장음표시 사용
171쪽
16o RERUM MEDICARUM NO. HIS P.
D. TAUATLI, funubilosa herba. cap. XXXIV. HERBA est ubili, seu nubilosa
planta, quam ob flores comantes, qui nubila imitari solent quadan tenus, aucquia nubes oculorum discutit, sic appellant ; Mexicenses vero Histiqui vocant; folia fert saligna, serrata, caules cubitaleS, e tenui radice assurgentes, flores luteos, in umbellam compositos. odorem, & sapo. rem citra distinctionem ullam Ani si,qualem folia quoque, & caeterae eius plantae partes referunt. quo fit, ut Anisi speciet quampiam existimare aliquis pollec. gustu acri, & amaro, & subtilium partium. Temperata amat loca, quales lunt Alexi- censes agri, & calidiora quoque exornat, etsi in montibus solet etiam prouenire. Floret imbrium tempore,id est Maio, v que in Septembrem , quod tempus Ueri nostro respondet. Colligitur semen N uembri; folia, caulesue Februario, sed Decembri radix . in orbem nostrum delata, Carpentario, quantum coniectura assequi potest, gauderet solo, hortosq, Philippicos laeta exornaret. Calidae est, ct sicca quarto fere ordine temperiei. Urinam elicit, menstrua euocat, abortum grauidis procurat, emortuosq; partus trahit. quae uis eius plantae particula quocumque modo illam corpori liceat admouere, pectori, tu iliq; confert, statum disicutit, sistit aluum nimis fluidam, oris halitum commendat, lac generat, venenis aduersatur, venerem stimulat, dolorem capitis leuat, amentibus fici opem, & a fulmine perterritis, atque stupefactis. fluxum sanguinis compeiicit, sitim hydropicorum extinguit, frigora sebrium, sumtu illituq; arcet. & viperino adipi immixtam epotamque, aiunt ruptas Venas resarcire. vaporem vero Iuris decocti eius naribus, immodico humore perita sis, ferre opem. & tritam, inspersamq; auribus male habentibus . tumores praeter naturam, tusa atque admota dissipat, ventriculum calefacit : satietati & praxipue puerorum medetur . renum , ac vesicae lapillos, arenas, ac crassiorem pituitam ibidem in- fartam abstergit. humores extenuat, admota cum melle Ventriculo vomitum Coercet,pus gignit,ulcera sanat, utero conseri, cimices fugat, arcet hemicraneas. Praecipua utilitas est,aquam,ubi aliquandiu maduerit,nouem diebus matutino tempore sumptam lychenas, & impetigines mire sanare. Omnes hae vires, plerisque aliis fruticeis conueniunt ob tilem illam mim penetrandi , qua in illorum seuesubtilissimo con it, quod in magna quantitate ex ho
172쪽
TR ANs L AT VM quoque est ad Mexieanos, quorum viridariorum
septa, de senestras exornat, quod nostri Pervinum Nasturtium nunc pare solensi Moicenses vero Pe Mexta silist, seu Pel chilli. sella serens obrotiinda,& Veneris umbilico similia, sed exilia, de angulis quibusdam inter. dum variata,appendentiat pediculo nequaquam media parte sui,sed e loco in alterum circumferentiae ambitum inclinante, inferne squallentia, &virentia superne . caulem rotundum, tenuem, volubilem, pergulisque, quibus orn tus gratia adhiberi silet,sese implicantem. florem e lateo rubrescentem, Aquis legiae, Os ridisue instar, gerentem infirma parte contortum tubulum , sep tinti vero septem Eliolis constantem quorum duo magnitudine praestant caeteris, ac duo alia minima lineas quasciam rubeas inseriptas gerunt, plagis Christi optimi maximi, quibus cruces passim exornari solent.haud dissimiles. tria vero reliqua, quae mediocria inter praedicta sunt, tria veluti clauorum c pita . Calida de siccabaec herba est, ordine fere quarto. saporeque, & viribus nostras Nasturtium indistincta aemulatur similitudine, adeo ut in Nasturtii species,etsi longe se a dissert, possit impune recenseri. viridaria, pergulari; di, figulinis vasibus sita, fenestras, atriaq; ipse exornat. Viret toto anno, θω resq; preducit, nisi seigoris inclementioris afficiatur iniuria. Adhibentur fi res acetariis quae ex oleribus parantur, Patiam; ita, & saporis & aspeetias addit . Uentriculo ex frigida causa imbecilli. aut flatu dolenti subuenit , tussi a O s xiliatur.
