장음표시 사용
121쪽
segniter expurgandae, atque serriendae. atque ita post duos integros annos, indebitam assurgunt magnitudinem, quae raro denos dodrantes superat. selida intus a qua saccharum extorquetur in resertae medulla, nec longioribus ternisvneijs distinctae internodijs. selus vero prolixioribus, & virentioribus, crateris calamis. Seruntur e frustis earundem, germinibusve transversim iacentibus. & quae primo assurgunt, plantae vocantur. quibus ad ustis amputatis, nastuntur aliae, sesqui anni spacio iustam magnitudinem adeptae. quas vocant Γο- ean. deinde anni unius interuallo, quas Re can. & hae seruari solent ad satum. - Α, i adeo sertiles esse contingat ob terrae commoditatem, & solertem cultume fieten. ut saccharo exprimendo idoneae sint,atque aliae quarto demum prodeant, quae μ φωμ fatui videantur sussicere. Contunduntur hae troclea, binos, striatos, vastosque
rotante axes, alterum alteri Impositum. &postquam minutim sunt concisae
praelo comprimuntur, haud dissimili ijs, quibus nostri orbis incolae musta eratorquent ab vula. Fluens succus per appositum canalem procedit in vocatum
Tangue. quo reserto transsertur in ahenum a recipiendo cognominatum. Suc eo huic mellive, ius vocato, mistent duo aut tria coclearia magna,quae Pombas
vocant, lixivij sertis, quod in eum usum paratum habent. seruet paulatim
cortina donec rursus Tm e sere reserciatur pro capacitate alieni. Tunc despumant,auferuntq. crassas,dc immundas sordes,quas Cachaidan vocant,deinde
in reliqua ahena transfundunt. ubi bullire permittitur, donec exquisite emu detur,addito paulatim lixivio, quo excitetur spuma. Eundem succum iam ilia mellis naturam coactum, transfundunt in Tangue per colatorium, donec impleatur. inde transserunt in dictas Taebas paruave aliena,quae tria sunt. ubi ilia maiorem spissitudinem coit, haud aliter quam in tribus prioribus cortinis, i quas paulatim transfertur liquor. augetur sensim suppositus ignis, atque lixi-uium. eorum vero quae Tachas vocant, quatiunt selum tertium. & ne serueat, atque effundatur liquor,butyrum vaccinum,aut oleum inspergunt. Inde postquam indebitam spissitudinem mutatus est, transserunt in vocatas Formas. mox implent subsellium arundinum excrementis, collocantq. sermas aqua
abunde madentes. & obstructis seraminibus, effundunt in singulas sermas sextarium liquidi mellis, quod Lentum vocant. postrema Tacha, siue alienum in nouem digeritur serinas. & has quatiunt artifices spatula lata ligneaque, ac replent paulatim, exhaustum instaurantes liquorem. Sequenti die transserunt sermas in loca dicata expurgationi. & amouentes subscudes, eisdem sera minibus saccharum perserant,permittuntq. expurgari decem duodecimve dies,pro temporis more. deinde malleo quatiunt sermam, atque ita si quid excrementi est, extrahunt, experiunturi. an satis si expurgatum . Quae exacte mundatae sunt, reconduntur in formas, addito luto. quod non aliter inuentum esst, quam gallinis quibusdam, pedibus eodem insectis,sermas conculcantibus, ea
parte sacchari, quae conculcata est, mirum candorem contrahente. Quae vero non,permissae quantum satis sit expurgari, tandem illiniuntur luto. & eo tem pestiue detracto, aliud secundo adijcitur . nec additur tertium, ne saccharum uniuersum liquescat, & effindatur . etsi interdum ter lutum adhibere necessarium sit. Saccharum ita paratum,vocant Lealdari, oc alio nomine Masculum Nec
122쪽
Nec maiorem admittit interpolationem; eis quod minus candidum est Maecauado nuncupetur. quod tamen, si libeat exquisitius interpolant. Est & aliuo . Mei
genus, quod Spumas vocant, quoniam ex spumis alienorum omnium soleat ditium parari. Hae quando extrahuntur, tendunt ea S in ahenu Tanquerre, aut dolium, II. spumet. ac deinde emundant in alaeno, interpolantque, veluti saccharurn. Sunt & v
catae DI mis, postremum ve iaccharum. qu fit ex spumis haud aliter,quam tu χεῖ reliquum dictae Panelia . Panelia vero fiunt melle,quod fuit a saccharo perin-
serna. nempe inferiore,atque deteriore respumis .eodemq. interpolatur modo .ia.
