장음표시 사용
71쪽
8 EIementa Rhetorica . illorum qui minutissima quaeque singulatim, exiliter& perexigue consectantur; quod certe est in oratore vitium vel maximum. Ut enim recte monet Ciceriro , in Amplificationibus nihil est nimis tenuiter enucleandum, quia hic locus grandia potius quam exilia, minutaque requirit. Alter seopulus est illorum , qui ad explendum orationis numerum , nihil nisi vacuas voces, &inanem verborum sonitum in illam infarciunt . Hoc vulgare vitium fugies, si nihil prorsus dicas, quod vim & pondus. non addat orationi, & sensum non augeat. Did os enim tam furiosum, inquit Tullius Libro de Oratore quam verborum vel optimorum sonitus inanis nulla subiecta sententia λ Et ut sapientis. si me praecipit Horatius in Arte Poetica e sint tibi. provisae, parataeque, & ad manum, ut ita dicam , sententiae: voces ipsae ultro sese offerent, & ad exprimenda animi sensa , nullo labore succurrent a Verbaque provisam rem non improvisa sequentur. Quamquam, ut dicam id quod res est, si Tyroni peccandum sit in alterutram partem , malim certe ut, instar Ovidii , peccet potius ubertate quadam
copiaque verborum, quam eorumdem jejunitate atque inopia r quia , ut optime notat Tullius , nimia haec & redundans verborum ubertas , & quasi luxuries sylo .itque exercitatione brevi depascetur. A P.
72쪽
RHetoricae Prooemium, sive Apparatum apia
pellamus ea omnia quae pertinent univerasim ad Artem Rhetoricam . Quinque autem sunt quae de Rhetorica generatim &udiveris, prolusionis more, quaeri possunt. r. Quae sit natura & finis Rhetoricae. z. Quae sit illius materia. 3. Quae sint illius partes. 4. Quae sit dignitas, vis & utilitas Rhetoricae. s. Quibus rebus ac subsidiis possit facile comparari. f. I. De natura & fine Rhetoricae.
Ori4 s Rhetorica R. Est ars, seu disciplina benedicendii hoe
est ornate, graviter & copiose Ioquendi. Ita Luim silianus lib. 2. Vnde nomen suum traxis Rhetorica λR. A voce graeca ρέω, dico , loquor , unde
R. Quia certi squibusdam & nunquam fallentibus
praecepti S continetur. Κuare dicituν πιι bene dieredi
R. Quia docet quomodo optimis sententiis verbisque lectissimis dici possit. E 3 Vm
73쪽
denam orta est ins illa bene disendi R. Notatio naturae & animadversio peperit aratem . Cum enim aliqui nativa quadam facultate ,
fine ullo artis subsidio , bene dixissent; alii contra insulse omnino & male 3 extitit aliquis qui discrimen illud observaret attentius 3 qui causas illius indag
ret sedulor atque ita rem sensim ad artem ac precepta revocaret, &quasi viam traderet, quae ad et quentiam tuto serret. Unde liquet non esse eloquentiam natam ex artificio 3 sed potius artificium ex et quentia natum, atque profectum..tid disruna inter se Metoν Θ Ουρον R. Hoc differunt, quod Rhetor sit qui bene dicendi praecepta tradit, orator vero sit is qui accommodate ad persuadendum dicere poteste tametfierretur persaepe in nomine, & aliud pro alio indiscriminatim accipiatur. xuisnam ast finis ultimus Artis oratoria R. Est persuadere dictione , hoc est diserta orati ne quempiam impellere ad aliquid vel credendum , vel agendum, vel omittendum. Ruodnam est oscium oratoris R. Est dicere apposite ad persuadendum; quod fiet docendo , delectando &'movendo. Docemus argumentis & argumentatione 3 delectamus ornato, illustri & apto dicendi genere ; flectimus amplificatione & affectibus. Docere necessitatis est a delectare suavitatis; movere vero, seu flectere victoriae et atque hic demum est verissimus eloquentiae
Unde erit ille summus & perfectus orator, quacum apposite dixerit ad persuadendum 3 hoc est ad docendum, delectandum & movendum a re ipsa tamen, sive auditoris vitio, sive quacumque demum alia de causa non persuaserit.
