De libertate et praemotione secundum mentem D. Thomae

111쪽

0hiam oportet dicere quod Deus est causa Omnis aetionis rei naturalis Quapropter noster Dositor disputata concludens, nil Sic ergo Deus est causa actionis cujuslibet, in quantum dat Cirtutem agendi, et inquantum con8ervat eam, et inquantum resplicut actioni, et inquantum ejuS Virtute omnis alia virtus agit ἡ. Quibus ex Verbis Omnibu8 profecto in promptu est, S. Thomam Aquinatem, Dodiorem Angelicum, aperte putamque enuncinSSe, non modo Deum rebus creatis potentias

activas, seu sut i S ait) Virtutes agendi, dedisse, ea S-

gere, Seu applicare; quae quidem applicatio phisidamotio, Seu praemotio, con Suevit dici: ' Deus sest causa actionis in quantum dat virtutem agendi, in quantum ConSerVnt eam, et in quantum applicat actioni Post testimonium autem productum, articulum Thomas concludens, in quo inquirere propOSuerat, num DeuSin quolibet Operante Operetur, RSS0Vernt, propterenquod Deus est Sua Virtus, nc intuS in quaVi S re, ut eam tenenS in eSSe, reperitur, conSequi eX dictis, eum in omni operante immediate Operari: U Et cum conjunxerimus his quod Deus Sit sua virtu8, et quod sit infra rem quamlibet, non Sicut pars eSSentiae, Sed sicut tenens rem in eSSe, Sequetur quod ipSe in quolibus operante immediate, operetur, non eXCJUSR Operatione voluntatis et naturae

6 l. Antequam Vero alia Aquinatis festimonia in medium addussantur, quoniam quod produxi, de quaestion0 tertia de potentia Sumptum eSt, nonnulla Sdissicultates placet enucleare, quae do0trina, quam in quaestione eadem Thoma S proponit, profligantur. Imprimis autem illa in medio ponatur, qvn nuperrime

112쪽

ad Versarius quidam phisi eae motionis, hujus d00trinam

numquam Tliomam tradidisse, evincere connius est. IS enim asseVerus, nostrum DOdiorem notum primum, Seu potentiam, ab notu Seeundo, Seu Operatione, hiuud

distinguere, eumdemque nullibi dicero, istum a Deo huic jungi, Seu appligari. Quam ob causam cum Thomas dicit, Duum hominis voluntatem ad operationem movere, id sic esse intelligendum, ut inclinationem naturalem ad agendum Dous voluntati dedoris. Quod quidem quam absurdum sit, ac a Thomae mente alienum, eX ii8 quae dicta sunt jam potest intelligi; Aquinas enim in festimonio produeto eam distinctionem apertissimo enungiat: ' Dicitur una res esse causa adtionis alterius inquuntum movet eam. In quo non intelligitur collatio aut conservatio Oirtutis a tioue, Sed applicatio virtutis ad actionem Quibus verbis actum primum ab aetu sessundo eum distinguero; adverSariorumque interpretationem rejicientem, istum huic a Deo appli-0ari, aperte docere, eSi perspicuum. Praeterea distinctionem eamdem replicat, diffissultates exsolvens; cum aliud osse affirmat, inclinationem ad agendum, Seu virtutem naturalem, rebus in naturae institutione collatam, aliud id quod Deus facit, ut eam virtutem actui Secundo conjungat: ' Dissendum sinquit) quod virtus naturalis quae est rebus nuturalibus in sua institutione colluta, inest eis ut quaedam forma habens osse rufum et firmum in natura. Sed id quod a Deo sit in re nuturali, qu0 actualiter agat, est ut intentio Sola, habens esse quoddam incompletum, per modum quo colores Sunt in aero, of Virtus artis in instrumento artificis. ἡ62. Sud fortasse dixerit quispiam, de aliis potentiis naturalibus, non famon de voluntate Tliomam

113쪽

fuisse loquutum; ea enim eX re quam mRXimn Sequerentur incommoda. Et l' si ab externo agente adactum mOVetur Voluntas, eumdem emittere ea cogetur, quod quidem ejus libertatem convellere est perspicuum. 2' In Voluntate est suorum asstuum sita poteStnS, Seu en eSt Suarum operationum domina atque reginis, quod tamen non eSSet, Si en non eX Se, Sed

