장음표시 사용
121쪽
PRO T. ANNIO MILONE ORATIO. 115 dii telis et ex crmentis ejus manibus effugi l Ex quibus si me non vel mea vel rei publicae fortuna servasset, quis tandem de interitu me quaestionem
tulisset 8. Sed stulti sumus qui Drusum, qui Africanum, et
Pompeium, nosmet ipsos cum P. Clodi conferre audeamus tolerabilia fuerunt illa P. Clodii moditem aequo animo ferre nemo poteSt luget senatus, maeret equester ordo, tota civitas confecta seni est, squalent municipia afficiantur coloniae agri deni Ioque ipsi tam beneficum, tam Salutarem, tam manSU
tum civem desiderant. Non fuit ea causa, judices, profecto, non fuit cur sibi censeret Pompeius quaestionem ferendam, sed homo sapiens atque alta et divina quadam mente praeditus multa vidit fuissens illum sibi inimicum, familiarem Milonem in communi omnium laetitia si etiam ipse gauderet, timuitne videretur infirmior fides reconciliatae gratiae; multa etiam alia vidit, sed illud maxime, quamvis atrociter ipse tulisset, vos tamen fortiter judicaturos. 2o Itaque delegit ex florentissimis ordinibus ipsa linmina, neque vero, quod nοnnulli dictitant, secrevit in judicibus legendis amicos meοs; neque enim hοc cogitavit vir justissimus, neque in bonis viris i
gendis id adsequi potuisset, etiam si cupisset Non 25
enim mea gratia familiaritatibus continetur, quae late patere nοn οSSunt, propterea quο consuet dines victus non possunt esSe cum multis; sed, si quid pοSSumus ece pοSSumuS, quο res publicanos conjunxit cum bonis ex quibus ille eum opti domos viros legeret idque maxime ad fidem suam pertinere arbitraretur, non potuit legere non studi
sos mei Quod ver te, L. Domiti, huic quaestioni praeesse maxime voluit, nihil quaesivit aliud nisi justitiam, gravitatem, humanitatem, fidem Tulit 35
ut consularem neceSSe Sset credο, quοd principum munus esse ducebat resistere et levitati multitudinis et perditorum temeritati ex consularibus te creavit potissimum dederas enim quam contemneres'
122쪽
116 M. TULLII CICERONIspulares insanias jam ab adolescentiae documenta
s. Quamobrem, judices, ut aliquando ad causam
crimenque veniamus, si neque omnis confessio facti est inusitata, neque de causa nostra quicquam aliter ac nos vellemus a senatu judicatum est, et lator ipse legis cum esset controversia nulla facti juris tamen
disceptationem esse voluit et ii lecti judices isque praepositus est quaestioni, qui haec juste sapiente Io que disceptet, reliquum est, judices, ut nihil jam quaerere aliud debeatis nisi uter utri insidias fecerit. Quod quo facilius argumentis perspicere pοSSitis,
rem gestam vobis dum breviter expono, quaeSο, diligenter attendite. 15 P. Clodius cum statuisset omni scelere in pra tura vexare rem publicam videretque ita tracta esse
turam gerere pοSSet, qui non hοnoris gradum spectaret, ut ceteri, e et L. Paulum collegam effugere 2 vellet, singulari virtute civem, et annum integrum ad dilacerandam rem publicam quaereret, Subitos liquit annum suum Seseque in annum proximum transtulit, non, ut fit, religione aliqua, sed ut haberet, quod ipse dicebat, ad praeturam gerendam, hoe 25 est, ad evertendam rem publicam, plenum annum atque integrum. Occurrebat ei mancam ac debilem praeturam futuram Suam consule Milone deum porro summ conSensu populi Romani consulem fieri videbat Contulit se ad ejus competitores, sed ita, totam do ut petitionem ipse solus etiam invitis illis gubern
rei tota ut cοmitia suis, ut dictitabat, humeris sustineret convocabat tribus, se interponebat, Collinam novam delectu perditissimorum civium conscribebat quant ille plura miscebat, tanto hic magis indo dies convalescebat. Ubi vidit homo ad omne tacinus paratissimus fortissimum virum, inimicissimum suum, certisSimum conSulem, idque intellexit non solum sermonibus, sed etiam suffragiis populi, mani saepe SSe declaratum, palam agere coepit et
