Chrestomathia rabbinica et chaldaica cum notis grammaticis, historicis, theologicis glossario et lexico abbreviaturarum ... auctore Joanne Theodoro Beelen Notas miscellaneas complectens. Notae in selecta rabbinica

261쪽

258 Noet E MISCELLANEAE IN C. VII.

in Deo spem suam reponebat, optimeque noverat mendacem e38s equum ad salutam Ps. XXXIII, v. 17ὶ; atque ideo subnervavit eos, Sicut praeceperat Deus, laudetur, Josue: equos eorum 8ubnemnabis. Est autem subnervare equos, eorum ungulas discindere a genu et deorsum, illi ut amplius pedibus uti non possint. Nec reservavit nisi centum currus sc. equos centum curruum); unusquisque autem currus junctus erat quatuor equis. Iu libro

vero Chronicorum in loco parallelo dicit Scriptura : mille currus et septies mille equites; adeoque mille septingenti equites, quos luc sin Samuele) numerat, sunt duces majores exercitus Badadhegeri, quibuscum et sub quorum imperio erant viri multi; non autem memorat hic sin Samuele) Scriptura numerum curruum. Illic vero, in Chronicorum libris, dicuntur suisse mille currus et septies mille equites; hi autem sunt duces illi qui hic sin Samuele) memorantur una cum aliis equitibus istorum imperio subjectis; ith ut omnes omnino equites, qua duces, qua non , omnes , inquam, qui equis Veliebantur, suerint septies mille; praeter hos autem equites, suere decies mille

pedites. Narrat autem Scriptura omnes hos a Da vide suisse captos, h. e. eum non trucidasSe eos sed vivos cepiSse, ut sua capita auro rependerent.

Atque ita etiam vocabulum Iabia intellexit Jonathan, qui id reddit : - DV. 5. a Uenerat autem gramini a Damasci. M

262쪽

ROTAE MISCELLANEAE IN C. VII.

morat hic S. Scriptura venisse A ramorum Damasci; hoc erat nomen unius ex populis Aramaeis; dicit autem S. Scriptura Aramaeum Damaaci, quia pariter dixerat Aramaeum Hoboe, et Aramaeum fluminum Mesopotamicum , et Aramaeum Maachm,

et Aramaeum Beth - rechobensem. Itaque narrat S. Seriptura venisse Aramaeos Damascenos ad auxilium serendum Hadadhegero, regi Aramaeorum Τsobensium, duosque hosce populos eontra Davidem bellasse. Concidit autem David Aramaeorum Damascenorum, ut notat Sacer auctor, viginti duo millia. Cum auxilium laturi Aramaeis Πohensibus adventarent Aramaei Damasceni, his verosimilius obviam ivit David eosdemque concidit. Fidentes ergo Aramaei Damasceni se non posse resistere irruenti exercitui Davidis, semet eidem submiserunt, dona obtulerunt, et quotannis tributum penderunt; inque eorum regione David praesides constituit; scilicet, suere gubernatores ab eo constituti, qui ipsos regerent et ab eisdem tributa cogerent, ut mos erat agendi erga devictos populos. Dein animadvertit S. Scriptura victorias quas David reportabat ejusmodi fuisse, ut

quicumque eas consideraret, agnoscere deberet eas Superare Vires naturae, atque auxilio Dei extraordinario esse adscribendas . Nec vero tantum

gloriam et priestantissimam famam iis victoriis sibi David parabat, sed etiam opes magnas. Nam geStabant equites Hadadllegeri ara b. e. cII-

263쪽

NOTAE MISCELLA EAE IN C. VII.

