De libertate et praemotione secundum mentem D. Thomae

151쪽

Ιgitur ut quaevi S causa secunda e statu potentiae ad notum pertranSire queat, omnino opus est, ut phiSicam Dei motionem intrinsecus restipiat, qua principium Operativum in actu Seeundo officiatur. Quam quidem Obrem Aquinas de asstu posscati loquens, eumque dupliciter considerari posse, quatenuS est en8, et quatenuSeSt nctio, RSSeren S, utroque modo eum n Deo eSSO palam enunciat. Dicit numquo a Deo esse, quatenUS HSt en S, quod unumquodque ens a primo ense deri-Vatur; itemque quatenuS actio est, propterea quod nulla actio profissisci potest ab eo qui est in potentia, sed ab aliquo existonso in asitu eam defluere est necesse: ' Omnis autem actio causatur ab aliquo eXi- Stente in nutu, quia nihil agit nisi sequndum quod est actu. Omne nutem ens actu reducitur in primum notum, Scilicet Deum, sicut in causam, qui est per Sunm OS' Sentiam actus. Unde relinquitur quod Deus sit cau8a omnis asstionis tu quantum e8t actio si). 84. Sed magis otiam ea veritas eX quintis probR-tione constabit, quae ex eo duditur, quod omneS res

creata se Dei instrumenta sunt; quod quidem Thomas Suesi 8Sime cum replicet, ut ex ejus testimoniis jam productis potost intelligi, illud solummodo ejusdem in medium profertur Sub Deo autem, qui est primu8 intellectus et volens, Ordinantur Omnes intellectus et voluntates, Sicut instrumenta Sub principali agente ,, 2).

Qua veritate constituta , Sequens syllogismus eX dia loeticae praeceptis conficitur: Instrumenta non agunt, nisi a principali agente ad opus phisice moveantur

at Vero omnes causae secundae Dei instrumenta sunt; l) 1. 2. q. 79. a. 2. - 2) III. Cont. Gent. c. 147.

152쪽

quapropter Onia Sue Secundae non agunt, nisi a Deophi Sice moveantur, applicenturque ad agendum. Eam ob causam noster Doctor, ut alibi dictum est l), aperte palamque enuncias Quod Deus movet res nil operandum, qua Si applicando formas et virtutes rorum ad Operationem, sicut etiam artifex applicus Securim ad Scindendum. ἡ Quae quidem Verba, praemotionem

85. Est tamen pessuliaris ratio, quae quidem quinto loco proponitur, quaeque necesSitatem phisicae motioni S praecipue quantum ad causas liberas statuit. Ex earum autem indisserentia dorivatur; indisserens enim atque deferminatum inter se opponuntur, quemn imo dum album et nigrum; nam indifforens indoterminatum est. Ex quo citra dubium fit, u causa indisserente, Seu in determinatu, nullam determinatam actionem defluere

9088e, niSi ipsa ab aliquo jam determinato, id est qui Sit in actu, ad 0am semiffundam impellatur. Qua dero Thomas ait: ' Quod auf0m indisserentur se habet

ad multu, non Inngis unum eorum operatur quam aliud: unde a confingente ad utrumque non Sequitur

aliquis essectus, nisi per aliquid quod determinetur ad unum 2). ἡ His rebus asscedit, id quod est indisserens, eSSe in potentia; cumque nihil agere queat, nisi ut

est in aesu, seu nisi officiatur principium in actu secundo operati Viam, ut jam eSt probatum; planum eSt, causam indisserentem agere non poSSe, ni Si ab aliquo, qui sit in actu, ad Operationem determinetur. Jam vero Voluntatem creatum tum nil agendum et non agendum, tum ad agendum hoc aut illud, indiflarentum

153쪽

BSSe, Rmbigere nemo potest: quapropter eamdem Dolimpulsione, Seu determinatione, indigere, ut adsum determinatum edat, est perspicuum. Eum ob rem discrimen indicans Thomas, quod hac de re est Voluntatem divinam infer et humanam, asserit, i Stum ubSque