74쪽
Elementa, Rhetorica . ns. II. De materia Rhetoricae. Ora m est mararia cujustu. Arria is genere R. Ea est circa quam reriatur Ars; ut Media cinae materiae sunt morbi, quia in iis curandis Medi.
cina versatur.&uanam est speriatim matreia Merariea R. Nihil omnino est in rerum natura, de quo odinate, etcganter & copiose disputare non post ora. tor . Ut enim observat Quintillanus ἐν Bena dirandi Ars non habet donitam aliquam regionem , eNaes terminis septa ιιneatur. Unde ajocum Aristotele, Rheto.
ricae materiam esse' quamlibet quaestionem ad dicem dum propositam. Ruotvlex est quastio, qua oratori ad virendum proa ni poes λ .' R. Duplex. Alia est infinita, seu universalis; alia finita, seu singularis . Quaestio infinita, quae vocatur etiam Thesis, ea est quae nullis alligatur temporis, loci &personae circumstantiis ut si quaer, tur generatim atque universe e Sitne bellum gerendum, πιι pax faetenda. Quaestio finita , quae etiam vocatur 'pothesia& ea a sive eonoraversia , ea est quae universale quaestionem restringit ac revocat ad certas quas clam personae, temporis , loci, reique circumstam fias r ut si quaeratur, Sis , hoe -- -bis pax f cienda , iis qua ab hostibus feruntur legibus ac conis
Quaestio autem, sive infinita si, sive finita, duviditur quadriseriam et primb in quaestionem cognitionis & actionis . maestio cognitionis ea est quo instituitur solius scientiae gratia, ut Leua β eau
defectus solis A na terra majoν quam tu .
Quaestio actionis ea est cujus finis est aliquid effc
re; ut An tueat vim vi re uera ..... an sit inimi. eis ignoscendum.
75쪽
Iz . Elementa Rhetorisa. Praeterea quaestio vel est principalis , vel ineidens . Principalis ea dicitur quae praecipue veni in controversiam . Incidens vocatur quae tractatu. Propter aliud. morsunt univer genera quastionum sive ea arum is quibus versari potes Orator R. Tria: Genus judiciale, genus deliberativum,& genus exornativum seu demonstrativum, quod a Graecis vocatur Epidicticum. fuid speciaιur in genero judiciali i, i R. Accusatio & desensio.
Suid διιiatur in genero deliberatim δR. Suasio, & dissuasio.
R. Laus & vituperium . Unde generis judici Iis finis est quiras a Deliberativi utilitas; Demon-srativi honsas. Iudiciale genus versatur circa tempus praeteritum: Deliberativum circa tempus sui rum t Demonstrativuta vero circa praeteritum sim Idi praesens. t
De partibus Rhetoricae. O θ qu.t sunt primaria partes Riatorio R. Quatuor et Inventio, Dispositio, Et
cutio , di Pronuntiatio; quemadmodum sunt praecipuae quatuor oratoris partes et T. Argumenta i venirer a. Inventa disponere: 3. Disposita ve his exornare e 4. Exornata pronuntiare . Sunt
qui pro quinta parte memoriam statuant ; sed nos cum Aristotele illam ad pronuntiationem re
vocamus... Quid est Invansio R. Est excogitatio rerum verarum aut verisimilium, quae valeant tum ad fac adam fidem, tum admotus excitandos.
