장음표시 사용
151쪽
PRO T. ANNIO MILONE ORATIO. 1 538. Utinam di immortales fecissent sace tua, patria, dixerim metu enim ne scelerate dicam in te quod pro Milone dicam pie, utinam P. Clodiusnοn modo viveret, sed etiam praetor, consul, dici
tor esset potius quam hoc spectaculum videremi et di immortales V fortem et a vobis, judices, O servandum virum Minime, minime,' inquit immo vero poenas ille debitas luerit nos subeamus, ei ita necesse est, non debitas. Hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur, aut, si forte Iopro patriar rumus vos animi monumenta retin bitis, corporis in Italia nullum sepulcrum esse patiemini L func sua quisquam sententia ex hac urbe expellet, quem omnes urbes expulsum a vobis ad se vocabunt terram illam beatam, quae hunc vi-I5rum exceperit, hanc ingratam, Si decerit, miseram,
si amiserit Sed finis sit; neque enim prae lacrimis jam loqui possum, et hic se lacrimis defendi vetat. Vos oro obtestorque, judices, ut in sententiis strendis, quod sentietis, id audeatis Vestram vidi 2otutem, justitiam, fidem, mihi credite, is maxime probabit, qui in judicibus legendis optimum et sapientissimum et fortissimum quemque elegit. io Cio.
152쪽
PRO REGE DEIOTARO AD . CAESI RE ORATIO.
I. uini omnibus causis gravioribus, C. CaeSar, initio dicendi commoveri soleam vehementiuS, quam videtur vel usus vel aetas mea postulare, tum in hac causa ita me multa perturbant, ut, quantum mea fides studii mihi adferat ad salutem regis Deiotari defendendam, tantum facultatis timor detrahat. Primum dico pro capite fortuniSque regis, quοd ipsum, etsi non iniquum est in tuo dumtaxat perbculo, tamen est ita inusitatum, regem reum capitis io ASe, ut ante hoc tempus non sit auditum deinde
eum regem, quem ornare antea cuncto cum senatu
Solebam pro perpetuis ejus in nostram rem publicam meritiS, nunc contra atrocissimum crimen cogori fendere. Accedit ut accusatorum alterius crudeli-IMtate, alterius indignitate conturber crudelem a tοrem, ne dicam sceleratum et impium, qui nepos avum in capitis discrimen adduxerit adolescentiaeque Suae terrorem intulerit ei, cujus senectutem tueri et togore debebat, commendationemque ine-2orentis aetatis ab impietate et scelere duxerit avi Servum corruptum praemiis ad accusandum domibnum impulerit, a legatorum pedibus abduxerit Fugitivi autem dominum accusantis et dominum absentem et dominum imicissimum nostrae rei 2 publicae cum os videbam, cum verba audiebam, non
153쪽
oRATIO PRO REGE DEIOTARO. 1 Ttam amictam regiam condicionem dolebam quam
de fortunis communibus extimeScebam Nam cum more majorum de Servo in dominum ne tormentis quidem quaeri liceat, in qua quaestione dolor elicere Verani vocem possit etiam ab invito exortus est ServuS qui, quem in eculeo appellare non poSSet,
2. Perturbat me, C. Caesar, etiam illud interdum, quod tamen cum te penitus recognovi, timere de- Sino re enim iniquum est, sed tua sapientia fit Ioaequissimum nam dicere apud eum de facinore,
eontra cujus vitam consilium facinoris inisse argu-Me, cum per Se ipsum conSidereS, grave est nemo
enim fere est qui sui periculi judex non sibi se
aequiorem quam re praebeat sed tua, C. Caesar, IS praestans Singularisque natura hunc mihi metum
minuit. Non enim tam time quid tu de rege Deiotaro, quam intelligo quid de te ceteros velis judieare. Moveor etiam loci ipsius insolentia, quod
tantam causam, quanta nulla umquam in discepta 2otione versata est, dic intra domesticos parietes, dico extra conventum et eam frequentiam, in qua oratorum studia niti solent in tuis oculis, in tuo Ore vultuque acquiesco, te unum intueor, ad te unum omnis mea spectat ratio quae mihi ad 25 spem obtinendae veritatis gravissima Sunt ad motum animi et ad omnem impetum dicendi contentionemque leviora hanc enim, C. Caesar, cauSam Si in foro dicerem eodem audiente et diSceptante te, quantam mihi alacritatem populi Romani concursus Boadferret Quis enim civis ei regi non faveret, cujus omnem aetatem in populi Romani bellis consumptam esse meminisAec Spectarem curiam, intuerer forum, caelum denique teAtarer ipsum. Sic cum Ut deorum, immortalium et populi Romani et senatus dbhene fiet in regem Deiotarum recordarer, nullo modo mihi deesse posset oratio. Quae quoniam anguStiora parietes faciunt actioque maximae causae debilitaturii eo tuum est, Cael aer, qui pro multis saepe dixisti,
