장음표시 사용
61쪽
MIZη VIX Oc III c O PALLI. Copallisera IX. cap. IX.
MIZQVIX HICOPALLIS quam alij Xacbicopal Diauhiu vocant, a bor est magna, seli, Mali Medicar, & stipite candicantibus punctis distine . floribus vem coccineis & modicis . Gummi iundit e taluo in purpureum vergens, Amme vocatum a quibusdam ab alijs vero 'passu. maximi habetur ad caetera quibus alia huius generis inseruiunt praestanda , scd praecipue ad odora' menda, Δ capitis roborationem . nascitur Copitiani,& Colymae feruentibus locis.
De HOLAEVA HV IT L, seu Arbore CHILLI. X
duo si int genera . Alterum stipitem profert magnum,t cm,fulvum, Alenta refertu medulla, floresq. candicantes, folia maxima, de orbiculos stellatoς, rubescentes ex pallido., adhaereicentes stipiti. & resertos seu ,Ponticis di ucibus pari,candenti lutem. obducto membrana , & amari saporis. Alterum vero folia Mali Medicar, sed tamen maiora a sutriusque arboris cortex amarus est. Nastitur genus ultimum apud Michuaca
nenses, ubi Tarantaquam vocare consueuerunt. Primum vero mecauam , de
Nucllapae . Cortex calidus est ordine tertio , 5: paulisper lubricus. cuius decocti ius inii sum medetur dysentcriis. Fundunt scctae gummi, ab Indis Hori voca tum, primo lacteum, mox luteum, a Ctandem nigrum. poliquam scilicet colligentra corporibus illitum sit ..Adeoque undecunque resiliens,ut pilae palmatiae , ut eius, quae a Vento nomen habet,apud vulgus in sphaericam aptatum figuram p stet vices, & ad multa praeterea utile est. Nam urinam mire euocat,emundat Vierum,sterilitatem admotum vvluc fugat,menitrua elicit si digito madenti succo Totoxochith & Holli, vulva,& an ut confricetur. dyarrhaeis dysssentericisq. Opitulatur. deuoratumq. per se aut alijs quae similibus viribus pollent admixtum , aut si adiectum Pudi, & conformatum in pillulas,digito in anum quantum fieri possit,inducatur. additum cibis impinguat, permixtum VermibuS; Axinvocatis, ingesbimq. agilitatem quandam, & ad volubiles corporis motiora Npromptitudinem ingenerare dicitur,& ossa emollire ut facilius homines conto queri flectiq. huc, & illuc posIint, corpusq. more petaurorum iactare. & Venz-
62쪽
rem vehementer excita cholicis confert,sedi admotum.trahitq.alui excrement & dolorem, sitimq. sedat. vllum vero argemata distulit. hoc est gummi illud nobile, quo Indi olim exercere solebant ludum Bathra, spectatu nurum, quςm cura Cortes' videre aliquot ab hinc annis Hispani. eiusdemq. arboris Llia sicca& levigata, dicuntur leones & alia animalia interficere. Tatia, ludias pud si, apud Ouetum m H Iona naturas Inaeca, fusi sic tum
M H TZIZUXIra, si, δε Ar re Bal lodici. Balsamisera I.: p. XI. QVAM arborem Pannucini Chucte
vocant, nostri Indici Balsami arbo. rem, Mexicenses Hol uoxid, seu
assi uentem resina nuncupare consueuerunt,
quia liquorem essendit Syriaco Balsamo simillimum, nequeo odore aut viribus intariorem . Arbor est Mali Medicae magnitudine. li, Amygdali maioribus, tamen O rotundioribus, & magis a muratis. ssoribus in extremis ramorum flagellis luteis, 4Mici loculorum oblongorum serma, sed procedente tempore quorumdam veluti taliorum , caeteris longiorum & latiorum, in
quorum extremitatas Cauitat emina ines sa continentur, candicantia de in quenda
