장음표시 사용
101쪽
tiones proficisci innuit Iulius Fursi, in conco dantiis Bibliorum Hebraicorum, quae nunc in lu
Pag. 65. V. 2. NE . Sic omnino legendum puto, non YBrtacum T. Verum tamen est Iobi XL, 17 legi pro ILI , uti observat Κ inachi sin cito et ' En ad vocabulum rBI . Sunt tamen qui istud rBΠhin laudato loco ita explicant, ut sumatur in significatione cupiendi seu volendi, juxta quam adeo interpretationem in laudato Jobi loco minimerBrit pro ILIV scriptum esset, ut Kinaclito placet CL Rosenna ulter in Jobi c. XL, 17. Pag. 68. V. 8. 324 τ' R. Superiorem sabulam exscripsimus ex Ephemeridibus Hebraico sermone exaratis quibus titulus est Nun. Tres autem sequentes sabulae desumptae sunt ex cit γνω parabolia nul-pium, quae auctorem habent Rabbi Berachia Uan-nahdan l an 'in Q ), cujus aetatem refert Bartoloecius Bibliothecae Rabbinicae T. I, p. 699 in annum 1400; sed de liac assertione dubitandum suerit, ait Wolfius Bibliothecae Hebreae Vol. III, p. 165 , si quidem filius ejus extiterit R. Elias Baianahdan, qui codicem biblicum Bero linensem an . 5094, i. e. C. 1334 absolvit. Ex variis ejus libri editionibus usus sum ego editione Be
102쪽
NOTAE MISCELLA NEAE IN C. III.
tuisse videtur. Ferunt Bartoloccius et Wolfius elaboratam esse harum sabularum interpretationem Latinam a Melchiore Hanel Presbytero e Societate
Jesu, et irpis Pragensibus in Collegio Societatis
1 in Litterae majori forma expressae pro numeris habendae sunt; qui computati annum dabunt editionis. Quoeirea hie nota ex Guarino Presbytero et Mona- eho ordinis S. Benedieti in He-hrateis litteris versatissimo, Rabbinos annos vulgo computare a mundi ereatione; a quo tempore ad annum v. g. 1726 numerant annos 5486. Nos vero, si Chris tum anno 4000 exeunte natum Ponamus, numeramus 3726, adeo ut computatio nostra Judaicam annis rao superet. Hine 240 illi anni Iudaicis, ut nostris respondeant, semper addendi sunt. Non solum autem Rabbinica numerandi ratio 240 annis nostra minor est, verum etiam millenarii in ea brevitat s causa saepe a ieiuntur: tuneque additur
ehi dieta ut ehlol, qua utimur, impressa est Venetiis apud Danielem Bombergum, an . p ebri πh. e. 505 secundum tomputationem minorem, id est, munditam secundum aeram Iudaicam,seeundum nostram vero, l545. Si enim summae annorum Imaddas millenarium a Christi nativitate elapsum, et 2 0 annos,qnibus Tra nostra Rabbinicam superat, habebis annos 1315. Econtrario, tum anni ab orbe eondito quo ea su subjiciunt litteris numerum notantibus : y ab
ereationem mundii exprimuntur: ut anni Christi habeantur,
mundi elapsorum addendi sunt 210, et ex summa illa anni 4000 trahondi: sieque dabitur Christianae annus. V. G. Κimehistoruit anno mundi 4950, secundum Tsemach David. vel 4952seeundum Shalfheleth Hakkabbata: his annis addantur 240, erunt 5190 vel 5192: e quibus deducantur 4000 anni, supererunt 1190 vel 1 92. qui sunt anni aerae Christianae, quibus noruit Κimehi. Iudaei ab orbe eondito ad Christum natum vulso
103쪽
ad S. Clementem anno 1652 evulgatam; quam interpretationem tamen mihi videre non contigit. Magnis laudibus fabulas rulpium effert Lodovensium Episcopus Planta vitius l). Earum sabularum auctorem dicit eloquentiam et puritatem linguae passim ostendere, multiplici dicendi ratione abuti. dare , et flumen quoddam insigne in prosa rhyt-nica et carmine profundere; sabulas autem ipsas
in se recondere miram morum eruditionem; inventione minime cedere apologis AEsopicis , sed eosdem elegantia longissime superare. Licet autem apologi hi inscribantur fabulas τυ Pium, tamen non vulpes tantum ibi in scenam Producuntur , sed quaevis alia animalia, et nonnumquam etiam homines. Pag. 70. v. s. rari κ . Particula 2 hic non est Caph simia
litudinis , sed Caph noritatis num 'a , vel Caph confirmationis 'pri aut Caph Mentitatis xyn 'a), ut loquuntur Hebraei Grammatici. Κimcliti Michlol sol. 15, apud Gesen. Lehrgeb. p. 846; ejusmodi 2 per Hebraismum iacith agnoscerε est in particula os in vulgata qua/i) quae currit in Evangelii S. Ioannis C. 1, v. 14 :
104쪽
NOTuE NI SCELLANEAE IN C. III.
