De libertate et praemotione secundum mentem D. Thomae

81쪽

tione, judiciove Si opus est, jam est in infinitum abire, quod nequit admitti. Itaque dicere, quod voluntas in- folluetum movet, idqirco judistium esse liberum, nonost difficultatem profligare. R0spondeo difficultatem istam, quemadmodum praecedentem, nequivocatione laboraro. Imprimis nutem

illud falsum, deliberatione praestedente OpUS OSSO, Ut intellectum voluntas moveat, ad aliud in objosito sibi praetico rationis judicio propOSito conSiderandum, Seu ad rationes denuo ponderandas, ob quas judicium illud emisit; ad id enim satis superque est finis appetitio.

Si ponatur enim voluntatem finem eXpetere, eumque assequi velle mediis aptioribus, quum tunc appetitione ista jam ea sit in asstu, praestedente consilio, Seu deliberatione, planum est eamdem non indigere, ut ad aptius medium inquirendum intellessium permoVens. Quod quidem adversariorum nequivocationem nperiendo facilius percipi0fur. Itaque illud attentius qonsiderandum, diversum esse modum quo voluntas intellessium

impellit, et quo hic ab ista movetur si); jam enim

alibi di situm est, ab intellectu voluntatem mOVeri quun- tum ad actus specifidationem, ide8t quatenus hujus speciei objectum potiusquam altorius ille huic domon StranS, ad ejusdem Speciei actum ipsam determinat;

at vero a voluntate intellectus quantum ad exercitium moVetur, quatenUS en OmneS animae potentias, fum- quum causu efficiens, ad agendum impellit. Ita tuo si consideretur voluntas in primo illo genere Unia Sue moralis, id est quatenus ad aliquod peculiare bonum expetendum ab intellectu moraliter impellitur, practico

82쪽

rationis judissio, quo bonum istud ei demonstretur, enm-dem indigere, omnibus est perspicuum; sin autem in Secundo genere, id est quatenus jam in asstu finis appetitione, intellectum movet quantum ad exercitium, quod tunc ut potentia appetitiva quae ab Objessio ratione demonstrato moveri debeat, non agit, Sed ut 0aUSRefficiens, aliam potentiam impellens, id0irco practico rationis judicio planum est eam non indigere. 44. At opponos: Ex deliberatione fumquam eX proprio fonte oritur libertas, etesitio enim libera est ideo, quia deliberata: itaquo nulla libertas esse pote8t, Ubi nulla ponitur deliberatio. At vero actus electioni praeeuntes non ponuntur deliberati: igitur eos necessarios QSSe nemo negare poterit. Ruspondeo diffissultatem istam sine cauSn Vorum

notion0m libortatis judieii praetidi perturbare, qu0d quidem sui saepius dictum off) iduo liberum dicitur,

quod in voluntatis est potestate. Itaque actus eleetioni praeeuntes non ideo dissuntur liberi, quod doliborati Sunt, Sed quod voluntas arbitratu suo eosdem regit atque moderatur. Illud tamen falsum, ex deliberatione Solummodo libertatem oriri; nam sex judicii indisserentia sui in capite sequento latius dissetur) tamquam eX primo fonte ea defluit: qua ex re SimpleX quoqUB VO-litio finis libura sest, si objochum sub eadem indisserentia Sit propositum. Quod quidem ne aequivocationi locus pateat, paucis modo placet enucleare. Animadvertendum igitur, quatenus de voluntate Sermo eSt, aliud esse actum libere emittere, atque ad eumdem deliborate so habere. Ad primum namque SatiS QSt, quod cum dominio atque indisserentia, saltem in eXer-

83쪽

citio, Voluntas actum emittat. ita ut ad unum neque ex objecti meritis neque alia eX cauSn en neceSSario moventur. Ad Sedundum vero neceSse est, ut Voluntas

ex consilio et deliberatione rationis procedat, eX aliquo priori actu in alium se reducens. Ea de re est illud doctissimi soneti: ' in libere operetur svoluntas), 8us