Quae omnia facchari genera,soli exposita,demum in usum reconduntur. Itaq; quoddam est genus mellis,unde fiunt panetlς.Aliud,quod Decario vocant,fluita saccham,cum iam luti beneficio expurgatum est. Tertium vero,quod fluit apanellis. at mellatum dicitur saccharum ipsum, priusquam concrestat. Sed ramentum mel est, quod adhaeret canalibus quibus expurgatur saccharum, ex quibus parant mel, panellasve,aut, quod Vocant Re ado. Vasa autem, atque Regnaὁ6. instrumenta, quibus saccharum interpolatur, sunt Pomia, seu coclearia aenea :, 6 Id
decem duodecimve, plus minus,capientia sextaria, manubrijs ligneis annexata iisum.
quibus melliginem ab ahenis inanena transfundunt. Des umatrices sunt la minae Mediolanenses, cribri modo perseratae, nec sine ligneis manubrijs vlnam longis, veluti illa Pombarum, quibus melliginem extergunt, & emundant a spuma. Remisiones sent quaedam coclearia aenea,tres quatuorve capientia sextarios, infundendo lixivio deseruientia, ut ita deinde spatula saccharum commisceatur. Spatula vero lignum est quatuor digitos latum,& ternas spith mas longum, quo agitant saccharum contentum semis positis in tendati. Forma sunt vasa fictilia,inferne perArata, ubi expurgatur saccharum, accipiti mam.vnde nomen. Tendatis est subsellium plenum ramentis Arundinum,
ubi collocantur formae. Viradera dicitur lignum rotundum,cui serreus mucro additus sit . eo enim excavantur in ramentis sedes, quibus locentur sermae. Paraluero dolium magnum collocatum prope Tacchas, in laod melligo, quam Mellari vocant, coniicitur. & inde in Tacchas rursus extracta transfertur. echas sent aliena modica, & in trianguli formam locata. quarum ultima alam habet ubi saccharum agitatur. N alias nuncupant Arnaces,quibus imponuntur ahena. 'patriitora cochlear est ligneo insiliens pedi, seiquid odrantem longo,quo transserunt saccharum in sermas,caetera Pombis simile. Lutum vero quo expurgatur saccharum, vocatur Maespe . quod genus cretae esse νaiunt, squallido colore, sed nonnihil in plumbeum tendente humilibus locis,& pene palustribus reperiri selitum . quod expositum soli, in annuos uses se
uant,ne imbres per anni decursum decidentes,impedimento esse possint. Cum vero eo utendum est, proijcitur in cortinas, lapidibus & calce constructas, addita aqua donec ex ea restauatur. agitantque, atque commistent pala quadam magna,virisque manibus mota. & statim colant, ac percribum aeneum tranLmittunt in aliam cortinam. lutum quod primo additur saccharo, liquidius est. secundum vem nonnihil spissius.quorum utrumque ex humoris malori,min
xiq. copia constat. Audio nasti sponte sea apud Argentarium,quod vocant,fl amen, Arundines sacchari, arborum magnitudine, quibus squod dixerat Pli-
123쪽
11, RERUM MEDICARVM NO. HIS P.
nius in veteri quoque Orbe euenireὶvi solis expressi sacchari orbiculi supremi parte adhaeret cant. Et haec de saccharo, quoniam video latuis te superiores.mi
passis Texa huacensis, radici innixus surculose . e qua proseri caules sarmentoses quinque laterum , & ι lia vitiginea . amaro constans saporo,& calida natura . urinam euocat s.ccus epotatus, & ictericis mirum in m dum consert. Nascitur iuxta aquas Cainlidarum regionum.
