De libertate et praemotione secundum mentem D. Thomae

71쪽

judicium istud in potestato esse ejusdem VoluntatiSipsius. Etenim si rationis judicium aliqui pessuliari bono

firmiter adhaerent, voluntas vero pro urbitra tu SUO illud nequeat moderari, aut immutaro, et tamen illudisSUm eX necessita se Sequatur, quomodo oleotionis libertas ab exitio vindieari posseriti Quod quidem in

bruti S animantibus, aut vehementi passi0no agitatis quisque perSpicit; quod enim eorum judicium uni rei adhaeret, Seu ut dicitur, ad unum est deferminatum, neque fumen in eorumdem manu est, idcirco libertatoeOS Omnino carere est negesse. Qua de ro est illud Thomae: ' Si judissium cognitivae non sit in potestate alicujus, sed sit aliundo determinatum; nec appetitia Serit in poteState ejus si). ἡ Quam ob causam citru dubium uffirmandum est, praefissum rationis judicium Sic in voluntatis esse potestate, ut antequam en electionis actum omittat, illud immutare queat. Id autem fieri posse fassili argumento suadetur; Volunta S enim ut jam sex Thoma alibi di situm est) Omnes animae Vires ad Suos asstus impellit, praeter Vires vegetativae partiS, quae arbitrio nostro non Subduntur; neque impulsioni isti rationis deliberationem praeire eSt neeeSSO, uti in difficultatum solutione demonstrabitur: quodiron priuSquum en electionis actum edas, ad aliud in Obj0cto proposito considerandum intellectum potest impellere, ut tandem quod sibi libuerit, id eligere queat. Quod quidum Aquinas tum innuisse videtur, qua nilo loco citato dicit, judidium de surticulari operabili esse in potestate judistantis, quatenus hic mentis refleXione judicium Suum dignoscens, rationes denuo conSiderare

l) Q. 24. de Verit. R. 2.

72쪽

potest, ob quas illud emisit: μ Judigium autem est in poteState judicantis, sequndum quod potest de suo judicio judissaro: do eo enim quod est in 110Strn pote State poSSumus judicare. Judieare autem de judidio

Suo est Solius rationis, quae Super a Ctum Suum reflectitur, et cognoscit habitudines rerum de quibus judicat ut per quaS judicat. ἡ37. Praeferen eadem veritas ipsa eo fassile evincitur, quod sini8 quoque intentione posita, ab objecto ei judicio praetico demonstrato, voluntas eX DedeSSitnte

non movetur; quΛ eX re pronum est colligere, eamdem judicium istud immutaro, aliudque eligere POSSO. VO-lunta8 enim erga quaelibet pessuliaria bona, tum quantum ad eXercitium tum quantum ad spessis stati0nem est libera; atque a bono sub communi notione B Ρ- prehenSO, Solummodo quantum ad specificationem, nDeo autem clare Viso quantum ad eXercitium et quantum ad Specificationem movetur ex necessitate. Porro

autem Objectum, quod judicio prasitico intellectu S proponit voluntati eXpetendum, bonum est peculiare; quapropter ab illo eligendo eamdem liberam esse nemo non videt. Et re vera libera est voluntas erga quodlibet bonum, quod sub judicii in dissorsentia ei ab intellectu demonstratur; ut quodvis bonum peculiare, cum a ratione boni perfodii deficiat, sub eadem indisserentia Semper ei propOSitum censetur. Neque illud quispiam dicat, bonum host a prasstico judicio aliis bonis praeferri; quamqnam enim judicium bonum istud aliis praefert, bonum fumen peculiare esse, non negat: eX quo sit, Voluntatem, efficassi quoque infensione finis obtinundisOSita, nulla necessitate sic vindiri ut illud seligere cogntur. Eum ob causam Cnj0funus, in Aquinatis doc-

