De arte rhetorica libri quinque lectissimis veterum auctorum ætatis aureæ, perpetuisque exemplis illustrati; auctore p. Dominico Decolonia ..

91쪽

88 Artis Rhetorica Liber L

Iussa sequar. . . . - Σ ... . .

An Tyriis omnique manu stipata meorum Insequar λ Et quos Sidonia vix urbe revelli,

Rurias agam pelago , & ventis dare vela jubebo Deinde sequitur electio , quae fit nimirum , cum is qui dubitat, subito consillum capit, quasi obortas bi nova quadam lucer

Quin morere , ut merita es, serroque averte dolorem . Est item apud Ciceronem egregium aliud ejusdem Schematis exemplum in oratore r Viram di cuius , aut majus esset negare itisi sapius idem roganti , an escera id quoἡ rogares , diu multumque, Bru ea , dubitavi. Nam ct more ei quem unice diligerem , euique me charissimum essentirem, prasertim o ius petenti is praclara cupienti, durum admodum mihi v debatur et is suscipere tantam rem , quantam non modo Deultata consequi di elis esset , sed etia- cogitatione complecti , vix arbitrabar esse ejus , qui vereretur reprehensionem doctorum atque prudantium.

Habes etiam breve, sed luculentum Dubitationis exemplum in illis Tiberii verbis apud Tacitum in

Annalibus : Luid scribam , P. C. aut quomodo scribam , aut quid omnino non seribam hoc tempore , Dii me Deaque edus perdant, quam perire quotidie sentis , s sicio is

i S. IV.

De obsecratione. 3 . . Ori4 sit Obsecratis p . R. Obsecratio, ut nomen ipsum per se s lis indicat , fit cum alicujus sive Dei , sive homi nis opem imploramus . Hoc Schemate mirum in modum utitur Tullius pro Rege De; citarΟ : Κuam

brem hoe nos primum metu , C. Cafar , per fidem , O eonstantiam is elementiam tuam libera , ne residereio te uitam partem iracundia suspicemur . Per dexteram re sam oro , quam Regi Deiotaro hospes hospiti porrexisti : sam , inquam, dexteram, non tam inbeia

92쪽

De Elocutione. 89 Iis is in praliis , quam in promissis is fide firmiorem.

Tu illius domum inire , tu vetus hospitium renovare voluisti r te ejus Dii penates acceperunt: te amicumplaeatum Ddotari regis ara focique viderunt.

Vehemens est etiam, atque flexanima ' Palinuri ad AEneam obtestatio apud Virgilium AEneid. 6.

Quod te per coeli jucundum lumen & auras, Per genitorem oro, per spem surgentis Iuli, Eripe me his, invicte, malis . Aut tu mihi terram Injice, namque potes , Portusque require Velinos. Aut tu, si qua via est, si quam tibi Diva creatrix Ostendit ncque enim credo sine numine divum Flumina tanta pavas, stygiamque innare paludem Da dextram nil sero , & tecum me tolle per undas.

Ejusdem generis est vehementissima illa Amatae ad

Τurnum obsecratio, AEneid. I 2. Turne per has ego te lacrymas , per si quis Amatae Tangit honos animum et spes tu nunc una senectae, Tu requies miserae : decus imperiumque Latini Te penes : in te omnis domus inclinata recumbit. Imum oro, desiste manum committere Teucris. Haec figura, prae ceteris, vehemens est, & in pororationibus potissimum solet adhiberi. g. U. De Imprecatione.

R. Est execratio quaedam, qua malum imprecamur alicui, vel etiam nobismetipsis. Tale est illud Ciceronis pro Dejotaro: Dii te perdant ,fugiti se . Ita non modo nequam is improbus , sed etiam fatuus σamens es. Et in Antonium , Suin tu abi in malam rem , malumque eruciatum . Tale est etiam illud Didonis rSed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat, Vel pater omnipotens adigat me fulmine ad umbras , Pallentes umbras Erebi, noctemque profundam , Ante Pudor quam te violena, aut tua jura resolvam.

mna eum guberna

S. VI.

93쪽

m Artis Rhetorica Liber L. s. ULDe Interrogatione & Subjectione. Ori4 s Interrogatio