173쪽
xiliatur. Tritus idem cum alumine dolores dentium sedat . aufert dolorem, , α tumores iam agata, calida ortos ..nempe eadem discussi s f igidiotibis, adiungatur medicamentis, & ulcera Curat inflammata. nam eo contra excitatos a frigore dolores, nostrate Nasturtio admoto, uti mos est. Quibusq. locis,
sed praecipue calidis, totoq; ut dictum est , anno, nisi vehemens frigus ut impedimento , & viret, & edit flores. Ηρrba bie destripta, ab omnibus hucusque inter Nacturii, secus est relata, reclamant figura, qua nihil omnino habe mile Namnio, praeterseiamsaporem, qui ali-γando in diuersi simis plantis, irim esse poterit.se Cocti Orientia plane radictas piunt Hestiari, planta, Ni locis, ita natura diuersissimae. Orethrum imbellistrum a Ptarmica distat quam maxime . sic etiam S astas μου, ειν odore Faeniculum
Eiosemper iudicatii esse Visia , mei Iacea dictae steriem . miraque herba repit,flium virebique rotundum, em ingura cordis, flos plane idem Iacea tricolori, nisi quod cauda sit longior in Nacturris. Lineae etia infore licet disserentes conspiciuntur.
Fructus mirabique in tres partes diuisus, extra tamen euidentius in Nariuriis , quam in Gola. Semen mirobique magnum . Todem δ' miribus conueniunt.nam si malam stirnam exacte dentibus massicaueris, senties acrimoniam magnam , inde omnis ris purgans exeritur. Monardes iocat cap. 6 s. Florem sanguineum.
D, P ΗtH VA ME, Aristolochia Mexicana II. longa. p. X X XVI.
H E H UA M E, seu medicinam ad
canensibus sic vocatam,apud quos copiose prouenit, Dioscorides noster Aristol chiam Clematidem vocat, atque quIa neque illam apud alterius orbis colonospiciam, aut vivam mihi videre contigit,& huic orbi familiaris est, delineandam curaui, additis praeterea ijs usibus, quos haec gens, & nunc ego ipse comperi experimento . Ergo volubilis herba est , folia serens cordis figura , fores purpureos, caeteris generibus Aristolo chiae similes . radicem crassam , longam ', & subrubro cortice vestitamis . Huius est in medicina usus praecipuus, ut quae odora valde sit, acris, calidaque, de
scra ordine tertio temperiei, ac stabil-lium paritum. Ius decocti,si eadem cura, qua Cbina, aut Zarzaparilla paretur, aut
tuae odora valde ut, acris, caudaque, nunc ego Ipse compi
174쪽
ijsdem mistratur,& persimili quoque victus, aeterarumq; rerum,quas vocant, non naturalium, an stitutione exhibeatur, quemvis frigorificum affectum. , aut a lue Hispanica prosectum, mire curat. tussi antiquae, astmatiq; medetur, fatum discutit, comminuit lapidem renum, & vesicae assectibus ex frigore Ortis succurrit. dolores capitis ἀ &quosvis alios, qui inueterati sint, tollit. vitiatum colorem emendat, menses trahit, partus accelerat, reserat obstructi nes, ac frigus pellit. Habetur haec planta maximi ab indigenis, & comput tur inter saluberrimas. Nastitur temperatis, fit idisq; regionibus Micbu canensibus. Apud Clusium in motisorum libris, duplex Aristolochia flematitis describitur , mna mulgaris, altera Tetica, quibus hac no Ira annumeraripotenI. potius tiam ad longam ob radicis crasisitiem referri debet. Flos huius herbae, purpureus quidem est,sed miseetur ei quiddam viriditatis, fructus autem ab omnibus noriris Aristolochijs disseri figura, quae in nostris eri retunda, mel ouatis potius, at hi uctus quasi ex trisus es compositus , mi midemas in se
M P I P E R E rotundo. p. XXXVII.