123쪽
PRO T. ANNIO MILONE ORATIO. III aperte dicere occidendum Milonem. Servos agrestes et barbaros, quibus silvas publicas depopulatus erat
Etruriamque vexarat, ex Apennino deduxerat, quos videbatis. Res erat minime obscura: etenim palam
dictitabat consulatum Miloni eripi non posse vitam posse. Significavit hoc saepe in senatu, dixit in concione quin etiam M. Favonio, fortissimo viro, quaerenti ex eo qua spe fureret Milone vivo, respondit triduo illum aut summum quadriduo esse periturum quam vocem ejus ad hunc M. Catonem Iostatim Favonius detulit. Io Interim cum sciret Clodius neque enim erat dissicile scire), iter sollemne legitimum, ne Asarium ante diem III Κalendas Februarias Miloni esse Lanuvium ad flaminem prodendum, quod erat dic IStator Lanuvii Milo, Roma subito ipse profectus pridie est, ut ante suum fundum, quod re intelle tum est, Miloni insidias collocaret; atque ita prolatatus est, ut concionem turbulentam, in qua ejus furor desideratus est, quae illo ipso die habita est, relin 2oqueret, quam nisi obire facinoris locum tempusque
voluisset, numquam reliquisset Milo autem cum in senatu fuisset, die, quoad senatus est dimissus, domum venit, calceos et vestimenta mutavit, paulisper, dum se Xοr, ut fit, comparat, commoratus 25
est, dein profectus id temporis, cum jam Clodius, si quidem eo die Romam venturus erat, redire potui set Obviam fit ei Clodius, expeditus, in equo, nulla rheda vigilis impedimentis, nullis Graecis comitibus' ut solebat, sine uxore, quod numquam fere cum Bohi insidiator, qui iter illud ad caedem faciendam
apparaSBet, cum Uxοre veheretur in rheda, paenul
tus, magn et impedit et muliebri ac delicato ancillarum puerorumque comitatu Fit obviam Clodio ante fundum ejus hora fere undecima aut non mult 358ecus statim complures cum telis in hunc faciunt de loco superiore impetum adversi rhedarium ecidunt cum autem hic de rheda rejecta paenula, siluisset seque acri animo defenderet, illi, qui erant
124쪽
118 M. TULLII CICERONIS cum Clodio, gladiis eductis, partim recurrere ad rh
dam, ut a tergo Milonem adorirentur, partim, quod hunc jam interfectum putarent, caedere incipiunt ejuS ServοS, qui post erant; ex quibus qui animo fideli in dominum et praesenti fuerunt, partim occisi sunt, partim eum si rhedam pugnari viderent, domin succurrere prohiberentur Milonem occisum et ex ipso Clodi audirent et re vera putarent, fecerunt id servi Milonis dicam enim aperte non derivandi Io eriminis causa, sed ut factum est), nec imperant nee sciente nec praesente dοmino, quod uos quisque servos in tali re facere voluisset. II. aec, sicuti exposui, ita gesta sunt, judices: insidiator superatus est, vi victa vis vel potius PI pressa virtute audacia est. Nihil dic quid respublica consecuta sit, nihil quid vos, nihil quid omnes bour nihil sane id prosit Miloni, qui hoc fato
natus est, ut ne se quidem servare potuerit quin
unu rem publicam vosque servaret id jure fieri 2 non potuit, nihil habeo quod defendam; sin hoc et ratio doctis et necessitas barbaris et mos gentibus et feris etiam beluis natura ipsa praeseripsit, ut
omnem Semper vim, quacumque Ope POSSent, a CODpore, a Capite, a vita Sua propulsarent, non potestis
25 hoc facinus improbum judicare quin simul judicetis omnibus, qui in latrones inciderint, aut illorum telis aut vestris sententiis esse pereundum. Quod si ita putasset, certe optabilius Miloni fuit dare jugulum P. Clodio, non semel ab illo neque tum primum 3 petitum, quam jugulari a vobis, quia Se non jug lsindum illi tradidisset; sin hoc nemo vestrum ita sentit, non illud jam in judicium venit, occisusne sit, quod fatemur, sed jure an injuria, quod multis in
