장음표시 사용
121쪽
Ex his omnibus colligitur, illam propositionem, Ars imitatur naturam,esse uera in illo triplici sensu, oui propositus est. Disierunt tamen in nis,quae arsumenea probam , haec enim ueta concludunt artem,sc naturam in illis esse dissimiles, tamen, quia in aliis est similitudo,ut diximus, propositio est vera , non enim ad illius uelitatem opus est, ut in omni b. imitatio si Ad textum redeamus.
De terminatis autem his. x. XXVII.
Aee est tertia pars libri huius,in qua de causis agit. Philop. continuat hunc sermonem , ut postquam Atistoteles de concausis egit, puta de materia,& forma, uelit nunc de causis agere, puta deessiciete,& fine.Simpli.uero non de iniciente, sed de solo fine intentionem esse docet: at quia de fine volebat disserere, causam incommuni distinguit. At re vera non video, cur hie de em ciente, saltem proximo, non a gatur,& de omnibus causis incommuni, ut in processu patebit. ob id aduerte, quod ratio tractidi modo de causis duplex est. Altera, quam ipse Aristotelo in presenti textu proponit, nempe vi cum Physicus scrutetur eausas feneranonum , & mutationum naturatum, scianatu, quot, & quae sint istae Gu-
se in genere, quas Physicus inquirit, ob id Mathematicus non habet causas sic distinguere. Non enim nisi virum, aut alteram , Sc non proprie causam aliquando speculatur. Altera est, quia dimim erat indefinitione naturae eam esse causam'. o. portebat ergo scire, 'uae esset causa. et Lia.
formalis, & materialitam effetens,& snalis, ut dicemus: ac propter id de causis modo si sermo. Et haec est materia huius se eundi libri. Aduerte tamen, quod de causis agere, Ac ad Logicum,& ad Physicu, & ad Metaphysicum peltinet, variis tamen rationibus. zicus enim,ut patet 1. ste .causam diuidit & explicat, licet non propsio habitii, ut ad pei sectam pertinet demonstrationem . Physicus vero caulas,ut ad mutationes pertinet,& ad naturales essectus, tractat. Metaphysicus autem, ut adesse attinet, ut dicit Auer. x.Meta. com GSimiliter, quia esse causam est una pars entis excedes res naturales, cum extra naturalia etiam eau sint,unde absolut E demonstrare,quot sim causae,est Metaphysio: quot uero mutationum causae,Phytaei:quot potissimae demonstrationis me. dia, Logici .Textum igitur cxponamus. Quot,& quq sint causae, tractandii proponit, ius rationem subdit, quae talis esse potest in forma. Artificem scietificum eorum,quae tractat, quot,& quae sint causae, docere oportet: Physicus est artifex
scienti hcus naturalium mutationum: ergo ipse in Physicum causas omnes docere oportet, ac distinguere. Maiorem illa uirtualiter intellectam probat: quia non contingit scire, quousque eausam, prima, id est propriam,& immediatam percipiamus:nec reducere quaeq; potetimus ad talem causam,nisi quid, ouxque causa sit, sciamus, praefertim in Physica, quae non
unam ut alteram, sed omnes,quaerit causaeum modos.
Vno igi tur modo causa dicitur. Tex. XXVIII.
INcipit uarias causas assignare. Est, inquit, uno modo causa id ,ex quo, cuin sit, aliquid sit. Per hane descriptionem notat causam materialem. hse naest,
ex qua dicitur aliquid feri, ut ex aere statua ex argento phiala. Nec sussicit, ut ex aliquo fiat aliquid, ad hoc, quod sit ma teria, sed quod permaneat in eo, quod ex ipso frenam ex priuatione sit aliquid, ut ex nocte dies,& ex non albo album, sed n5 ut ex materia sed ut ex termino, quia non permanet.ob id dicitur . ex quo cum
Et aduerte, et hie non dicitur Primo ,εc non secundum accidens,ut definita est materia superius in lib. i .lo. 8a. quia illi e desinita est materia prima per se , hie autem tam prima, quam secunda, tam naturalis,qnam alui aluitam per se, quirerra δεμ
122쪽
pes accidens , ut in serius declarabituriobid illa duo praeterinissa sunt. M ur Aduerte ulterius. eum aliquid dicitur
sis . causa, quaecunque illi conueniunt, etiam dicuntur causa, ut si aes eii causa statuae. Mars est corpus, S substantia,etiam illa dicuntur causae statuae,& hoc non solum in causi materiali, sed in omni alia:& ob id . t dicitur, Horum generatquo autem modo
ista causae sint, posterius ipse Aristoteles explicabit.