Ope ulterius causa e Se determin nre, hunc Vero, quod contingens est, ab alia causa eXferna determinandam esse, ut assium emittat: ' Cnu Sa quae est eX Se contingens inquit) oportet ut determinetur ab aliquo OX-turiori ad se etiam; sed voluntas divina quae eX Senecessitatem habet, deformiunt seipsam ad volitum, ad quod habui habitudinem non nece8Sariam si). , Nec illud quispiam objicere potest, ut Volunta S ad primam

finis appositionem determinetur Satis Superque eSSe en vero posita alia motione eamdem non egere, Ut gonsequentes adfus emittat. Etenim praeterquam quod rationibus omnibus hactenus propositis, id falsum evincitur, praeferen apertissime id est contra Thomae doctrinam, qui omne8 Voluntatis operationes ad Deum referenda S eSSe B SSeVernt, propterea quod ipSe earumdem est causa. Praeclarum Aquinatis festimonium

producatur: ' Oportet Omne multiforme, et mutabile, os deficere potens, reduci sicut in principium in aliquod uniforme, et immutabile, et deficere non Valens. Omnia quae in nobis Sunt, inveniuntur esse multiplissin, Vn-riabilia ut dolasstibilia. Patet enim quod electiones nostrae multiplicitatem habent, cum in diversis et a divorsis divorsa eligantur. Mutabiles etiam sunt, tum propter animi levitatem, qui non est firmatus in fino ultimo, tum etiam propter mutationem rerum, quae

l) 1. p. q. 19. R. 3. ad 5.

154쪽

nos eXtra circumstant. Quod autem delactibiles sint, hominum peccata testantur. Divina autem Voluntas uniformis est, quin unum volendo omnia alia vult; et immutabilis, et indefieiens est, ut ostensum est. Oportet ergo omnium Coluntatum et electionum motus in divinum voluntatum reduci, non autem in aliquam alium enuSnm, quia Solus Deus nostrarum Ooluntatum et electionum cau8a est si). ἡ Quae quidem aperta cum Sint, eXplana tione

non egent.

86. Itaque septima tandem ratio proponitur, eX BOdueta, quod penes Deum potestas est atque domina fusomnium Operationum Voluntatis nostrae; nam ut D. A u-gustinus ait: ' Quis ham impie desipias, ut dicat, Deum malas hominum Voluntates, quas Voluerit, quisndo VO-luerit, ubi Voluerit, in bonum non p0880 converteret 2)ἡ Proponitur Vero ratio ista sequente ratiostinatione, Deus perlaetum habet dominium atque supremum in voluntatem nOStrum, quemadmodum in alias res creΛ-faS: quod quidem planum est, ab ad Versariisque certe probatur. Jam Vero neque simultaneo influXu, neque morali motione, dominium istud potest explanari. Etenim quod ad primum spectat, eo Deus cum cauSn Crentnagit, Sed de eadem non disponit; propterea quod eam ud Operationem non applissat, quod certe persegii dominii rationem excludit. Re vera d0minium dicitur, fassultas utendi re tamquam Sun ad Omnes USus a lege non prohibitos; at vero re aliqua uti, idem esse ac eum ad Operationem applicare, Thomas aperte asserit: ' Respondeo dissendum quod usus rei alicujus importat applicationem rei illius ad aliquam Operationem, unde

155쪽

et operatio ad quam applicamus rem aliquam, dicitur usu S HuS, Sicut equitare eSt usus equi, et percutere est usus baculi si). ἡ EX quo professio fit, Simultaneo influxu, quod Voluntatem non tangit, Supremum Dei dominium in eamdem stare non posse. Quod quidem de morali quoque motione esse dicendum, eX eo facile potest intelligi, quod ea Deus tantum moraliter Voluntatem ad agendum applicat, id est eam consilio, Suasionibus allicit, non tamen phisice impellit: quam ob rem quamquam dominium morale, id est politissum os

civilo effieis, non tamen absolutum et Supremum, Ut Deo conVenit, non eX subOrdinatione morali, sed extinturn cnusne Crentne. Itaque planum eSt, ut Supremum Dei dominium stet in Voluntatem nOStrum, en ipsum uti, id est, secundum Thomae doctrinam, eum ad operationem applissure, Seu phiSice moVere, OSSedicendum. Qua eX re atque eX rationibuS Suprn propositis, aliisque Thomae testimoniis in praessedentibus capitibus prolatis, facili negotio quisque intelligore

poteSt, non modo nostrum Doctorem phisicae praemotionis doctrinam clare tradidiSSe, Verum etiam eum

tradidisse sapientissimo: ita ut qui veritati obsistero

non Vult, eamdem probΛre, tuerique cogntur.