PeOS aureos, vel, Secundum Rashii interpretationem, pharetras, in quibus sagittae mittebantur. Commemorantur porro hic c. 8, V. 7, sqq. a sacro auctore omnia spolia, quae in bellis suis Davidi obtigerant, ut narret eum collecta haec omnia Sacro usui consecrasse, scit . in usum templi aedificandi): propterea dicit Davidem ea mittenda curasae Ierosolymas, ut scit. conservarentur ibi in domo Dei. in hujus decus et gloriam. Magnum etiam aeris pondus tulit David ex civitatibus Hadadhegeri, atque ita evasit ditissimus. Cujus divitiae inde adhuc auctae sunt, quod, cum a Davide caesum suisse Hadadhegerum audisset Thohi, rex Hamat,

qui magnopere laetatus fuerat de clade sui inimici; nam Hadadheger perpetuo bellum ipsi inserebat, ipsumque opprimebat , hic filium suum misit ad Davidem qui regem Domine sui patris

salutaret eidemquo bens precaretur ana, ) h. e. optaret ipsi a Deo prosperos omnium ejus bellorum eventus, hostesque ejus omnes illius potestati subjectos. Vel το interpretere : eidem qua donum offerret Ι); mox enim dicitur :erantqus in manu ellua filii regis Thobi) vasa amgentea, et aurea etc.; Sciendum namque est donum

aliquod muta) etiam Iana dici adeoque mirum

videri non debet to Ina, explicari : υι eidem

ss) Posteriorem hane interpre- dixit ex legatione a Thohi ad talionem priori praesert Abarba- Davidem missa adhue auetasnel, ut patet ex eo quod supra suisse hujus divitias. Di iii co by Corale

264쪽

NOTAE: NISCELLANEAE IN C. Vir. 261

meum triana) suod tibi offertur. Gen. Cap. XXIII,

V. 11. - Itaque quemadmodum David non transgressus est praeceptum : Non multiplisabit acti

equos sui supra dixi , ita nec impegit in praeceptum : aryentum et aurum non multiplicabit sibi. Vid. Deut. C. XVII, 17. Nam quaecumque ei obtigerunt , ea omnia domui Dei sacrata voluit; adeoque thesauri erant non sui perarii sed domus Dei. BV. 13. Narrat praetereti S. Scriptura de prospero eventu bellorum Davidis ejusque victoriis , hunc, cum reverteretur a strage illata Aramaeis Τsobensibus, quando profligavit Hadadhegerum, Vel, cum reverteretur a strage illata Aramaeis Damascenis, ut supra explicui, cecidisse in valle salis octodecim millia hominum. Sed haec strages non dicitur ibi cuinam genti fuerit illata ; verum recte asseritur in libris Chronicorum et in Psalterio in valle salis tum percussos a Davide suisse Idumaeos. Itaque cum reverteretur David a strage illata Aramaeis , percussit Idumaeos , et hoc est quod

dicitur sv. 13 : peperia sibi famam David, i. e. lacinus bellicum patravit. Atque ideo S. Scriptura dieit in Psalterio Ps. 60 : quum helium

gessisset contra Arammos MesoPotamenses et 'obenses, ει reversus Ioab stragem intulisset

Idummis in valle salis. Videtur autem hoc bellum incoeptum fuisse ab Abisai, isque Idumaeorum interfecisse sex millia; absolutum vero videtur a

265쪽

NOTAE NISCELI. ANEAE IN C. VII.

Joabo si) reverso, isque occidisse eorum duodecim millia. Atque hac ratione inter se conveniunt loca 2 Sam. Cap. VIII, v. 13.1 Paralip. Cap. XVIII, V. 12; et Psalm. LX, v. 2 , alias sibi contradicentia . Nam iui 2 Sam. C. VIII, v. 13 S. Scriptura hoc bellum luc attribuisset Davidi, prointerea quod is erat Rex , ipsiusque potestati subjecta

erant cuncta; numerus vero caesorum dicitur fuisse octodecim millium hominum . quia revera omnes omnino tot fuere. Idem vero bellum in