Alio autem modo forma, di exemplar. xvis , Λ modum causae ponit nempe
formam, S exemplar, quae est ratio, quod quid erat esse,i unde sumitur desinitio rei; diciti irin. rina,vi dat esse , dicitur exemplar, quatenus agensi producit essectum sibi sinitem in forma: dicitur ratio definitionis, quia praecipua pars definitionis, Sc naturae rei forma est . Potui exemplum, ut sormae: diapas , est proportio dupla, de numerus, & Pa tes definitionis. Nam sicut in materia aliquid dicebatur causa matelialis, & etiam ipsius genera, ita in forma: nam diapasen quod est consonantia persectissima , hetyro forma proxima proportionem duplata numerii, qui si perior est,& deniq; partem des nitionis, ut proportionem, nam dupla proportio, proportio est. Exempla est mulicum parum id nos attinens,dum modo res intelligatur , ac si dica forma hominis est animal rationale, & animal, di rationale , N horum senera: definitio enim qnidditativa,& ipsius partes Jocum - habent sermae respectu sippositi.
υά;a Errium modum rauci ponit, nempe principium motus, aut quietis primum. Hoc denotat causam eis cientem : ipsa enim est, quae primo incipit operari, a qua producitur motus , & quietis principium primum . Ponit exemplum: ultor est causa eorum, quae consilio sunt,& pater filii,siciens facti,dc mutans mutati. Philop. ac alij haee duo reserat,ut sint superiora allipnatarum causarum,sicut stipra dixeriat , horum genera. nam iaciens est sit peri patre, &mniam superius consultore. S.Ihom . . melius hoe interpretatur de
diuersis causis ei scientibus;& licet ipse
assignet eas, tamen non uidentur textui conformes.
Ob id sic dicamus,per eonsultorem,ini tellexit cauta morales: per patrem, causas riaturales subitantiae producti uas: per faciens causas artificiales: per mutan causas naturales alterantes: est etiam in his semper repetendum , Horum genera
Praeterea, ut sinis. hic autem
est id. mum modum causae ponit id ,
cuius gratia aliquid fit, per quod intelligitiir cauia finalis,ut deambulationis finis sanitas : deambulatur. n. propter sanitatem. Ostendit autem snem esse causam: quia dubium poterat esse, cu nondum sit, ut cum sumitur potio pro pter sanitatem,quae nondum eu, & dicit, quod tune existimamur reddidisse ea sam , cum finem expressimus: ergo finis euius gratia si asiquid, causi Declarat autem quorum sit finis causa, dicens; eorum omnium esse causam, quae sunt inter primum efficiens, & ip sum snem, ut a medico, qui est essiciens primus, usque ad sanitaten , media sime
potiones, purgationes, euacuationes, di tae,instrumenta scindelidi venam, Salia huiusmodi,quorum aliqua sent operati nes, ut scissio venae, puigatio, euacuattio, alia organa,& instrumenta, quibus tales operationes exercentur, Ec norum omnium sanitas est finis . &idem dicendum in alis a finis enim est causa om
123쪽
In lib. I I. phys Arist. Cap. l II.
Caula igitur serὰ tot modis.1 ex. XXX. TRra, quae G isis his in sint, ponit.
Primum est eiusdem effectus plum esse possunt causae per se; non tamen unius generis, diuersorum, ut saluae unius quatuor sani causae,materia aes,sorma,ipsa fgurit,ei sciens statu irius,
fili, id propter quod stacita sit: idem euenit in rebus naturalibus.
Secundum, quaedam possint sibi inuicem esse causae, sed non in eodem genere calice , sanitas est deambulationis , ct deambulatio est ericiem mitat . Id Eintell: ge de materia,& forma, ut dicit Muei iam sorma ea causa materia ut idisam perscit materia etiam est causa sormae, ut ipsam sustentat,& recipit. Tertium, quaeda potest este causa eontrai totum per se, sed unius itositiua,alterius priuatiua , sicut nauta sua prae ita est causa conseruationis nauis , absentia autem subniersonis. Hoc exemplum intelligeno in uniuersim, sed tunc dicitur eausa submersionis, quando,si ipse eis et pr seris, non submergeretur nauis: tunc constiuationis: cum nisi esset presens , non conseruaretur. potest enim aliquando eae causa per accudens holum. intellige etiam quod est causa seo genere, non tamen totalis , nam etiam venti, & aquae fiant pariter causa ilicium essectuum . Poteii liud exemplum huius assigna-H:r pe Si .l,qui sua praesentia in nostro heims hcrio facit diem sua absentia n Oen ,& utrunque per se facit.
