De libertate et praemotione secundum mentem D. Thomae

161쪽

gratia loquens, is discrimen statuit, inter divinam

Operationem, a qua Voluntas mOVetur et non moVet, atque Operationem eamdem, a qua moVetur VoluntRS, quae etiam movet Operatio enim alicujus essessius non attribuitur mobili, sed moventi. In illo ergo e fectu, in quo mens nostru e8t mota et non moVenS,SOJUS autem DeuS movens, operatio Deo attribuitur et secundum h00 dicitur gratia operans. In illo autem essectu, in quo mens nostru et movet et movetur, Operatio non solum attribuitur Deo, sed etiam animae,

et secundum ho0 dieitur gratia cooperan S si). ἡ Quo ex fustimonio satis lovitor infulligi potest, Thomistas opinione non falli, cum Dei motionem ad bonum universale, de qua in Thomae verbis quae objiciuntur,

eum motionem intelligunt, a qua mOVetur Volunta S, quae Se non movet; motionem autem nil pessuliaria bona , eam es Se dicunt, a qua moVetur Voluntd S, quae Se moVef. Itaque ad Versariorum error in eo positus

est, quod illud Husdem Aquinatis intelligore nolunt

Moveri em se non repuyn in ei qu0d movetur ab alio. Cae- forum quidquid sit de isto homae festimonio, quod unicum eqs in Omnibus ejus operibus, quod hac de re quandum Obscuritatem praeserarat, illud in dubium vocari nequis, non modo nil bonum UniverSule, Verum etiam ad quaslibos peculiaria bona Deum phisisse voluntatem movere, Angelicum Dodiorem B perti Ssime a SSOVerasse s 2). Praeterea praeolara fe8timonia, eX eodem deprompta, atque hactenus producta, phisi eam Dei motionem generatim RSSerere, utque egregie Stabilire, nemo negare p0f08t: quapropter etSi fe8timonium quod oppo

162쪽

nitur, in duas sententias derivari posse ponatur, in laevam tamen partem ab adversariis illud detorqueri 08s perspicuum; propterea quod ita ab iisdem exponitur, ut constanti Thomae doctrinae repugnet. Sed de prima difficultasse satis superque dictum est. 90. Dei neeps Secunda proponatur, quae quidem Iann cum praessedente nuperrime ab adversariis phi-Sicae praemotionis Thomissis objecta, in illo Tliomao fustimonio connititur: ' Ad providontiam divinam non

pertinet naturas rerum corrumpere, Sed SerVnre. Unde Omnin movet sequndum eorum conditionem; ita quod eX causis neceSSuriis per motionem divinam sequuntur effectus necessarii, eX causis autem contingentibus

Sequuntur effectus contingentes. Quia igitur voluntas est asstivum principium non determinatum ad unum, sud in distorsentur so habens ad multa; sio Deus ipsam

mOVet, quod non eX necessitate ad unum determinos, sod romanos motus ejus confingens et non neceSSnri IIS,

nisi in his ad quae naturaliter movetur. si) ἡ ΕX quo

insigni festimonio adversarii certo nimis curiosa ratiocinatione cogere adnituntur, Thomam Aquinatem voluntatis determinationem ad unum r ossisso. Etenim illa Verbis, sic Deu8 U8um movet, quod non eae ne essitate ad unum determinet, nihil aliud significare n8Serunt, nisi, Deum Voluntatem movere, sed ad unum non deferminare; propterea quod inquiunt) ea Verba eae nece88itate, ad unum, eumdem rem adsignificat, atque Tho-mnS Ob quamdam copiam loquendi, utrumque dicundi modum adhibuit, seu ut melius quid sit non movere eX necessitate is explanaret, addidit etiam red unum,

l) l. 2. q. 10. R. 4.

163쪽

- 159

dicen S, non eX necessitate ad unum determinat. Itaque Secundum B dversariorum uXplanationem, Τhomas in producto testimonio phisicam praemotionem, Seu determinationem, rejessit.

