장음표시 사용
141쪽
In lib. II. ph γ s Arist. Cap. VI.
actione, liberas,& secundum electionem, ut sit sensis, non est sortuna, nisi est ages secundum electionem intendit aliquid ,ad quod aliquid raro contingens praeter intentionem ipsius consequitur.
Quocirca, & necesse est . Tex. LVIII.
MI' rem probat, ' fortuna non insit, nisi in qui b. actio,i. operatio, secundum electionem inest. Fortuna aut est scelicitas, cu est prospera, aut prope sedilicitatem : scis stelicitas est quae dam actio secundum electione;ergo i tuna etiam est, ubi talis est actio. Nota,quod fortuna dicitur sc licitas secudum eos, qui in voluptate,& bonis e ternis sedilicitatein constituerunt. dicitur prope salicitatem secundu Arist. qui non nisi in contemplatione eam posuis, bona autem externa, ut iustrumenta scelicitatis posuit, quae bona exterita dicuntur a sortuna, quia maxime sunt fortuitis casibus expolita, scelicitas autem non consistit in quacunque actione,sed in actione libera, ct secundum rationem, ut dicitur. l . Ethi c. 7. Vnde cum fortuna sit coniuncta sedli. rati, sequitiir, quibus inest scelicitas Ariasotelica, silli inesse fortunam .
Ob id neque inanimatum quippiam. Tex. LIX.
ut quia accidit Ciceroni eonsuli,q ymn e
Catilina malum machinatus fuerit, quod Cicero euertit,vi md. liberauit: Roma dicta est fortunata passive,& denique ea sortunata dicuntur, quibus fortunati simus,sed non quod sortunam habeant active, ita ut s-ndum fortunam agant.
sus, ut minor illa sumpsit, a bat, eon nisnam in animalibae in in ima hianini tis inest casus, qui, ut dictum est sortiri a n i, ct irnon inest, & probat Na si equus in ptri ration talio sitiens, proelium deserat ad fluuiu confugiens,& accidat omnes rivos tunc quierati n praelio occidi casu iste saluariis,& aliberatus diceturinon. n. in ei debat saluari, sed bibere . Ulterius, si subsellium aliquod tripes cadat ex alto, desuper pedes steterit aptum ad sedendum , casti pros cto ita steterit: non m. cecidit,ut sic staret. Vide ieitur casum his ineste, quibus nori inest fortuna,ille ergo est superior.
tripueri carentes usu mutonis'; non dicuntur fortunata nee eis inest fortia natarcii .n agunt propter finem secunda
electionem. Duo tame modi sunt,quibus fortunata dies post int . primo metaph rice , sicut Plutarchus imitosophus lapiades ex quibus aliaria sebant, vocabat sertunatos, alios vero cum ipsis copulatos, i. eiusdem species; ex quibus solaria fiebfit, inscit tunatos, eo, i illi honorarentur, hi a culcarentur; sed hoc est fortunata esse per metaphoram, ac si illi lapides per e ne in operati fuerint. Altero modo dicuntur ista fortunata, passive, eo, quod secundum electionemia nubus secundum sortianam accidunt,
iCOlligit arguit Eli conclusiong,quar
est des nitio ea sualis essectus, unde definitio casus extrahitur . Ille est casualis ossa ctu ; qui prouenit a causa gente propter finem, liue secundum es Oionem, siue non, cum a tali eausa non est intentus sed per accidens consequitur Gula ellectum per se. di raro: & hoe est dicere,cuius extra est causa, ut dicit Philop.causa.n.dicitur extra essectum, cum ipsum per se non facit, nec intendit. Ex quo possimus desilire casum : et est causa per accidens in bis, quae agunt propter finem, eorum, suae raro contingunt. His te seperaddit sortuna, quod ca,quae eueniunt, sint eligibilia, ct in habentibus electionem , hoc exponit bene .dirit enim quae a fortuna euenigibilia, ut intelligas non omnia , quae hominibus a casi proueniunt, esea fortuna sed ea, uae accidunt cum secundum casur.