ab alio ad agendum determinaretur. 3' Deus diditur in manu donsilii sui hominem reliquisse, at qui esse potest homo in manu consilii sui, Si ad actus SuOS moVetura Deoi Itaque etsi ponatur, in quaestione gitata Thomam de aliis potentiis naturalibus loquutum fuisse, id tamen quod ad voluntatem Spectat, nequis admitti.Vorum istas difficultates in eadem quaestione Thomas exsolvit; ex quo satis leviter intelligi potest, non modo de aliis potentiis naturalibus, Verum etiam de ipsa voluntate eadem, eum in quaestione producta fuisse loquutum. Itaque primam difficultatem Thomas

profligat, a SSeVerando, Deum cnuSam ΘSSO, ut non cogentem, liberae Operationis nostrae: ' Dicendum

sed solum causa cogens: Sic nutem Deus non est causa operationis nostrue.,, Deinde Secundam eXSol Vens dicit, voluntatis dominium in suos actus Dei operationem non eXcludere, sed id Solummodo, quod en eX neces8itate moventur nil agendum, quo modo nuturn moVetur

quod tamen in voluntate, posita judicii inditar0ntia, fieri nequit, ut jam alibi probatum est Dicendum

quod voluntas dicitur habere dominium sui actus non per eXCJUSionem CRUSae primae, Sed quia prima cuia Sanon ita agit in voluntate ut eam de necessitate ad unum determinet, sicut determinat naturam; et ideo

114쪽

deforminatio assius relinquitur in possessa se rationis et Voluntatis. ἡ Tandem tertiam difficultatem enucleat,nSSerendo, Deum hominem in manu consilii sui reliqui880, propterea quod ejus voluntati sui actus potestatem dedit; ex quo sit eam, posita judicii indisserentia, nd Unum non esse deforminatam: quod quidem in aliis causis naturalibus confingere nequis, quod enim uno indisserenso judicio carent, idqirco ad unum ΠΛ-turali forma def0rminantur: μ Deus non dissitur hominem dereliquisse in manu consilii sui, quin in Voluntate Operetur; sed quia voluntati hominis dodit dominium sui assius, ut non esset obligata ad alteram partem contradictionis: quod quid0m dominium naturae non dedit, cum per suam formam sit deter

63. Quae quidem Thomae testimonia, atque alin, Supris producta, ef 0X quaestione fortia de potentia d0Sumpta , ita aperta Videntur, ut nemo, nisi veritati repugnare Velit, ejusdem Doctoris mentem hac de re in dubium revossa re queat. Qua propter non modo ThomiSine, Verum etiam vel adversarii phisicae motionis interdum fassi sunt, in eadem quaestione praemotioniS doctrinam Aquinatum fradidiss0: Bollarminus senim id reperte palamque enuncius, ut infra demonstrabitur: ofipSe Sua regius, quamquam Thomam eum opinionem alibi rofraglasso arbitratus est, in quaestione fumen quae producta est, eam diserto fra disso fatetur: μ V0rum est sinquis eximius auctor) D. Thomam quaeSt. 3. de ΡOf. n. i. addere fertium fmodum quo Deus caus/88e undis concurrit), nimirum virtutem instrumentalem fluentem, quam regi pit causa Sedunda a prima, ut agat tamquam instrumentum ejus; diserte enim hanc enu-

115쪽

- 111

merat tamquam distinctam ab applieatione et ab offi-0ientia, Seu conservatione ipsius causae Secundae et virtutis ejuS l). ἡ Quibus ex verbis omnibuS in promptu e St, cluriSSimum virum, quamvis in Thomae festimoniis eludendis Sagassissimum, negare non potui SSe, 8. Doctorem in quaestione quam adduXi, phiSicne motionis doetrinam aperte tradidisse. 61. Quae res cum ita se habeat, sequens difficultas quae a praemotionis adversariis nuperrimo Thomistis objecta est, nequis intelligi: Doetorem Angelicum phi-Sicae praemotionis doctrinam tradidisso nulli bi J0gitur; immo pluribus in logis is contrarium apertissime docuit. Ii vero qui phisidam motionem tuentur, HuSdem tantum illa verba possunt proferre: ' Deus est causa actionis cujuslibet, in quantum dat Virtutem agendi, et in quantum conservat eam, et in quantum applicat actioni, et in quantum ejus virtute omnis alia virtus agit; ἡ in quibus quidem, et maxime in illis ' applica factioni ἡ phisigae motionis do0frinam invenire sibi videntitur. Verum quamquam ista verba difficultatum aliquam praeSeferunt, qui tumen ab id eiS praeconceptis immunis est, facile perspicit, ex iisdem colligi non Ρ088e, D. Thomam phiSicam praemotionem tradidisse. Quod quidem ex eo facile evinci poteSt, quod praedeterminationis nomen ibidem is non uSurpavit, et quod alibi contrariam doctrinam perpetuo tradidit. His ducausis illud summopere deplorandum, nonnullos cntholicos, praesertim in Gallia, Thomae Operibus studentes, phisicae praemotionis doctrinam ediscere, et Thomismum atque Lanne8iuni8mum perperam permiScere.