9 l. Vorum difficultati isti facile satis fit, dicendo,

D. Thomam non negasse, Deum voluntatem ad unum determinare, Sed negasse, Deum voluntatem ad unumeX necessitate determinare: quod quidem qui non intelligit spareant adversarii) vix nomen philosophi meretur. Etenim vel communi sensu facili negotio quisque percipit, quemadmodum cum dico, Ca jum non

Velogiter currere, me non dicere, Cnjum non currere, ut dicere, eum currere, Sed non Velociter; ita cum Thomas digit, Deum voluntatem ex necessitato ad Unum non determinare, eum non dicere, nullo modo ad unum determinare, ut determinare quidem, Sed non eX necessitate. Neque certe Thomas aliam doctrinam fradidisso potest dici; is enim ait, ut in capite praecedento dictum est: ' si contingento ad utrumque non Sequitur aliquis effectus, nisi per aliquid per quod

ad unum determinetur. ἡ Quam ob rem quum in ipSO testimonio quod opponitur, voluntatem eSSe nctivum principium indisserenter se habens ad multu, aperti S-Sime 98Severes, luce clarius est, Segundum ejus doctrinam, Voluntatem eumdem ab aliquo ad unum esse determinandam, ut agere queat. Ex quibus quidem Omnibus in promptu est, non modo productum Thomao festimonium phisicae praemotioni non repugnare, Verum etiam eum RSSerere, egregie Stabilire, ab eaque Vim adVerSariorum propul Sare; quippe quin modum eamdem atque libertatem componendi enuncias apertissime: ' Omnia movet secundum eorum conditionem

164쪽

ita quod eX causis necessariis per motionem divinam Sequantur esseCtUS neceSSarii, eX cnti SiS autem contingentibus sequuntur essectu S contingente8 si). ἡ 92. Sud instant adversarii: N000ssitas nihil est aliud, nisi determinatio ad unum; quossiron Ρrnecedenso Thomae festimonio SequenS argumentum confici potest. DeuS unam quamque rem mOVet Secundum ejus conditionem; sed peculiaris voluntatis conditio est, ut non sit determinata ad unum; ergo Omnino ΘSt neceSSO, Deum eam Sic movere, ut ad unum non determinet. Ad istam argumentationem firmandam, illud Aquinatis praeolarum nuper ab adversariis est prodiadium: U Deus operatur in omnibus, ita tamen quod in unoquoque Secundum ejus conditionem. Unde in rebus naturalibuS Operatur sicut ministrans virtutem agendi, of Siquideterminans naturam ad salem asstion0m; in libero

autem arbitrio hoe modo agit, ut virtutem agendi ministros, et ipso operante liberum arbitrium agat, sed tamen def0rminatio actionis et finis in potustate liburi arbitrii constituitur, unde romanos sibi dominium Sui BCfUS. ἡ EX quo iterum ad Versarii cogere posse arbitrantur, divinam determinationem nil unum, quod ad voluntatem affines, Omnino riuisti a Thoma Aquinate; quippe quia is aperto ait: ' Determinatio actionis ot finis, in possessato liberi arbitrii donstituitur, unde remanet sibi dominium Sui nosUS. , 93. Verum fota adversariorum rati ossi natio falso innititur fundamento, quod proinde imprimi S est evertendum, ut ea funditus corruat. Itaque illud omnino

l) CL caput primum et videsimum hujus opusquii, in quo duplex modus Dei motionem hominisque libertatem stomponendi traditur, adversariorumque objeeta diluuntur.

165쪽

- 161

ful Sum, quod ab adversariis asseritur, necessitatem nihil aliud esso nisi eam deheminationem Rd unum, quae phiSica motio, seu determinatio, a Thomistis nutissupatur. Etenim determinatio ad unum duplicis est generi8 : primi generis determinutio est eX parte potentiae motae, quae naturali necessitate ita est devincta, ut in unum necessario feratur. Ea naturalis dicitur, atque in brutis animantibus reperitur; quae quidem cum Sensibus Singulares species Solummodo reeipiunt,

atque vi plurium collativa sus est apud Thomam)

ΡΟΓSpicuum; nam Voluntas activum principium est ut Thomas inquit) indifforensor so habens ad diversu. Determinatio vero ad unum secundi generis ea dicitur, quae eSt u principio eXterno, scilicet a Deo, os motioeSt transiens, non tamen quidpiam permanens in ipsa potentia mota. Itaque en determinatio ex parte potentiae esse non dicitur, quamquam potentiam eamdem tangit, Sed ex parte principii externi; eaque potentia ad multa indisserotis, ad unum applicatur, impellitur, determinatur; idque planum eSt, propterea quod eX contingente sus inquit Thomas) nullus ex se sequitur effectus. Illud autem peculiare est hujus determinationis, quod Si in potentin quam mOVes, primam reperit, potentiam eamdem eX necessitate determinas, Sin minUS, HX necessitate non determinas, Sed ita impollit ad unum iis potentiae motus liber permanent. Rus rei ratio est, quam in testimonio quod Opponitur, Thomas subjicit: Ad providentium divinum non pertine

natura8 rerum corrumpere, Sed Ner8are unde omnia movet

Secundum e0rum conditionem. Itaque discrimen inter

166쪽

utramque determinationem ad unum mnXimum eSt,

quod qui ignorant, phisicam praemotionem cavillationibus impugnant. Thomas vero illud aperte innuis ' Animalia bruta sinquit) moventur per inStinctum

