장음표시 사용
271쪽
conditiones, quae tacite insunt promissionici verbi gratia, si jurasti Matrimonium contrahere cum Berta , haec cum alio fornicetur , non teneris Iuramento, quia in promissione Matrimonii ita fuerunt conditiones , quae tacite insunt Quinto denique, si rem juratam mutes in evidenter meliorem. Ita Doctores communiter apud Sar che in Decalogum tom. I lib. 3. de Juramento. X v II. Notandum est hic, quod Juramentum inter pretandum est juxta naturam actus , supra quem cadit juxta regulam Iuris . a. in . ceessorium equitur natu νam Princrpatisci unde imbibit eosdem sensus, intelligentias,. conditiones, restrie lunes, quas secundum naturam , iura , consuetudines,, acceptationes ominum habet aestus, cui adndictitur: unde si Puellae diviti, vi gini, honae famae juralii, te illam ducturum in Matrimonium, si fiat pauper, vel defloretur ab alio, vel evadat malis famae, non teneris stare Iuramento, sicuti non teneris stare actu illam ducendi in Uxorem similiter si iurasti non revelare secretum naturale, poteris illudo velare, si ex non revelatione tibi, vel alteri grave damnum immineat Diana par. 6. tract.6. resol. 6o. cum aliis: intellige tamen nisi possis alia via illud grave damnum vitare, tunc enim ad servandum Iuramentum obligareris.
A P. V. An in Iuramento licitum sit Amphibologiis, WAEquivocationibus uti.
I. Eleberrimum dubium est inter Morales Theologos, an in Juramento liceat uti aequivocationibus,, amphibologiis post damnatas ab Innocenti XI. has Propositiones, nempε 6. , quae sic habet: Si auis e solus, vel coram aliis, e interrogatus, sive propria sponte, ς recreamni gratιa, Me quocumque ali, ne juret, se non
272쪽
sese aliquid , quod revera fecit, intelligendo intra se ala
quid aliud, quod non fecit, vel aliam ram, ab ea , qua ferit, et auodus alaud abditum verum, revera n ramentitur, ne est periurus vigesimam septima , quae est hujusmodi Causa iussa tendi bis amphabologsis, quoties, ne cessariam , aut utile es ad salutem eorporιν, boustrem, res familiare tuendas oves a quemlibet alium virtutis actum, ita ut veritatis occultatι censeatur tune expediens, O Iudio . Denique vigesimam octavam , quae dicebat: Qui mediante commendatrone, vel munere ad Magistratum,
mel inficium pubiscum promotus es, poterit cum effractione mental praestare Dramentum quod de mandato Regis similibus solet κιν , non basito respectu ad intentionem
exigentis, quia nou tenetur fater crimen occultum.
I. Supposita itaque damnatione huiusmodi Propositionum facta a Summo Pontifices, qui sicut in rebus Fidei, sic in materia morum errare non potest, certissimum est, non esse licitum uti restrictione mentast: vςrbi gratia, quod qui occidit Petrum, dicat exteri . , se non occidissi intelligendo interius in Indiarum regionibus : quia hic modus restringendi per solum mentis conceptum id, quod
exterius profertur, facit, ut aliud dicatur exterius, aliud .interius retineatur, quod est proprie mendacium, semper intrinsece malum.
