장음표시 사용
91쪽
DE IMPERIO GN. POMPEII ORATIO. 85 Qui nondum tempestivo ad navigandum mari Siciliam adiit, Africam exploravit, inde Sardiniam cum claSse venit atque haec tria frumentaria subsidia rei publicae firmissimis praesidiis classibusque munivit; inde cum se in Italiam recepisset, duabus Hispaniis et Gallia transalpina praesidiis ac navibus confirmata, missis item in oram Illyrici maris et in Achaiam omnemque Graeciam navibus Italiae duo maria maximis classibus firmissimisque praesidiis adornavit, ipse autem ut Brundisio profectus IoeSt, undequinquagesimo die totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit omnes, qui ubique praedones fuerunt, partim capti interfectique sunt, partim unius hujus se imperio ac potestati dediderunt idem Cretensibus, cum ad eum usque Isin Pamphyliam legatos deprecatoresque miSiSSeut, spem deditionis non ademit obsidesque imperavit. Ita tantum bellum, tam diuturnum, tam longe lateque dispersum, quo bello omnes gentes ac nationes premebantur, Cn. Pompeius extrema hieme appa 2oravit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit.
13. Est haec divina atque incredibilis virtus imperatoris , Quid ceterae, quas paulo ante comm morare coeperam, quantae atque quam multae Sunt ZNon enim bellandi virtus solum in summo ac per 25 Ret imperatore quaerenda est, sed multae Sunt artes eximiae hujus administrae comitesque virtutiS. A primum quanta innocentia debent esse imper tοres, quanta deinde in omnibus rebus temperantia,
quanta fide, quanta facilitate, quanto ingenio, quanta dohumanitate V Quae breviter qualia sint in Cn. Pompei consideremus summa enim omnia Sunt, Quirites, sed ea magis ex aliorum contentione quam
ipsa per sese cognosci atque intelligi possunt. Quem
enim imperatorem possumus ullo in numer putare 35 eujus in exercitu centuriatus veneant atque venierint Quid hunc hominem magnum aut amplum
de re publica cogitare, qui pecuniam ex aerari d promptam ad bellum administrandum aut prοpter
92쪽
86 M. TULLII CICERONIS cupiditatem provinciae magistratibus diviserit aut
prοpter avaritiam Romae in quaestu reliquerit Z Vestra admurmurati facit, Quirites, ut agnοScere videamini qui haec fecerint; ego autem nomin D taminem; quare irasci mihi nem poterit, nisi qui ante de se voluerit confiteri Itaque propter hanc
avaritiam imperatorum quanta calamitateS, quο- Cumque ventum est, nostri exercitus ferant quis
ignorat L Itinera quae per hosce annos in Italia perio agros atque oppida civium Romanorum nostri imperatores fecerint recordamini, tum facilius statuetis quid apud exteras nationes fieri existimetis. Utrum plures arbitramini per hosce annos militum vestrorum armis hostium urbes an hibernis sociorum civitates Ib esse deleta. Neque enim potest exercitum is continere imperator, qui se ipse non continet, neque severus esse in judicando, qui alios in se severos esse judices non vult. Hic miramur hunc hominem tantum excellere ceteris, cujus legiones sic in Asiam 2 pervenerint, ut non modo manus tanti exercitus, Sed ne vestigium quidem cuiquam pacat nocuisse dicatur Iam vero quem ad modum milites hibe nent quotidie sermones ac litterae perferuntur et non modo ut sumptum faciat in militem nemini vis af25 fertur, sed ne cupienti quidem cuiquam permittutur hiemis enim, non avaritiae perfugium majoreA
nostri in sociorum atque amicorum tecti eSSe v
I . Age vero ceteris in rebus quali sit tempe do antia considerate unde illam tantam celeritatem et tam incredibilem cursum inventum putatis Non enim illum eximia vis remigum aut ars inaudita quaedam gubernandi aut venti aliqui novi tam celeriter in ultimas terras pertulerunt, Sed eae reS, quae ab ceteros remorari solent, non retardarunt: non varitia ab instituto cursu ad praedam aliquam devocavit, non libido ad voluptatem, non amoenitas ad delectationem, non nobilitas urbis ad cognitionem,
non denique labor ipse ad quietem postrem Signa