Superioris agentis ad aliquid determinatum, secundum modum formae particularis, cujus conceptionem Sequitur appetitus seusitivus: sed Deus movet quidem immutabiliter voluntatem, propter efficaciam virtutis mo- Venti8, quae defigere non potest; Sed propter nuturum volun afts motae, quae indistferenter se habet ad diversa, non inducitur necessitas, Sed manet libertas si). ἡ Quibus ex Verbis Omnibus in promptu est, tran Seuntem Dei determinationem, seu motionem, in brutis unimantibus necessitatem inducere, quia naturalem determinationem reperit, in Voluntate autem non inducere, sed in ea manere libertatem, quia quamvi8 ea immutabiliter moveatur, ad unum tamen a nuturndeterminata non est, sed indistferenter se habet ad diversa. Itaque Thomas inter utramque determinationem discrimen statuit. Quibus eX rebus usque nussioritatibus

facili 110gotio in folligitur, difficultatis propositae fundamentum Omnino falsum eSSe; non enim determinutio ad unum de qua Thomissae loquuntur, en eSi qua potentia naturali necessitate Vinctu, nil unum Semper determinata permanet, Sed ea, qua potentiis tranSeuntor ad agendum impellitur, secundum ejuS Nnturum. Quam porro determinationem nihil aliud esse quam determinationem ex necessitate, nemo nisi jocari velit,

167쪽

- 16394. Itaque dissicultas proposita facile dissolvitur,

ditionem, Seu naturam, Deum quidem moVere, ita ut ut Thomas inquit) in eausis nossessariis nessessitaS, in causis vero liberis induentur libertas; at voluntatis conditionem esse, ut non sit ad unum determinata a natura , non tamen ut a Deo transeunter non determinetur. EX quo citra dubium fit, eam naturali determinatione a Dei impulsu, seu motione, deVinci non po8Se, propterea quod ad divinam providentiam non

pertinet rerum naturam corrumpere; Sed tamen omnino ab impul8ione eadem esse transeunter ad unum deferminandam, quin ea indifferens est, a causaque indi ferente nullus sequitur essessius, nisi ea determinetur.

Quibus ex rebus sat leviter intelligi p0test, quid sibi Thomas velit in postremo testimonio quod objicitur. Dissis enim, ut saepissime replidas, Deum in rebus

omnibuS ngere, Seeundum earum conditionem: eX quo

quidem, et jure optimo infert, res naturaleS, qUOd naturali determination0 vinciuntur, ad unum a Dei motione eX neceSsitate applicari, Voluntatem Vero, quod indifferens est ad multa, ita ad unum moveri, ut libern permanent. Re vera in numero praecedente illud eju8dem praeclarum proditosum est: ' Deus movet quidem immutabili fur voluntatem, propter efficaciam Virtutis moventis. quae defigere non potest; Sed propter naturum Voluntatis motae, quae indifferenter se habet ad diversa, non industitur necessitas, sed manes libertuS, . Quo in festimonio facile qui8que per8picit, eam doctrinam Thomam tradere, quam in eo quod Opponitur, enuncius.

168쪽

CAPUT XVI. Alia0 di incultates

ex eodem S. Doctore profligantur.

95. Nonnulla Aquinatis testimonia, a praemotionis adversariis nuperrime Thoinistis opposita, producuntur. - 96. AdversariiS reSpOndetur, eadem testimonia explanando. - 97. Aliud Thomas testimonium in medium adducitur, atque exponitur id quod ex eo ab adversariis colligitur. - 98. Profligatur diffissultas, adversariorum aequiVO-cationem aperiendo, Thomaequo testimonium explicando. - 99. Alia adversariorum diffistultas, o Thoma derivata, proponitur. - 100. Eidem difficultati respondetur. - 101. Antiqua dissiduitas, nuper repetita, in medium adducitur, profligaturque; et praesens eaput eoneluditur.