xia,sis Toroncaxi uit 'eu calidam medicinam , alij vero Xomo toniti , leuparuam Sambucum , alij vero γιγα tu vocat, frutex est hispidus, folijs Amygdali. ili picibus lentis, purpurei S, tenuIbUS , & teretibus. floribus lutcis, mediocribus, in extremis ramorum flagcilis ex quibus siliquae oriuntur tenues, teretes, longae,& maiori ex parte purpureis granulis Lenti similibus, minoribus tamen, r fertae . Odore est graui, sapore amaro. Proinuenit in locis campestribus regionum Calidarum aut temperatarum . quamquam intra domos quoque,& viridaria,remedii caulla ibi eat coli. Calida & sicca natura
124쪽
constat,& nonnihil adstringenti. moribus medetur,ulceribusque.& aurium dolorem l edat. lac evomentibus infantibus auxiliantur eius Hia,si contusa a ponantur ventriculta admota vero illitaque,capitis dolorem leuant.& uniuerse corpori applicata horrores febrium, aut pugilli mensura deuorata. Sunt qui
dicant sic quoque fatietati mederi, α leprae, testa prius corrasae, quam Indiatori vocant, lychenibusq. impositam auxiliari. 'Da HUIT XI RVA. Cap. XVII.
tores, de UAM Michuacanenses semicrua vocant , Mexrcenses Xoxo palli nuncupare selent.Est autem frutex folia fundens oblonga, serrata, & amplitudine mali Medicat; insertis tamen quibusdam minoribus. semina vero, ac flores iudita seliorum exortus in aceruos congesta . Nascitur calidis, atque humidis locis, quales sunt Mexicam. Elia calida, &sicca, & paulisper adstringenti videntur constare natura, &Stoechadem quadantenus olere. Puluis eorum,medetur nomis, & depastentibus ulceribus . tumidam iaciem curat. & imp
sitiis rapiti; obsistit defluxionibus oculis aufundentibus tenebras. naribus vem infusiis fluxum sanguinis cohibet. & medetur dyr sentericis . tumoreri. preter naturam, auediscutit, aut maturat, aut aperie. Succus in
iusius confert oeulis. sumtus hiris decocti. Mut, & -aduersus articulares do quasvis alias fiagidas noxas resentaneam seri opem.
v. 'NACAZ CVL, stu TOLO AT a IN ab aliis dicto; Datura altera Mellicana. 6ap. XVI M. NAC A Z C U L, qui ab aliis meanir Tilaatris, est species matthuerit Zincensis Prouinciae alumnus . estque fiutex caules Ficulneos proterens, radices candidas & surculosias, Alia vitiginea, odoraque, mollia , pinguia, & Hrsuta . Fructus aculeatus est, ac demum spinas exuit, obrotundus, & in quatuor portiones, Melopeponis instar, diuises. Semen est Bluum, Raphanino sinule . Nascitur ubique in Iuderibus, & maceribus ribuathanen sin,& habetur ab indigenis ad nonnulla incommoda reparanda magno in pretio . Semen siccum, tritumque, &resinaimmixtum, perseacta ossa mire solidat, & conglutinat, ac reducit luxata. Adiungunt Indi superne auium pennas, & tabellis coercent, ducuntq. aegrotantes in balneum aeneum, quod T
125쪽
maVassi patria lingua vocare solenta toties repetentes huiusinodi medicamen tum,quoties videtur expedire . quaterna folia lusa deuorantur ex aqua contra . totius corporis dolores, e Gallica eciam lue profectos, aut cum classi luteo illi. niuntur. Cauendumautem ne excedat pondus,quoniam alienationem csfice. Ter, & Variae, varum. imaginationes viderentur obseruari. Nacaecia est yecies rivati siue Daturae, quae ipsi H sic amo est congeneri fici tum Datura videtur quidem diuisum esse ιη quatuor partes, fled quando semen maturuit , duabus tantum parribus membrama haeret i pomo, mirimque mero multa hae
rent flemina inerassa sty Iuniosa sed iantia, scut etiam in Mosi amo,.Tabaco