III. videndum erg superest, an licita sint amphib logiae, seu aequivocationes absque restristione mentali: pro quo advertendum est , aliqua verba esse per se talia ut plures, diversasque significationes in se contineant, appellantur a Dialecticis aequivoca , vel analoga verbi gratia Canis per se significat tam Canem terrestrem, quam Caelestem, quam marinum sanitas significat sanitatem Corporis sanitatem mentis . verbum Seio proprie acceptum significat habere cognitionem, seu Scientia incertam , is videntem late acceptum significat namcumque notitiam quam vel ex probabili ratione , vel e cfide humana habemus sic dico, me scire Petrum esse momtuum, quia hoc audi v. a Paulo. Alia vero verba unam
per se habent significationem , sed ex circumstantiis
273쪽
ternis possunt determinari ad aliam , ab audiente fortasse elon observatam . Si S. Franciscus, quaerentibus ab eciqnibusdam , an om ab eis quaesitus ad necem inde tranfisset, manum in manicam intromittens, respondit hine non transite determinavit enim per illum actum ea erba ad transtum per manica mam iiii Homines eadem intelle texunt de transire per illum locum. Iv. Ad has eircumstantia pertinet ius in interroga niste, nam quando Iudex interrobat in Iudicio eum, reis quiritur, ut interro alio sit iuridica, unde Reus, cui non eonstat hane esse iuridicam, potest uti aequivocatione, se si neget, negabit se commisine delictum, iuxta illam iuridi eam interrogationem mis positis U. Conveniunt omnes Theologi , teste Cardinali de Lugo disp. 4. de Fide sect s. num. 68 esse saltem veniale peccatum uti talibus amphibologiis, sine ulla causa quia
loet illud noli sit mendacium, aliquod tamen detrime tum affert humano convictui humanisque colloquiis , ac propterea est venialiter peccaminosum si tamen cum ali qua causa fiat , etiam veniale peccatum vitabitur unde Solus adductus a Sanche ait, excusari a culpa illum, qui in iocis ridiculis amphibologice recreationis causa loqui tur: Hoc tamen intelligendum est, nisi addatur Iuramen tum, quia ad hoc requiritu gravior causa , seu necessitas Propter reverentiam Divini Nominis, licet idem Auctor credat etiam in hoc casu non suturum peccatum mortale, sed aliquod veniale grave v I. Communis igitur , ac vera sententia est , esse ii eitum ex causa iusta, & rationabili uti his amphibologiis: ratio est , quia qui profert verba amphibologica , modo nuper explicat profert verba habentia vel ex se, vel ex sua initi tutione , vel ex circumstantiis o modo in terrogandi veram significationem, atque adeo non me titur; sed solum occulta veritatem, quam occultare alia uuando est utile , aliquando etiam obligatorium, ut conis stat ex D. Augustino in Psalmum . refertur in capite Ne qui et p. a. his verbis: Iiud est mentiri, istiti Deinritatem ceuitare: Sequιdem aliud es fassum vicere , aliud
274쪽
mortem hominem prodere, paratus se debet verum necullain re, non falsum diceres, ut pro mentiatur. Quod vero audiens ea verba eadem accipiat in alio sensu, non provenit ex loquente , tamquam ex causa , sed tamquam ex Occasione, quam loquens non tenetur vitare cum suo incommodo Et si enim aliquod detrimentum inde sequatur circa humanum commercium , tale detrimen intum non sequitur per se ex amphibologica locutione, sed Per accidens, nempe ex ignorantia auditoris, qui neglia Eit examinare is penetrare sensum onanium verborum et loquens enim satisfacit, conlarmando verba externa cum sua mente, nec obligatur gerere vices Procuratoris illius, oui audit, praesertim cum proprio incommodo . damno: ubi itaque .sua imperitiae imputet audiens, si lateia ligit verba in diverso sensu ab eo , in ovo proferuntur, ad commercium enim humanum satis est, si proferantur verba conformia mentio sine causa non utatur Homolamphibolostiis. Ita minentissimus de Lugo loco citatomim. O. Hanc doctrinam axpresse tradit S. Augustinus in lib. contra Mendacium cap. Io assirmans , loquentes per
cumda κιρ Patri: Ego umis rimogenitus tuus Esau propter mastea in is metapooricam significationem, qu- Isaae tunenm intelleκit . Deo autem quod mire fecit auctore, ut Patrem fallere ideretur, diligenter, O detiter attenda- μ', non es mendacrum , sed Maserιum quac mendacia dixerimus, omnes et, in parabolae , a figura fignificanda
rum quarumcumque rerum, quae non ad proprietatem aecia.