πατρος h. e. Gloriam illius qui vero unus a Patre genitus egi. Pag. 73. v. 4.nturip ,Πa. Sic Iudic. V, 21. vocatur torrenSΚishon; cur C tu Ip vocetur in binas sententias abeunt interpretes. Videsis C. F. Schnurreri Dissertationes Philologico-Criticas , Gothae 1790 , p. 78; Maureri commentarium criticum in V. T. Lipsiete 1835, Vol. I, p. 134. Cf. etiam Uineri Lexicon l. h. v. Pr placet mihi ea sententia cui taurip ,Πa est torrens antiquus, jam indo ab antiquis temporibus celebratus; cui interpretationi concinunt LXX, quibus citcrip bria est χειμαρρους vox v. In altera sententia Cimp ,ru est
torrens Pugnarum, proeliorum. -Αuctori vero
nostro citra Ip bru est torreris santiquitatum, prioritatum prior. Pag. 76. v. 7. an 'buri bola. Parabola haec, quae habetur in Gemarii Hierosolymitana ad Tract. Beracoth, similitudinem aliquam habet cum parabola quam legimus Matth. 20. de operariis in vinea. Sed et alias quasdam parabolas Evangelicas, paucas licet , passim citant auctores si , a quibus non
105쪽
NOTI . MISCELLANEAE IN C. III.
prorsus abludunt parabolae quaedam in Τalmude obviae. Occurrunt praeterea in Talmude aliisque Hebraeorum libris etiam sententiae quaedam et Iocutiones proverbiales, quam simillimae iis quae in Evangeliis nostris leguntur, uti in notis Miscel- laneis ad Cap. II passim observavimus.
Inde nata quaestio est, utrum has sententias et parabolas Salvator Iudaeis debeat, an contra
Judaei Salvatori seu Novi I estamenti libris; de qua sic ego sentio : quod attinet ad paucas illas
sententias aut locutiones proverbiales in Ν. Τ. obvias, quarum geminas exhibent scripta Rabbinorum, non video equidem quid impediat, quominus dicamus sententias et locutiones proverbiales has, suisse ex vulgo notissimis et approbatissimis, quas in docendo aut arguendo Salvator noster sapienter ad suum scopum, Veluti arguendo ex communiter receptis, adhibuerit. Dicat aliquis r at vernuS nonnumquam conveniunt dicta illa Evangelieacum Rabbinicis; an hoc non suadeat ab Evangeliis nostris ea in Rabbinorum scripta esse derivata ρ - Non putem; novimus enim sententias et proverbia quae in ore populi seruntur, etiam Ver-
ejusdem interpretationi eodieis Talmudiei Ioma dicti: Ed. Fra- nequeriana a. 1696. Lighilaol, in Ποris vorastis, ad Matth. e. XX. G. C. Weise in Diss. de more Domini Meeptos a magistris Iudaieta loquendi ae disserendi modos sapienter emendandi: quae legitur in comment. Theologiearum a Velthusen , Κuinoel et Ruperti editarum Vol. V. Lipsim 1798. G. A. Van Limburg Broumer . de I arabolis I. C. Lugduni Batav. 1821, p. m.