R. Fit cum interrogamus aliquem, non tam ad rem dubiam quaerendam, quam ad urgendum instandumque, & ad vehementiorem a flectum exprimendum. Ita Cicero Catilinam urget hisce verbis r tera tua consilia non sentis 3 Constrictam jam horum

omnium eo cientia teneri conjurationem tuam non vi

d.s p Ruid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris , quos conmocaveris, quid consilii eeperis, quem nostrum ignorare arbitraris pQuibus sane interrogationibus Catilinam multo acrius pungit Cicero , quam si frigide diceret: Patent, Catilina, tua consilia ; conjuratio tua omnium conis scientia constricta tenetur ; quid egeris nemo ignorat. Similiter poterat dicere Virgilius rIpse ego te vidi Damonis, pessime , Caprum Exeipere insidiis, multum latrante Lycis ea. Sed plus spiritus nervorumque habet haec inte rogatio, Non ego te vidi Damonis, pessime , Caprum

Excipere insidiis 3 Quod si Interrogationi subjiciatur responsio, Subiectio vocabitur. Sie Tullius pro lege Maniliat Eularam novum quam ad escentulum prisaxum, exerrarum

94쪽

irid os Prateritio . . . I R. Praeteritio quae Ciceroni Uadetur In am re & in deliciis suisse, fit cum simulamus nos vel neis scire vel nolle dicere id quod vel maxime dicimus. Ita Tullius suum Pompejum magnifice laudat per

praeteritionemr . Itaque non sum predicaturus, Ruirites, quantas suaves , domi militiaqua , terra marique , quantaque fesse citate gesserit et ut ejus semper voluntaribus non modis cives assenserint, socii obtemperarint, hostes obedierint rsed etiam venti tempestates rua obsecundarint ; hoe se issime dicam

Habes etiam luculentam ejusdem Τullii praeteriti nem in Vatinium r. Atque illud r/nnνicosissimum tempus ineuntis atatis tua patiar latere . Licet impune per me parietes in adolescentia perfoderis , vicinos compilaris , matrem verberaris. Habet hoc pramium tua indignitas, ut adolescentia turpitudo obscuritata θ sordibus

suis tegamr. . - .

Praeteritioni vicina est & affinis Reticentia, aposiopesis graece dicta , quae fit cum orationem a rumpimus subito, & reticemus aliquid , ut ma1 ra auditoribus cogitanda relinquamus , quia nimirum quae latent graviora putantur. Tale est illud Iuvenalis: Majorum primus quisquis fuit ille tuorum. Aut pastor suit, aut illud quod dicere nolo . Illustre omnino hujusce Schematis exemplum n his suppeditat Virgilius AEneid. I. ubi Neptunus veΠ-tos tumultuantes sic increpitatrIam caelum teriamque meo sine numIne venti Niscere , & tantas audetis tollere moles. Quos ego: sed motos praestat componere fluctus.

Post mihi non simili poena commicta luetis.

95쪽

sa Artis Rhetoricae Liber LAposiopesi utimur ob pudorem , ut Virgilius In

ecloga INovimus & qui te Utimur item quando stomachamur in aliquem . Ita Terentius r Ego te furcifer, si vivo; . . . sed istud quidquid est, primum expedi. u. sf. VIII. De Expolitione.

R. Expolitio, sive Commoratio, & Exo natio nam tria haec vocabula unum atque idem sonant est figura ad motus excitandos valde insignis. . Fit autem cum eamdem sententiam variis modis versamus , ut altius in auditorum animis deis

figatur . Ita Eusebius Emisenus . Quidni enim profanis aliqua sacra misceamus identidem Ita,

inquam , Eusebius Ianocentium pro Christo caedem , per expolitionem ornat atque amplificatr luam beata, inquit, alas, qxa nondum Christum p i. eloqui, jam pro Cbristo meretur interfici : non dum opportuna vulnari, ct jam idonea passionis siluam

selietur nati , quibus in primo nascendi limine , ate na vita obviam venit Immaturi quidem vi- dentur ad mortem ; sed feliciter moriuntur ad visam inaedum degustaυeruot prasentem , cum satim tramseunt ad futuram . Non/um ingressi infantium eunas , jam perveniunt ad coronas . Rapiuntur quidem a complexibus matrum , sed redduntur gremiis Ango-

96쪽

De Elocutione. s. IX.