Omnes autem nunc diciae causae. Tex. XXXI. HV iq; causam varia posuit exem
pla , δή alia etia occurrunt praeter illa. propter quae forsan aliquis . exilii mali t, plura esse causarum genera. Hoc remouet Aristoteles docens,ad quatuor causarum genera praedictas omnes causas reduci, praesertim cum hucusque non tu declarauerit Aristoteles,quot sint caula ia tantum eas enumeraueri ut dicit Auere Ad materialem eausam reducie omnia ista, elementa syllabarii respectu, materiam factibilium, igne,& reliqua ele
meta mixtorum corporum, paries totius, . . .
praemissas conclutionis: in quibus triplicem indicat materiam , ut notant 1he mis . & Alexand. Est enim materia alterationis, male Maururia compositionis ; materia eompositi alterati nu, Salterationis simul. materia ait rationis est id, ex quo corrupto, aut ala tionii, reterato si aliquid , ut ex pane sanguis : viri stico mittionis est ea misteria, quae com- simm . nit aliquid, nulla in ea mutatione exi-Hente, ut litterae sunt materia compositionis syllabae.Compositionis, & alterationis simul est, cum multa componunt aliquid, ed corrupta, aut alterata, ut ele- ' .
menta iaciunt mixtum, de acetum, ac mel componunt Oxum A. Has materia indicant ista exempla. Per elementa,& partes syllabarum, Sc Mai fiatotius intelligitur materia compositionis, quia non est unius rationis compositio in compositi : aliqua enim solum aggregatione componunt, ut cumulus, auacolligatione, ut manipulus lia conglutinatione,alia ordinatione,& omnia interuli untur sub materia compositionis, ob id duobus exempli explicantur. Vide 8. Met e. .per materiam iactibilium intelligitur materia alterationi ,& per praemissas conclusionis, materia compositionis , per elementa vero materia compositio
nis,& alterationis simul IDubitabis, i materia sit illa prima, vel Disi secunda substantialis, de qua locuti iis . remum
mus I hemist. vult esse alietationis sola Tria sunsiespectu forme,&bene dicit Sed aduerte maloiae esse tres materias alterationis: Zima est , alteratio Iae per alterationem aliquam in se ficit nis i quid , & talis est inate a ii ita prima, ita ra. non generatur quicquam ex ea, nisi amittat priuationem,& etiam ialia ab ea expellatur forma , parit m enim dicebatur corruptibilis. Alia est ex qua si aliquid, ted per comaptionein sui inti ex pane iit sanguis,tamen sorma panis destructa. Tertia est, ex qua fit aliquid, facta prius in ea ali
qua mutatione, ut ex qre fit statua, aes a tem prius mutatione,nempe partium aliquam subtractionem,uel decisione iustipitrumnes igitiit lis nuceriae alteriationis
124쪽
Vlterius dubitabis, quomodo dicitiirmateria id quod coirumpitur, ut patet de sane,& elementis3 non enim permanentifici quQd manens nun tarn uduni se tora, i tenassura ima rhim, dc secundu uiuiitidis , M proprietates aliquot, ut inmixto marnent materiae clamentserum , di visura ipsorura, puta qualitates i & hia sat est iu materia dici PDilunt. - . I. Valetius dubitabis,quoni Q Homo ita dicatur eriurio supernutex. LM
dictἡ sitne formae Auerimu illud de par, tibiis, desiti ionisi intelligendum,quaetbrina sunt, hoc uero do partib. integrantibus.&Tho. autem melius, etiam de Iar
libus definitionis vult hoc intelligi, & Astinguit bene putes desnitionis: si enim
ad ipsum definitum comparentur, soranae locum habent: si uero ad iis uti desnitionem, cuius Irartes sunt, rationem habenti teriae,& tota definitio est,ut serma.I Sed tunc quaeres, quomodo desinitio , quae datur in materiam, Sc formam, stit hoc habere: non enim partes definitio-
, Rodit Pi lop. illai uerba indiga, eneceni a pris ei pio reatu, t. qil . , dixi se quatuor esse modo, causarum: sequa utiliarum qiasdam sunt, ut subiectum , S materia. At simpl. non recipit hoc, & magis ad literam dicit, quod in exemplis propositis non seiunis etia, sed etiam torma continebatur,via, qta syllaba,& elementa, totum, partes, is inuis, conclusi. : O id ψiculi breuicnumeratorum quaedam esse orat anx, ut omnes partes respectu totius, quo
eae quod quid est, id est, sormam.
. Et nota, quod formam triplici nomine explicat: dicit enim totum, compositionem, Ocieis, ut no et tres modos forma rum correspondentes trib is materiis , ut notant The.& Alexam& Auer. Est enims, a stoasionis, quae est respe-
Decies. Est Gima compositionis respondens materiae compositionis,ut se a do
nis ei uni desniti sesina, s una tantiam. imus est talis compositio, similiter se a
dicitur totum , quamuis totum sit uocabulum inmmune 'ncludes etiam conas. sitionem, huic ta n modo προ-
ad quam reducit ea opinia, o deincipit motus,ut semen, Mediciis, consilior,& ipsim faciens omnia. i n. ita, per lamen intelligi causis instrumetistatu: re aci ias omnia,intelligiti sciente; principale , Plato, enim ceparabat nouum senus MuciiqLunicii Mus . Aristoteles v m adesiciente M sausam reducit, di instru enialem, R principalem ,
scut causam exemplarem etiam reduxit ad ipsam formalem , unde in numero causarum quantum ad rei' cum Platone conuenit.
lus,& compositi, habent rationem formae respectu ipsius sippositi, quamuis una respectu alterius partis sit materia, unde humanitatem dicimus formam hominis, &Mmen humanitas dicit materiam, & so mam Sed hoc pollea magis declarabitur. Vlterius dubitabis, quomodo pretini G
cis.Thom.quia extremitates praemissarum componun 'eonchisonem. Melius
respondet Simpl.quod si totum sillogis
125쪽
In lib. II. FEyT Arist. . cap III.