sicit quod jus rectus reguletur per judicium indistferens; ut

Vero Se movent specialiter, necesse est ut illud judicium sit ex aliquo alio priori motu, quo intellectus applicetur ad consiliandum et judicandum si). ἡ Infra vero idem subdit: ' Quod voluntas se movent in ratione principii applicantis se ad operationem squod est mOVere Se quoad exercitium) non est disserentia actus liberi a necessario, sed actus liberi perfecti tendentis in media, ab re tu tibero tendente in finem: nam cum prior Supponat alium asstum voluntatis, Assilicet volitionem finis, bene potest intelligi quod voluntas ex intentione finis seipsam applicet ad ea quae sunt ad finem. ἡ QuibuS eX rebus absque negotio intelligitur, quid sibi velit, illud Thomae festimonium, quod quidem ab adversarii Snobis perperam Opponitur: ' Homo est dominus suorum actuum et Volendi, et non volendi propter deliberationem rationi S, quae pote8t flecti ad unam parvol ad aliam. Sed quod deliberet vel non deliberet, etsi hujusmodi etiam sit dominus, oportet quod hoe sit per deliberationem praecedentem 2). , Quibus Verbi Scerte non negat Aquina S, UODSilium, Seu deliberationem OSSe in manu VoluntatiS, quatenus scilicet finis

appetitione posita, intellestium ad aptiora media inquirenda ea impellen8, poteSt impulsione eadem ratio

84쪽

nis judicium quo modo sibi lubet, immutare; immo id illis verbis aperto innu0ro videtur: Quae deliberatio)potest flecti ad unum partem vel ad alium. Illud solum igitur affirmat Thomas, quempiam deliberate se ad deliberationem, non habere, nisi alia praesse dente deliberatione; qua quidem eX re, cum in infinitum ea procedere nequis, ad aliquod tandem principium a quo liberum arbitrium moventur, deveniendum eSSe, idem colligit. Itaqu0 nihil aliud 00 festimonio is vult, nisi Voluntatis dominium non esse supremum, Sed ulteri Sub ordinatum, quam ob causam post Verba Supra Producta mox subdit: ' Et cum hoc non procedat in infinitum, oportet quod finaliter deveniatur ad hoc quod liborum arbitrium hominis moventur ab aliquo eXteriori principio, quod est Supra mentem humnnum, Scilicet a Deo, unde mons hominis etiam sani non ita hab0s dominium sui adfus quin indigeat moveri a Deo; et multo magis liberum arbitrium hominis infirmi post peccatum, per quod impeditur a bono per corruptionem nuturae

45. Dices praeterea: Secundum doetrinam quae propOSi in eSt, numquam eX necessitate Voluntas eligit, quod ei judicio practico ab intellectu proponitur; dictum quippe fuit, earn dem judicium immutare SempersOSSe, quum nesse88itas Sequendi illud in eam ex poculiari bono ab intellectu demonstrato non eXistas, Sed ex ejus natura, quae in incognitum ferri nequit. Porro autem Bellai minum pluribus in logis contrariam doctrinum reperto tradidisse nemo negare poteris: ' Igitur sinquit doctissimus auctor) voluntus neceSSario eliget id, quod ultimum judicium practicum determinavit

85쪽

esse eligendum si) ἡ . Atque ibidom in probationibus ruptissat: ε Si eum ost judidium plane determinatum

nil unum, Voluntas possit aliud eligere, aut illud non eligere, nulla reddi poteris ratio, cur voluntas aliud non judicatum elegerit, qui illud jum judicatum non elegerit ἡ. Domum difficultates Oxsolvons uit: - Nequo hing Sequitur BOSSe Voluntatem non operari praesente Objecto proposit0 per ultimum judissium rationis, quin tunc non proponitur Objectum nisi sub una ratione; ac proinde non datur locus amplius optioni. , Quibus eX teStimoniis in promptu est, Bellarminum apertissime tradere, quod ultimo rationis judidio ab in follesstu voluntati proponitur, id eam eX necessitate eligere: quod tamen falsum probatum cum sit, libertatemque labefasstare,

clari Ssimus avsstor liberum hominis arbitrium convellere videtur. Verum quamquam Bellarminus palam enuncius VO-Juntntem non posse non eligere peculiare bonum, Sibi

ultimo rationis judissio propositum, hominis tamen libertutem eum non convellere, iis eX rebus quae in

locis citatis disputas, facil0 intelligitur. Tradit namque ibidem prassticum judicium, in voluntatis potestate eSSO, pr0pterea quod ab ea omnino pendet ut ultimum sit qua quidem eX re pronum est colligere ultimum judicium esse in ejusdem manu. Id vero eX iis qua se Septimo argumento satisfaciens is dicit, quisque p0festpercipere: ' Voluntas in eligendo libera est, non quod non deforminetur necessario a judicio ultimo et praetico rationis; sed quoniam istud ipsum judicium ultimum et practicum in potestate voluntatis est. Sciendum est