dere licet. narcoticam vim Medici plerique adscrabunt fragori non animaduertentes omma narcotica est adora Cir calida, mi etii m purgent. sie Papauer etiam turgat, si semina eius nen amnino matura deuorentur, mi mihi rettius sibi experientia compertum Ur Cia simus Theophita Mobtor Lynceus, 'insor Ingri adiensis designatus Medicus, rerum naturabum diligentsimus rimator, scut omnia Rapacea δε-cere sodent, nihilominus est narcolicum . nec opus en adstri idas partes quae insunt configere. nam oleum mini itpote distillatum, nihil frigoris continet, di cile fuerit in Nicotiana parres frigidas inuenire. Taceo minι mim Narcoticam qua omnibus ut notissma. Itaque aliunde Us pendet narcotica . ex sumis nempe, qui
magna copia. e pinguibus ista, r facile fumigantibus,in cerebrum evehuntur, θιυtmq. animales ne sufficienti quantitate partibus subiectu instuant, impediunt. In lethargo certe caput apertum,er, membranae cerebra, ram'. Iub lautia,infammata reperiuntur. Id obseruauit non semel tantum, Excellenti Mim D. Ioannes Faber lanccus, simpliciarius summi Pontificisi colliga gy amicus meus singularis,in cuιus aedibus'contubernio hι mei commentari, nati sunt. quodeuidentir conuincit, homnum illum non a frigore, sed a casore ortum ducere. Vanus autem est ille metus qui a multu saeculas Europaeos corripuit in se debito narcoticorum, eum mniuersus Oriens sist Meri ιυsmpune si r quotidie itatur Opio, Datura,rungue, or similibus,sidi novi Orbu incolae, ros Mine Nautae septentrionales 3mitant ri, fumum H si ams, sue Tabaci, cre-NTIme hauriant. Noxa vero ex nimia dosi nunquam e t tanto cum periculo, ac siauis ιnpurgando debitam excelsierit mensuram. Dolendum eri infinitos mortalei,dolorum eruciaribus perire unius huius medicamenti ignorantia, qui orco eripi postat, si medici, consensi. ιω- Orbis persuasi, o Dpms Herentur.
126쪽
stipites ramosq. cauos proserens,pum pureos . resertos luteis floribus, ac visit spectandis . qui initio, cordis ostendunt Eguram , mox vero hiant in stellulas, qui lit que concinnatas Eliis. ex his vascula erum iapunt , in quibus semen nigrum clauditur , exileque. Radices surculos, sunt, de solia taxi. quae primo gustu apparent aci- da, postea vero plane amara sentiuntur. quamobrem , calida siccaq. & adstringenti constare natura, est iudicandum. IllitCi . corpori , frigoribus rigoribusve accessio-
t.1 ut num, narrantur mederi, enixas roborare,
compestere dyarrhoeas, satietatem pellere& dysenterias curare infusa, ventriq. adis mota , aut semivnciae pondere deuorat - . 31: isti a e Praec pue si cum radice Tacocosauhqui per- risi binis: r. v mixta sint. i l l . et toto obci u Vsi Flataria videtur simitu , fauiui sui. rili a quissime tra, sed versus centrum erubutat.
Chamaedrios, serrata, pinguia,&lnia 4 . . terne squallentia, hirsut aspera,graul caeo-re. radiclem crastiusculam, fibratamque, de lau4 i m sensim gracileiceotem. flores vero longos.' i Prouenit in vallibus, ac ripis fluminum J . Meteiniam. tertio sere ordine calida,atque hi minexiecami temperie constati ori ventriculi siu' a apponitrur,uterinos aste eius cu rare dicitur, .. in his Misi ac tam as illorum gratia tabescentes, sa- nitati pristinae restituere. & ius foliorum
infusum, mederi dysenterib. Folia ad Urtisae similitudinem verrunt,il subliu etiam viridia. flos longi sut is p Leuintis inequitat, cor biferis quasi simitu , t
127쪽
tis RERUM MEDICARVM NO. HIs P.