142쪽
electionem operantur, nam multa accidunt a solo ea u,sicut in bruti & inanimus, ut si ea lens vultiere sanatus sue . ti castis est. vlterius dicitur fortuna esse in habentib.electionem, ad exclud dum ea, uae passive a fortuna dicuturivi sap. declarauimus.
signum autem est ipsum frustra. Tex. LXII.
seeunda Ecundum argumentum est ab ea od . ilia D logia,pro euius declaratione aduer--s-x te primo. od nos dicimus frustra I Nunc Graece dicitur μάτην,& quod nos dici-
ι gia. quasi ipsum frustra iactum. r. Aduerte ulterius, P seu lira dicitur, qs , non consequitur finem, propter quem est sactum, ut ii quis deambulet gratia vetris purgatidi,tino purget, frustra dicetur dei vulatio, in modo tamen illud quod fit, sit aptum ad talem finem consequedum, lias 'on dicetur si ultra : si . n. luis laurinianus di sol eclipietur, ii pollea non clipsaturi non ob id lotio dicetur Lustra, quia nihil saciebat ad illum finem. Aduerte ulterius,quod ubi eli cassis , I ibi frustra, licet non omni iam , nam eausa respectu suis non intenti frustra dicitiar , quamuis possit esse , quod simul
. cum fine nota intento consequatur ibi tentiam , ut potest lapis eadere sit nul in iocum situm, & casii percutere aliquem, tamen respectu sinis non intenti, stui tra
dicitur, cum intentrum in eo non coni quatur.
easus secundum nominis significationem, de vocem conue. . niant, frustra autem sit saperius, fortuna etiam erit superior, Sc casus. huius argumenti- ii. sila duo notabilia sit peri ra,vnuin in hoc textu, alteium in sequenti notat, id vero quod concluditur notatur in illo verbo, num huius est, scilicet quod casus sit superior fortuna . -- eat signum argumentum a Posterioris quale hoc est.
Sic igitur casus iuxta nomen . Tex. LXIII
CVm quid frustra esset declarasset ,
frustra denominati dicit, ut superi explicuimus,ut eum lapis cadit, de percutit, cassi ea percussio est,& quodammodo . respectu ipsius lapis frustra eadere dici potest. Quod s dicas, non percutit casu , quia quae casi fiunt, apta sint, ut fiant tiquam finivi Respondet id etiam his euenire:nam illa percussio potuit esse intenta lab aliquo, nam lapis potest proiici ab aliuo intenaone percutiendi,quamuis mao non sit proiectus.
Maxime autem est separatum . Tex. LXII L
T Nium argumentum est, quo dicit diflua inae cognosci diueri te in . I enii ter castu:n & fortunam in casii, ali in quando procedit a principio inti inteconaturali,ut fit in monstris, quae a casu sui, & east, in ipsis est caua interna puta materia ut dicemus post : at quae a fortuna euentulit, causani habent extra se.non igitur idem sunt. Portunae n.est actio hum na, cui accidunt multa externa praeter intentionem: ob id effectus fortuiti dicu tur habere caui mi extra sit, cassialis vero non semper, ut diximus.
Quid igitur sit casus. Tex. LXV.
Rε petit duas quaestiones superiores,
quae ibi utae iam sunt, nenipe qd ea η ' sus,d fortuna,& quomodo inter se se disserant: tertiam autem ibi uit,nempe in re quo in Odomu sarum sint, dicitque esse in jρ - .eo modo causarum, in quo est causa v de principium morus,id est,efiiciens, sut. n. causς enicientes per accidens, & probatina esse ius horum,aut est nariara, aut intellectu i. aut agens naturale,aut agH ndum electionem, utrunque vero est causa efiiciens, tua nauis huiusmodi cause, in per accidens sint,no habeant d terrui natos essectu ut iam si pra declara
143쪽
In lib. II. physi. Arist. Cap. V I.