1 Paralipom. Cap. IIII, v. 13 adscribitur Abisai, quia nempe is praesertim illud incoeperat; porro in Psalterio notat S. Scriptura quid doab per seipsum secerat; cum Vero is, quod Abisai in coeperat, perfecisset bellum, hinc ibi dicitur : reversusque Ioab percussit Idum ovos ; nam reversus fuerat ad perficiendum quod incoeperat Abisai. n. Quaerunt in niueash Tanchum a sapientes nostri

piae memoriae, quid sibi velit istud : et fecit David sibi nomen 2 Sam. C. VIII, v. 13 3 respondent vero , a Davide missum fuisse Ioabum ut sepeliret interfectos, uti legitur si Reg. Cap. XI, v. 15) :

cum adscendisset Ioab princeps militiast ad sepoliendum etc.; et hanc fuisse, dicunt, praeclaram samam Israelitarum, eos scit. solitos fuisse sepelire

hostes suos qui in bello cecidissent); atque ita , pergunt dicendo, S. Scriptura staech. C. XXXIX,

A liua elade inserenda Ioali sub finem interpretationis hujus hic dicatur reversus, explieatur versiculi decimi tertii. Diuiti do by Go le

266쪽

NOTAE MISCELLA NEAE IN CAP VII.

263 v. 13 ubi loquitur de bello contra Gog et Magog,

dicit : et sepeliet eum universus Populus ter P.

Reserunt praeterea in discursu de vocabulo civ cs. 2 Sana. Cap. VIII, v. 13 , cum iret Ioab ad bellandum cum Aramaeis, eidem obviam venisse Idumaeos, et dixisse : M an Scriptura non dicit Deuter. Cap. II, v. 5 : nomoveamimi contra eos s Idumaeos 3 is illis vero respondisse Joabum :uan Scriptura non dicit ibid. v. 4 transibitis per

terminos fratrum vestrorum siliorum Esau; ergo sinite ut per terram vestram transeamuS; B cum vero ut hoc facerent Israelitae non sinerent Idumaei , dixisse Ioabum: u si nunc vastamus Idumaeos, reversi a caede Aramaeorum non inveniemus nec cibum nec potum; quare dimittamus eos donec pereusserimus Aramaeos, et tunc redibimus ad eos; n atque ideo, aiunt, Scriptum esSe : et reveraus est Ioab et percussit Idumaeos. Dixit illis Deus sanctus , laudatus sit, ita pergunt Sapientes nostri, quid prodest vobis paulatim percutere Idumaeos p Abisai Serviae filius octodecim millia eorum Percussit, tu vero Ioab) decem millia. Ubi tempus advenerit ego delebo ipsum Idumaeum),

ego eum vastabo. - Hucusque sapientes nostri.

Secundum hanc ergo expositionem essent hic duo bella distinguenda: unum quod hic 2 Sam. C. VIII memoratur, in quo cecidissent octodecim millia hominum. et alterum, de quo sermo est in Psalterio , in quo cecidissent duodecim millia homi . num; atque haec etiam est opinio Raschii; verum

267쪽

NOTAE MISCELLA NEAE IN CAP. VII.

hoc, mea quidem sententia, alienum est a sensu

verborum S. Scripturae. nV. 14. Quod autem dicit S. Scriptura: constituit in Idumoed proesides, in universa Idumaed conti tua proesides, circa hoc notant interpretes : quia S. Scriptura utitur sententia absoluta liac : constituit in Idumae4 pressides, necessario intelligendum esse Davidem in universa Idumaea praesides constituisse, ita nempe ut nulla Idumaeorum civitas fuerit in qua praesides non constituerit. Verum conveniensius ita interpretandum est, ut dicatur : suisse a Davide praesides constitutos in Idumaea praesides autem illi sugre proceres de domo Davidis, Idumaeae cum imperio praepositi; sapientes nostri dicunt suisse exactores tributorum); atque etiam indicetur Davidem praesides hos gubernatores non

una vice constituisse, sed pluribus; et ideo dicitur: conati it in Idumced Proestris, in universa Idumoed constituit preesides , ad indicandum nempe repetitisvieibus id a Davide iactum. Ita ostendebatur scontinue) imperium Davidis in Idumaeos, quum repetitis ita vicibus praesides constitueret in Idumaea; hoc autem factum est, quia universa Idumaea subdita erat Davidi. Nec veri, hoc effecit David suis viribus, verum quia Deus ubique prosperos ei largiebatur successus, et prodigio similes; adeoque vi divina ubique prospere res agebat. Atque ex his quae hactenus dixi solutionem habes quaestionis primae et

268쪽

NOTAE MISCE LL ANEAE, IN C. VII.