D. Tra TIC PATLI frutice. Febrifuga. Cap. XXI. .
μmquisiti vocant, frutex est radicem fundens crassam, & longam,intus candentem , terieramque, plenam succo, & ex ea stipites purpureos. folia in plures cuspides diuisa , de has ipsas interdum sinuosas quore. storem candentem, ac paruum. &uctum rotundum, Ponticis nucibus penetparem. Nascitur in collibus mittocensi ibus. Radix dempto conice, qui impense res iunat, in laeuorem redacta, aduersus febres et deuorari. Ius decocti eius, loco aquaesentanae aut fluuialis, bibitum, eundemisti l esum praestat. praeter quod calidas qualius u intemperies emendat, ac corrigit. Nec est planta ulla apud has gentes, quae ii et diuinguendo calore, maiori in pretio habeatur, aut positi huic aliquo mcdo com
Ad Geranium forte pertinet haec prima , sed repugnat rado tenera, sicca Mena quasi re rubet. folium stre Cannabu . caules etiam rubent. fruem nodo conclusius non conis
Exponere his libuit hane quoque Malua-cea Mariuntur earum regionum imusnem , cui quamuis in autographo nomen instriptum non sit,a nonnullis tamen a s praedicta Ttti alli censentur. filia quidem sant Geranii. sex in pediculo longo insidet. μια magnus sera tactaneiu. flos lute- , pallia- , radix
128쪽
De ATLAT a OPILLIN, seu aquosa herba appensa. Cap. XXII
semve herbam appensam,eum fruticem vocant, qui ob loca iuxta quae nascitur, & pediculos Aliorum , quos si miles capreolis hinc & inde effundit, sic nominatur. alij Alsit topollina ouill id est sorem At tot topilhn vocare malunt.duas reperies huius plantae species. alteram a r beo colore rubram, alteram a paulo albidiore,appelles candidam. Raaicem utraque crassam, rubescentem, ac fibris refertam fundit. caules lentos, refertos molli medulla,Ficulneis proximos,teretes, quatuor cubitus longos , & minimi digiti crassitudine. Vitis vini serae Alia, in procurse stipitum hirsuta ac rara. sorem rubrum, & oblongum. e quo fructus generantur ternis capitulis triangulis constans, corallorum instar rubestentibus,cibo idoneis,ac plenis nigro semine. Temperato, aut paulo calidiori coelo gaudet, quale est Morcanetum , de Telecoquente, uligino .& campestri solo. Augusto mense flores erumpunt, quibus,fructuque, ac Bli)s decidentibus, in annuos vlus velli selent, atque recondi. Radix frigida primo ordine videtur, humidaq. & saliuos a natura. & ideo, aqua, ubi farina radicis, stipitisve aliquamdiu infusa maduerit, loco sentanae aut fluuialis epota ab his,
qui fluxum ventris patiuntur, aut quemvis alium a calida caussa ortum mO bum, breui curat .vrinae ardori,& retentioni medetur. nec non & oculorum i flammationibus. Eus Itamina, sty calicem, o fores in maluaceu diligentius instexerit, statim hu 'c fruticem eorum elasei, nempe Alibrae adiudιcalui. vires etiam reliquis probe eo
respondent. Diqitigod by Coosl
129쪽
m c O COAET AM AT L, Ita tutis T A M AT LIVrinaria mirabili. Cap. XXIII. OC OZ TAM ATL, quem alij
Cocozic , & cocoesin , & cocotyli vocant,frutex volubilis est,crassam,ac pallentem radicem fundens, Vnde nomenis. stipites, laeuch tenues, atoue rotundos. talia sinuosa,& in tres diuisa cuspides. flores candidos, modicos, illis Iedulaechiil persimiles e quibus oriuntur acini cerasis haud absimiles, sed colore candentes. Radix pallet. & inodora est. sapor vero saltuosus. temperies mediocris, aut paululum in frigus humiditatemq. inclinans. Urinam
mire euocat. arenas, & pituitosa excrementa pellit . atque quicquid urinarios
meatus obstruit expurgat, & trahit. carnemq.ibidem supercret centem reprimit,si in liuorem redacta semivnciae mensura ex aliquo liquore aperiente deuoretur. & agglutinato puluere radicis ex oui albumine, aut oleo amygdalarum dulcium, luncoxomam vocato,Gossippino tamen prius filo irretito circumuolutoque, atq; ita penis cauitati admoto. quemadmodum raro quodam exemplo cognitum est apud Mantuam Carpentariam, Philippi Secundi regiam, cum laboraret Episcopus Cordubensis, qui tunc erat Conchensis praesul, & a consessionibus eius. dem Catholicae Maiestatis, grauissima quadam urinae supprestione. eo enim praesidio subdito, veluti per miraculum est liberatus, reseratis vijs, uberta-maq. urinae copia penitus ectusa , haud sine optima mercede artificis . cum tamen ille, neque unde sumeretur id genus auxili j nosset, aut quidquam aliud quam se aliosq. permultos, a quodam Indico medico sbi id arcani seruante, abnuiusmodi aegritudinibus tasse seruatos, atque ereptos . Et quamquam sintri contendant, non eo puluere, sed cauda Tlacutiem animalis, cuius etiam erugiem exhibemus, euenisse,quae eisdem morbis assectis mirabile quoque auxilium praestat; re tamen diligenter considerata, atque inquisita, inuentu est e radice huius plantae, & non ex cauda praedicti animalis, mutuatum esse,
quod narrauimus auxilium. Sunt vero qui dicant aluum mouere, ac sbluere . & ea ratione Chichime capath nuiceri, ad pharmacum quod vocant Chullulense, componendum.