VNum ostendit,ouo maxime sortunani,& casum declarat de dicit, a intellectiis, aut natura, i. agetis naturale, aut secudum electionem rei tinctu adiectus per accidens,dicitur somna, vel easus. At quia omne per accidens sequitur aliquod per se,oportet, et illa ageti
fini pilino per se causa alicuius essectus: quod est dicere,cum causa per se agit eia sectum, & alium per accidens sensit . raro tamen, sortuna est, vel casus,unde visit sortuna vel ealii prius natura debet e
se alicuius causa per se,& hoe est pules ra
Posterior itaque casus est . Tex. LXVII.
Concludit somna,& easum esse po
steriores intellectu,& natura: se sus iste est Prius natura intellectus& agens naturale sint in aliquem finem per se intentum quam in euectum per accidens, respectu cuius casus, & fortuna dicuntur. Ex quo egreste impugnat D mocritum. si in ipse callos dixit a tatuna fictos, oportuit ponere aliquod ages naturale aut secundum electionem , quod prius saceret aliquid per se, cum non sit effectus fortuitus, nil, agens aliud per se intedadicum ergo Democritus tale no postera non debuit dicere coelos a s luna facto filisse. Haec Arist.dicit de cassi, des tuna,& bene de ma nidi tamen dis,aiandum est gratia declarationis .
vamuis in textus et arratione satis eam Sc fortuna Merint explicata: tamen quia aliae si persint di scultates , quae de erminatione maiori indigent, non erit inutile rursim hanc aggredi materiam,& quia aliqui et post tempora Atia fortunam esse omnino negant, ipsorum argumenta propone mus, ut veritas manifestetur. Poimum sit.Onme ens per accidens reducitur ad ens per te: ergo omnis effectus per accidens reducetur ad causam per te:
sed tales enectus sortuiti sunt p accid& : reducedi sunt ergo ad causa ni per se, noergo fortuiti erui. causam heat per secundo,omne quod vere est, & non est ra,causam habet veram:sed tales est
ctus dicti sonuiti vere sunt, te habes esses
ergo ueram haberit eausam . na ergo sinta Artuna, haec enim est causi non vera. Tertio. Una est causa uniuersista con
currens ad octetactus, ut dictum est,er- Φgo nullus est ei sectus praeter illius interi
conem, unde non erit soriturire. Quarto, quia uidetur contra fidem po nereiortunam.Vnde Aug. r. lib. retrata sin principioinceusat se, quod aliquand
usus fiunt hoe uocabulo, tar a Quinto, etiam si estri Qrtuna, ut vult sAris Ladhuc non uidetur tradenda mei tia de ea:eorum enim, quq per accidens sunt,non est scientia, at mirum, & casus sint cause per accidens: erso ipsi ru non est sesentia Hare sint praecipua argumenta in hac parte.
In cuius declarationem sit prima sin i
damentum.inter caulas ciscientes, qua
dim sunt per se,quaedam per accides, ut dictum ei LPer se illa est, quae ibrandum AP,Sc secundum suam uirtutem e lectum se operaruriae ipsem attinsit, sicut ignis est causa per se alterius ignis. Per accides uero est,quae s undu se non attingit est ctum, sed quae e5iungitur causae per se attingeti, uel que ipsa attingit alique esse- ctum, ad que alius essectus consequitur.