86쪽

enim, post cognitionem boni in universum mox existere in voluntate inclinationem aliquam in illud, non tamen plenam elesstionem: deinde Ουm proponuntur uratione Varia media, et ostenditur quid boni et quid mali sit in unoquoque, voluntatem inglinari modo in unam partem, modo in aliam; et in ejus potestate e880, ut sinat se moveri, vel resistat, non quidem Rotu positiVO, Sed negativo, non sinendo Videlisset Se moveri. Per hoc enim quod voluntas Sinit se moveri ab una ratione proposita, fit ut mens omissa alia inquisitione pergat et concludat judicium partissulare, ad quod continuo sequitur elositio. Itaque libertas voluntatis in eo proprie Sita esse videtur, quod propositis variis rationibuS non necessariis, sinat se moveri ab una et non

ab alia. Atqu0 hinc est quod Philosophus dicit, virtutes et vitia esse in nostra potestate, licet omneS Rppetant id quod bonum eis Videtur, quia unuSqHiSque Sibi quodammodo euusa est, ut hoc, aut illud sibi videatur. Ubi Philosophus ponit in nostra potestate virtutes, quia in nostra potestate Sunt bonae ele0tiones,BX quarum frequentatione generantur habitus: ipsas autem electiones ponit in nostra poteState, quia judicia, Seu Vi Siones, ad quas eleetiones Sequuntur, Sunt in 1108tra potestate si). ἡ Eo praeclaro tetimonio ei fraullum dubium planum fit, Bellarmini sententiam haside re, eo modo quo ab ipso proponitur, hominis libertat0m minime labefacture.

46. Denique opponos: Qua se de libertate practici judicii hactonus disputata sunt, ea sat aperte demonStrant illud necessario voluntatem reapse non Sequi en enim

87쪽

- 83

illud semper immutare potest, nullaque Vincitur negeS-sitate objectum appulendi eo judissio sibi propositum; atque practicum judidium ipsum apto ultimum dici nequit, nisi ea illud exeipiat. Itaque sine CRUSn Ρο-nitur quaeStio, num Voluntas praetissum rationis judicium eX nossessitate sequatur ' potius dicendum videtur, eam judicium istud non necessario, Sed libere Sequi, id est si, ut quando ei libuerit. ReSp0nde0, quae de praefici judicii libertato hactenuS dicta sunt, en non ostendere, voluntatem illud non Sequi eX necessitate, sed illud solummodo non Sequi eX necessitate absoluta et antecedente. Dictum quippe e8t, in voluntatis potestate esse, ut practi dum judicium permaneat vel non permaneat idem, et tumen eam judicium Semper Sequi esse nece8Se; quae quidem reS quamquam nessessitatem antecedentem et absolutam eXcludunt, non tamen consequentem et hypotheticam. Itaque duplex necessitas est distinguenda, antecedens, quae et absoluta dicitur, et con SequenS, quaeotiam dicitur hypotetissa: prima est qua voluntas judi-dicium con8equitur, quod in ejus poteStute non eSt, ut puta in amentibu8; altera Vero, quΛ VoluntRS Sequitur judicium, quod eadem ipsa Vult libere permanere. Porro nutem antecedentem necessitatem libertatem conVellere, en omnia evineunt, quae de practici judicii liburtato hadtenus dicta sunt; secundum Vero ei non ObeSSe, praeterquamquod in capite quinto aperte est demonstratum, praeterea ex eo facile potest intelligi, quod nece8sitas istaee ex ipsa defluit voluntato. Itaque cum his de robus sermo instituitur, ut omnis nequiVOssatio a moVentur, nequo voluntatem practicum rationis judicium ex necessitate non Sequi, neque i Stam