130쪽
α mTAC COANENE PILLI Uolubili Diu retica.
YZ TAC c re, ne pisti eu planta Elia serens cordis figura,volubilis frua
tex est, radici innixus longae, & fuluae . e qua proseruntur caules tenues, teretes, & virides. & in eis silia subalbida, cordis serma sere. ac flore ex albo pallestentes,& exiles.radix unciae unius mensura lusa ac deuorata,sebres dicitur arcere. mixtaq. TUM huiti, aut sempta per se,urinam prouocat,semen retentum pellit, nec non sanguinem coactum in grumos, & lapillos. Dulcis est sapor, stigidaq. aut mediocris natura. Cum haec planta fit congener ipsi Coamene pilli, δ' florum colore fere tantam dio rat, ibi de viribus plura videre poteris.
De c0 AT LI, sis A queo serpente. Cap. XXV.CO A T LIS, quem alij mapalet palli, seu medicinam sanguinis coccia
neam vocant,su Sutex est magnus, stipitem serens enodem, crassum. materiae Pyri,& folia Ciceri minora tamen,Rutaceaue,sed maiora. flore luteo elanguescente, paruo & longiustulo, composito in spicas. Frigidae est,& h mentis naturae, paululum e temperie recedentis. Prouenit regionibus moderate calidis, qualis est Mexicana , & interdum etiam feruidioribus, qualis est uaubchmacensis. Aqua ubi stipitis eius quaedam assulae aliquandiu maduerint, quae caeruleum paulo post contrahit colorem, renes, & vesicam epota exter git,refrigeratque,Vrinae acrimoniam temperat,sebres extinguit,& cholicis medetur . Haec autem potentius praestat, si radices Med adijciantur, quamquam ventriculum laxent. quod ego in me ipse sum aliquando expertus, & aliorum etiam patuit testimonus. Aiunt quoque gummi eius, oculis inflammatis opitulari , excrestentemq. in eis carnem extergere. Coepit iamdiu id lignum deserti ad Hispanias, ubi lignum Nefriticum appellant, aquamq. sic parant. Lignum assislatim concisum,in optima aqua intana maceratur, Rin ea relinquitur, donec aqua a bibentibus absumpta sit. qua sempta, altera inucitur. t tieri. repetitur, donec aqua caeruleo inficiatur colore, dimidiaq. hora post ini Etiam lignum, caeruleum aqua contrahit colorem dilutiorem . qui sensim pro . temporis ratione intenditur, ita ut miraculum mectatoribus appareat. Est &c..di v.
aliud genus huius plantae, eadem praeditum facultate, sed aq*am minime
inficiens. Lignum estNephriticum aquam caeruleo colore tingens, ius iam iam erebrior usis
non 'lum apud Histanos, sed etiam Italos Medisos. E gentre leguminum esse colligitur,non tantum ex solist Ciceris, flore lutea, sed , ex eo quod apud nos Genista vim habeant ad calciaum pellendum reliqua fere om
onardes huius etiam meminit cap. 2 7. Vocans lignum ad renum aseetiones, st ina incommoda. apud quem idem aqua paranda modus. , De