Alix autem , ut sinis , di bonum
i, 'ivarium oram causae potiit, tempe sine, cuius aliquid & eli bonum alibrii, mae ad ip
. sim orginantur, quia id quod movet adi operandum, de eli finis, semper habet rationem boni, quamuis non semper ueri, sed aliquando apparentis , pr : ertim in .animalibus, e homine, quae mou rad perandum semper propter bonum', sed illud bonuui non seinper venam eis,ut paten nam in naturali appetitu finis semper Mnaum uerum est, in animali δε rationali non semper. , hoc re id aduertit Albertus hic et utrobique tamen finis bonum quid est, ut finis est. Ex his concludit quatues esse causarum genera, ad quae omnes cau
C se igitur talas, & tot seni': Tex. XXXI 1
Vmmquamq; musam vel muscausae in plures dirii die disserentia,
quae quamuis sint numero mulis, ramen redactae ad sum m , de ad communia membra, sunt pauciores .nupliciter igitur Duquodque genus causae diuiditur . Primo quaedam eii causa prior, i uniue Gior, ut si in escienti dicas, medicus Gnat-Est causa posterior; ite artifex sanat , est uniuersalior, & prior adhuc agens fLnat,uniuersalior. Veni ue saperto causarum cuiusque generis 'Acuntur etiam, causi in illo genere priores,quod supra dicium ei ,3c lis, O genetiysi uult te formae, ut diapason forma est, & proportio,& numerus: in fine similiter, studeo propter scientiam,& scientia δε habinis,& bonum, etiam studeo p ter habitum, di mpter bonum . Item se statua ex fre, ex metallia, ex corpore , hae saperiores ' cause dicuntur priom, particul res post
per se, vixdam pera dem. se. - , . quae ad ei sectum , ut tales sunt oconcurrunt, ut staniarius eausa est per se statuae, quia in talis eli,causa est Itatuae . per accidens, est id quod eoniunctum est cum causa per sed licet socundum se non operetur, ut Polycletus est per accidens . . p .
eaua statuae, quiaaecidit, quod Polycla- . . tus iuuatitarius. Et nota, quod ista causa per accidens; πι-- aut est ipsit in subiectum causae per se, uePolycletus, aut id quod in eodem sibi
cto est cum causa per se , ut si Polycletiis est albus ,& Mus cus, dummodo statua rius, tune albus est causa statum Sc Musicus eausa statuς, per accidens tamen, quavis inter has per accidens magis accedat Musicus ad causam per se , quia Musica est in eodem subiecto, in quo est ars ita . . saluaria,quae est causa per se,puta in anima: albedo enim est in corpore. Est igitur causa per se,& per accidens,& inter has quaedam uniuersalis, quaedam particularis, per accidens paniculatis , est Polycletus. uniuersalis homo,uniuersali miniat, ii Mens similiter Musicus, ha, uari , qua Ei, idem in causis post ut statuarius, istisex, sciens . Hoc idem intellige in om ni alio genere caulae,& habebis magnum
praeter dictis o ines, te pro ' di . 'rex. XXXIM . . .
Tertia diuisio est. Quasdam sent eau Ter A
sae inpotentia, quxtim in acta. dicuntur in actu operantes, dicun . tur in potentia , quae poli int operari , quamuis actu non operentur , ut aedincam causa operans , aediscator causa inpotentia. Hoc intellige in quo iamin genere.& in quacunque causa praedicta, tam per se, quam per accidens, tam uniuersa-
ii, quam particulari ut facile est rem via
126쪽
Perinde autem dicetur. i. o iam ratibus, i inlidi i
. v. l. . . . il L. ι dixit rhemni quid qu M ali' id iςant, ut si aedificans est, dedisseium sit. At causae
HA, O, distinctiones ex parte ege
ctu si posse assignari docet, est. n. essectus singularis,de uniuersari: , vi hie stituarius facit hae tatuam,& sta trua. &imaginem: si militer perie & pee. iaeciden, ut qui facit statuim, si accidat , isit alba, masna,calida.icii h peraecidens.Idem in aliis diis rediris intellige,& diligens auditor philosophiae omnes hos modos ordine, Sc. exemplo conabitur distinguere quia ut est sicillima, ita est 'tilisfinau pio multis qua in scien , illi,ct extra sciemust currunt.