154쪽
1M M. TULLII NIGERONIS quid mihi nunc animi sis, ad te ipsum referre, quo facilius cum aequitas tua tum audiendi diligentia
minuat hanc perturbationem meam. Sed ante quam de accusatione ipsa dico, de accu-5 satorum spe pauca dicam qui cum videantur nec ingenio nec usu atque exercitatione rerum valere, tamen ad hanc causam non sine aliqua spe et cogitatione venerunt.
3. Iratum te regi Deiotaro fuisse non erant nescit; Io affectum illum quibusdam incommodis et detrimentis propter offensionem animi tui meminerant teque cum huic iratum, tum sibi amicum SSe cognovin rant, eumque apud ipsum te de tu periculo die rent, fore putabant ut in exulcerato animo facile I fietum crimen insideret. Quamobrem hoc nos primum metu, Caesar, per fidem et constantiam et clementiam tuam libera, ne residere in te ullam partem iracundiae suspicemur. Per dexteram istam te oro,
quam regi Deiotaro hospes hospiti porrexisti, istam,2o inquam, dexteram non tam in bellis neque in pro liis quam in promissis et fide firmiorem. Tu illius
domum inire, tu vetus hospitium renovare voluisti; te ejus di penates acceperunt, te amicum et plac tum meiotari regis arae meique viderunt Cum 25 facile rari Caesar, tum semel exorari soles Nemo umquam te placavit inimicus, qui ullas resedisse in te simultatis reliquias Senserit. Quamquam cui sunt inauditae cum Deiotaro querelae tua, Numquam tu illum accusavisti ut hostem, sed ut amicum
3 ossici parum functum, quod propensior in Cn. Pompeii amicitiam fuisset quam in tuam: cui tamen ipsi rei veniam te daturum fuisse dicebas, si tantum auxilia Pompeio, vel si etiam filium misisset, ipse
aetatis excusatione usus esset Ita cum maximis 35 eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas itaque non solum in eum non animadvertisti, sed omni metu liberavisti, hospitem agnovisti, regem reliquisti. Neque enim ille odio tui progressus, sed errore communi lapsus est da
155쪽
PRO REGE DEIOTARO ORATIO. 1 srex, quem senatus hoc nomine saepe honorificentissimis decretis appellavisset, quique illum ordinem ab adolescentia gravissimum sanctissimumque duxi Set isdem rebus est perturbatus, homo longinquus
et alienigena, quibus nos in media re publica nati
. Cum audiret senatus consentientis auctoritate arma Sumpta, ConSulibus, praetoribus, tribunis plebis, nobis imperatoribus rem publicam defendendam datam, movebatur animo et vir huic imperio ami- Iocissimus de salute populi Romani extimescebat, in
qua etiam suam esse inclusam videbat in summo tamen timore quiescendum esse arbitrabatur. Maxume vero perturbatus est, ut audivit, consules ex It
lia profugisse omnesque consulares sic enim eius nuntiabatur , cunetum senatum, totam Italiam effingam talibus enim nuntiis et rumoribus patebat ad orientem via nec ulli veri subsequebantur. Nihil ille de condicionibus tuis, nihil de studio concordiae et pacis, nihil de conspiratione audiebat certorum 2o hominum contra dignitatem tuam. Quae cum itaeSSent, tamen uSque e Se tenuit, quoad a Cn. Pompeio ad eum legati litteraeque venerunt. IgnοSee, ignoSce, Caesar, si ejus viri auctoritati rex Dei
larus CBSSit, quem nos omnes secuti sumus; ad 25 quem cum di atque homines omnia ornamenta comgessissent, tum tu ipse plurima et maxima Neque enim, Si tuae re gestae ceterorum laudibus obscuriatatem attulerunt, idcirco Cn. Pompeii memoriam amisimus Quantum nomen illius fuerit, quantae oopes, quanta in omni genere bellorum gloria, quanti honores populi Romani, quanti Senatus, quanti tui, quis ignorat Tanto ille superiores vicerat gloria, quanto tu omnibus praestitisti; itaque Cn. Pompeii bella, victorias, triumphos, consulatus admirantes 35
numerabamus tuo enumerare non POSSUmus.