95. Cum iis dissicultatibus quae in superiore capite

sunt eXSOlusae, ullae ab adversariis phisidae motionis nuperrime propOSitae Sunt, quae quidem in falsa interpretatione quorumdam festimoniorum Thomae Aqui-ΠntiS connituntur, quaeque proinde hic profligandae Sunt, ipsa festimonia eadem enucleando. Itaque imprimis replicans adversarii, Thomam Aquinatem aperte palumque enuncia Sse, notionis doterminationem relinqui in potestate rationis et voluntatis; quod quidem e880Π011 9088e Opinantur, Si ad Operationem Deus voluntatem applicet, Seu praedeterminet: qua eX re nullo modo Deum phisisse prae movere voluntatem, cogendum OSSO RSSΘVerunt. Ea adversariorum dissiduitas in illud

Th0mae supra productum innititur: ' Detorminatio

169쪽

165 actionis ut finis in potustate libori arbitrii constituitur, unde remanet sibi dominium sui actus ἡ. Quod quidem alio insigni fustimonio plasses confirmare; id enim adversuriis ingratum esse nequis. Thomas ita quo alibi aperte ait: 'Non essus homo liburi arbitrii, nisi ad eum deforminatio sui operis permaneret, ut eX proprio

judicio seligerus hoc vol illud si) Quibus ex verbis colligi posse videtur, Dei doterminationum quod ad

Resus voluntatis attinet, hominis libertatem penitus convelloro; dicit namque Thomas, hominem liberum non eSSe, nisi ad Opus suum ipse se deforminet. 96. Vorum doctrinam istam quam longi SSime n rhomae mente distare, ex rebus jam disputatis facile potest intelligi; Aquinas enim, ut ex ejusdem Verbi Sin praecedentibus capitibus producti S est perSpicuum, Voluntatem, quod configens est, Dei determinatione indigere, ut assium emittas, a portissimo fradit. Qua propter, ut jam alibi dictum est, illud discrimon ipso constituit intor divinam humanamque Voluntistem, quod haest contingens cum Sit, ab alio est determinanda,iSin Vero, cum eX Se negeSSitutem habent, OX se deforminatur Dicendum inquit) quod causa quae est eX Se contingens, Oportet ut determinetur ab aliquo exturiori ad effectum; sed voluntas divina, quae eX se negessitatem habet, determinus Seipsam ad Volitum, ad quod habui habitudinem non nossessariam sq)Ita quo iis tum difficultatibus eamdem responSionem, iiS-demque festimoniis eamdem eXplanationem OpponeUS, replico in eo esse positum ad Versariorum errorem, quod intelligere nolunt, moveri eX Se, non repugnare ei quod

170쪽

mov0ter ab alio. Aquinas autem aliter OpinatuS BSt, ut illud Husdom praeelarum testifidatur: - Dicendum quod moveri Voluntarie est moveri ex se, id est a principio intrinseco; sed illud prin0ipium intrinsecum possest esse ab alio pringipio eXtrinsesso, et sic moveri essi Se non repugnut ei quod movetur ab alio si) Et certe

voluntas Se mox et, Se determinus, habetque Sune operationis dominium; at nequis en eSSe primum Ino VenS, primum determinan8, neque ejusdem dominium pote8teSSe SupremUm Cum en Omnia Deo, qui est primum liberum, Solummodo conVeniatis: quam Ob rem non

ita in voluntatis potestate, sui assius determinatio esse potest, ut determinatio Dei primi moventis, primi determinantis, Supremique Domini omnium rerum eX0Judatur. Eam ob causam noster Dossior postquam dixit, asstionis determinationem in potestatu liburi arbitrii donstitui, ut ei sui actus dominium remaneas, subdit statim: Licet non itu sicut primo regenti; quae Verba Husdem mentem hac de re Susis superque deglurant. 9 7. Sud aliud festimonium ab adversariis Opponitur, quod quidem Dei determinationi repugnare, Vehementius inclamant. Itaque illud in medio ponatur, atque id, quod ex eo derivare, sibi iidem despondent: - ΡΟ-tentia rationalis sinquit Thomas) se habui ad opposita

in his qua se ei subsunt, et haec sunt illa quae per ipsam determinantur: non autem potest in Opposita illorum, quae ei sunt ab alio determinata. Et ideo voluntas non poteSt in oppositum ejus, ad quod ex divina impressione determinatur, scilicet in oppositum finis ultimi. Potest autem in oppo8itum eorum quae ipSa