PIPER rotundum volubilis planta , ac similis illi, quae Piper longum serti'
frutex est folijs oblongis, ternis interuenijs, secundum longitudinem procedetibus,distinctis, nullius fere acrimoniae, aut Mooris,& semine racematim dependente. Sunt vero plantae Piperis longi, niyi, & albidistinctae,contra antiquorum sententiam , sed tamen congeneres,praecipue plantae nugri Piperis, & albi . quae adeo similes fiunt, ut vix distingui possint, nisi fi uctus te pore , etiam ab incolis. Nastitur in multis Sines, atque Indiae Orientalis locis. in caeteris vero consulas antiquiores,& Garsiam ab Horto. Admodum elegans quoque Dan, sty Hsir ptis Piperis extat apud Clusium libro primo oticorum eam Is gazin noti ad Ga - . De
175쪽
carica purgans, quam alij PH uam.
Mexicenses vero Tlalan tia culilapilli v Cant. Huius tres reperiuntur species.masculum nos , & taminam depingi curauimus, forma & viribus valde limites. Utraque, herba est fundens radicem longam ,
crassam, &lacte manantem, candidamque, de ex ea caules volubiles, tenues, N. Ornatos
folijs raris, cordis figura, sed minoribus, foribus vero oblongis, & coccineis, ac fructu Peronis forma & magnitudine, lanugiane obciue o candenti, ac semine albo refer. to,tenui , latoque, non sine bombicinis quibusdam filis argenteis,3e lentis.Radix calida est quarto fere ordine, siccaque, guttur deuorata urens . purgat omnes humores per inferna, sed praecipue pituitam,sesquidrachmae, duarumve drachmarum pondere, ex aqua, vinoque, iure pulli, aut ex tremulo
176쪽
ouo voratu facilis, nec admodum ingrato gustu. Sunt qui lacte, aut expressosiicco utantur vice ScammonIj. Imo qui contendant,plantam ipsam ad Scam mj genera attinere, addantq; in Electuaria sicca cum saccharo, mirabilemq; dicant eflectum praestare. Sunt qui radicem laevigatam, per noctem in aqua sexdrachmarum pondere macerari permittant, mane percolent, & exprimant,&aquam propinent, atque ita parum iniucundo utuntur pharmaco. In penuria, aut caritate Scammoni 1,additur in Electuaria,quae illud solent recipere,& pe quam commodum praestat effectum. Sunt etiam qui radicem illitam, asserant mederi febribus, & liquorem instillatum, oculis. Tertia vero species nigrican- Mietam. ti solo saxosis locis prccipue prouenit,&radicem fundit tenuiorem,quae aptisti - - ma sit duaru dracsimam podere, parando exoluenti Electuario,addito saccharo ubilique decenti mensura, aut Tragachanto. quo, ad leniter vacuandam bilem,aut pituitam, nequeas offendere praestantius ullum. Sunt qui ex iure decocti eius tyrupum parent, qui trium unciarum pondere pituitam,bilemq; mira facilitate purgat. Nascitur in calidis, planisque nouae Hispaniae permultis locis. etsi a Michuacanensibus, ubi primum reperta est, & vis cognita, praecipuum, nobiliusq; inuenit nomen. Nam & mimi licensibus est familiaris,
qui ferunt urinae euocandae permixtam radicem caudae Tlaquatris aequis portionibus,miram exhibere operam. siccanda autem radix,atque ita deinde reponenda, cauendum ab herba quadam per omnia pene simili noxiaque.
narde colligere liceti plures habet disserentias. Monardes Psoniae similem plantam TEO Q. V I L I N. invidit, nempe cuius Iructus bactae quaedam si ni exiguae , nec ex eius sumitia inde remouenda quod ea non palleat acrimonia, sapores enim facile augentur in minuuntur
ut in Rapis manifestum ea. Author no ter
hic primo quasdam Amyni UAes exponit,
tertiam de nde quam forte eandem eum Fry noide Monardis exι times. Inferius autemtib. 7. de herbis dulcibus cap. 34. Tlalanti
euacuitlapilli alias e conuoluutis . Omnes quidem molubilissunt ,-purgantes irtute.