R. Est exclamatio sententiosa , quae fi rii olet post rem aliquam insignem vel narra- tam , vel probatam . Ut cum Virgilius , post narratos classis Trojanae labores , sic exclamat

sententiose: Tantae molis erat Romanam condere sentem. Sic etiam Lucretius lib. I. post commemora. tum exemplum Agamemnonis filiam suam Iphige. Diam immolantis , hac gravi sententia claudit nam rationem: Tantum Relligio potuit suadere malorum.

Simile est illud Ciceronis in libro de Senectu.

te: Sene Iutem ut adipiscantur omnes optant ; eandem accHane ' adeptam a tanta es meon tantia , stultitia

atque perversias . Sic etiam Virgilius , postquam apum, in melle conficiendo, indulti iam laboresque descripsit, hoc addit Epiphonema: Tantus amor florum, S generandi gloria mellis. Itemque hoc a. Georgicor. Adeo a teneris consuescere multum est . Et alio in loco , de crudeli atque impio Polymnestore loquens IFas omne obrumpit; Polydorum obtruneat, &auro Vi potitur. QUID non mortalia pectora cogis Auri sacra fames C λα

97쪽

De Figuris ad delectandum magis

idoneis . , .

s. I.

R. Eli Schema , quo sermonem ad aliam personam, vel quasi personam convertimus, quam instituta oratio requirat. Ita Cicero pro Milone r a vos appello , fortissimi viri , qui multum pro Roa publiea sanguinam est distis ι vos in vir. 9 eisis immicti appello periculo, Genturι es , vosque milites ι voa bis non moΩ inspectantibus, sed etiam armatis , is huis judisio prodentibus , hac tanta mistus ex hac urba

Apostrophe fit aliquando ad Superos, ad invocandum . Ita Tullius r. in Catilinam et Tum tu , Iupiter , qui iisdem , quibus hac urbs auspiciis , a Romulo es eonstitutus, quem statorem hujus urbis , atqMa perti meia nominamus 3 hunc is hujus Deios a tui, aris, eeterisque templis, a tectis urbis , a moenitas, avita fortunisque omnium csvium, areabis ; is omnes in enicos bonorum, hostes patria, latrones Italia, scelerum faedere inter se ac nefaria socierate conjunctos , aternis suppliciis visos mortuosque mactabis δNec tantum ad personas fit Apostrophe ; sed etiam ad res inanimas, sensuque carentes, aut aliquando etiam ad belluas. Eiusmodi est apud virgilium n tissima illa Metentii Apostrophe ad equum suum , nomine Rhoebum r aescio Rlioebe diu res siqua diu mortalibus ulla est

Viximus a

Ita Cicero pro Milone e Vos enim jam Albani tu muli attul luci, vos, inquam , imploro a atque φιδε stor

98쪽

bῖον , vosque Albanorum obruta ara , saerorum popiati; Romani socia ct aquales . Poetis porrh nihil iam Iiarius est, quam illa ad res sensis carentes Apostr phe. Ita Dido moriens AEneid. . Dulces exuviae, dum sata, deusque sinebant, Accipite hane animam , meque his exolvite ciuis. Ex libro 2. Trojaque nune stares, Priamique arX alta maneres. Sic etiam Claudianus de nuptiis Honorii tLigures lavete eampi,

Veneti favete montes, Subitisque se rosetis Vettiat Alpinus apex, Et rubeant pruinae.

Luanam sunt Apostrophes regula . R. TreS. I. Raro est usurpanda. si enim crebrius adhibeatur, inepta erit, & frigidiuscula. 1. Tametsi multis videatur Apostrophem in ipsis dicendi principio nequaquam adhiberi posse, interdum tamen Orationem inchoat egregie, ut docet initium primae Catilinariae a Ruo que tandem abutem , . , Catilina, patientia nostra

3. Fas est Poetis, solius metri causa, Apostrophemadhibere. Ita Ovidius lib. 3. Tristium rNunc ego jactandas optarem sumere pennas, Sive tuas, ' Perseu; Daedale, sive tuas. Uisa

hitur, ut non tam audiri vel legi, quam ante oculos versari videatur . Splendidum in primis ac ii. lustre illius exemplum habes in septima Verrina , ubi Tullius Verris inhumanitatem oculis ita subjicit ruse insammatus scelera , e, furore in forum venis .