93쪽
DE IMPERIO CN. POMPEII ORATIO. Tet tabulas ceteraque ornamenta Graecorum oppid rum, quae ceteri tollenda esse arbitrantur, ea sibi ille ne visenda quidem existimavit. Itaque omnes nune in eis Ioel Cn. Pompeium sicut aliquem non ex hac urbe missum, sed de caelo delapsum intuo dentur; nunc denique incipiunt credere fuisse' mines Romanos hac quondam continentia, quod jam nationibus exteris incredibile ac falso memoriae proditum videbatur nunes imperii vestri splendor illis gentibus lucem adferre coepit nunc Iointelligunt non sine causa majoreS Sum tum, cum ea temperantia magistratus habebamus, Servires
Pul Roman quam imperare aliis maluisse. damvero ita faciles aditus ad eum privatorum, ita ibberae querimoniae de aliorum injuriis esse dicuntur, I 5 ut is, qui dignitate principibus excellit, facilitate infimis par esse videatur dam quantum consilio, quantum dicendi gravitate et copia valeat, in quo ipso inest quaedam dignitas imperatoria, vοS, Quirites, hoc ipso ex loco saepe cognovistis idem Sovor ejus quantam inter socios existimari putatis, quam hostes omne omnium generum sanctiSSimam
judicarint L Mumanitate jam tanta est, ut difficile
dictu sit utrum hostes magis virtutem ejuS Pugnantes timuerint an mansuetudinem victi dilexerint. 25 Et quisquam dubitabit quin huic hoc tantum bellum transmittendum sit, qui ad omnia nostrae meminriae bella conficienda divino quodam consilio natus esse videatur FI, Et quoniam auctoritas quoque in bellis ad doministrandis multum atque in imperio militari vallat, certe nemini dubium est quin ea re idem ille imperator plurimum possit. Vehementer autem pertinere ad bella administranda quid hostes, quid socii de imperatoribus nostris existiment, quis 35
ignorat, cum Sciamus homines in tantis rebus, ut aut contemnant aut metuant aut oderint aut ament, opinione non minus et fama quam aliqua ratione
eerta commoveri Quod igitur nomen umquam in
94쪽
orbe ferrarum clarius fuit Cujus res gestae pares rDe quo homine vos, id quod maxime facit auctorit tem tanta et tam praeclara judicia fecisti. An vero
ullam uSquam esse oram tam desertam putatis quos non illius diei fama pervaserit, cum univerSu POp lus Romanus referto foro completisque omnibus templis, ex quibus hic locus conspici potest, unum sibi ad commune omnium gentium bellum Cn. Pompeium imperatorem depoposcit Itaque ut plura non Io dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum auctoritas valeat in bello, ab eodem Cn. Pompeio
omnium rerum egregiarum exempla sumantur: qui
quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator, tanta repente vilitas annonae ex summa in I pia et caritate rei frumentariae consecuta Si unius hominis spe ac nomine, quantam vix in Summam editate agrorum diuturna pax Icere potuisset dam accepta in Ponto calamitate ex eo proelio, de quo vos paulo ante invitus admonui, cum socii pertim 2xissent, hostium opes animique crevissent, Satis fidimum praesidium provincia non haberet, amisissetis
Asiam, Quirites, nisi ad ipsum discrimen ejus temporis divinitus Cn. Pompeium ad eas regiοnes fodituna populi Romani attulisset Hujus adventus et 25 Mithridsitem insolita inflammatum victoria continuit et Tigranem magnis copiis minitantem Asiae reiadidavit. Et quisquam dubitabit quid virtute perfeci rus sit qui tantum auctoritate perfecerit Z Aut quam facile imperio atque exercitu socios et vectigalia con-3o servaturus sit qui ipso nomine ac rumοre defenderit ZJ6. Age vero illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem, quod ex locis tam longinquis tamque diversis tam brevi tempore omnes huic se uni dediderunt V Quod
35 Cretensium legati, cum in eorum insula noster imperator Xereitusque esset, ad Cn. Pompeium in ultimas prope terras venerunt eique se omnes Creten-gium civitates dedere velle dixerunt Quid Idem iste Mithridates nonne ad eundem Cn. Pompeium