88쪽

hosi sequi ex necessitate, est dicendum; Sed potiuS proposita disti sitione adhibita, affirmandum est, Voluntntum judigium istud non sequi ex nessessitate ante dedente, seu absoluta, Sequi Vero eX neceSSitnte consequente,s0u hypothetica. Istam autem distinctionem non recentem e88e, viris doctis, tum philosophis, tum theologis, Sat c0mpertum est. Billuari, rerum theologistarum in primis peritus, Sibi illam proponens difficultassem ' Voluntas non sequitur necesSario judicium practicum, alioquin Doti maneret libera; ergo illo stante potest quod voluerit eligere ἡ, respondet: ' VOlunius non Sequitur nessessario judicium practicum, necessitate ab Soluta et a tessedente, conced0; necessitate hypothetida et conSequente, nego. EX SuppOSitione enim quod Voluntas libere velit permanere hoc judicium, quod mutare pote8t, negessitatur illud Sequi; Sed ista necessitas, cum ab ipsa voluntate descendat, non officit H us lib0r- fati. Undo faeta illa suppositione voluntas potest aliud eligere, in SenSu divi SO, non in SenSu compOSito, quin non potest simul stare judissium prassticum do meliori bono cum electione minoris si). ἡ Sine cnuSn Vero non instituitur disputatio do negessario neXu eleotionem inter et ultimum rationis judidium; non 80lum quia id est voluntatis naturam in Ve8tigare, quae appetitus

rationalis cum sit, intell00tus judidium sequi debet; Sed etiam, et multo magis, quia hac quaeStione maloeXSoluta, in grave di 80rimen addussi poterit hominis libertas, ut sex diffissultatibus in hoc eodem capite prOp08itis, jam facile quisque perSpicit.

89쪽

CAPUT VIII.

De causa externa Iibertatis creatae.

47. Externam causam libertatis, tum actualis tum potentialis, Deum esse, Thomae doetrina statuitur. - 48. Prima dissiduitas ex libertatis lasestono doducta, proponitur et enueleatur. - 49 In medium adducitur, profligaturque diffissultas altera. - 50. Evinditur Τhomae rationibus, contradictionem involvere, ex n00088itate moveri voluntatem, judicii indisseruntia pormanonis. - 51. Prima difficultas evolvitur. - 52. Proponitur et enodatur diffistultas altera.

47. Quae ad liberum arbitrium spectant paucis jam delibavimus, Sed antequam ad quaestionem plii sicae praemotionis dirimendam animum adjiciamus, eXterna libertatis causa est investiganda. Libertus enim non est enS a se, Sed ab alio; quapropter Deus ejusdem cauSn utque conditor, quemadmodum cujuslibet r0i, necessario est dicendus. Duo Vero in hoo capite proponentur, Statuenturque invingibiliter, Thomae doctrina; primo sui jam innui) libertatis non modo potentialis verum etiam asstualis Deum esse causam; deinde ne eam ob rem periolitari liberta8 ipsa Videatur, contradictionem involvere, Voluntatem n Deo eX necessitate moveri ad agendum, indisserentia judieii rationis permanente. Imprimis autem Deum libertatis causam sessu facili ratiossinatione, o Thoma derivata, potest

90쪽

suaderi. Etenim libertas cum potentialis tum actualis est modus atque perfectio spiritualis substantiae ejusdemque Operationum; quod quidem cum perspicuum Sit, probatione non eget; porro autem Deus causa est totius ensis, id est tum entis, tum Omnium modorum eju8; quod

enim is causa est Summe efficaX, causaque efficacissima effectum non modo quantum ad Substantiam, Verum etiam quantum ad Omnes ejusdem modos attingit, idcirco ens ejusque modos eum attingere est necesse. Itaque quoniam libertas non modo potentialis verum etiam actualis est modus et perfectio entis, Deus ejusdem causa est dicendus. Ea de re est illud praeclarum Aquinatis: μ Cum aliqua causa efficax fuerit ad agen

dum id quod fit, sed etiam sequndum modum se di vel essendi: ex debilitate enim virtutis activae in semine contingit quod filius nasgitur dissimilis patri in aceidentibu S, quae pertinent ad modum essendi. Cum igitur voluntas divina sit efficacissima, non Solum Sequitur quod fiant ea quae Deus vult fieri, sed et quod eo modo fiant, quo Deus ea fieri vult. Vult autem quaedam fieri Deus neceSSurio, quaedam contingenter l). ἡ Quibus Verbis perspicuum eSt, eX di Vina Voluntate, tamquam eX causa effieacissima, hominis libertatem Thomam deducere. Eum vero doctrinam saepissime is replicat, sed ne hac in re nimius sim, aliud solummodo festimonium de medio sumam: ' Dicendum quod voluntas divina non Solum se extendit, ut aliquid fiat per rem quam movet, sed ut etiam eo modo fiat quo congruit na