106쪽
botenus ad seros nepotes sere pervenire solere; ade
que fieri sacile potuit, ut dicta illa, quae Christus ,
uti aiunt, de medio sumpsit, a Judaeis Christo coaetaneis ad horum posteros etiam verbolenus transierint; ut mirum videri non debeat aliquas sententias locutionesve proverbiales Evangelicas etBabbinicas verbothniis inter sese similes esse.
Sed porro peto , quid tandem impedit quominus et hoc dicamus, scilicet Christum Dominum qui venerat non Oolvere legem sed adimplere Matth. V, v. 7.) sententias vel morales vel dogmaticas quae bonae frugis supererant in societate Judaica sermonibus suis identidem immiscuisse Tum, et hoc fieri potuit ut sententiae quaedam inter docendum a Christo prolatae, vel deinceps commemoratae ab Apostolis, a Scribis et Pharisaeis h. e. litteratis, sint exceptae, dein ab iisdem usurpatae, ab horum discipulis arreptae et aliquando scripto traditae. Dicere solebat Ben Zouma l) :. Σ κ- tu ,Π Τ Π II)N Quis tandem versaviana dicendus est ' Is qui abs quopia homina
Tandem non videtur esse prorsus incredibile, Novi Τestamenti libros ab uno alterove Magistrosuisse pervolutos, atque ex ea lectione sententias nonnullas morales et parabolas eorum animo receptas rase, quas deinde, sorsan vel ipsis non
107쪽
104 NOTAE MISCELLA NEAE IN C. III.
recordantibus undδ eas habuerant, sermone vel scripto usurpaverint. Quae hucusque observata suere, referri possunt cum ad quasdam Sententias morales et locutiones proverbiales, tum ad paucas parabolas quae in Rabbinorum Scriptis occurrunt, et quae similitudinem majorem minoremve habere dicuntur eum sententiis, proverbiis et parabolis quibusdam, quas in Evangeliis nostris legimus. De Parabolis tamen seorsim sequentia adhuc notanda duxi. Ac primo quidem paucissimas esse parabolas Rabbinicas quae conferri possunt cum Evangelicis; certhex quo tempore haec questio tractari coepit, coepit autem jam a duobus saeculis et quod excurrit, a viia in litteris Rabbinicis versatissimis quinque vel sex ad summum laudatas invenio. Ego vero nescio qui aliqui Rabbinicas has parabolas non dubitaverint assirmare esse Evangelicis quibusdam quam simillimas; quod equidem vehementer nego. Verum tige , ut lectores nostri ipsi de re judicare possint, asseram hic laudatarum parabolarum Rabbinicarum tres eaS, quae prae caeteris citantur.
Itaque Parabola prima, quae quam simillima sit parabolae sy) de divite epulone et paupere Laetam Luc. XVI. 19. 20 , hausta est ex Gemara Babyloniea ad Tractatum Beracoth, ubi haec leguntur :
108쪽
ROTAE UISCELLA EAE IN C. iii. 105
h. e. a Parabola I de quodam rege carnis et sanguinis h. e. terrestri, mortali , qui paraverat eonvivium magnum, ad quod invitaverat omnes concives suos. Venit pauper quidam stansque adseres palatii dixit illis : date mihi frustulum aliquod; illi vero non curarunt eum. Τunc ad regem conversus dixit: Domine mi rexi ex toto convivio magno hoc quod apparasti, durum-ne in oculis tuis dare mihi vel unicam huccellam p nSecunda parabola, quae eam referat, quam legimus Matth. 20, de operariis in vinea, producitur ex Gemara Hierosolymitana ad Tractatum Be coth. Parabolae Taluiudicae verba habes in hujus operis Vol. I. P. 1. cap. 3. IlI, quae Latine sic
α Parabola de rege, qui conduxit operarios; eratque ibi operarius aliquis qui labore suo caeteris omni-hus praestabat. Quid fecit illi rex Abstulit sillum a labore suo ambulavitque cum eo per lutum et angustum hac illac . Sub tempus vesperae conveniunt operarii ad tollendam mercedem suam.