95쪽
DE IMPERIO GN. POMPEII ORATIO. 8s legatum usque in Hispaniam misit eum, quem Pompeius legatum semper judicavit, ii, quibus erat, testum ad eum potissimum ASe miSSum, Speculatorem quam legatum judicari maluerunt Potestis igitur jam constituere, Quirites, hanc anctoritatem multis postea rebus gestis magnisque vestris judieiis amplificatam, quantum apud illo regeS, quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis Reliquum est ut de felicitate, quam praestare de SeriPS nemo potest, meminias et commemorare de Ioalter possumus, sicut aequum est homines de potestate deorum, timide et pauca dicamus. Ego enim Sic existimo Maximo, Marcello, Scipioni, Mario, et eeteris magnis imperatoribus non solum propter vi tutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia Ismandata atque exercitus esse commissos fuit enim profecto quibusdam summis viris quaedam ad amplitudinem et ad gloriam et ad res magnas bene gerendas divinitus adjuncta fortunas de hujus autem hominis felicitate, de quo nunc agimus, hae utar 2o moderatione dicendi, non ut in illius potestate foditunam positam esse dicam, sed ut praeteritas minisSe reliqua sperare videamur, ne aut invisa dis immortalibus oratio nostra aut ingrata esse videatur. Itaque non Sum praedicaturus quantas ille res domi 25 militiae terra marique, quantaque felicitate gesserit; ut ejus semper voluntatibus non modo cive RSSenserint, socii obtemperarint, hostes obedierint, sed etiam venti tempestatesque obsecundarint hoc brevissime dicam, neminem umquam tam impudentem fuisse, Boqui ab dis immortalibus tot et tantas res tacitus ainderet optare, quot et quantas di immortales ad Cn. Pompeium detulerunt Quod ut illi proprium ac perpetuum Sit, Quirites, cum communis salutis araque imperii tum ipsius hominis causa, sicuti facitis, 35 velle et optare debetis. Quare cum et bellum sit ita necessarium, ut negligi non poSSit, ita magnum, ut accuratissime sit administrandum, et Oam ei imperatorem praeficere poSSitis,
96쪽
so M. TULLII CICERONIS in quo sit eximia belli scientia, singularis virtus es risAima auctoritas, egregia fortuna, dubitatis, Quiriates, quin hoc tantum boni, quod vobis ab dis immodialibus oblatum et datum est, in rem publicam cono servandam atque amplificandam conferatis IT. Quod si Romae Cn. Pompeius privatus esset hosttempore, tamen ad tantum bellum is erat deligendus atque mittendus; nunc cum ad ceteras summas utiliatates haec quοque opportunitas adjungatur, ut in eisi ipsis locis adsit, ut habeat exercitum, ut ab eis, qui habent, accipere Statim possit, quid exspectamus rAut cur non ducibus dis immortalibus eidem, cui
cetera summa cum salute rei publicae commissa
sunt, hoe quoque bellum regium committamus I At enim vir clarissimus, amantissimus rei publicae, vestris beneficiis amplissimis affectus, Q. Catulus, itemque Summis ornamentis honoris, fortunae,
virtutis, ingenii praeditus, Q. Hortensius, ab haeratione dissentiunt quorum ego auctoritatem apud 2 vos multis tostis plurimum valuisse et valere oportere confiteor, sed in hac causa, tametsi cognoscetis auetoritates contrarias virorum fortissimorum et clarissimorum, tamen missis auctoritatibus ipsa re oratione exquirere posSumus veritatem, atque hoe 2 facilius, quod id omnia, quae a me adhuc dicta sunt, iidem isti vera esse concedunt, et neceSSarium bellum esse et magnum et in uno Cn. Pompeio summa
esse milia. Quid igitur ait Hortensius Si uni
omnia tribuenda sint, dignissimum esse Pompeium,3 sed ad unum tamen omnia deferri non oportere. obsolevit jam ista oratio, re multo magi quRm e his refutata nam tu idem, Q. ΗοrtenSi multa pro tua summa copia ac singulari saeuitate dicundi, in senatu contra virum fortem, A. Gabinium, graviter 35 ornateque dixisti eum is de uno imperatore contra
praedones colistituendo legem Promulgasset, et ex hoc ipsi lueo permulta item contra eam legem verba