5 Ad eum igitur rex Deiotarus venit hoc misero fatalique bello, quem ante justis hostilibusque bellis
adjuverat, quocum erat non hospitio solum, verum
156쪽
15o M. TULLIL CICERONIS etiam familiaritate comunetus, et venit vel rogatus
ut amicuS, vel arcessitu ut Socius, vel evocatus ut
is, qui senatui parere didicisset postremo venit ut ad fugientem, non ut ad insequentem, id est ad 5 periculi, non ad victoriae societatem. Itaque Pha salico proelio facto a Pompeio discessit spem infinitam persequi noluit vel ossicio si quid debuerat, vel errori, si quid nescierat, satis factum esse duxit; domum se contulit, teque Alexandrinum bellum ge- Io rente utilitatibus tuis paruit. Ille exereitum Cn. Domitii, amplissimi viri, suis tectis et copiis su
tentavit ille Ephesum ad eum, quem tu ex tuis fidelissimum et probatissimum omnibus delegisti, pecuniam misit ille iterum, ille tertio uetionibus I factis pecuniam dedit, qua ad bellum uterere ille
corpus Suum periculo objecit, tecumque in aete contra Pharnacem fuit tuumque hostem esse duxit Suum. Quae quidem a te in eam partem aceepta Sunt, Caesar, ut eum ampliSSimo regis honore et 2 nomine aflaceris. Is igitur non modo a te periculo liberatus, sed etiam honore amplissimo ornatus, arguitur domi te suae interficere voluisse quod tu, nisi eum furi
Sissimum judieas, suspicari profecto non potes Ut 25 enim mittam cujus tanti sceleris fuerit in conspectu
deorum penatium necare hospitem, cujus tantae importunitatis omnium gentium atque omni memoriae clarissimum lumen exstinguere, cujus tantae ferocitatis victorem orbis terrarum non extimeSeere,
do cujus tam inhumani et ingrati animi, a quo recRPpellatus esset, in eo tyrannum inveniri ut haec omittam, cujus tanti furoris fuit, omne regeS, quorum multi erant finitimi, omnes liberos populos,
omnes SOCiOS, Omnem provincias, smnia denique 35 omnium arma contra se unum excitares Quonam ille modo cum regno, cum domo, eum Conjuge eum carissimo filio distractus esset, tanto celere non
modo perfecto, sed etiam cogitato 6. At, credo, haec homo inconsultus est temeris.