Varia diuiso est causars ipsa ido sunt simplices, ales sunt pes accidens, di per se, singulae
secundum si 'suinpt e,Connexae, quales inunctae et per se. ει per accidens, ut reletri statuari' est causa statue. Has omnes caul. ad duodecim modos r duciusunt. n. hae diuisiones tres, quae sa-ciunt sex modos causarum , nempe uniuersalis,particularis, per se, per accidens, connexa,simplex. Quelibet autem ex his diuidinidi in eausam potentia, & causam actu. Fient itaque duodecim, nempe oliuetialis actu, uniuersalis potentia, patricularis actu, particularis potentia, per se actu, per se potentia, per accidens actu, per accidens potentia, simplex actu,sit plex potenti connexa actu, connexa potentia, Se hoe in quolibet genere eausae. Vide magnam multitudinem caus tam breuissimis vestis expressam.
Di Fert autem tantum. Tex. XXXVII. Di bimen mali assignat inter hasi
eas adn. sc potentia, in causae ara, ctu,&singulares simul sunt eu es sectu, ut si hic isnis eomburit, hoc c5butitur, hiemissi. hoc aediscatur,oc hoc
in potentia non sunt simul cum ei secturnorun .a liscat br, S: domus si :mil sunt :potest. n. unum absque stero esse . .
. Et nota cum si inpi quisa effectu in vo G α eat id,non quod potest eae, sed quod estiam iacta in atque extra operat tolle agεtiueon siilit, & lie tolletur contradictiori, Maeniin d cet, quod causa in posta tia est eum e siectu in potentia: tuc enim sum cirrpia eo, iui potest esse, dc tune i domiscator: eli,domus esse potest, di e-
Oportet autem semper causam. Tex. XXXVIII.
TRi theoremata ponit circa causaxi praedictas . Primum, ut esse spropositi semper. quaeramus cau is summam. uia aut e summa, ut notat Themici debet habere tria primo, ut sit irer se: ni effectus propositi non est reddeta causa per accidens. Secundo,ut sic propria,non uniuersilis: non enim dices, Medicus sanat quia agens ut quia artifex. Tertio, ut sit immediata,i. ut non habeat ullam supra se propriam, Alipsa sit aliam ciuisa,ve si dicas,Sanat,quia medicus; est medicus,quia arte medicinae teneti haec est simina causa,& huiusinodi cau* in quo manq; causae genere quaerEdae sunt a Philosopho: reliquae enim scientiam non iaciunt persectam. Alterum theorema est. Essectus comunis causa est danda communis,& partiacularis causa est reddenda particularis . ut statuatius est causa statuae, hie statuarius huius statuae,& artifex artisca . a Tertium theorema est. usae in acti ad ei sectum in actu, & causi in potentia ad essectus possibilitatem est reserenda , ut si domiscans est,domus fit, & domisi eatur est,domus ese potest. His de causis. At oportet,multa ex his examinare et Caus,um enim cognitio omni artifici, praesertiminat usi,mlissim ,& necessi ira est. Tria ibιε
127쪽
ria, & torma diacimus satis, nuc de eniciente , & fine in particulari, disserere opo tet, si prius . tamen in coni muni alioua circa singulas caulas tra- n. uerae etiam, quoaduritur, di id ictemus Est igitur prunum argumentum' ut intelligat, essi ctum habere aliud eita contra numerum causariam prxfixum ab i a causa,& aliam entitatem, & dici or ignis, serra artificis, & similia a sani eam eue, quod sim esse, de uirtute Gulae iunt: tamen non videmur est. ali- propria habet Ioc,ut ex ipsa aliquo ma r
cum in ipsis alia , g si uri amist, de de
finitur a i roclo libro de cauli MCausa et ad cuius esse sequitur alsu LVbinu , P -- sequitur, non dicit consecutionem thoi cam antecedentis, di consequemi sed processum,3 emanationeat malam, i si . m. iideaula,quod influit, Si quo a M. Mina 'n. duerte etiam, quod diemir, pud , i ' ' ru iamcienti P obatur an aio m xime et lepe causae cis emes: bbcau: este non potea: fialii e sciens est', unde primo incipit motus a sed motus non acaIore, sed ab isne, nab ascia, veri, ra, sed ab artirice incipit: no igitur sine enicientes causae. Et ulterius: imaso,ad cuius similitudi nem artifex facit imaginem aliam, causa est nee videtur vlla ex his, cum non ta ciens:nonar illa operaturi nec sori lis, cum non detesse artifici, sicut albedo dat esse albiae nec ulla ex aliis: noa ergo sunt quatuo, ibium genera cautati m. Moind3. Materia nullius ei iacti uita tis,nihilque agit:non ergo est inter camni annumerandae causa eiiiiii videtur aliquid agere. li Tert iis . Porma nullum esse dat, ergo non est causae probatur antecedens. quia non dat esse composito accipit enim ab eo esse, cum ad insius productionem finmasci nee dat esse materiae, cum prior sit materia, de ex ipsa sat quodammodol
martia. Sol,Deu , ngeli videtur ei δε no sicuti ς,lromo, leo,quia hae produenne tibi limi lia, non autem illa rergo est noua aliud genus cause ponen
Quinto. pinis non est causa posteriorum se: quia ipse est ultimum non habes pos su nee est causi priorum se, eum
At circa uiarum aura erit: uMWrs ni v runt sententiae,nam Antiqui ante Aristo nio. circa
runt, finem Sc ei ieie item ab i. 'rum,di
amicitiam potuit, sed i on y fiet ut nosemper paratum iuuehaox Plato ue o sex, eas 1 as posuit iraturales:praeter quatuor.n. ablArastotale recitatas, addidi i empture,,& inistrumentalein. Atiu es venta tantum quatuor oris as recipit in generatione renim natura ι ι, GTl iniri: Dico in generatione rerum natur ri . i. ira, nam attificiali, noni ui exemplurem .s' causam a d hoc discrimen cunnstituit inter naturalia,&artificialia, viqi secundum artem agunt, ultra habitu inanis sibi proponunt aliquod idoluin, dc
inraginem,cuius imitatione operemurae naturalia non habent praeter suas paqticulares sermo aliquod aliud exaplar QPlato. n. constituebat Ideam omnium exemplarem cauan hoc bene notaui Philop. in praesenti, iton ergo reiicit absolute Arist. exemplares caulas,sta a generatione naturalium, formas autem aps sparticulares exemplaria uocat. Dices, cum ignis producit ignem,utra D.