meisti. Quid Z Tum, per deos immortales si plus apud populum Romanum auctoritas tua quam ipsius
97쪽
DE IMPERIO CN. POMPEII ORATIO. 1 populi Romani salus et vera causa valuisset, hodie hanc gloriam atque hoc orbis terrae imperium teneremus An tibi tum imperium hoc esse videbatur,
cum populi Romani legati, quaestore praetoreSque capiebantur, cum ex omnibus provinciis commeatu et et privato et publico prohibebamur, cum ita clausa nobis erant maria omnia, ut neque privatam rem transmarinam neque publicam jam obire possemus 18. Quae civitas antea umquam fuit, non dico Atheniensium, quae satis late quondam mare fenu Ioisse dicitur, non,arthaginiensium, qui permultum classe ac maritimis rebus valuerunt, non Rhodi rum, quorum uSque ad nostram memoriam disciplina navalis et gloria remansit; - quae civitas umquam antea tam tenuis, quae tam parva insula fuit, quae 5 non portu suo et agros et aliquam partem regionis atque orae maritimae per se ipsa defenderet Athercule aliquot annos continuos ante legem Gabiniam ille populus Romanus, cujus usque ad nostram memoriam nomen invictum in navalibus pugnis per SomanSerit, magna ac multo maxima parte non modo
utilitatis, sed dignitatis atque imperii caruit; οS,
quorum majore Antiochum regem classe Perseiaque Superarunt, omnibusque navalibus pugnis,arth ginienses, homines in maritimis rebus exercitatissi 25 mos paratiSSimοsque vicerunt, ii nullo in oe jam praedonibus pares SSe poteramuS; nos, qui antea non modo Italiam tutam habebamus, Sed omne Sο-cios in ultimis oris auctoritate nostri imperii salvos praeStare poteramus, tum, cum insula Delos, tam do procul a nobis in Aegae mari posita, quo omneSundique cum mercibus atque oneribus commeabant, referta divitiis, parva, sine muro nihil timebat, iidem non modo provi uelis atque oris Italiae maritimis ac portubus nostris, Sed etiam Appia jam via careba 35mus; et ei temporibus non pudebat magistratus populi Romani in hunc ipsum locum feendere, umeum nobis majores nostri exuviis nauticis et classium spoliis ornatum reliquissent.
98쪽
nus et ceteros, qui erant in eadem sententia, dicere existimavit ea, quae sentiebatis; sed tamen in Mlute communi idem populus Romanus dolori suo maluit quam auctoritati vestrae obtemperare itaque una leX unu vir unus annus non modo nos illa miseria ac turpitudine liberavit, sed etiam Deit, ut aliquando vere videremur omnibus gentibus ac D
tionibus terra marique imperare Quo mihi etiam Io indignius videtur obtrectatum esse adhuc Gabinio dicam anne Pompeio, an utrique id quod egi verius, ne legaretur A. Gabinius Cn. Pompeio expetenti ad postulanti. Utrum ille, qui postulat ad tantum eblum legatum quem velit, idoneus non est qui im- 15 petret, cum ceteri ad expilandos socios diripiendasque provincia quos voluerunt legatos eduxerint, an ipse, cujus lege salus ac dignitas populo Romano atque omnibus gentibus constituta St, exper eSSedebet gloriae ejus imperatoris atque Hu exercitus,
2 qui consilio ipsius ac periculo est constitutus An C. Falcidius, Q. Metellus, Q. Caelius Latiniensis,
cum tribuni plebi fuissent, anno proximo legati esse potuerunt in uno Gabini sunt tam diligentes, qui 25 in hoc bello, quod lege Gabinia geritur, in hoo imperatore atque Xercitu, quem per vos ipse eonstituit, etiam praecipuo jure esse deberet De uolegando consules per ad senatum relaturos: qui si dubitabunt aut gravabuntur, ego me profiteor rei do turum, neque me impediet cujusquam inimicum edictum, quo minus vobis fretus vestrum jus beneficiumque defendam, neque praeter interceSsionem quicquam audiam, de qua, ut arbitror, isti ipsi, qui minantur, etiam atque etiam quid liceat eonsiderabunt. 35 Mea quidem sententia, Quirites, unus A. Gabinius belli maritimi rerumque gestarum Cn. POmPeio AO- Ciu aScribitur, propterea quod alter uni illud bellum suscipiendum vestris suffragiis detulit, alter delatum
99쪽