157쪽
PRO REGE DEIOTARO GRATIO. 151rius non videbat. Quis consideratior illo Quis tectior Z Quis prudentior ' Quamquam hoc loco
Deiotarum non tam ingenio et prudentia quam fide et religione vitae defendendum puto. Nota tibi est hominis probitas, C. Caesar, noti mores, nota con sStantia. Cui porro, qui modo populi Romani nomen audivit, Deiotari integritas, gravitas, virtus, fides non audita est y Quod igitur facinus nec in hominem imprudentem caderet propter metum praesentis exitii, nec in facinorosum, nisi esset idem Ioamentissimus, id vos et a viro optimo et ah homine minime stulto cogitatum esse confingiti. At quam non modo non credibiliter, sed ne suspiciose quidem l Cum, inquit, in castellum luctum venisses et domum regis, hospitis tui, devertisses, locus erat Ibquidam, in quo erant ea compoSita, quibus te rex munerari constituerat huc te e balneo, prius quam
accumbereS ducere volebat; erant enim armati, qui te interficerent, in eo ipso loco collocati. En crimen, n uuSa, cur regem fugitivus, dominum ser 2ovus accuset. Ego me hereules, Caesar, initio, cum
est ad me ista causa delata, Phidippum medicum,
Servum regium, qui cum legati missus esset, ab isto adolescente SA corruptum, hac Sum Suspicione percussuS: medicum indicem subornavit finget vi 25 delicet aliquod crimen veneni Etsi a veritate longe, tamen a consuetudine criminandi non multum res
abhorrebat. Quid ait medicus Z Nihil de veneno. At id fieri potuit primum occultius in potione, in cibo deinde etiam impunius fit, quod cum est Bofactum, negari potest. Si palam te interemisset,
omnium in Se gentium non solum diis, sed etiam arma convertiASel: Si veneno Jovis ille quidem hospitalis numen numquam celare potuisset, homines fori se celasset. Quod igitur ut conari 35 occultius et evicere cautius potuit, id tibi et modico callido et servo, ut putabat, fideli, non credidit de armis, de ferro, de insidiis celare tu noluitet Atquam festive crimen contexituri Tua te, inquit,
158쪽
152 M. TULLII CICERONIS eadem, quae Saepe fortuna Servavit negavisti tum te inspicere velle. et Quid postea An Deiotarus, re illo tempore non perfecta, continuo dimisit exercitum Z Nullus erat alius insidiandi locus I At eodem te, cum ceu visses, rediturum dixeras, itaque fecisti. Horam unam aut duas eodem loco armatos, ut collocati fuerant, retinere magnum fuit Cum in convivio comiter et jucunde fuisses, tum illuc isti, ut dixeras: Io quo in loco Deiotarum talem erga te cognoviSti, qualis rex Attalus in P. Africanum fuit, cui magnificentissima dona, ut Scriptum legimus, usque albumantiam misit ex Asia, quae Africanus inspe tante exercitu accepit; quod cum praesens Dei Ib tarus regio et animo et more fecisset, tu in cubicinium discessisti. Obsecro, Caesar, repete illius temporis memoriam, pone illum ante oculos diem, vultus hominum te intuentium atque admirantium'
c dare Num quae trepidatior Num qui tim2 multus Z Num quid nisi modeste, nisi quiete, nisi ex hominis gravissimi et sanctissimi disciplinis rQuid igitur causae excogitari potest cur te lautum
voluerit, cenatum noluerit occideres In poSterum, inquit, diem distulit, ut, cum in castellum Petum 2 ventum esset, ibi cogitata perficeret. Non video eausam mutandi loci, sed tamen acta res criminose eSt. Cum inquit, vomere post cenam te velle dimisses, in balneum te ducere coeperunt ibi enim erant insidiae. At te eadem tua fortuna servavit: Bo in cubiculo malle dixisti. Di te perduint, fugitive Ita non modo nequam et improbus, sed fatuus et amens es. Quid Z Ille signa aenea in insidiis posuerat, quae e balneo in cubiculum transferri non possent L Mabes crimina insidiarum: nihil enim 35 dixit amplius. orum, inquit, eram OBSCius. Quid tum Z Ita ille demens erat, ut eum, quem
conscium tanti sceleris haberet, a se dimitteret FRomam etiam mitteret, ubi et inimicissimum sciretosae nepotem suum et C. Caesarem, cui fecisset im
159쪽
PRO REGE DEIOTARO GRATIO. 163sidias, praesertim cum is unus esset qui posset de absente se indicares Et fratres meos, inquit, quod erant conscii, in vincula conjecit. Cum igitur eos vinciret, quos secum habebat, te solutum Romam mittebat, qui eadem scires, quae illos scire dicis et 8. Reliqua pars accusationis duplex fuit una,
regem semper in speculis fuisse, cum a te esset acim alieno altera exercitum eum contra te magnum comparasse. De exercitu dicam breviter, ut cetera.