Caugis saepe quaesitum est Insidias factas esse 35 constat, et id est, quod senatus contra rem publicam factum judicavit ab utro factae sint incertum est: de hoc igitur latum est ut quaereretur. Ita et, nutu rem, non hominem notavit et Pompeius de
ure, non de facto quaestionem tulit. Num quid
125쪽
PRO T. ANNIO MILONR ORATIO. 11sigitur aliud in judicium venit nisi uter utri insidias fecerit Z Profecto nihil si hic illi, ut ne sit impune;
si ille huic, ut Scelere Sol amur.I2. Quonam igitur pacto probari potest insidias Miloni fecisse Clodium Satis est in illa quidem et
tam audaci, tam nefaria belua docere, magnam ei causam, magnam Spem in Milonis mοrte propοsitam,
magnas utilitates fuisse. Itaque illud Cassianum, cui bono fuerit, in his personis valeat, etsi boni nullo emolumento impelluntur in fraudem, improbi Iosaepe parvo. Atqui Milone interfecto Clodius haec
adsequebatur, non modo ut praetor esset non eo comsule, qu sceleri nihil facere posset, sed etiam ut eis comulibus praetor esset, quibus si non adjuvanibb , at conniventibus certe speraret posse se eludere Isin illis suis cogitatis furoribus cujus illi conatus, ut ipse ratiocinabatur, nec cuperent reprimere, Si Pο sent, cum tantum beneficium ei se debere arbitrarentur, et, si Vellent, fortasse vix possent frangere homini sceleratissimi eorroboratam jam vetustaterio audaciam. An vero judices, vos soli ignoratis, vos hospites in hac urbe versamini, vestrae peregrinam tur aures neque in hoc pervagat civitatis sermone versantur, quas ille leges, si leges nominandae sunt
ac non faces urbis, pestes rei publicae fuerit imposi asturus nobis omnibus atque inusturus Exhibe, quaesο, Sexte Clodi, exhibe librstrium illud legum
vestrarum, quod te aiunt eripuisse e domo et ex mediis armis turbaque nocturna tamquam Palladium BuStulisSe, ut praeclarum videlicet munus atque in Bostrumentum tribunatus ad aliquem, Si nactu emes, qui tuo arbitrio tribunatum gereret, deferre POSS8S.
Atque An hujus ille legis, quam Clodius
a se inventam gloriatur, Mentionem facere USUS
esset vivo Milone, non dicam eonsule De nostrum 35 enim omnium, non aude totum dicere. Videte quid ea vitii lex habitura fuerit, cujus periculοSaetiam reprehensio est Et aspexit me illis quidem ulis, quibus tum solebat, cum omnibus omnia bnabatur Movet me quippe lumen euristem
126쪽
12 M. TULLII CICERONIS IB. Quid Z Tu me tibi iratum, Sexte, putas, cujus
inimicissimum multo crudelius etiam punitus es, quam erat humanitatis meae postulare Tu P. Clodii cruentum cadaver decisti domo, tu in publi-5 cum abjecisti, tu spoliatum imaginibus, XSequiis,pοmpa, laudatione, infelicissimis lignis semiustit tum nocturnis canibus dilaniandum reliquisti. v re, etsi nefarie fecisti, tamen, quoniam in me inimie crudelitatem exprompsisti tuam laudare non poSIo sum, irasci certe non debeo audialis, Mi 8, uantum Clodii interfuerit occidi Milonem comvertite animos nunc vicissim ad Milonem. Quid
Milonis interersit interfici Clodium I Quid erat cur Mil non dicam admitteret, sed optaret Obstabat 15 in spe consulatus Miloni Clodius. At eo repugnante
fiebat, immo vero eo fiebat magis, nec me suffragatore meliore utebatur quam Clodio Valebat apud vos, judices, Milonis erga me remque publicam merutorum memoria, valebant preces et lacrimae nostrae, 2 quibus ego tum vos mirifice moveri sentiebam, sed plus multo valebat periculorum impendentium timor.