1ὶ Su leto verbis Hebrateis interpretationem Latinam meam; nam ea quam Cunradus Otto Ex- Iudaeus et deinde apostata
in libro eui titulus retra 'ba revelans o ulta elaboravit, quaeque vulgo eireumfertur, liberior et infidelior est.
109쪽
Adest etiam ille , tollitque accipit) mercedem in
tegram. Ergo incepere caeteri) operarii murmurare et dicere : nos laboravimus per totum diem, iste vero ne per duas quidem horas laboravit hodie , et tamen mercedem accipit integram. Dixit illi salicui ex murmurantibus) dominus : laboravit ille tantum per duas horas, quantum VOS non laborastis per integrum diem. DTertia denique parobola, quam conserunt cum Evangeliea de virginibus quinque prudentibus et satuis quinque s Matth. 25 , desumpta est ex Gemara Babrionica ad Τractatum Shabbath. Legitur ea parabola in hujus operis Vol. 1. P. 1. Cap. l. X. p. 7. V. 5, et Latinh reddita sic sonat :u Parabola de rege, qui invitavit servos suos ad convivium , sed non statuerat ipsis certum tempus. Prudentes inter ipsos exornarunt SeSe, ac consederunt ad fores domus regis; dicebant :An aliquid desit domui regis tui vero inter illos abierunt ad operas suas; dicebant : num sorte fit paratur convivium absque multo labore 3
Derepente Vocat rex SerVOs suos. Prudentes inter illos venerunt coram eo sicuti erant, ornati Sc.; sed et latui venerunt coram eo Sicuti erant, SO
didi sc. Tunc gavisus est rex de prudentibus, iratus vero latuis. Dixitque : illi qui exornarunt sese ad convivium, assidebunt mensae) et eo- medent et hibent; isti vero qui non sese exornarunt ad convivium, stabunt et adspicient spriores manducantes et bibentes . n
110쪽
NOTAE NISCELLAI EAE IN C. III.
Ηabes, Lector B. tres illas parabolas Talmudicas quae, in quaestione, quam tractamus, imprimis Iaudari solent; de quibus ego, postquam diligenter eas contuli cum Evangelieis, sic sensi rAd primam quod spectat parabolam Talmudicam quam conserunt eum Evangeliesi si) de divite epulone et paupere Lazaro, inter hanc et Talmudicam nullam animadverti similitudinem. Principio quidem , Scopus utriusque parabolae diversissimus est. Nam in Talmude, postquam R. Eliezer tradidit, Annam sterilem Deum primum compellasse nomine Dei re tax stetebaoth , dixisseque : o Deus lex tot creaturis quot creasti an displiceat tibi vel unicum mihi dare filium , - in hujus precationis elucidationem parabolam illam subjicit quam nunc conserimus cum Evangelitii; unde satis patet quis Talmudicae parabolae seopus sit. Evangelica autem narratio, si parabolam dicere velis , profecto non alio collimare videtur quam ut doceantur Pharisaei id quod supra v. 15 dictum erat: nonnumquam quod hominum adium est, id abominationem esse cinis Deum, nec profuturas esse divitias in altera vita. At non tantum scopus utriusque parabolae quam dissimillimus est, verum et in ipsa rei fictae narratione nihil est quod persuadeat ut admittamus ali-
lὶ Fae enim parabola sit, argumentis etiam stabilirem, quod multi volunt, non vero si hujus loci esset. historia , quod ego assirmo, et Diuili so by Coosl