pallorem inclinantia, oblonga, &paulispercontorta, seminibus Mali Medicae similia , , aut verius his, quae Hiatini vocant Manies, ac saccharo, veluti strobylinos nostri incrustare solent. Inciso ergo quovis anni temp- . . re huius arboris cortice stipit e, sed praeci rue exactis iam ataue desinentibus Imbribus, liquor ille nobilis, toto orbe celeber, nec dum satis laudatus stillat,quem Balsamum appellant,e Lluo in nigrum inclinans colorem, sapore acri, paulisper amaro, odore vehementi, sed tamen gratissimo. Regionibus prouenit calidis,qualis est Pantaucina,vnde impostum est nomen,& ad Hoaxte censes hortos a Regibus 1 exicanis,delitiarum & magnificentis gratia, transsata. ubi eam rursis vidimus editis ac montosis locis . etsi ad campestria hominum cura & diligentia descenderit,cultaq. & Hortensiaveluti coacta amet. desperare aliquis posset loca Hispaniarum calidiora minit hefugituram Suat ali; liquores,simplices atque compositi,quos eodem nomine Hispani qui ad has regiones penetrauere appellant,de quibus inserius dicemus. Extrahitur idem liquor decoctis ecia surculis minutatim incisis ex aqua & vitro excepto innatante liquore,sed viribus inserior. Liquor ergo quouis modo extractus quai to fere ordine calidus est ac siccus, subtilium partium non sine.quadam ad-
63쪽
strictione, α corroboratione,ac innumeris morborum generibus propellendis, atque sanandis utilis. nam tres quatuorue guttae matutino tempore ante cibos linctae, ventriculum a trigida cauli imbecillem confirmant.vrinam & renum vesi-c . excrementa euocant, pelluntq. e corpore. aperiunt obstructa, ac medentur respirationis dissicultati, ventriculi & alui dolores ledant. commendant colo. rem , ac iuuenilem vigorem diutius conseruant, & tuentur . quin liquor ille in pessulos efformatus, ac obditus vulvae, secundas emortuosq inrantes trahit, 'par tum accelerat, & sterilitatem a frigidis humidisq. ortam humoribus profligat. dolores ab eisdem cauGenatos ubicumque contingant, extrinsecus illitus sedata flatus & tumores praeter naturam discutit, cerebrum corroborat, neruorum Ortisini impositus auxiliatur, paralysi decorum gelidis omnibus in e M morbis. Cholicis, Iliacisq. de articulorum dolori s mire est utilis . quin vulacra recentia conglutinat, & s,nat inueterata, accituturnarum febrium repetentia trigora, ruiciq. dorloq. illitus pellit. Idem praestat ab ipso semine expretium oleum,mitius tamen, benignius, ac mollius, quamuis acre quoque sit. gratissimi odorissu-fluq. & odorum, S shaue,ac tertio calorificum ordinc.quod nos omnium primi curauimus praelo extorquendum . est autem oleo quod ab Amygdalis amaris, aut nucleis. Persicorum exprimitur, odore atque sapore simile, sed odoratius, vehementius. & acrimoniae longe maioris. Fus Ba a mi admodum pallet, in Digitali aliquo modo HI similis. eamdem arborem destri si etiam Monaris cap. s. sub finem. en'. duplicem tribueti corticem , oum erasum Suberis modo, alterum Hro tenuem. seMium ait Ciceris, aut Pι si grano maiorem non esse, indusum is extrema siliqua, angusta, digitum longa, alba, tenustate regatis simputas . quam etiam sibqxam eleean'r noster Auerar, sed maiorem in pietura exhibuit. AEuod vero Balbamum a Monaria primo loco describitur, forte ess illud quod
sequente II. est . exponitur , cum eundem excoquenae modum virobique inueniamus,
m filium Vnieae cum sol o mucronis hastiarum non adeo Hssideat. Larolus clusius M. χ.exotaea' a s. describit huius talpami fructum, siliquam π-pe stadiceam , eum duobus nucleis ιnclusis. Monardes autem , forte sitiqaam non iam adultam descripsis. Ego vero puto fructum alium Clusianum potius ex arbore, quam
D. Henrico Homino, Batavo, Pharmaevaeo Romano, exoticorum Hugemissimo sicra taura, missus suis nomine Mame . De Arbore H UA C O N E X ex qua pararis mearum ab indige is Palpamum .' , Balsamisera I l. Cap. X I. I.