Quis enim erat civium qui sibi solutam P. Clodii
praeturam sine maximo rerum novarum metu prinponeret Solutam autem fore videbatis, nisi esset 2b is consul, qui eam auderet possetque conStringere: eum Milonem unum esse cum sentiret univergus populus Romanus, quis dubitaret suffragio suo se metu, periculo rem publicam liberare At nunc, Clodi remoto, usitatis jam rebus enitendum est 3 Miloni, ut tueatur dignitatem suamn singularis illa et huic uni concessa gloria, quae quotidie augebatur frangendis furoribus Clodianis, a Clodii morte cecidit. Vos adepti estis, ne quem civem metueretis chic exercitationem,uirtutis, suffragationem comas sulatus, fontem perennem gloriae suae perdidit: itaque Milonis consulatus, qui vivo Clodio labefatatari non poterat, mortuo denique temptari coeptus est. Non modo igitur nihil prodest, sed obest etiam
Clodii mors Miloni At valuit odium fecit iratus,
127쪽
PRO T. ANNIO MILONE GRATIO. 121 fecit inimicus fuit ultor injuriae punitor doloris sui. Quid Z Si haec non dico major fuerunt in Clodio quam in Milone, sed in illo maxima, nulla in hoc, quid vultis amplius Quid enim disset Clodium
Milo, segetem ac materiem suae gloriae, praeter hoc civile odium, quo omnes improbos dimus Ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae,
deindo vexatorem furoris, domitorem armorum Eu rum, PoStrem etiam accusatorem suum reus enim
Milonis lege Plotia fuit Clodius, quoad vixit. Quo Iotandem animo hoc tyrannum illum tulisse creditis Quaentum odium illius et in homine injusto quam etiam justum fuisse' Id. Reliquum est ut jam illum natura ipsius comsuetudoque defendat, hunc autem haec eadem coah Isguunt: nihil per vim umquam Clodius, omnia per vim Milo. Quid Z Ego, judices, cum maerentibuS vobis urbe cessi, judiciumne timui Non servos, non arma, non vim Quae fuisset igitur justa causa restituendi mei, nisi fuisset injusta diciendi Diemrio mihi, credo, dixerat, multam irrogarat, actionem perduellionis intenderat, et mihi videlicet in causa
aut mala aut mea, non et praeclarissima et vestra, judicium timendum fuit servorum et egentium eivium et faeinorosorum armis meos cives meis cοn 25siliis periculisque servatos, pro me objici nolui. Vidi enim vidi hunc ipsum Q. Hortensium, lumen et o namentum rei publicae, paene interfici servorum manu, cum mihi adesset qua in turba C. Vibienus Senistor, vir optimus, cum hoc cum esset una, ita est Bomulcatus, ut vitam amiserit Itaque quando illius postea sic illa, quam a Catilina acceperat, conquievit Haec intentata nobis est, huic ego vos diei
pro me non Sum passus, hae insidiata Pompei est, haec istam Appiam, monumentum sui nominis, nee 35 Papirii cruentavit, haec eadem longo intervallo conversa urgu est in me nuper quidem, ut seitis, me
ad regiam paene confecit Quid similo Milonis FCujus vi omnis haec semper fuit, ne P. Clodius
128쪽
122 M. TULLIL CICERONIS cum in judicium detrahi non pοsset, vi oppressam
civitatem tene et quem si interficere voluisset,
quatitae quοtieS ecaSiones, quam praeclarae fuerunt Potuitne, cum domum ac deos penates suoso illo oppugnante defenderet jure se ulcisci Potinitiae civi egregi et viro fortissimo, P. Sestio, collega suo vulnerat, Potuitne Q. Fabricio, vir optimo, cum de reditu meo legem ferret, pulso crudelisSima
in foro eaede laeta Potuitne L. Caecilii justissimi Io fortissimique praetoris, oppugnata domes Potuitne illo die, cum est lata lex de me, eum totius Italiae
CODCurSUS, quem mea salus concitarat, facti illius gloriam libens agnovisset, ut, etiam si id Milo feci Set, cuncta civitas eam laudem pro sua vindicaret
15 5. At quod erat tempus Z Clarissimus et fortissumus consul inimicus Clodi P. Lentulus, ultor se teris illius, propugnator Senatus, defensοr veStrae voluntatis, patronus publici consensus, restitutor Salutis meam; septem praetores, ct tribuni ple-2 bei illius adversarii, defensore mei Cn. PompeiuA, auctor et dux mei reditus, illius hostis, cujus semientiam senatus omnis de salute mea gravissimam et ornatissimaem secutus est, qui populum Romanum
est cohortatus; qui cum de me decretum Capuae 2 fecisset, ipse cunctae Italiae cupienti et ejus fidem imploranti signum dedit, ut ad me restituendum
Romam concurrerent omnium denique in illum odia civium ardebant desideri mei, quem qui tum interemisset, non de impunitate ejus, sed de pra Boisiis cogitaretur. Tamen se Milo continuit et P. Clodium in judicium bis, ad vim numquam vocavit. Quid Privato Milone et re ad populum, accusante P. Clodio eum in Cn. Pompeium pro Milone direntem impetus tactus est, quae iii non modo 35 ecasio, sed etiam causa illius opprimendi fuit'
Nuper vero eum M. Antonius summam spem alutis bonis omnibus sittulisset gravissimamque adοloseκus nobilissimus rei publicae partem fortissime suse
pisset, atque illam beluam judicii laqueos decli,
129쪽
PRO T. ANNIO MILONE ORATIO. 123 nantem, jam irretitam teneret, qui locus, quοd tempus illud, di immortales fuit Cum se ille fugiens in scalarum tenebris abdidisset, magnum Miloni fuit conficere Illam pestem nulla sua invidia, M. vero Antonii maxima gloriad Quid Z Comitiis in campo quoties potestas fuit Z Cum ille in saepta ruisset, gladios destringendos, lapides jaciendos curaviSSet, dein subito vultu Milonis perterritus fugeret ad Tuberim, vos et omnes boni vota faceretis, ut Miloni uti virtute sua liberet. IoI6. Quem igitur cum omnium gratia noluit, hunc voluit cum aliquorum querela Quem jure queml ο, quem tempore, quem impune non At USus, hunc injuria, iniquo lοco, alieno tempore, periculo evitis non dubitavit occidere ' Praesertim, judices, Iocum honoris amplissimi contentio et dies comitiorum Su Sset, quo quidem tempore scio enim quam timida sit ambitio quantaque et quam sollicita sit
eupiditas consulatus), omnia, nοn modo quae reprehendi palam, sed etiam obscure quae cogitari pos 2o Sunt timemus, rumorem fabulam fictam, levem pedihorrescimus, ora omnium atque culos intuemur.