A Monarde descripta mitior Histeries, sicutior quae bis tertia ab Auctore, ιυπιuspo
siua dulciores quae potius diureticae . Ha mero priores mas, sist foemina acriores caeteris exia fiunt magis' postentes mirtute Opote qua Scammoni, aemulae dicantur . habes itaque plenistime Mich canica Me medicamina:
177쪽
166 RERUM MEDICARUM NO. HIS P.
D, T EO a UI L I N, seu saxeis vermibus. Cap. XXXIX. SPECT ANDA constat forma Teoqui . herbula namque est truncos
initio mittens,veluti geniculatos, atque squamiseros, & circulis quibusdam palmarum instar praecinctos.qui capillis undique prodeuntibus radicantur sta tim, terra silum attacta. & ex eisdem prodeunt folia cordis figura, rara, ne non & cauliculi, ni fructus vocare malis,Piperi longo persimiles. Gustu odora est, acrisque, calida & sicca ordine tertio , aut fortassis quarto. Laeuigata haec , atque inspersa vulneribus egregie medetur, flatum dissipat, ventris sedat dolo. rem infusa, viscerum frigus pellit, hydropem sanat, urinam euocat, aliosque huiusinodi praestat usus. Subtiles sortitur partes, de innascitur saxis locorum humidorum, & calidorum . tiιs caulis es foliolis vermicularis dicZae contectus, sist Iulus est punctatus incut
drantales , & exiguos, albosq; flores, radicem vero surculosam, intus ac extra ex albo rubescentem. Nascitur in collibus regionum calidarum, qualis est illa Teotoqui, Se Chielle. Radix est dulcis, & nonnihil acris , calida, Aesicca ordine tertio natura, nec lubricitatis expers. mirabile medicamentum aduersus pectorum, & oculorum morbos, urinam euocandam, & frigidas alias assectiones propellendas,l iuncia eius matutino deuorata. quin tum res maturat, ac discutit . nec desunt, qui febres curare dicant. fortassis interpolatas, aut vacuata caussa reliquas. Dedigitigod by
178쪽
NARDI AN T. RECCHI Ll B. U. et π
ω TEP ETAVTLI, si T AVT LI montana. Cap. XLI. AVTLI montana, seu Tepe utili,
quam alij mulsi citra cognomen vllum nuncupant,herba est Elia ferens Tau-tti se perius descriptae similia, saligna, sed
tame minime serrata, ac log lora. caules tres altos cubitus. flores coccineos, & calyculo .ru serma oblongos. radices vero multas, fi
bratasque. Calidaru, ac frigidarii regionualumna est,conualltuque, ac montium incola. Septembri mense floret.gustu acris est,& odorata,ac facultate tertio ordine exiscalefaciente,tenuiumq; partium.se in dicitur mederi oculorum morbis, aut illitus, aut admotus capiti. urina, ac menses euocat,& quidquid in vijs urinariis, renibus, vesicaue praeter naturam continetur.abs mit flatum. ventriculum,uisceraq, Omnia ob frigus languescentia confirmat, col rem vitiatum emendar, aluumq, cohibet. bibitur puluis eius ex potione Cacauati aduersus tussim, & pectoris moditatem. ea herba in ignem coniecta,contra grauem earum odorem, iorbidorum hominum halitu iniucundo prosectum . mede, ac ventriculo frigida assecto intemperie.
seu Virga nigra saxorum. Cap. XLII.
HERBA est Tisactis caldaeoti folia
ferens Vrticae, serrata. caules purpureob, tereres, quaternos cubitus longos . fi res in cacumine comantes, piloses,non sen
scentes, & purpurascentes ex albo. Nastitur in locis saxosis Xalati aulicesium. Sapor citra vllam distinctionem Anisium referi. Tem p ries calida,& sicca est,& tenues partes.Radix pugilli mensura tu sa, deuorataq; ex aqua,seu vino , sudorem elicit dolorem passis, atq; ita eu lenit,ut mirabile praestet ea in re operam. Licet haec herbasa re cinerti sit similis, tamen in genere ferulacra locu habere no potes. Aia enim 'ticapraestertim bina, ex opposita; flosque Tanaceto fimilis inqua in struticeis reperassiur. μDi
179쪽
,68 RERUM MEDICARUM NO. HIS P.