73쪽

frina peritissimus, illud Husdem explanans Nihil prohibet si aliqua duo aequalia proponantur Secundum unum eo Siderationem, quin Ciren ulterum consideretur aliqua eonditio, per quam eminent, et magiS flectatur voluntas in ipsum quam in aliud , , ait: ' Proposito voluntati aliquo eligibili seminentiore aliis, non necessitatur Voluntas ad eligendum illud: quia potest movero ad considerandum in altero aliquid aliud, quo praestet, et Sic illud eligere ἡ et postea subdit: ' Et haue in follige supposito quod VoluntaS velit eligere: simpliciter namque et absolute Voluntas a toto gonoro eligibilium libera est, ad nullumque necessario in linatur. H38. Dicos: Iis ex rebus quae hactenus Sunt diSputatae, facile cogi posse videtur, voluntatem ultimum rationis judicium non Sequi nece8Sario; potest enim Voluntas, ut in primu probatione dictum est, praeficum judicium, quoties Voluerit, immutare: quum ob rem necessitas illud sequendi ex finis intentione nequis Oriri, nisi fortasse cum unicum medium B deS ad eumdem obtinendum. Praeterea in Sedunda probatione dictum est, objectum practico judicio voluntati propo-Situm, quod bonum peculiare est ideo a ration0 boni perfecti deficere, eaque de causa ad illud eligundum ex negessitate eamdem non moveri. Unde ergo in Voluntatem necessitas ultimum judicium Sequendi potest existere, cum eadem eX Se indisserens sit atque liberat Respondetur, neceSSitatem iStam eX naturali modo agendi voluntatis oriri; rationalis enim appositus en eSt, atque proinde rationem eamdem sequi est 110- cesse: itaque si ratio dicit, hoc rebus Omnibus perpensiS eSSe eligendum, id ea necessario eliget, judicio

74쪽

eodem permanente; Si autem duo bona esse aequalia, nullum eliget; et si inaequalia, minus eligere non poterit. Quod tamen sid in folligendum est, ut in ejus potestatu sit judicium immutare, ut jam dictum est. 39. Quam porro dodtrinam pluribus in locis nostrum Doctorem a pertissime tradidisse, facile comprobatur. Etenim quaerit Thomas, utrum consensus Sit desine, vel de his quae sunt ud finem si), et aperte palamque

Onuncias, consensum nihil esse aliud, nisi applicationem motus voluntatis aliqui roi in potestate ejusdem VO-luntatis ipsius pra00xistenti Dicendum quod consen-SUS nominat applissationem appositivi motus ad aliquid praeeXi Sten S in potestate upplicantis. ἡ Porro nutem Secundum Thomae doctrinam, go Silio, Seu consilii conclusioni, aut determinationi, consensus adjungitur; nam is discrimen, quod est consensum inter et electionem, explanans didit, nihil aliud hausi isti addere, nisi relationem quamdam respectus ejus cui siliquid praeeligitur: etsi unum solummodo quod plassent inVeniatur, rea pSe consensum ab electione non discrepare Dicendum quod olesitio addit Supra consensum quum iam relutionem respe0tuS ejus cui aliquid praeeligitur; et iduo post conse Sum adhuc remanet elositio. Potest senim confingere quod per consilium inveniantur plura ducentia nil finem, quorum dum quodlibet placet, in quodlibet eorum consentitur, sed ex multiS quae placent, praeaccipimus unum eligendo. Sed Si inveniatur unum Solum quod placeat, non disserunt re con Sensus et electio, sed ratione tantum; ut conse Sus dicntur Sessundum quod placet ad agendum; electio autem, Secundum

l) 1. 2. q. 15. R. 3.

75쪽

quod praefertur his quae non placent si). ἡ Quibu8 eX verbis haud dubie colligitur, consilio, seu consilii QOncluSioni, quae certe nihil aliud est quam practissum judicium, con Sen Sum applicari; qua de re est illud praeclarum Aquinatis: ' Et iduo applieatio appositivi

motus ad determinationem consilii proprie est con- Sensus 2) Itaque quoniam consensus nominat applifationem appetitivi motus ad aliquid praeeaeistens in p0testatere licuntis, idemque adjungitur consilii conclusioni, Seu praetico rationis judicio, hog in manu applicantis, id est in voluntatis potestate esse, Secundum Thomne doctrinam, nemo est qui non Vident. 40. Quod quidum Thomas etiam clarius alibi docuit: domo strans enim liberum arbitrium potentiam eSSe appetitivam, Seu Voluntatem, illius naturam ex eluction0 dicis oss0 dijudieandam. Qua eX cnusn electionem perpenden S, ad eam constituendam aliquid Conssurrere affirmat ex parte intollodius, et aliquid ex parte voluntatis: ex parte illiu8 consilium esse nesseS- Sarium, quo quidem quid sit praeferendum constituatur; eX parte Vero hujus quod in consilio praelatum est, id ut accipiatur, Seu admittatur, Omnino Oportere ' Ad eluetionem autem, concurrit aliquid OX parte cognitivae virtutis, et aliquid ex parte appetiti Vae . EX parte quidem cogniti Vae requiritur consilium, per quod dijudieatur quid sit alteri praeferendum. EX parte autem appetiti Vae requiritur quod appetendo neceptetur, quod per consilium dijudicatur 3)., Quo ex festimonio facile intelligitur, quod prassticum rationis judicium a Voluntate est admittendum, ut eleetionis actus