156쪽

CAPUT XV. Nonnulla o di incultatos

87. Praeeipuum producitur Thomae testimonium, quod phisidae pra0motionis adversarii Thomistis opponunt. - 88. Imprimis quaedam praenotantur. - 89. Deinde testimonium produetum enueleatur, et diis euitas oxsolvitur. - 90. Aquinatis testimonium alterum pro-p0nitur, atque id quod ex so colligendum adversarii arbitrantur. --91. Testimonium in medium adduetum exalanatur, et objueta diluuntur. - 92. Adver8ariorum instantia ex pra0cedente testimonio derivata. - 93. Respondetur primum, fundamentum adverSariorum severtendo. - 94. Deinde difficultas ipsa directe profligatur.

ST. Nonnulla extant testimo in nostri Doetoris, quae prima fronte doctrinae plai Sicae praemotionis refragari Videntur, re Vera tumen non modo eidem non repUgnant, Verum etiam eam asserunt utque statuunt

quam ob rem aliis prodii sitis de quibus nulla est disg0ptatio, heic ista paussis eXplanare, est ne deSSe. Quod quidem nullius esse laboris fassile quisque intelligit, quum eadem a praemotionis adversariis millies Obj00ta, millies quoque fuerint diluta. Et certe si Aquinas tam aperte sui ex haetenus dictis est perspicuum) phisicam

praemotionem asseruit, eidem repugnantiu Saepe eum protuliSSe, ut adversarii asseverant, res ejusmodi eSt

ut nulla fidus sei possit adjungi; nisi fort0 Dossiorem

157쪽

Angelissum saepissimo in suis operibus pugnantia loqui, qui8piam velit a Sserere. At ne tempus perpera m terntur, testimonia ab adversariis Opposita eXpenduntur. Imprimis voro illud in medium adducatur, quo iidem maXime utuntur; et quod eam ob causam paulo latius eXponere est Dedesse. Itaque Thomas sibi illam difficultatem proponens Deus non est causa nisi bonorum Si ergo a solo Deo Voluntas hominis moveretur, numquam mOVeretur ad malum; ἡ eamdem illis famosis verbis profligat: μ Deus moves voluntatem hominis, Sigus universalis motor, ad univerSale objectum voluntatis, quod est bonum: et Sine hac universali motione homo non posset aliquid velle; sed homo per rationem determinas se ad volendum hoc volillud, quod est vero bonum vel apparens bonum. Sed tamen interdum spodi aliter Deus movet aliquos ad aliquid determinato volundum, quod eSt bonum, Sicut in his quos movet per gratiam, ut infra dicetur si). ἡ Quibus ex verbis adversarii colligi posse arbitrantur, Aquinatis dosstrinam phisissae praemotioni repugnRre. Etenim phisida motio, inquiunt, in eo Sita eSt, quod

Deus non modo ad universale bonum, Verum etiam

ad peculiaria bona, quae media sunt ad illud obtinendum, hominis Voluntatem permovent, Seu defer- minet; quae quidem motio, Seu determina fio, Voluntatis ipsius operationem saltem natura praegellus. At Vero secundum productum Thomae festimonium, nonnullis casibus exceptis, in quibus Deus impellit specialiter ad aliquid determinute volendum, sicut in iis quos m0vet per strulium, quod ad pessuliaria bona attinet,

158쪽

hominis Voluntas u nemine movetur, seu determinatur ait senim Thomas: ' Sed homo per rationem deferminat se ad volendum ho0 vel illud, quod est vero bonum, Vel appΛΓenS bonum. , Itaque planum HSt, phisicam praemotionem, quae non modo ad assius bonos ordinis supernaturalis, aut ad bonum univerSule, nossessaria dicitur, Verum etium ad Omnes a CtUS Ordinis naturalis, si Ve bonos Sive malos, et quantum ad quaevis peculiaria bona, ob rationem cauSne primae, quae a Deo tolli nequit, et ob indifferentiam voluntatis creatae, rejici a saneto Thoma. Et ha00 quidem adversariorum difficultas. 88. Antequam Vero ea dissolvatur, illud infenso animo ponderandum, aliud eSSe Voluntatem agere, Seuasitum edere, aliud eam Se moVere ngere namque entotius dissitur, quoties volitionis actum omittis, non dicitur Vero apte Se moVere, niSi cum eX nctu praestedente transit ad consequentem, ut puta cum eX finis volitione, se applicat ad appetenda media, quibus eum ipsa CODSequatur. Qun quidem eX re Sequitur, J'. in primusnis appetitione, ut cum quis primo rationis instantiso ad Deum convertit, Voluntatem, quamquam ngas, Seu actum emittat, proprie tamen non Se moVere etenim quantum ad Volitionem istam solummodo inpotentia ea eSt, quum nullum notum praeceSSiSSe ponatur, nihilque mOVeat, nisi sequndum quod est in actu. Sequitur 2'. finis appetitione posita, Voluntatem ad peculiaria bona quae ad eum obtinendum perdu-dunt, pOSSe Se moVere; ea enim appetitione p08ita, voluntas in actu cum Sit, eX eo ad alium actum potest transire; quod apte dicitur Se movere, ut supra digium est. Sequitur 3'. cum novus finis intenditur, quandO-