Pag. 225, V. 10. Di , CN. Versiculus Jobi Cap. XXXVII cujus pars hoc loco citatur, integer hic est : Vae CRmmtu= mori, zκ UR' CN. Voluisse autem

Abarbanelem adducere hujus versiculi verba priora, scilicet : n N, CN UIO, CN, ex ejus contextu manifesto patet. Quare non dubito quin . quocumque tandem modo, mendum hic irrepserit, et pro τω

videtur eam interpretationem sat rectam habuisse pNam , in commentario suo in hunc Isaiae locum,

269쪽

NOTAE MISCELLANE E IN C. VII.

Pag. 242. Salomo Ahen Melecti, non Hispanus, ut Ba tolocci notavit, sed Fessanus ex Africa fuit I). Seripsit hic in S. Scripturam universam commentarium, ex praestantissimis Iudaeorum interpretibus, praecipue vero ex commentario, grammatica et lexico Danidia K-chi illi collectum, ut primo quidem

vocum earumque Structurae ex praeceptis grammaticis deducendae, ac propriae significationis habeatur ratio, deinde vero litteratis sensus succincte et plerumque suisi praejudicia Iudaica obstent) non infeliciter eruatur. Hoc enim duplex institutum sibi fuisse testatur ipse auctor in praelatione. Salomonis nostri interpretationem utilem vocat Bartolocci . Commentarium Suum, quem

inscripsit, A. C. 1523 incoeptum triennio absolvit Aben Melech aetate jam provectus, ut testatur Ahendana scitatus a Tympio 2 apud Wolfium. vid. infra); ex quo quando vixerit Aben Melech quisque facile colligere poterit; sed, ad quam aetatem pervenerit, et quis suerit annus ejus emortualis , nescitur. Postremae του =BV Ila editiones duae prodiere Amsteloda ini. una scilicet anno 1661, et

ad Biblioιhrea Hebraica auet rem. Wolfium . datis. Salomo nem nostrum interdum Κim chium non reete intellexisse. Disiti su by Cooste

270쪽

NOTAE UISCELLA EAE IN C. VII.

altera anno I 685; utraque editio aucta est Iacobi Abendanae virilegio I IU Up, , litteris Rabbi nicis textui Salomonis Ahen Melech qui litteris

quadratis exaratus est, ad latus adjuncto; in quo aliorum interpretum tum literalium tum allegoricorum et interdum etiam Kabbalisticorum interpretationes hic illic asseruntur; tum etiam Κime hii loca, quae Aben Melech tantum indicat, diserti , citatis ipsis illius verbis , apponit Abendana. Bartoloeci Biblioth. magn. Rabb. P. IV, pag 385. Wolfius Biblioth. Ηebr. T. I, pag. 1075. T. III, pag. 1051. T. IV, pag. 937.

Editionum Amsteloda mensium , quas Suphit memoravi , usus sum ego illa, quae prior lucem aspexit. Pag. 246. rea' - BD. Missis interpretibus qui litterali S. Scripturae sensui explicando operam potissimum impendunt, quorumque interpretationes Hebraei vocant, venimus nunc ad ejus generis scriptores qui reconditiores S. Codicis sen-Sus rimantur, quorumque commentarios tale Tarecte vocaveris. Inter seripta uid rasilica autem non vulgarem locum occupant Rabboth et Iaraue Mimhoni, ex quibus loca quaedam , speciminis dandi causa, selegimus. Priora inseribuntur Rabboth sn an) i. e. maqnoe scilicet empositiones in Pentaleuchum et quinque