Mendae sunt , fed in eis aliud ex alio es intelligendum. ἀπι-eentur esse mendacii, quod absit omnino : Nam quido putat
ascendo ad aevi esum sum, quia meum temn nondum
275쪽
impletum est. Nam S. Augustinus loco citato, ait . Quid videtur contrarium , quando tunc non ascendit, quania,
gavit, sed ascererit postes Equi vocatio itaque is amphibologia fuit in verbo ascend , quod Christus dixit pro
praesenti, miscipuli acceperunt profuturo rursus dum dixit, non ascendo ad diem festum buve, statim subdit rationem, quia meum tempus nondum advenit: cum quo significavit, se non celebraturum ut suum diem festum ilissim , ad quem Discipuli eum invitabant , sed alium, in quo per Passionem suam erat redempturus Humanum G nus: Unde ibidem Augustinus addit Et ascendit non quaά ad diem fessum, sed quasi ad perfruendas delitaas diei es,rrertum es et quia non ascendι ad rem ferium Salviator Is autem illi fuit He fesus, qua Passione sua undum re
VIII. Iuxta hanc doctrinam si quis mortem minetur Confessario , nisi dicat, an audierit aliquod peccatum quo vere audivit in Confessione, poteri iurare, se non audivisse , quia in circumstantiis Consessionis, cum non audierit ut Homo, sed ut gerens Personam Dei, verum jurat cum necessitate. IX. Secundo qui occulte novit Adulterium Faeminae, quod iure naturali tenetur non manifestare, ne famae, vitaeque ejus noceat, iurare potest, is escisse adulterium, quia vere illud nescit, veritate proprie tali: , ut vult Suare illud nescit iuxta sensum , quem habere debet interrogatio, scilicet per notitiam convenientem ad respondendum mon enim est conveniens respondere contra Divinum Praeceptum
X. Tertio : si Adultera minanti Marito, nisi aperiad Adulterium , quod si aperiat , occidetur , iuret se non violasse fidem , aut se non vulnerasse ejus honorem , aut se non commisisse adulterium , intelligendo de Fide Catholica, de vulnere corporali, vel de Idolatria, quae in Divinis Scripturis frequentissime ignificatur nomine adu terii, utetur verbis amphibologicis absque ulla restrictione mentali.
l. Quarto Reus Iudici non juridice interroganti,
276쪽
poterit eum Juramento respondere, se nescire in sensu i terdicto, vel etiam se non commisisse de lactum, quod videlicet obligetur manifestare vi talis interrogationis non iuridicae, quia qui jurat in Iudicio se responsurum veritatem Iudici, iurat de responsione, non quacumque, sed de illa, ad quam tenetur, hoc est de ea, quae interrogationi iuridicae debetur et ac proinde si Iudicis interrogatio non sit iuridica, Iuramentum Rei ipsum non obligat ad dicendum verum aperte, & clare , sed potest illud aequi- voeationibus occultare: sic verbi gratia si interrogetur Servus, an ejus Dominus reperiatur Domi poterit sine mendacio quaerentibus respondere , illum egressum fuisse Domo, quamvis alias Domi maneat quia cum illa verbalint capacia significativa egressus praeterit aeque ac pra sentis, faciunt, ut verum dicatur, cum reserri possint ad tempus praeteritum , in quo verum suit, quod Dominus Domu egressus sit. XII. Quinto Poenitens, qui rite iam consessus est adulterium, quod commisit, si de hoc iterum interrogetur ab alio Confessario is respondeat, se non commisisse , v Tum respondet, si ab ultima Consessione non tam misit quia interrogatio Confessarii est de adulterio spectantea praesentem Confessionem , non de adulterio iam per absolutionem remissis excipe tamen, quando Poenitens teneretur illud iterum fateri ob manifestandam peccandi consuetudinem, juxta doctrinam Patris Cardenas disserta I cap. 3. tunc etenim obligaretur illud expresse, ne aequivocatione fateri . Xlli. Similiter si quis petat mutuam a me pecuniam
qua ego indigeo, vel quam prudenter credo, ipsum nunquam, vel saltem di incile rei tituturum, possum respondere, me non habere, videlicet juxta intentionem , quam habet Petens, seu quam debet habere ex vi petitionis mutui aliquando reddendi, sine dissicultate restitue
di, quando illius indigentiam habeat ipsemet mutuans.