AR B OR est mediocris altitudinis,& crassitudine femoris, firma materia ,& quae terra desessa diutius duret incompta, odora , luteisq. Glijs denaris
plus minus amplitudine. flore paruo & candicati. friustu baccis Lauri simili.CONtice huius arboris cofracto minutim,& quatriduo macerato ex aqua, ac demum inselato & expresso, liquor extorquetur Balsami praestans vires, ad multa utilis , quique intra mensis unius spatium peragatur. contrahitur etiam ex lolijs stilla citius liquor, odore perquam iucundus, & multis per sanandis affectibus aptissi
64쪽
mus. quin sereuli ipsi extergunt roborantq. dentes. ex quibus, ut hoc quoque obiter dicatur, Indi olim Mittis mucrones addere consueuerunt. De Palsami frutice quem induanae His ni MA RIP EN DA M vocant.
Balsamifera III. Cap. XII I. ETSI planta haec seutra sit, inter arbores tamen, ob similitudinem ac cognationem quam cum arboribus lacrymam serentibus, praesertim earria quam nabet eius liquor cum vocato Balsamo, reponere visiim Lit.Est ergo M ripenda frutex,stipites ferens viginti sere dodrantum altitudinem habentes, ramo'. seseos, ac Alia hastarum mucronibus paria, crassa lataq. sed sepema parte virentiora,& sparsim purpurastentia e rubeo,& appensa pediculis in coccineum colorem inclinantibus fructu racematim dependente, & Octo pene uncias longo, concinnato acinis viarum sere similibus, sed tamen rarioribus,initio virentibus, deinde rubestentibus,& tande e purpureo nigri cantibus. Utuntur AEthiopes talijs eius fistularum loco, ad hauriendum fumum herbae vocatae a Mexicensibus li,quem alijs per arundinum canales mos est haurire,paratis e Blijs conuolutis quibusdam tubulis. Arte vero extorquendi liquoris modus hic est. teneros eius plantae cauliculos, turionesve,& interdum acinos minutim dissecant, coquuntq. in aqua, donec in defiuti densentur crassitudinem, atque ita sinunt consid re . Curat hic liquor mire vulnera, etiam alias insanabilia. & recentium siue
tem quoque sanguinem sistit. Sunt qui ex praefitis germinibus aquam stillatutiam extorquent, quam aiunt, ardenti seu Vitae vocata aqua,esse ad quaevis praestantiore ac praecipue vulneribus curandis,& dolorem ventris a seigore ortum competandum,complurimasq. assectiones pellendas a praedicta causa ortum ducentes, multorum testimonio affirmatum scimus.
De Salpino Trouineia Tolu Balsamisera IV. cap. XIV. AUDIO in Prouincia Tolu, euntibus ab urbe quam vocant Nomen Dei
in Indicam Carthaginem, currere arbores mediocris magnitudinis,PMnum generibus haud absimiles,Blijs siliquae toto virentibus anno, cultis in locis prouenientes, cortice tenui, ac tenero vestitae, quae liquorem Balsamum voc tum incisae essundant, ad Omnia quibus conserre selet Balsamum Indicum a nobis sepra descriptum, aeque utile aut praellantius . Usdraiae Auctor innuere ea, qua ae hoe Basamo late scri e Monardo cap. IO. Mem via e lectar poterit, nam illud mirasitis extollu laudibus.
65쪽
De MOLLE Lentisco Peruana. cap. XV.