116쪽

65. Vorum difficultas ista fassile profligatur, ad VerSuriorumque objosita diluuntur; si senim Galli, qui quidem D0i O. M. b0110fissio ad immortalia praecepta rudount Angelici Dossioris, ejusdem operibus StudenteS, phisicae motionis doctrinam, seu sus ab adversariis

dicitur) Bannesianismum, edi Scunt, non eSh qUnmo' brem lacrymae profunduntur, quum en ex re nullum Omnino Sequatur incommodum. Immo id apertissime demonstrare Videtur, aut Thomam Bannesii doctrinam tradidisse, aut Bannesium doctrinam Thomae; quum alterutrius operibus quispiam studere nequeat, quin utriusque dosstrinam ediscat. Iis autem eX rebus qune

hassienus disputatae sunt, jam fassile intelligi potest,

eos qui phi Sicam motionem tuentur, non iis Verbis solummodo inniti, quae in difficultato proposita esseruntur: idque eX consequentibus capitibus mugis constabit. De quaestione vero illa, an Thomas praedetermina fionis nomen usurparit, et an aliis in Operibus contrariam doctrinam sumpser tradidoris, nihil hic dicendum est; propterea quod ex iis quae infra dicentur, adversarios longe aberrare facile qui Sque perSpioiet. Tandem ex difficultato proposita nullo m0do Sequi Videtur, eX eo cogendum esse, Thomam phiSidam motionem numquam tradidisse, quod adversarius qui illam in medium profert, eam Aquinatis operibus Studendo non invenit; etenim quum eamdem rem de se Fuliensis affirmarit, illud praeolarum responsum a Doctissimo

Oneto re00pit: ' Ex his patet quanta fides adhibunda Sit Fuliensi, dum ait, se summa cum diligentia ofaffensione evolvisse omnia D. Thomae opera, et nul-

tibi phisidam praedetur inationum invenisse: incipit enim suum librum ab opusqulis D. Thomae, et tamen

117쪽

- 113

nequidem verbum habet de ausitoritate jam adducta. Certe aut summa fuit Hus negligentia in legendo D. Thomam, dum omisit illud quod Hiis oculis primitia S Occurrebat, aut quod Verisimilius est, nugioritatem istam dissimulavit, quia prorsus insolubilem

1) Disput. 6. De modo quo volunt. movet. R. 2. g 2.

0APUT XI. Aperitur mens Thomae aliis testimoniis.

66. Soeundum Aquinatis testimonium pro phisicae motionis doctrina producitur. - 67. Relata Thomast verba phisidae praemotioni testimonium dicere, vel Molina fassus est. - 68. Tertium Thomae testim0nium proponitur. - 69. Quae Thomas testimonia haetonus produeta sunt, ea praemotioniS doctrinam asserere, palam enundiat Bellarminus. - 70. Effertur quartum testimonium, quo Thomasphisicam motionem et moralem statuit; atque concur8um rejicit, quomodo ab adversariis admittitur. - 71. Conclusio hujus capitis.

66. Quae in superiore capite Sunt disputata, ea Thomae mentem de phi Sica praemotione, Seu applicatione potentiarum notiVarum ud Suas operationeS,sas aperte declarant; sed quoniam sui ibi dum diesum est) ab adversariis asseritur, ejusdem d00frinam in aliis operibus phisicae motioni isti perpetuo B dversari, ipseque doctissimus Sua regius quae in quaeStione de pOtentia a Thoma dicta sunt, alibi fuisse retractata

118쪽

autumaVit, in praesente qapite alia Husdem S. Doctori8 praeclara testimonia producuntur. Imprimi S Vero illud insigne primae partis, quaesti0ne I 05, a. 5, in quo is quaerit: ' Utrum Deus Operetur in Omni operante ἡ. Ad eam igitur quaestionem dirimendam, ThomaS primum didit sui in quaestione de potentia jam citata

dixerat) quo8dam posuisse, nullam virtutem creatam quidquam Operari, Sed solum Deum omnia immediate

efficere: quod quidem rejicit, ast impossibile declarat.