Nihil est enim tam molle, tam tenerum, tam aut fragile aut flexibile quam voluntaS erga no SeDSuSque civium, qui non modo improbitat irascuntur 25 eandidatorum, sed etiam in recte factis saepe fastidiunt. Hunc igitur diem campi speratum atque Moptatum sibi proponens Milo, cruentis manibu Scelus et facinus prae se ferens et confitens ad illa auguSta Centuriarum auspicia veniebsit busim hoc Bonon credibile in hoc quam idem in Clodio non dubitandum, cum se ille interfecto Milone regnaturum
putaret Quid Quod caput est audaciae , judices quis ignorat maximsi illecebram esse pec-eandi impunitatis spem Z In utro igitur haec fuit Z 35 In Milone qui etiam nunc reus est facti aut praeelari aut certe necessarii, an in Clodio, qui ita j dieia poenamque contempserat, ut eum nihil delectaret quod aut per naturam fas esset aut per leges
130쪽
12. M. TULLII GICERONIS liceret Sed quid ego argumentor Quid plura disputes Te, Q. Petili, appello, optimum et fortissumum civem te, M. Cato, testοr, quos mihi divina quaedam sors dedit judices vos ex M. Faevoni auo distis Clodium sibi dixisse et audistis vivo Clodio periturum Milonem triduo post diem tertium gesta res Si quam dixerat. Cum ille non dubitarit aperire quid cogitaret, vos potestis dubitare quid incerit 1 Ii. Quem ad modum igitur eum dies non fefellit Dixi equidem modo dictatoris Lanuvini stata sacrificia nosse negotii nihil erat vidit necesse esse Miloni proficisci Lanuvium illo ipso quo est profectus die itaque antevertit At quo die Quo, ut ante
Isi dixi, fuit insanissima conei ab ipsius mercenario tribuno plebis concitata quem diem ille, quam comcionem, quos clamores, nisi ad cogitatum facinus apprοPeraret, numquam reliquisset. Ergo illi ne causa quidem itineris, etiam causa manendi; Mi-2 loni manendi nulla facultas, exeundi nοn cauSRSolum, sed etiam necessitas fuit. Quid Z Si, ut illo scivit Milonem lare eo die in via, sic Clodium Milone suspicari quidem potuit Primum quaero qui id scire potuerit Z Quod vos idem in Clodio qua
25 rere non potestis. Ut enim neminem alium nisi T. Patinam familiarissimum suum, rogaSSet, scire,
tuit illo ipso die Lanuvii a dictatore Milone prodi
flaminem necesse esse; sed erant permulti alii, ex
quibus id facillime scire posset Omnes scilicet Bo Lanuvini. Milo de Clodii reditu unde quaesivit
Quaesierit sane, videte quid vobis largiar - sedivum etiam, ut Q. ArriuS meu amicus, dixit, eorruperit. Legite testimonia testium vestrorum dixit C. Causinius Schola, Interamnas, familiarissimus 35 et idem comes Clodii, cujus jam pridem testimonio Clodius eadem hora Interamnae fuerat et Romae, P. Clodium illo die in Albano mansurum fuisse, sed subito ei esse nuntiatum Cyrum architectum esse mortuum, itaque repente Romam constituisse