Numquam eas copias rex Deiotarus habuit, quibus Io inferre bellum populo Romano posset, sed quibus fines suos ab excursionibus et latrociniis tueretur et imperatoribus nostris auxilia mitteret. Atque antea quidem majores copias alere poterat; nunc exiguas
vix tueri potest. At misit ad Caecilium nescio Isquem SP eoA, quo miAit, quod ire noluerunt, in vincula conjecit. Non quaero quam veri simile sit aut habuisse regem quos mitteret aut eοS, quos misiSSet, non paruisSe, aut qui dicto audientes in tanta re non fuissent, eos vinctos potius quam neca 2otos. Sed tamen cum ad Caecilium mittebat, utrum causam illam victam esse nesciebat an Caecilium
istum magnum hominem putabat Quem profecto is, qui optime nostros homines novit, vel quia non nosset vel si nosset, contemneret. Addit etiam 25 illud equites noti optimos misisse. Credo, CaeSar, nihil ad tuum equitatum, sed misit ex ei8, quo habuit, electos. Ait neget quem ex eo numero Servum
judicatum. Non arbitror, non audivi sed in eo, etiam si accidisset, culpam regis nullam fuisse arbi do
s. Alieno autem a te animo fuit quo modo Z Speravit, credo, difficiles tibi Alexandriae fore exitus propter regionis naturam et fluminis. At e tempore ipso pecuniam dedit, exercitum aluit, ei, quem 35 Asiae praefeceras, in nulla re defuit tibi victori non solum ad hospitium, sed ad periculum etiamat sue ad aciem praesto fuit. Secutum est bellum Africanum graves de te rumores, qui etiam furio-
160쪽
1M M. TULLII CICERONIS sum illum Caecilium excitaverunt. Quo tum rex animo fuit Qui auctionatus sit seseque Spoliare maluerit quam tibi pecuniam non subministrare. At eo inquit, tempore ipso Nicaeam Ephesumque mi 5 tebat qui rumores Africanos exciperent et celeriter ad se referrent itaque cum esset ei nuntiatum D mitium naufragi perisse, te in castello ircumge-deri, de Domitio dixit versum Graecum eadem Semtentia, qua sitiam nos habemus Latinum: Io Pereant amici, dum inimici una intdruidant. Quod ille, si esset tibi inimicissimus, numquam tamen dixisset ipse enim manSuetuS, verSu immanis Qui autem Domiti poterat esSe amicuS, qui tibi esset inimicus Tibi porro inimicus cur esset, Ita quo cum vel interfici belli lege potuisset, regem et se et filium suum constitutos esse meminisset rQuid deinde Furcifer quo progreditur 3 Ait hac
laetitia Deiotarum elatum vino se obruisse in convivioque nudum saltavisse Quae crux huic fugi-2 tivo potest satis supplicii adferre ' Deiotarum saltantem quisquam aut ebrium vidit umquam romnes in illo sunt rege virtutes, quod te, CaOSM, ignorare non arbitror, sed praecipu singularis et admiranda frugalitas: et si hoc verbo scio laudari 2b regem non solere frugi hominem dici non multum habet laudis in rege fortem, JuStum, Severum, gravem, magnanimum, largum, beneficum, liberalem, hae sunt regiae laudes, illa privata est Ut volet quiSque, accipiat: ego tamen frugalitatem, id est 3 modestiam et temperantiam, virtutem maximam judico. Haec in illo est ab ineunte aetate cum a cuncta Sia, cum a magistratibus legatisque nostris, tum ab equitibus Romanis, qui in Asia negotiati Sunt, perSpem et cognita Multis ille quidem gra-35 dibus ossiciorum erga rem publicam nostram ad hoc regium nomen ascendit; sed tamen quicquid a bellis
populi Romani vastabat, cum hominibus nostris consuetudines, amicitias, res rationesque jungebat, ut non solum tetrarches nobilis, sed etiam optimus