prima est musseria, Secunda sinis, tertia agen8, quarta forma. Earum prima causa, id est materin, non est asstionis principium, sed potita 8 Subjectum n0tionem, Seu notionis effectum, recipienS; Secunda causa, id e8t finis, primum e8t Operationi S prin0ipium, propterea quod finis ad agendum allicit, Seu moraliter moVet tertia causa, Sei licet a genS, e8t Secundum principium; et quarta demum, id e8t forma, tertium principium est. Iis rebus Statutis Sessundum i Sta tria principia, Deum in omnibus agentibus Operari, Aquina 8 aperte de diarat. Et imprimis Deus operatur ut sinis; quippe quin omne agenS propter bonum agit, nullaque reS bona dici potest, nisi secundum quod participat similitudinem quamdam summi boni; deinde Operatur ut

agenS, propterea quod nullum agen8 creatum potest agere, nisi a Deo moVentur; tandem Operatur ut forma, idquo duplici ratione, primum quin formΛS, Seu ΡΟ- sentius activas, rebus creatis dedit, eaSque con Servat 90Stea quod f0rmu8, 8eu virtute8, rerum applicat ad Uerati0nem, sicut artifer securim applicat ad scindendum

quae quidem applicatio id est quod a nostris phisi ea

motio, Seu praemotio, nuncupatur. Thomae testim0-

119쪽

Dium producatur: ' Dicendum quod Deum operari in quolibet operanto aliqui sic infellexerunt, quod nulla Virtus creata aliquid operaretur in rebus, Sed Solus

Deus omnia immedia se Opera retur . . . HOC RUtem ΘStimpOSSibile .... Considerandum est quod cum Sint CRUSRTUm quntuor genera; materia non est principium

actionis, sed se hab0t ut subjectum recipiens actionis effectum; finis vero os agens et forma so habent ut actionis principium . . . . Sis igitur secundum haec tria Deus in quolibet 0perante operatur. Primo quidem

Secundum rationem finis . . . Secundo considerandumost quod si sint multa agentia Ordinatu, Sempser Se cundum agens agit in virtute primi agentis. Nam primum assen8 movet Secundum ad agendum: et Segundum hoc omnia agunt in virtute ipsius Dei. . . . Tertio con- Siderandum est, quod Deus movet non Solum re8 ad sperandum, quu8i resplicundo formas et virtutes rerum ad operationem, sicut etiam artifer applicat securim ad scindendum qui tamen interdum formam securi non tribuit' sed etium dat formas creuturis agentibus, et eas tenet in esse si) ἡ.D0indo fortiam dissicultassem sexsolvens ait: ' Dicendum quod Deus non solum dat formas rebus, Sed etiam conSerVas eas in esSe, et applicat eu8 ad regendum, et ost finis omnium actionum, ut dictum est in Cors. articuli ἡ.67. In quo quidem praeolaro Thomae festimonio eXpendendo, quamvis apertiSSimo, pnulum tamen immorari placet. Ex eo itaque omnibuS in promptu e8t, Thomam tradidisse, non modo Deum causis Secundis potentias activas dedisse, easdemque conservare: ' Sed

l) 1. p. q. 105. R. 5.

120쪽

etiam dat formas creaturis agentibus, et ea S tenet in eSSe ἡ Verum etiam potentias easdem operationi jungere, Seu applicare: ' Applicando formas et virtutes rerum ad Operationem, Sicut etiam artifeX npplicat sessurim ad scindendum Praeterea eam applicationem ab Aquinate motionem dissi, ex illis verbis intelligitur: ' Deus mOVet . . . reS G ngendum, qUB Si applicando formas et Virtutes rerum ἡ eamdemque Vero motionem phisicam esse, non moralem, illud

artifissis exemplum demonstrat; ex quo profecto facile quisque intelligit, de objectiva motione hisi Thomam

non loqui. Itaque planum est, nostrum Dossiorem infestimonio pro dueto phisicae praemotionis doctrinam, quo modo ab ejusdem disgipulis nunc traditur, docui880; quippe quia Deum potentias activas condidisse,

ConServare ac operationi applica re aperti SSime enuncia Uit, earumdemque applicutionem motionem nunc u

pavit. Quae omnia ita sunt aperta, ut ne Molina quidem en ambigua habere potuerit; is senim fateri non dubitavit si): D. Thomam l. p. quaeSt. 105 n. 5.

docere, Deum duplici ratione Operari cum cauSi S Secundis, imprimis quia virtutem iliis tribuit ad operandum. . . . Deinde quia ita eus ud agendum movet, ut qu0dumm0d0 forma8 et 1 irtutes earum applicet ad operationem. QuamquΛm Veroseam doctrinam is rejicit, eamdem tamen eum a perte

Aquinati tribuere, tum ex verbis producti S, tum eX illis facile cogitur: ' Duo sunt quae mihi difficultatem pariunt circa doctrinam hunc D. Thomae. Primum e8t quod non videam quidnam sit motus ille et applicatio