Pr, Orum te, cum forma exemplar dicitur,ignis productri imilist causa eorum, tuae a meipsum lia an ignis p urentiosi mi l uult, fornig bent esse,non e o sinis est ea a . I lanis producti esserie an quia ipsae
bit rimum fundam ritum 'la age prodacete inretidit, ae sibi assennitati. Alexand.& Philop. sumas py inccnt Sit primum fundamentum.Quid cauia sit,Aristoteles non docuit, contentus
128쪽
lita tabini, lares doest: quia agentia ad ipsarum' similiti dinem moducunt effectus: exemplar autem antecedit id,cusus est exemisar
Nee vitelligas, et i pa a ntra eo octant suas rinas Se cognoscendo eas operentur; fibri enim cognitione hoe fit, sed naturalites in forma: sibili malantur e ct rub id tales Britiae exemplatia diean
Caiisam aut instrumentalem noluisAit istoteles distinguere ab alii; eum non nropito motu,sed ut ab alio regitur, ope
Sunt i secundunt Artitotelem, uta iniriuor a ociis atronem naturilem conueritentes: id, εχ quo fit aliqui .i, id est,
maestia, id, fer quod fit ali uid, id est, radiὶ,idi Auost. ill est elliciens: id propter qiuod lit,i doue est finis. Sit s neruin nindamentum , de ordi . barum quatuoreausarum. Notat Alberrirn c. r. c. s. 5: bene, quadrupliciter possedi ac mas conlide ati, nempe aut secuntatis Eubmini, iiit secundum intentionem iri sicundi ini e IH uire si cundum fasto nenias endi: 'ries6 si secundulsi elli iuimi Ansiderei tur,' prima omniurn est materia, quae eis quidem de sol,llantia ipsius,& in qua recipitur motus, quo fit ef- seelus, secundum locum tenet sorma. hisentimetia est ipsiuψ pars este 3, de te minat materiae motum: ertiqm locum obtinet efficien , est Eies in extra etactu rubuasiam, riui re est principium Diores, ac , seleel, , vltimum t. ni sitis h bet, qui
motus est extremum & vltimum. At si secundo Gusta considerentur quoad motionem, & intentionem operandi,tsie fit praeposterus ordo . primum locum obtinet si is , hic enim ante omni a m fel efficientem ad operandiu secundum locum ob iri et iniciens eausa , quae a findisiouetur, tertium .sernia, nam secundum hanc materia mouetur, & perscitur,vitimum materia, inae perscitur. Ex his duci s ordinibus priorem obseruauit Aristoteles in textu, considerauit enim causta
est parte essectu . - fit si tertio, secundum este mi, siderentii tune prima est eisciens causa: h. vcn. est,quae antecedit, Sc materiam di bonit,& aptam sint fornis: secundum loquii
habra materia, tertium forma. tuae ex p tentia materis habet eliri viti num sint . qui quantum ad exequutionem, ultimo
Tandem quarto, si ratio agendi eo: si,
deretus prima causa est sornia: ipsa eviiii es secundum quani actio est: secund cst citari; quae per seria Dperanar, tertia lx, qui cum sorma in silecte coitu eruta ultima est materia quae nihil agit, sed ii, tum recipiti Vide:igitur, quomodo non
Sit tertium fundamentum de materia, Tentam hie non de materia, in qua insonam lio fundam. le est subiectum restis ora μcddelium me. De causa de materia,circa qu. i, quale id, erg3 quini materialisci eluia et auri ad de iniuria, ex qua fit aliquod tot' ni siue naturale, siue artificiale: materiatatem dicitur causa, non quia squicquam agat: modus enim causandi ipsius no est quicquam agere,sed id ex quo agens aliquid agit; unde esse materialem
cautam. eoncurrere, tanquam ad x caius porent passiua aliquid iit, & aliquid
Proicitatur H, eaminia potestidiuidi iuxta tota niασα ipsa,& composita, quae sunt ex ea,vt quae metur . dam dieatur Ebstantialis, ex qua totumst sibilantiale,& per se, quaedam accidentalis, ex qua torum aliquod per accideias st. Substantialis materia multiplex eth Hidam simplex, quaedam composita. Simplex est,quae no recipit formam,quia praecelleiit ipsa materia sub diuersis specie
formis, sicut materia elementi, puta ignis aquae, terrae, aeris: horti enim materiae primae immediate respiciunt sermas eorum. Materia composita est, quae est congregata ex diuersis materijs diuersarum speciemin, ut materia maritorum : haec enim est eonpregata ex materijs elementorrum,