I i , , A Pervina vocata regione ad hanc no- IA uam Hiisniam, imo ad Hilpanias nota tiras, planta quam Molle vocant, iamdiu ata AE uecta est, atque transtata . Arbor procera eli a 3 V viiii pulchra, & ornandis domorum comptu
li . 3 in latum pandens undequaque ramos , quic
viridi colore tendunt in purpureum. ubi foliad, Atia oleae profert sed longe angustiora, Ec tenui
Uri x- , α quodammodo dentata, ordine utrim-δ ' que disposita, & oblique verius ramos extre- mos procedentia. Flores exiles, albos, race
malim dependentes, qui mox in fructum vi-
th -rentem, Oxiacanthae semini parem,aur paulo d= maiorem,alit. & cum maturuerit in colorem
albo rubescentem, dulciq. carne praedi-I M lium, cum quadam acrimonia & amaritudiane. membranulaq. praedicti coloris contegia Iur, cui nucleus durus inest. Folia ac fructus se Lentiscum euisq. lacrymam olent resipiant i . sed permixtu Foeniculo. unde sextasse aliquis in Lentisci reserat species, ni malit esse plantam sui generis. Elia dii his vurent toto anno,alijs iubnascentibus,aliss adolescen cibus,& aliis matureisivibus. Sylvestris arbos est, neque ullis lenocinijs, aut cura ut proueniat opus habet ;quamquam deliciis iamdiu haberi ci erit, cultumq. & indulgentiam libenter admittat. Prouenit ubique,scu semine, ramo,aut vitii radice seratur. sed in calidis regionibus assurgit, laetiusq. viiiit. Stillat ab hac arbore lacryma, quae velut filia
uniuersaq. planta, Foeniculi de Lentisci odorem habet, saporem vem acrem, suta dulcem, & cum quadam amaritudine adstringentem. calidaq. N: sicca Ordine sere tertio constat natura. Nucleus ventriculum corroborat, calcha Itq. , ventrem adstrinstit & ut quidam aiunt in Therebinthi vicem praestat. semen vero Cardamomi,urinam elicit, flatus dillipat, Si membra corroborat. corpora nimis fluxa& humecta exiccat. folia lotionibus addua,Oedemata dioluum, e commansa gingiuas dentesq. confirmant, & vlactibus Oris medentur. Fruetia, in Intus es-
sumpti, siue exterius admoti, quemadmodum & lacryma, luculentius praedicta omnia praestant. In Villa Madritis Prouinciae Carpentariae Hispaniae,tres vidimus huius plantae tenellas arbusculas, caudicem se moris crassitudine habentes, cortice subcinereo contectum,Fraxini humilioris, Orni Omelea'. vulgo dictae , magnitudine,rantulos undequaque in latu pandentes, iisdem ornatos Eliis, constantibus ex pluribus ad unum pediculum cohaerentibus, multo tamen minorI-bus, ex viridi nigri cantibus, serratis, sub extremum angustioribus. quae ab a boribus
66쪽
boribus decerpta, lacteo secco, lento ac vivido odoroq. statebant. ssores exiles albos,racematimq. dispositos habentes,seuctus undique Indici praedictis Molle
similes . pari modo fructus re sella toto anno virent, ac vires, & usus, omnino simi pares Haec etiam arbor species esi timi ci tum figura rum viribus, cuius primam s Hementionem Clusius . Adoleuit Roma in horto Excelgentissimi art0 Columnae Tagarou vucis in magnam arborem. ius folia initio serrata μοι. arbore vero adolestente, omnes inerstones pereunt. H etiam annotain sustitissimus rerum nar ratium andagator, P. Fabius Columna Lanuus, in opere flua de rarioribus cy-bus
dum Apulia plantis. v. TEcOΜAHAC A. Cap. XVI. - , a A R B O R est Teremabara magna, ibi Ur lia serens inrotunda, mediocri & sim V tata, ac tactuum inpoliremis ramorum
flagellis paruum, obrotundum, suiuum, ac flu resertum semine, nucleo Persici haud absi-h mili. Nastitur apud Misticas, necnon Tamri giteri regionis Michuaeanensis. posseR. inprouincias nostri orbis paulo calidiores,me- . . -diocri negocio transserrL Acris planta est,&a odorata,cum quadam adstrictione. calidaq.& scra ordine tertio. Fluit ab hac arbore
statificata aut incise . di Interdum cciam
sponte sua, lacrymanulli sere ignota,eadem A praedita temperie & viribus, quam plerique = loco Myrrhae substituunt. dolores afaturato ri spiritu, Modaue causa ortos sedans, flatus in f ipses discutiens, lentos humores dissoluens,
R ae seisidam intemperiem corrigens,impi siri modo adhibita utero amica ita I prunis '' iniecta, & naribus admota, mulieres hystericas illico liberet. Umbilico aprista nei
sis ἐν popinet . distillationes temporibus aut posit aures ad .