DE IMPERIO CN. POMPEII GRATIO. 32o. Reliquum est ut de Q. Catuli auctoritate et
sententia dicendum esse videatur; qui cum ex vobis quaereret, si in uno Cn. Pompei omnia poneretis, si quid e factum esset, in quo spem essetis habituri, cepit magnum suae virtutis fructum ac dignitatis, cum omne una prope voce in ipso vos spem habuturos esse dixistis. Etenim talis est vir, ut nulla res tanta sit ac tam difficilis, quam ille non et comsilio regere et integritate tueri et virtute conficere possit sed in hoc ipso ab eo vehementissime dissen iotio, quod quo minus certa est hominum ac minus diuturna vita, hoc magis res publica, dum per deos immortales licet, frui debet summi viri vita atque virtute. At enim ne quid .novi fiat contra exempla atque instituta majorum. Non dicam hoc loco MISJore nostro semper in pace consuetudini in bello utilitati paruisse, semper ad novοs casu temporum
novorum consiliorum ratione accommodasSe, non
dicam duo bella maxima, Punicum atque IIispatii- ense, ab uno imperatore esse confecta duasque urbes Sopotentissimas, quae huic imperio maxime minitabantur,iarthaginem atque Numautiam, ab eodem Seipione egse deletas; non commemorabo nuper ita vobis patribusque vestris esse visum, ut in uno C. Mario
spes imperii poneretur, ut idem cum Iugurtha, idem 25 cum Cimbris, idem cum Teutonis bellum administraret in ipso Cn. Pompeio, in quo novi constitui nihil vult Q. Catulus, quam multa sint nova Summa Q. Cistuli voluntate constituta recordamini. 2I. Quid tam novum quam adolescentulum priva Botum exercitum dissicili rei publicae tempore conmceres Confecit. Huic praeesse F Praefuit. Rem optime ductu guta gerere Z Gessit. Quid tam praeter consuetudinem quam homini peradolescenti, cujus aetas a senatori gradu longe abesset, imperium at 36que exercitum dari, Siciliam permitti atque Africam bellumque in ea provincia administranduit Fuit in his provinciis singulari innocentia, gravitate, vi tuten bellum in Ahica maximum confecit, victοrem
100쪽
si M. TULLII CICERONIS exercitum deportavit. Quid vero tam inauditum quam equitem Romanum triumphare ' At eam qu
que rem populus Romanu non modo vidit, sed omnium etiam studi visendam et concelebrandam pu-5 tavit. Quid tam inusitatum quam ut, cum duo CO sules clariAsimi fortissimique essent, eque Romanus ad bellum maximum formidolosissimumque pro Onsule mitteretur Missus est quo quidem tempore, eum esset non nem in senatu qui diceret, non opo Ioriere mitti hominem privatum pro consule L. Philippus dixisse dicitur, non se illum sua sententia proconsule, sed pro consulibus mittere. Tanta in eo rei publicae bene gerendae Spes constituebatur, ut duorum conSulum munusi unius adolescentis virtutii committeretur. Quid tam singulare quam ut ex senatus consulto legibus solutus consul ante fieret, quam ullum alium magistratum per leges capereliquisset Quid tam incredibile quam ut iterum
eques Romanus ex senatus consulto triumpharetr2 Quae in omnibus hominibus nova post hominum
memoriam constituta Sunt, ea tam multa non sunt
quam haec, quae in hoc uno homine videmus atque haec tot exempla tanta ac tam nova profecta Sunt in eundem hominem a Q. Catuli atque a ceterorum 25 ejusdem dignitatis amplissimorum hominum auctoritate.
22. Quare videant ne sit periniquum et non fere dum illorum auctoritatem de Cn. Pompeii dignitate vobi comprobatam semper esse, vestrum ab illis de 3 eodem homine judicium populique Romani auctorutatem improbari, praesertim cum jam Suo jure populus Romanus in hoo homine suam auctoritatem vel contra omnes, qui dissentiunt, pοSSi defendere, propterea quod isdem istis reclamantibus vos unum 85 illum ex omnibus delegistis, quem bello praedonum praeponeretis. Ηο si vos temere fecistis et rei pinblicae parum conSuluisti s recte isti Studia vestra suis consiliis regere conantur; sin autem o plus tum in re publica vidistis, vos eis repugnantibus per o