non quod maneant diuerse materiae, sed fit una ex illis pluribus, Ude. ex simpliei matelia non sit lapis, planta, aut aliud
ure materia reposita est triplex. Quidam cons ata s)lum ex diutinx materi, simplicium corporum, puta eleme torum,ut lapis, semam argentum, ius ex elementis immediate eun illariir. aedam uero est congregari ea diuersis in tertis
129쪽
Inlib . II physi. Arist. Cap. III ' p
esis etiam aliorum mixtorum, ut theriaca,pharmaca,electuaria, quae ex diue serum mixtorum materiis in unum conuenientibus conficiuntur: tertia materia Platarum,& animalium, quae petit etiam compositionem organorum,& instrumE- eorum ad litas operationes obeundas.
Ex quibus sequitur, quod materia prima non habet ordinem immediatum ad omnes formas, aliter enim ex quolibet seret quodlibet, primo ad elementia .rum sormas,pollea ad mixtorum,& alio . tu sormas ordinatur. hoc autem est propter dispositiones varias , quas diuerse tarmae in materia petunt, quas materia una non habet, nisi ex diuersis rebus sit congregata. Vt autem ad materiam accidentalem accedamus. aedam est simplex, quae est unius speciei,ut ex auro annisus, ex ligno statua, & non multae materiς ad compositum conueniunt. Quaedam est compoς .ra, cum plures materiae conueniunt ad componendum aliquid, siue per aggre sationem,ut in cumulo,siue per colliga tionem,ut in manipulo, siue per affixio nem, ut in arca, quae clauo partes habet affixas, siue per conglutinationem, ut in libro, siue per aliquam alterationem, ut in luto, siue per aliquam partium ordinationem,ut in dictione litterae eoueniunt, siue perpartium ordinationem,& situm, vi in domo. Omnes hae materiae compositae dicuntur, sed accidentales, quia hu .iusmodi tota sitiit per accidens. Sit quartum fundamentum de causa formali. Forma non aliud est, quam id, quod si biectum, aut materiam determinat ad aliquo esse, siue substantiale, siue
accidentale, ut superius diximus : unde modus causandi formae iste est. se ipsa aliquid determinare,&determinando com ponere totum aliquod. Forma enim duoliabet, re compostrum sacere determinando materiam, & respectu huius dicitur causa sormalis & similem aliquando sormim producere,& respectu huius est efficiens causa.
- Hare so a diuidi primo potest in substintialem, & in accidentalem iecundumna utam, S accidentalem sed dum δε--tem, uoco accidentalem secundum -- turam omnia aceidentia,quae ab arte so la non proueniunt, & in diuisio bre
secunda diuisio est in formam partis, seram c&sor in totius. Forma partis est cui unlibet compositi altera pars, quae alteram determinati ut anima res petiu corporis,& forma respectu materiae. &accidens respectu sit biecit. Forma totius est natura res respectu suppositi habentis naturam , ut natura humana res rictu suppositoia, ε tales formae significantur per nomina abstracta, ut humanitas, animalitas. Et aduerte,qudd etiam huius nodis mae potius inueniuntur in totis per acci dens, ut albedinitas respecta albi, &ut ita iloquar, statuitas respectu statuae. Differue , autem hae sormae totius a formis parus a Nam sormae parilis di 'ης unam rei pa
tena, ut anima unam partem hominis, A bedo v am partem albi, figura unam par . . tem stariis. At sormae totius dicunt inae gram naturam rei, quae locum habet sor . . . niae respectu habentis naturam, ut hum' anitas dicit naturam c5 istantem ex anim ,& corpore,respectu cippositi habentis na iιὲ . turam,& se in aliis totis. nitia eli subdiuisio formae accidenta lis partium: qusdam enim sunt simplices, quaedain compositae: & per accidentales intelligo quae sunt secundum naturam,& quae secundum artem. simplices, ' partes habent eiusdem rationis, ut albedo, nigredo,color. Com sirae, qux po res habent diuersae rationis, ut sgura domusi figura statuae eifigies viventium,&animatium.