67쪽
De TLAHUELI LOCA, AEVA HV IT L, ides arbore insania ,
TLΑHVELI LOCA AEuabuiti, quam Hispani Dragnam vocant,arbor est
magna, fulvos stipites fundens, leues, nitidos, &odoros, folia oleaginea in Crucis serma composita, orbicularia. Odora arbor est, gustu acriS, Ac nonnihil adstringens. Natatur apud mubuaeanensis, & Mexicam inferiorem, Gummi quod ab ea fluit, Carrinam quoque vocare audio, eisdem fere viribus, quibus Tecomabaca praeditam, sed vehementioribus, ita ut affectus quos Τ comahaca curare nequit, Osragna pellat. puluis ipsius stipitis deuoratus, mire ventriculum & cor firmat, flatus discutit, frigidam emendat intemperiem, &vterinos curat affectus. Fama est apud indigenas Cacochemones hanc arborem pertimescere ac fugere,& fascino aduersari. corticem vero ex aqua illitum con, terre cordi, deuoratum vero cacaboati pectori simul & cordi serre suppetias.
Nesinae baius usum etiam indicauit Monardes. cap. I.
Aceris sere selijs,in tres cuspides,dumq. sinus diuisis, altera parte albicantibus,altera vero obscurioribus,serratisq. . Cortex stipitis partim tu tuus, partim virens est. Prouenis campeliribus, calidisq. locis , & interdum
etiam temperatis, velut m acocolla aeuabu hinaci. & A icotepe Calida siccaq.natura comstat, & odore lucinido. Inciso arboris huius cortice, Indicum fluit vocatum Liquidambarum ab indigenis Hispanis , a Mexicens bus Xochiscotvl, suauitate odoris Styraci pedissimiler calenti ordine tertio hatura,liccantiq. quod additum Tabacis, caput,ventriculum,& cor firmat, semnum inducit, Ad capitis dolorem a frigida caussa ortum lenit. per se usto humores discutit, sedat dolores, ac impetiginibus cute digitis conuulsa mederur. 1tillat ab eadem arbore, aut sponte sua aut incisa, oleum haud cedens praedicto liquori, aut odoris iucunditate, aut medicis viribus . desialiqui dicant, oleum stillare ex primo liquore, loco congruo posito, aut expres,so, ut tenuior eius pars stillare possit dicantq. esse calidum, & humidum, minus
tamen recte. Discutit utrumque flatum, ac praeter naturam tumores dissipat,
68쪽
coctionem procurat, ventriculum roborat, uterinis assectibus confert,&alia his similia praeitat iuvamenta, seu per se, seu alqs medicamentis permixtum. Sunt qui elixis ex actua stipitibus, id odoramenti parant genus'. sici vilius Ita est, ac minus ad n icta praesidia expetibile, & nisi ad vilioresquiadam usus com
Fructus huius arboris rotundus eri, fedinstar Post ni habens multas superficies nigras, angulos vero lute . Uum huius liquoris a Miam eostiose Eseri t M nardes cap. L . 1.I
4 C Guau tori, quam ali dua moti vocant, arbor est mediocris, foliis obrotundis, & stipitibus, atque pediculis rubentibus . Gummi sti Llat candidum, acris saporis. Prouenit in calidis Υα am . gummi tertio ordineolidum esse videtur, quod aIuum fluentem cohibet deuor. itum G aqua scrupuli unius mensura. dysenterijs mirum in modum opitulatur . quin dolores illitum sedat, ac discutit praeter naturam tumorra . aquam, In qua infunditur, lacteo tingit colore. est & aliud genus eisdem praeditum viribus, Armaq. vocatum maria e suaubuxisti, sed gummi manans rubescens, ut nomen indicat. a D FL
69쪽
EXCELSA assidr est co stic Iessis , Epideriiride culiculaue superne
vestita, quae suapte natura desquamatur,unde nomen. Ocymi Llijs, fructu Ox acanthae paulo maiori, primo viridi, ac tantile coccineo. Resinam haec iundit arbor candidam, & parilis per odoram, sed modicam . Nascitur in calidis locis montosisb. Texaxabuacι. suntq.qui Ttac duauhxsori vocant. Cortex ligni calidus est ordine secundo, odorus, & grati saporis, non sine siccitate, & amarit dine quadam . Gummi illud calidum apud Mexicanos circumfertur,habeturq. maximi in compescendis dysenterijs. Ex hac siillans arbore resina est, quae ex aqua deuorata, ubi ilatim in lac soluitur,vnius oboli mensura, aut per se solum, aut permixta Copassi , sitit dysenterias, S sanguinem undecumque manantem cohibet. Uitandum est tamen auctiu, ponduS.