159쪽

- 155que Voluntatem Se mOVere, ut cum eX aliquo praede- dento actu, formaliter aut virtualiter permanente, nil alium Se appligat; quandoque Vero non SΘ moVere, Sed potiuS moveri a Deo, ut puta cum pessentor gratin Ope'runte subito movetur ad poenitentiam, de qua numquam cogitaVit. Itaque apte congruenterque loqui si Voli1-mUS, dicendum est, in prima volitione finis, seu boni UniverSulis, Voluntatem non Se movere, Sed a Deo m0Veri; quod Spectat ad media, Seu peculiaria bona, eum Se m ere, id est ab actu praecedente Se applicare ad consequentem; quod tamen non excludit, qui nn Deo en moveatur, a quo sus Tliomas inquit) habet

hoc ipsum quod seipsam movent. Tandem cum D OV uS finis intenditur, quandoque eum SQ moVere, qUnndo que non Se moVere; propterea quod ut nullus actus

istius novi finis appetitionem praecedat, poteSt contingere. En autem Omnia a Thoma, in ipsa eadem quaeStione nona, quae objicitur, et alibi passim, derivata sunt: sed ad propositam diffissulta tem Veniamus. 89. Atque ut dilucido ea solvatur, difficultas quam sibi proponit Thomas, atque testimonium, quo eum i Sprofligat, quodque ab adversariis Τnomi Stis opponitur, ordinatim eXplanentur. Itaque Thomas ait: ' Deus non est causa nisi bonorum. Si ergo a 80 o Deo Voluntas

In qua diffissultate illa praecipue Verba, α 80lo De0

sunt notanda; ea enim aperte demonstrant, in eo potissimum, Sessundum Aquinatis mentem, Si tum e8Sedifficultatis nodum, quod sola Dei operatio malum effectum edere nequit. Quam ob rem difficultatum

exsolvens, Thomas dicit, quandoque a Solo Deo VO-luntatem moVeri, atque proinde eam non peccare, ut

160쪽

addidit in prima finis volitione, saltsem in primo instanti initiativo, ut a junt, aut in volitione boni universalis. Quod quidem illa vorba adsignificant Deus

movos voluntatem hominis ad univorsalo objectum voluntatis, quod eSt bonum. , Postea Vero Subdit, quandoque u SOlo Deo Voluntatem non m OVeri, Sed sub divina motione eam Se mox ere, et determinare idque in appetitione mediorum, seu pessuliarium bonorum, quae finem obtinendum reSpissiunt, contingere. Ham quidem ob rem in eorum appetitione Voluntatem sOSSe peccare, nemo est qui non videat; nam quamquam a Deo ea moVetur, quia tumen ea quoque

se movet, idcirgo in ejus Operatione deformitas quaedam poteSt reperiri; quemadmodum reperiri potest in operatione pueri Scribentis, cujus manus n Seribu mo- Ventur. Atque id professio signi fidant illa v0rba ' Sud homo per rationem determinat se ad volendum lioqv0l illud, quod est vere bonum, Vel nΡΡnr0US bonum. iTandem Aquitias asseris, in novi finis appetitione interdum eontingere, ut Voluntas a Solo Deo mOVentur, ut cum gratia operante peceator ad poenitentiam Subito impollitur: atque fune voluntatem peconre non Ρ0SSe, Saltem in primo instanto initiativo, ut supra de prima motione ab bonum universale dictum est,

Omnibus ost perspicuum Sed tamen interdum sinquit)spessi alitur sid est motione quae Suppleat notum praecedentem) Deus movet aliquos ad aliquid detuminatuvolendum, quod est bonum, Sicut in his quos movet per

gratiam, ut infra dissetur. ἡ Quae poStremn Verbu Bffensius consideranda Sunt; en enim a perti SSime OStendunt, praesentis testimonii eXplanationem omnino esse Sedundum mentem nostri Doetoris. Re vora infra do