Quarta est subdivisio sermς partis substantialis. Diuiditur enim in sex gradu, ς
sie, quaeda formae sunt,quae immediatum ordinem habent ad materiam primam , ruales sol ni elementorum, quae sint inmae omnium, quaedain,quae cons uuatur sernias elementorum, ut mixta iiii pes
secta lapides,niues,& similia: uxta qui
consequuntur mixta alia, ut sorinae pharmacorum,& similium:qusdam sormae uiuentium, ut plantarum , di hae excedunς
praecedentes , quod sunt aciiva pr ciri 3 motus: quaedam sint adhuc superis , . qua maestionem faciunt, i les sonuti ' in um.
130쪽
pydi si premo gradu est forma rationalis, quae in quidem corporis forma, ut reliquae , tamen simul cum corpore nora habet suam Operationem propriam, nempe intelligere: operationes enim alia tum omnium formarum non sint in ipsi tantiam, sed in compositis: at intellisere. iiisbia est anima,& inde prouenit ei immot alitas, quod enim extra materiam operari potest, est immortale, dixi autem
operationem propriam, nam comunes ,
pluo sentite, uri ire, mouere simul, bet eum corpore, t Patet de Ainuo, dc vi
Sit quintubi sundamentum de eis ciente. Hi enim efficiens id, a quo est 1 At
ei petum primum motus: ubi aduerte, es. se motum intentionis, Sc executionis motus intentionis est, iciundum quem alia quid ab aliquo se ndum appetitum,aut voluntatem mouetur ad aliquid facien--dum,& istius motus principiu a fine ellimatus vero executionis eit ille,secuduinquein apimus , vel facimus aliquid, ille enim alius eli motio palsiua appetitias, &voluntatis a fine , ut dicemus postea: S uantum ad motum hune executionis es ens est, quod primuin excitare incitirit hune motum
L. Et quamuis multipliciter diuidi posset
e sciens, tamen sumeset aliquot princia pales attingere diuisiones. Prima est. Enficientium causarum, una est uniuersilis, est a particularis: uniuerialis eii, quae plures emeruis is pecie disserentes producit, sicut sol, Geli, intelligentiae coelorum motrices , glorioliis Deus: particularis est, quae unius speciei euinum principalem producit; ut ignis ignem iomo so minem. uniuersalis eausa dicitur aequi uoca quia effectus sibi di ssimiles produ- eiuSol enim non producit Soles, coeli coelos.Caula parti latis univoca dicitur, quia frequentius essectus similes sibi in specie producit. Item particulares causet dicuntur secundae,miuersales primae, & inter viriuersales uniuersalissima, gloriosus Deus prima absolute dicitur. Item essectus causarum particularium dependent ab his quantum ad fieri , tamen poliquam lacti sunt, non amplius dependent in es se,cum sunt eiusdem speciei cum causis: at respectu uni: rcilium depedent in se,ic conseruasi,motus enim solis, & ea lor c5-ant corruptibilia, ne poliquam ficta sunt, pereant, & multo magis omnia in uniuersim ab omnipotentis Dei manu semper dependent, quae si cessaret tantum ab ista conseruatione, omnia ianihilum redigeretur citius, quam lumen petit extincta lucerna. Seesida diuitio eis causarum plusum. inaedam silui accidentaliter subordiariatae, quaedam vero essentialiter, illaedi. euntur accidentaliter subordinatae , qu rum una absque altera potest operari, ut pater, & filius sunt accidental ster subor dinatae. nam licet filius a patre dei de aritamen mortuo patre, etiam pote i si lius per se generare. Illae vero dicuntur ei sen tialiter si inordinatae, quarum neutra absque altera operari valet, ut causae particulares cum uniuersalibus, non enim partia lares sitos valent e us producere sine uniuersalibus , nee E eoiura ; nec leo
enim sine sole, nee sol sine leone produci ei nem , dc gloriosus Deus, licet per se omnia lus facere possit, tamen dum natur iliter, & n5 miraculose operatur,vule concurre recum his particularibus causis ad producendos suos paniculares esse. imi mee eis descit. Tertia distinctio est Quaedam est Ous, mediata, quaedam immediata. Mediata est, quae non sua intute proxime attingit effectum, s media alia causa, ut medicus eis causa sanitatis mediata , non enim se ipso, sed per medicamenta saui- ratem attingit Immediata vero ei quae se ipsa attingit, ut ignis immediata est caua calefaciendi lignum. Quarta diuisio, quaedam est totalis . Quaedam partialis: Toralis est illa, quae in suo genere,& modo potest per se pro ducere esse bim, ut ignis est eausa totalis producendi ignem. quia non indiget alioessiciei ue particulari ad producendum ignem:vnde licet indigeat materi Sc sorma, ct causis uniuersalibus ad produce dum ianem, adhuc dicitur cauta totalis iquia illae cause non sunt eiusdein sene rim ,& modi, similiter etiam si duo igne concurrerem, quod uterque per se iunsceret producere eae in , adhuc essent causet ales.