277쪽
An Reus juridice interrogatus respondere possit cum AEquivocatione, quando agitur de periculo propriae vitae λ
I. o sponde , qud non pauci Doctores putant, etiam L, in hoc casu eum teneri aperire veta ratem , CC posse uti amphibologiis pro ea occultanda . Hi sun S. Thomas , Henrique , Gabriel , D. Antoninus, Arra
gonius, Corduba, Paludanus, Fumus, abiena, artinus Navanus , Toletus Ualentia , rassius, Salonius, Sayrus, Petrus de Leuesma, Philiareus, annes, quibus subscribunt Thomas Sanchea lib. α Consiliorum cap. Ddub.29., Monet tom.3. in dissertatione de Opinionum
II. Fundamentum ipsorum est, quia inter partes Justitiae legalis potissima est obedientia, qua Subditus tenetur obedire Superioribus iuste praecipientibus; sed quando Iudex iuridice interrogat, iuste praecipit Reo, ut suum delictum aperiat ergo tenetur hic aperire, alioquin, si non teneretur , non posset licite Judex eum cogere o tura ad illud fatendum, quia iniquum est cogere quemquam ad praestandum id , ad quod non tenetur. III. Oppositam tamen sententiam, quod possit Reus veritatem a in phibologiis occultare , quando agi rur de propriae vitae periculo, sustinent Petrus Navarrus, Sylv ster, Panormitanus Rodriqueet villatobos, illiucius, Fagunde , Alcoeter , Regina idus , Portella Jeyrinus, Diana , Joannes Sanche , amburinus, alia, quibuSadhaeret Cardinalis de Lugo tom.a de Iustitia, Iure, disp.
278쪽
disp.4O se est. I. num. Iq. ipsamque veram reputat Cardenas dissertat. I9. cap. . num .8 a. ratio est, quia Lex hu-niana nequit obligare in conscientia nisi ad rem humano modo possibilem, humanae infirmitati ac comae datam, alioquin esset inutilis .conscientiis illaqueandi ta tum modo inserviens est autem res humano Od imis alioquin certe non damnandus, dicat contra se testim nium, ut ad mortem damnetur: addo, quod delicto etiam plene probato, non tenetur in conscientia Reus citatus
2 Iudice sponte comparere cum periculo vitae, imo si sit
in Carcere potest licite fugere etiam contra praeceptum sibi a Iudice factum non fugiendi, etiam sub poena ex Communicationis, quia jus naturale reddit licitam fugam ad tuendam propriam vitam ergo idem ius exen labit illum in conscientia ab aperienda veritate , etiam si eo si et ipsi , se iuridice interrogari I v. Imo plures Doctores relati a De Lugo loco citavit asserunt, non teneri eum veritatem aperire , sed posse illam aequivocationibus occultare Iudici interroganti iuridice, i timeat damnationem ad triremes, conlisca tionem omnium Bonorum, periculum amittendi honorem. similia e quam sententiam probabilem, tractice tu tam in causis Capitalibus censeo, quidquid in contrarium afferat nimis rigide Turrianus disp. o. ub.2. n. . Qin Selemis centuria prima ub. s. de Censuras Theologicis. U. Fundamento oppositae sententiae respondetur, Judicem posse obligare Reum in causa semiplene probata ad veritatem non occultandam sub Poena , non autem sub culpa , sicut illum obligat ad non fugiendum e carcere sub poena, non tamen sub culpa, ut etiam Adversarii fatentur. possibilis, superans human
279쪽
De Irritatione Remissione Relaxatione, & Commutatione Juramenti.