76쪽

72 consequatur, idcirco illud liberum osse, seu in ejusdem potestate. Quam quidem veritatem ibidem noster DO0tor, difficultates enucleando, confirmat. Etenim Sibi illud objicit: ULiburum arbitrium dicitur quasi liberum judidium. Sed judieare est assius cognitivae Virtutis. Ergo liberum arbitrium est cognitivn potentia. , Diffiduitati isti satis facere Thomas poterat majorem argumenti eXplanando, scilicet quamquam liberum urbitrium idom didit quod liberum judicium, potentiam tamen Significare, qua quisque libere judicat, id est

voluntatum; ita senim illud incommodum vitasses, liberum arbitrium esse potentiam cῬnitivum. Et certe supra 2) jam is dixerat: μ Quod quamvis liberum arbitrium nomines quemdam actum Secundum propriam significationem vostabuli, Secundum famen communem

usum loquendi liberum arbitrium dicimus id quod osthujus actus principium, scilicet quo homo libero judicat. ἡ Attamen illa majori missa , minori respondet, practicumque judicium non modo ad intelloetum spectare a Sseveras, Sed etiam ad ipsam Voluntatem quatenus illud d0f0rminatum, id est ultimum, dici nequit, nisi ab uad 0m admittatur: μ Ad secundum dicendum, quod judicium sest quasi conclusio et determinatio consilii. Deforminatur autem conSilium primo quidem per sententiam rationis, et Secundo per acceptistionem np- petitus. Unde philosophus dicit, quod eae consiliari judicantes desideramus secundum consilium. Et hoc modo ipsa oleetio dissitur quoddam judicium, a quo nominatur liberum urbitrium. hil. Quibus quidem ex rebus atque rationibus ab -

77쪽

sque ullo dubi0 potest colligi, practissum judicium, Seu ut Τh0mae placet) judicium de particulari operabili,

apte congruenterque ultimum non dissi, nisi postquam a voluntate fuerit admissum. Dictum est enim ut electionis liburtus ab exitio vindissetur, illud esse in voluntatis potestate omnino necesse esse; si enim sufost apud Thomam) judissium non sit in potestate alicujuS, neque appetitu8 erit in potestate ejus. Quae quidem Veritas eo confirmata est, quod quum objedium praefico judicio propositum bonum Sit pessuliare, nullam Dessessitatem Voluntati potest inferre. Itaque VO-JUntnS, quae OmneS animae potentius ad suos actus

impellit, intolluctum movere potest ad aliud in obj0eto

sibi demonstrato considerandum, quo qHidem minuS bonum, Seu minus aptum ad suom obtinundum illud judi00fur. Neque enim verum est sui Ga ZZaniga, vir praeelara eruditione usque theologica doctrina ornatus, ait) quod aliqui dicunt, nostram voluntatem esse instar bilaticis, cujus ea parS inclinatur, quae majori pondere premitur, ut nempe et D OS Semper illud amplectamur, quod omnibus considerati S meliu8 apparet, illudque declinemus, quod minus bonum, aut omnino malum videtur. Haess similitudo a re 1108tra quam longissime abest; nam, ut Saepius dictum eSt, a nostra voluntate pendet, in olla essto conSiderare plureS aut minores ration0s boni, illudque proinde appetere Vel respuere. Hi si frequ0ntissime contingit, ut idem obj00tum modo proSequamur, modo B VerSemur, prout scilicet diversa

facio nobis objicitur si). Quae omnia profecto demonstrant, practicum judicium a Voluntate Semper pOSSe

78쪽

immutari, proindeque ultimum apte non dici, priusquam ea illud excipiat. Ea de causa Thomam palam enungiasse vidimus, es ab intelleghu elegitonem pendere et a Voluntate, a qua tamen eo senSU, Ut quod in consilio praelatum est, id redipiat. Praeterea judicium consilii determinationem esse, illudque imprimis rationis sententia, deinde voluntatis admissione

determinari, id est id praefigi quod ost eligendum.