76쪽
Quid ε' Dispositio λR. Est rerum inventarum in ordinem distribu
LuM s Eloeulis' t i R. Est idoneorum verborum de sententiarum ad res inventas accommodatio. Ωuid est Pronuneiatio 'R. Est vocis ac corporis ea moderatio , quam res inventae ac verba requirunt. 4
g. IV. De dignitate Sc utilitate Rhetoricae. O nam es Rhetorica dignitas, vis is utilitas R. Nihil addi potest ad haec illustria Tutilii verba libro de Oratore et Luid est, inquit , aut
tam admirabile , quam ex infinita multitudine existera unum , qui id quod omnibus natura sit datum , vel solus vel eum paucis facere possit 8 aut tam jucundum eo itu atque auditu , quam sapientibus sententiis , gravibusque verbis ornata oratis , is perpolita st aut tam potens , tamque magnificum , quam populi m tus , 1udicum religiones , Senatus gravitatem unius
Quid majus , quid selendidius dicere posset gloquentia , si pro se ipsis loqueretur pDa subsidiis Rhetorica . Ruibus potissimum subsidiis omnos illa , quas dis
mus , Rhetorica partes comparari poterunt pR. Quatuor et natura , arte , exercitatione I de imitatione. Luid natura eonfert ad eloquentiam ρR. Ex parte animi confert celeres motus, ad excogitandum acutos, ad ornandum uberes, ad memoriam firmos ac diuturnos.Εx parte vero corporis com seri latera firma, canoram vocem, solutam linguam,
77쪽
Elementa Rhetorica . xuid faeis ars ad eloquentiam R. Excolit quae dedit natura 3 supplet quae illi
desunt et quae vero redundant luxuriantque , castigat atque coercet. Uno verbo , certissimam, veluti digito , monstrat viam , qua ad eloquentiam tuto perveniatur Κώid assera exauitatis R. Conservat Se auget quae ars expolicle aut ememdavit in natura . Multi enim naturae vitium exercitatione sustulare , ut Olim Demosthenes, aliique
sexcenti. Luid es exemitatio e
R. Est assiduus usus & consuetudo dicendi vel scribendi et quod quidem valde facit ad eloquentiae laudem adipiscendam . Ut enim ait Cicero e Sytas ast optimus dirandi essector is magistis . Triplex est
autem exercitationiS genus , nempe Scriptionis , actionis is memoria.
QVanam es Imitationis utilitas λR. Facit imitatio , ut optimo cuique aniseiori similes in dicendo evadamus , & quae sunt in eo summa , diligenter persequamur . Et quoniam imitatio , si recte fiat, multum affert ad eloquentiam , & pauci admodum imitari stiunt, ut par est ;ideo de imitandi ratione susus aliquid & uberius disputandum nobis esse existimavimus. Luanam igitur est vera rectaque imitandi via ct
R. Multiplex. I. Cave vulgare quoddam ae mediocre tibi proponas exemplar , Mox daturus progeniem vitiosiorem 3 sed deligatur imitandus summus aliquis & excellens auctor, in quem tota mente intuearis . Is autemerita
78쪽
Elementa Rhetorica. 7 erit, in Poetis serme Virgilius, qui ceteros omne Poetas longe post se relinquit, &ut ipse loquitur de
Musaeo , toto versie una est . In oratoria vero arte
deligatur unus Cicero , de quo , quam tritum ac Pervulgatum , tam verum est illud Quintiliani dictum et Illa sciat se prooeisse , mi Cicero valde placera coeperit, & in quem bellissime cadit magnifica illa Senecae de illo vox r Ingenium quo/ Dἰμm popul Gis isi par imperiosus habuit, & ut non minus splendide de Lis.,. eodem Tullio dictum fuit a Velirio Paterculo: Vis
ingenio maximus , qui effecit , ne quorum arma vicera mus , eorum ingenio vinceremur.
2. Non optimos solum auctores imitaberis , ve rum etiam quae in illis optima sunt, ac praestanti sima r Si, v. g. scribenda tibi sit oratio latina , habebis prae oculis Ioca illa eximia , in quibus se plurimum amavit Cicero, & in quibus se se ipse via detur quodammodo vicisse , cujusmodi sunt illius pleraeque perorationes . Illas inter scribendum i ctitabis identidem 3 ut illarum assidua lectio Tul. Iiani styli germanum tibi saporem & gustum asperis '
Ut vero semper habeas in promptu selectissum, quae subinde possis imitari , luculentissimorum auisetorum loca 3 copiosum , summaque cura elaboratum illorum indicem tibi ad nostrae Rhetoricae brevi in Iucem proditurae calcem pollicemur.3. Illustria haec, quae dixi, loca neque pueriliter imitaberis , neque serviliter , putideque, ut solent homines illi , quos jure optimo ridet Horatius , dum ait r o imitatores δενυιυn pecus 3 & ut a benis inultis fieri video , qui cum picarum , aut psitta
corum more easdem omnino voces reddiderint, tum demum magnos se veterum imitatores arbitrantur.