Ardebant poli I roto ex ora crudelitas eminebat. Exupem

99쪽

Artis mereris Liber L.

ectabant omnes quo tandem progressurus, aut quidnam ' G V acturus una , eum repente ' Hominem eorripi , μtque 2 ..is in foro medio nudari ae deligar, , ct virgas expediri jubet . Clamat ille miser se civem esse Romanum .

Nihilo inserior est Virgiliana illa de Metemtii equo Hypotyposis quam merit 3 mirantur

omnes.

. Tollit se arrectum quadrupes, & ealcibus auras ' ' verberat , estis fiuinque equitem super ipse secutus Implicat, ejectoque incumbit cernuus armo. Itemque lepidissima ista , lib. I a. ----Illi ingens barba reluxit, Nidoremque ambusta dedit.

Nee minus elegans est Hypotypofis illa, qua flagitiosum M. Antonii convivium sic describitur in secunda Philippica r Personabant omnia vocibus ebri νώm; natabant ρ vimenta vine; madebant parietes; imgenui pueri cum meritoriis; scorta inter matres familias

mersabantur . . . . . η

Sic etiam ibidem egregie depingitur idem Antonius Provinciam molliter ac delicate lustrans: DB ' Essedum batuν in ' Essedo Tribunus plebis; Iaaνeati lictores an- hi laeedebant, inter quos , aperta lectica, mima portabatur , quam ex oppidis municipales homines honesti , ob- ' miam njeasDνδε prodeuntes, non noto illo , ct mrm conomina . sed Volumniam eo alutabant . 6equebatuν Rheda cum Zenonisus , comites nequissimi z RHecyaminter amicam impuri filii tanquam nurum sequeb

Hypotyposim creberrime solent usurpare PO tae , ac praesertim Virgilius , qui res adeo vivis ,& spirantibus, ut ita dicam, coloribus delcribit , ut pene sub oculos cadant . Ita Cyclopes depimgit Rineid. 8. P .i Ferrum exercebant vasto Cyclopes in antro Brontesque , Steropesque & nudus membra Pyraemon , --.-,-- Alii ventosis sollibus auras . .

Aeeipiunt redduntque alii stridentia tingunt

100쪽

De Floeutione. 97

aera laeu, gemit impositis incudibus antrum. Illi inter sese, multa vi, brachia tollunt In numerum, versantque tenaci forcipe massam.

Schema , quo personae mortuast ,. Vel absenti , aut etiam rei sensu carenti sermonem tribuimus , per quamdam licentiam oratoriam 3 v. g. sim induc, mus loquentem urbem , Provinciam , Angelum , Beatum, parietem, aliaque id genus. Talis est apud Lucanum celebris illa Prosopoporia patriae, quae Iulio Caesari juxta fluvium Rubiconem apparens , illuni a civili bello dehortatur. Iam gelidas Caesar eursu superaverat AIpes,

Ingentesque animo motus , bellumque futurum Ceperat. Ut ventum est parvi Rubiconis ad undas, Ingens visa Duci Patriae trepidantis imago Clara, per obseuram, vultu moestissima, noctem s . Turrigero canos effundens vertice crines, Caesarie lacera , nudisque adstare lacertis,

Et gemitu permista loqui: Quo tenditis ultra cQuis sertis mea signa viri λ Si jure venitis, Si cives , hue usque licet . Sic etiam Tullius in prima Catilinaria ita I quentem patriam inducit et patria tecum ,

Casilina , sic agit, O quodammodo tacita loquitur r uum jam tot annos facinus extitit nisi per te: nu lum flagitium sim te . Tibi uni multoriam neces, tibi vexatio direptioque sociorum impunita fuit ac libaνa . Tu non solum ad n gligendas leges is quastiones , verum etiam ad evertendas perfringenda'ue valui M. Superiora illa, quamquam ferenda non fuerunt, tamenue posui, tuli : Nunc vero me totam ese in metu , propter te unum ἰ quidquid increpuerit, Catilinam piis

meri ἰ nullum videri contra me consilium iniri posse, quod a tuo scelere abhorreat, non est ferendum. Quam-G obrem

Lib. ν Pharsaliri