Itaque omnibus hac de re Thomae mens eSt perSpecin, quae quidem eX eo testimonio, quod tam quum cumulum iis quae jam produ0ta sunt placet adjungere, mR-gis dignoscitur; in quo profecto noster Doctor enunciat aperte, ultimam de rebus agendis sententiam non ad rationem, sed ad voluntatem pertinore; ita ut nihil ante electionem absolute praefinitum sit, atque tum solum judicium queat ultimum dici, quando ea peracta immodi a te illud eamdem praegessit: ' Manifestum est autem quod superior ratio est quae habet de Omni-bUS judicare. . . . Finalis autem Sententia de agendis est consenSus in actum si) ἡ

79쪽

CAPUT VII.

42. Proponitur exsolviturque prima difficultas, ex eo ducta quod ultimum judicium n0n sit eleetionis objectum. - 43. Instantia eVOl-Vitur, quae rationis d0liberatione opus osse dieit, ut voluntas intellectum impellat, ad aliud de eodem objecto considorandum. - 44. Secunda difficultas, deducta ex eo quod libertas oriatur ex deliberatione. - 45. Tertia difficultas ex Bellarmino, qui voluntatem non POSSe non eligere pessuliare bonum, quod ultimo judicio si intellectus prop0nit, palam enunciat. - 46. In medium profertur, atque ad 0Xitum deducitur postrema difficultas, qua ex iis quae dicta sunt, colligendum dieit, voluntatem praetieum rationis judietum non sequi

42. Prachidi judieii liburtate demonstrata, nonnulluS difficultatus placet 0Xsolvere, quae ei caliginem qUnm-dam Ossu stere videntur. Imprimis Vero illam, quae nuper in medium prolata est: Ut practicum judicium liberum dici queat, quod voluntati subjiciatur, Satis non eSt; Sed praeterea sub ejusdem elositionum illud

cadere omnino est necesse. At vero id rectae rationi repugnare nemo non Videt; practicum enim judidium immediate electionem praecedit; neque alia prior ele

ctio p0test p0ni, tum quia id difficultatem non dirim0

ret, propterea quod denuo e8Set inVestigandum, utrum judicium istam electionem antecedens liberum esSet,

80쪽

tum quia id osset in infinitum abire. Itaque quoniam praeticum rationis judidium praeit elegitoni, neque hujuS obj00tum, neque liberum dici potest. Verum qui ita loquitur, ambiguo Verborum eum ludere, ex iis rebus quae hactenus dicta se sunt, fassili

negotio potest colligi. Etenim practissum judicium sutin capite superiore dissium est) liberum non eSt, neque potest diui, quatenus est Objectum deliberationis, olectionisque praecedentis, id enim diffissultatem non sol-Veret, ut ab advorsariis merito dicitur. Pra feroa judicium ad eloqtionem praerequiritur, at ridissulum profecto eSSet asseverare, ad actus quoque qui velutidi Spositiones, Seu praerequisita, sunt ad elesitionem

eamdem, illud praerequiri. Itaqu0 judidium dieitur

liberum, ut jam digium e8t, quatenus in voluntatis eSi poteState, Seu quatenus ea arbitratu suo illud moderari, regere ad immutare potest. Quum enim judi- Cium reapse ultimum non sit, ni Si poStquam Voluntas illud admisit squ0madmodum Thomae auetoritate est statutum); atque objectum eo demo Stratum, quod bonum peculiare est, nullam necessitatem inferre possit Voluntati; haec, quae quidem omnes animae potentius ad suos asstus impellit, intelledium movere poteSt, ad

considerandum bonum osse, quod non bonum videbatur : ita ut judicium Semper eX 11000SSitnte SequenS,

quod sibi libuerit, id tandem en eligat. 43. Sud instabis fortasse, ut voluntas intellegium impellat ad alias rationes in objecto sibi demonstrato

considerandus, praededentem deliberationem esse ne-0eSSariam; a quopiam enim ad actum illum ponendum ea debet moveri, nisi eamdem abSque moti VO agere qui8piam ponere velit. At Vero pra000dente delibera-