bcit gummi est, quod Laccam om- cinae volant. decidit ex arbore incondi ζa, ac mediocris magnitudinis, quae folia sertes tequiti, seu exilia, pennas auium imitantia, breuia, tenuia , ex Vtraque parte ramOrum scri e quadam procedentia. stipites, ac ramos purpureos, Obtectos gummi, quod diximus, nequaquam a sermicis elaborato,
ut quidam per institiam putant,sed ab ipsis
arborum ramis undecumque stillante, &elidum veluti tubuli quidam adhaereicente. Nascitur in calidis, qualis eli ager Huate cevsis,de Huaul nabu censis,ubi fiant qui Ho bgailim, & sau sexibuiti vocent. etsi innotuiuilis Indiae orientalis locis ortum ducat, variisq. ita nominibus nuncupetur, De citis v ribus Arabes rogentur, ne nos rursus dlista dicamus in tanta temporis pae nuria, re rerum describendarum copiae
70쪽
Illud etiam notum est, admixta resina, massam ex eo gummi parari quam La- eram corrupta ductione vocant, signandis literis, alijsq. schedis aptissimam . addita vero his arena crasyuscule trita, percoctisq. omnibus in placentulam cogi, quae admota igni e vestigio emollescat, perfrigerata vero eam duritiem ac firmi. ratem contrahat, quae serrum, lapides, & gemmas exedat, rumpatque, quiad nos
experimento cognouimus. Folia huius arboris conferunturAbs Aeana Aegyptiae, rami Esi sunt Aurpurasim res, in Lacta quasi nigra ramis adberet. Laecam arborem Acogae. 8. folio Prum scribit se ex asorum relatione intellexisse, id 'Mod parum buis noHra eo rint. Unde vel male obseruatum ab iis qui parum huιe rei d. bant, vel alterius erat generis. Num esse rumorem quod Lacea a formicis elaboretur ex auetore nostro Patet . unde licet alasor carum in ea reperiantur,non tamen argumentum 67ROPiens buius operis. praesertim cum videamus no Masse micas tangerere potius frumenta, Muscar,c μmilia, quam aliquid apibus simile elaborare.
De ETαVAH VIT L. id es7sanguinis Arbore. cap. XXII. ARBOR magna est Eqquabuiti, folia serens Uerbasti, ampla,& angulosa,
languine stillans, quem vocant Draconiis,unde euenit ei nomen. Est enim Ecquabuul sanguinis arbor . Prouenit aluabuchmanci . vis autem huius succi frigida est atque aduringens. corroborat dentes, fluxiones sistit; denique Vim Omonem , similitudinem, ac effectus eosdem praestat, quos sanguis Draconis nostri usus, qui a Draconibus Fortunatarum colligi solet. ce quibus, alijSq. Fortunatarum arboribus seorsum sortasse dicemus..Arbor baee sicunda eleganter a Clusis deseripta est initio fluarum obseruatronum. Nbι
eam Draconem vocat. quam etiam Ttisis extare audo in Horto Serenis ni Malus Etruriae Ducis.
De E Z AEVA HVIT L sicunda. cap. YYII LOFFENDI etiam apud euaubnabuaeensis agros, qui pertinent ad TU
c cuticum,arborem Eqquabuiti duabuebinaeensi persimilem,tolijs tamen magis orbiculatis, hirsutis, & asperis, crasso cortice, radice surculosa, ac IuXta aquas nascentem. quae adstringens etiam est, Δ odorata, amara,calefaciens quodammodo, & ad eadem utilis. Nam eius liquor, qui scarificata arbore cosio e fluit, oculis inflammatione laborantibus mire subuenit. partes enim habet nomnullas frigidas, siccas, & adstringentes. quare non nitrum est, si calidas etlanta quasdam partes possidens, vincentibus frigidis in ea, id operetur. De MIZVITL , stra Siliqua Matiae. Cap. XXIV.
ARBOR est a si quisl frequentissima Nouae Hispaniae, sua sponte in qui
busque locis, sed maxime montosis, temperatis, aut frigidis, proueniens. incondita,& spinosa, folijs exilibus, pennas a uiuan inutantibas ordine,VIraque ex parte