I. Tali possunt Iuramenta irritare, sui possunt cla vota: Ii autem sunt Praelatus Regularis respectu Subditi Pater respectu Filii , vir respectu Uxoris, QDominus respectu Servi, sicut etiam Tutor respectu Pupillici ita
ex S. Thoma a. a. quaest.8O. art. 0 colligunt communiter Doctores excipe tamen quando irritatio cederet in damnum Tertii, tunc enim Juramenta etiam praedicti irritare
non possunt, nisi in quantum sint sibi praejudicialiaci
sic Pater potest etiam nulla existente causa irritare Iura menta Filii de dando alteri aliquam summam pecuniae, nisi tamen Filius habeat proprium peculium, cum quo possit alteri, in cujus favorem iuravit , satisfacere; tunc enim Pater irritare non posset Juramentum Filii, cum in proprium praejudicium non cederet. Ita Layma lib.q. tract.3 caP. GaII. Circa remissionem vero Juramenti, ille solum, in cujus favorem fuit emissum, potest remittere, seu On- donare Iuramentum. Quando autem hoc fuit praestitum in favorem alicujus Personae secundario, primario vero in Dei obsequium tunc censent nonnulli , etiam remit tente illa Persona , adhuc Iuramentum obligare , cum adhuc perseveret motivum primarium, pro quo Juramentum emissum fuit, quamvis contrarium doceat amburinus in Decalogum ib.et, cap. . . r. n. 2. III. Tunc relaxari dicitur Juramentum, quando qui potestatem habet a Juramento Subdit una absolvit quod enim in voto dispensatio dicitur, in Iuramento magis
280쪽
proprie relaxatio appellatur. Possunt autem omnia Iura menta soli Deo praestita relaxari justa tamen existente causa: Primo a Summo Pontifice pro toto orbes Secundo ab Episcopis , aliisque Ecclesiae Praelatis jurisdictionem habentibus respectu suorum Subditorum Tertio a Personis privilegium dispensandi relaxandi a Sum vim Pontifice habentibus, de quibus videri potest Tam huis
sinus loco citat 9. 3. num. 9.IU. Dixi Juramenta soli Deo praestita quia Iuramenta facta in favorem Tertii non possunt ne quidem iSummo Pontifice relaxari, nisi ille, in cujus favorem uinratum fuit , Iuramentum remittat . Excipitur tamen quando commune Bonum postularet talis Iuramenti relaxationem , tunc enim posset Summus Pontifex relaxare, etiam invito eo, in cujus favorem Iuramentum emissu nifuit : Bonum namque publicum debet praevalere privato: Tamburinus ibidem num. 2. U. Iustae autem causae relaxandi Iuramenta hae communiter assignari solent a Doctoribus Prima, quando Iuramentum metu, vi aut dolo extortum fuit Secunda, quando dubitatur de valore Iuramentici Tertia, quando adest dubium , an cedat in injustam laesionem Tertii: Quarta , quando adest dubium , an observando Iuramen tum possit dari in observante periculum, seu occasio peccandi : Quinta , quando Juramentum temere , aut Inconsiderate , vel ex irae , aut doloris perturbatione factum fuit : Sexta denique , quando dubium est, an res iurata amplius bona non sit Dixi quando dubium ess, quia quando est certum, materiam juratam turpem evasisse, tunc relaxatione, aut dispensatione opus non est Juramentum enim de se amplius non obligat, cum non
debeat esse vinculum iniquitatis, ex Cap. Non est obhea-rorsum 8 de Regulis uris in o. apud Lessium de Iustitia, Iure lib.2. cap. I 8. ubi q. VI. Si vero aliqua causa adsit, sed, omnibus expensis,
omnino sufficiens non videatur ad relaxandum totaliter Juramentum, tunc datur locus commutationi Juramenti