolatas unum in locum cogere et unum

sub aspectum Subicere.

Innixi versibus illis Bacch. II, 2, 36 cf. supra p. 5l ab

initio omnes, qui hanc quaestionem tetigerunt, quod ponendum erat, ponebant, Epidicum ante Bacchides in scenam prodiisse. Sed quid inde discimus Potest enim ita Epidicus non minus prima quam paenultima Plauti fabula haberi, quare non mirum, Si doctorum sententiae hac de re in contentionem Venerunt. Mindischmannus, qui aliorum ut Nieb ri, G. Hermanni, Multa, uteri vestigiis insistens singularum fabularum temporibus statuendis operam dedit Mus Rhen. ΙΡ. II 0 Sqq.), de Septem comoediis interque eas de Epidico nihil se invenisse latetur, unde certum aliquid ducere liceat quum Epidicum iuxta Bacchides mirum quantum Graeci poetae exemplar redolere sentiret, id quidem contendere poterat, Epidicum in recentioribus esse ponendam, quoniam Romana iudicia paulatim meras Atticas fabulas adamasse non latet. Post indistamannum Petersemius in Zimmerm dium antiq.8tud. a. 1836 p. 606 sqq. certum annum statuere conatus alteram didascaliam earum, quas A. Maius non ita magna cum cura primus ediderat quarumque priorem Mindisch-