nenses vero Cani ma , solia serrata producit quina, Angelicae fere serma, aut Elaphoboici, cuius speciem esse arbitrCr. caulem tenuem, , fieniculaceum,minime tamen geniculatum . flores in umbellam compositos, de ex albo pallescentes. ac semen , quod orbiculare est, saltuosum, odorum,&paulisper acre . radicem vero digitalis amplitudinis, crassoq; cortice vestitam. Planorum, ac temperatorum locorum alumna est, & montium faucium : incola agri Uaxacensis, YtΣocanensis,dc Michuacanensis. Radix, quae calida le icta est ordine secundo, initio Pastinacam sapit, ac tandem acris lentitur, de guttur pungens. tuia, & admota umbilico, dicitur diarrhoeas compelcere. deuorata vero, tussi & raucedini auxiliari.
D. X OxO NA C ATI C. Hyacinthoide capillosa. 'Cap. X L I V. HERBA est Xaxo eatis folia ha
betis Caeparum foliis simillima, verum breuiora, & angustiora. flosculos longos de luteos, pediculis appendentes exilibus . radicem orbicularem, succo manantem, Nucis Ponticae magnitudine, opertam quibusdam nigris apillamentis. Nascitur in frigidis, humidisq; locis, brium tempore. Binae radices tuis, atque ex aqua deuoratae omnes humores purgant per infima,citra vllam anxietatem, dc laborem. leue, do securum est pharmacum, ut quod exhiberi si leat senibus, Ac natu minoribus, febrientibus, ac sebre vacantibus, iacentibus in lecto, ac solita obeuntibus munera, seu virens, seu sicca. sed seequentius, de commodius sicca. seruatur vero duos, ac, si opus sit, tres integros annos . Aduersatur astmati e dem pondere. calida enim ordine secundo natura constat, lubricaque, ac guttur nonnihil urenti. Flores natim Ge- as ratais, erat in Gubico , O Croco .
180쪽
me ANCHOA , seu a INGIBERE mastulo. cap. XLV ANCHOAS Blijs constat asperioribus, & crassioribus vulgari Zinia
gibere , eadem forma tamen. radice quoque maiori, atque cra iliore . sapore acriore cum quadam amaritudine. Usus est apud indigenas aduersus ventriculi,&alui assectiones ortas e frigore,contusi, & oleo Nucis Indicie conisspersi, atque ita applicati mirus. nec non aduersus plagas venenatas parato lychnio eodem oleo intincto, atque ita demum adacto. Addunt, vim medicamenti maiorem participare marem quam iceminam . quo etiam vina quae- vis, 1 dam ab Indis Philippicatum Insularum parari solent, quae ad praesens referre Rib i 3 non est opus.
OV O D Mexicani Gilgi Orientale
vocant, Arabes, Persiae, &Turcae Gingibet appellant, ossicinae autem Gi giber, Ut Zingiber. Duo sunt eius genera mas , & tamina. de mare sub EAnchoanomine praecedenti capite dictu . Foemi na vero, seu vulgare Zinober, herba est duas tresue spithamas longa,radicibus t berosis & transuersis, unde proseri caules arundini similes, & in eis folia longa, 5. angusta, Iridi, aut Gladiolo paria, & in summis caulibus capitula Stoechadi qu dantenus similia . Nascitur in omnibus Indiae Prouincijs, excultum fatumq; semine, aut radice . nam quod sponte prouenit socci penditur. Nascitur etiam in Philippicis insulis, & transsatum iam est ad Hestinos &Mexicanos, ubi id ad viuum exprimendum curauimus. ac ibidem seritur pingui solo, stercoratoque, di pulchre exculto, & humilibus quibusdam arboribus adumbrato, regionum calidarum mense Martio,radice in frusta, pollicis magnitudine, disiecta, quinque digitorum interuallo, ac totidem pene prosunditate . tegitur terra, rigaturq; statim a satu, ac deinde bis per singulas quasque septi manas,aut semel ratum si udus sit natura locus. sarriendum etiam est, sed ita ut plantae nMuellae non conuellantur, aut ulla assiciantur iniuria. est autem terra , ter quateruε repastinanda per singulos annos. Vindemia fit arescentibus folijs ; quod iuxta initium Ianuarij accidere solet. vulsovem, ut commode recondi posΙit, corradendus exterior cortex est. conijcien-