Tu veri, quaecumque imitaberis sic facies tua , ut eruditis & emunctae naris hominibus appareat imbiatio a sed tamen res omnino alia , tibique prinpria facta jam esse videatur. Tua autem facies haec veterum scriptorum Ioea ,
tibique illa quasi jure tuo poteris vindicare.
79쪽
7 ,- Elementa Rhetoricae: Primo si vim ac pondus sententiae retineas I veroba vero vel omnia , vel magna ex parte saltem immutes . Dixerat olim Tullius et Ustius est una aliis defixa radicibus , qua nulla umquam vi labefactari pors. Hanc egregiam Tullii sententiam vide quam scienter , mutatis omnino verbis, et primat Hor
tius , cum dicit de homine probo & in colenda
2 Si stactus illabatur orbis, Impavidum serient ruinae. Sic etiam cum dixisset idem Cicero Philippica nona o Vellem, mi immortales fecissent, ut vivo ponissservio Sulpitio gratias i ageremus , quam mortuo honorem, quareremus . Hanc eamdem sententiam , mutatis
omnino verbis,ingeniose admodum ex pressit Ovidius Libro II. Metamorphoseon, ubi Vlysiem . de Achil lis mortui armis certantem cum Mace , & pro se ita loquentem inducit r Si mea eum vestris valuissent vota , ' Pelasgi;
V. Non sore: ambiguus tanti certaminis haeres: Gisia' Tuque tui* armis , nos te Potiremur Achille. . Secundo, si eadem serme servando verba , tranΩseras illa ad alium sensum, vel smilem , vel contrariumr v. g. dixit Tullius in Antonium t o audaciam immanem l Tu ingredi illam domum a us es pia illud sanctissimum limen intrare tu iliarum adium Diis Panatibus os importunissimum ostendere λ Poteris
verba haec paululum immutata in Iudam hortos , ad Cluilium prodendum , subeuntem, opportuno
Sic etiam Catilinariae primae exordium ad aliud argumentum nullo labore ita convertent vel ipsi mehercule tyrunculi: Quousque tandem, homo n. quam atque improbe, intemperanter abutere divina patientia 3 Quamdiu illam eludet vita ista tua omni scelerum genere cooperta 3 Quem ad finem se inveterata tua jactabit impietas Nihil ne te impenden
tia mortis pericula , nihil inferorum poenae, nihil
80쪽
i . . Elementa Rhetorica . intentus in te Divinae justitiae gladius , nihil terror conscientiae, nihil severissimi judicis tribunal, nihil illius os vultusque movebunt Patere tua flagitia non sentis p &c. ιΤertio, rectε imitaberis, si figuras, si periodos, s transitiones , si commissuras, inelsaque & totum orationis ductum , ac filum potius imiteris quam verba ipsa, ve I ipsas sententias . Dixit, V. g. Cice- .ro Philippica II. Non placet Antonio consulatus meus δat placuit P. Servilio , Me eum primum nominem ex i lius temporis Conjulaνibus , qui primus mortuus est e Placuit Luinto Lutatio Catulo , cujus semper in hae R publica vivet auctoratas 2 PIacuis duobus Lucullis , M. Crasso , R. Hortensio , C. Curioni . Maxime vero Confulatum meum Cn. Pompejus probavis. Hanc figuram transferre poteris eleganter in eos , quibus non placent humaniores Literae , quas omnium o
dinum ac aetatum viri sapientissimi in deliciis ii,
Quarto , laudem habebit imitatio , si propostum exemplar vel in pauca contrahas , vel amplificando fusius uberiusque dilates . Ita cum Virgilius dixisset. I. Georgicorum: Ptima Ceres seno mortales vertere terram Instituit. Hunc eumdem locum imitando, fusius, more suo iamplificavit Ovidius V. Metamorph. Prima Ceres unco glebas dimovit aratro. Prima dedit fruges , alimentaque mitia terris. Prima dedit leges . Cereris sunt omnia munus.
Contra vero cum a Tullio fusus ac uberius dictum fuisset de Caesare, in oratione pro Marcellor
Bellicas laudes solent quidam extenuare verbis, enseque detrahere Dueibus , communicare eum militibus , ne propria sint Imperaryam. Et certe in armis militum virtus, locorum opportunitas , auxilia sociorum , elaseses , commeatus multum iuvant . Maximam vero par-