Vnde iuxta hoc duplex est causa per Dis Nae taccides, nepe ea per accides ex parte Gu eau a persae,3t ea per accidens ex parte essectus Di ricidini. itur causa per acestans ex parte causae illa,qus ob id dicitur causa esimus, quia inest causae per se illius talis effectus, quomodo musicus,& albus, & philosephus, sint causa peraecidens statuae, si accidait, quod itatuarius, qui est eausa per se, fit albus,musicus,&plulosbphus. At causa per accidens ex parte essectus,est illa causa , quae ob id alicuius ei lectus est causa, qua iste talis essecius coniugitur cum effecta
per se ipsius causae, ut Laio terrae est ear
144쪽
per acc;dens inu&ωonis thenus: quia inuentio thesauri est ei sectus coniunctu, est effectu per se ipsius fossionis: effectus . u.
per se eis illa terrae apertura.
beta I s. Diemini autem hae cause per accides. hi ista Plior enim, puta ex parte ui e, habet ead-οσε- - ei tactum cum causa per se, at post ea . habet alium essectum ab ipso essectuviam to per se hic enim stant duo essectus,illieve.
acciden, m sistum.nam eadem causa per se respectu unius effectus, est per accidens r spectu alte us: at causa per accidens ex parte causae habet virum effectum, cuius dicitur causa ob id, quia coniuncta est ea causa per se, ut notum est. . Huhis causis per accidens ex parte essectus quinq; sunt modi ob andi, quorus - M ii primus est,quo ma causa dicitur ei te causa remouens prohibens,nempe quando at cGon tingit alicuius separarionem, quod impe diebat effectum, sicut qui remouet colum nam qua innitebatur domus,est per accidens causa ruinae domus,& naedicina quq remouet impedimentum aliquod motus, est causa motus.1 Alter est modus,quo una causa dicitur
cauia contrarii sui, nempe cum remouet
aliquid, quod debebat operari c5trarium illius ellectus, v. g. scamonea est calida, &. tamen dicitur corpus insit dare, quia remoude choleram, quae calefacit: & sie sal dicitur coseruare cames, quia remouet hu'midvatem, quae corrumpit.
I m. Et adverte quod misi tam di stat hes ea
a praecedente: nam remouens prohibens
per solam impedimenti ablationem eis ctona facit: at illa causa non per Gla contrarii ablationem sacit ellectum, sed relinquit alijs caussis, ut ipsiam ei sciant. dicitur
autem causa, quia sacit ut tales causae operent uti & applicemur ad opus: unde ει- monea non est, qnae secundum se ins igidat, nec sal conseritat: & hos duos modos causarum per accidens docet Alber. tra. 1.
3 Tertius est, cum aliqua causa attingit aliquam dispositionetin, que requiritur ad
effectum, sed non ex ipsa tota inuitur essectus, sed ipsa absque essectu poni potest:
di ista causa dicitur occasio,ut tyrani sueriant occasiones martyrii, quia infli Febant
mortem,quae erat necessaria dispositio ad martyrium non tamen mora sussiciebat:
nisi fides,& patientia ad martyrium accederent.& pqna quibusdam in ilicta inii oecaso aliorum emendationis. Quattus est, cum causa essectum ali-
quem operatur Quem alius non intenti
sequitur,& talis uicitur ealiis, cum ille effectus non intentus raro sequitur, ut satis est intextu dictum, quae causa ii fuerit se .cudum lectionem procedens, dicitur sorinna, ex erit quintus gradus causae, unde fit,quod cassus, di fortuna sint causae essicientes per accidens ex parte es lectus in his,quq raro contingunt,& propter finem agentibus. Sit secundum sundamentum , in quo seiadum magis declaratur natura ei sectus casualis. Ad effectum castalem semper conueniat 'duae particulares caussie, quarum utraque
aliquando est casus, aliis uando sortuna,ali uquando altera casus, altera sortuna, aliquando altera causa per se,altera fortuna harilauti
vel castis,u g. si quis eat in forum emendi , , eῆcur gratia,& occurrat amico vel debitori, ab Oquo recipiat pecuniam, tunc receptio pe riuoliti secuniae est est ius fortuitus, habens duas habeanti causas, nempe aduentum huius , S illius in sorum, si neuter intendebat talem p
cuniae receptionem, utraque causa est sortuna, si alter intendebat,alter non, una esti fortuna, a itera vero per se causa.
Vlterius, fodit quis vineam, & inuenit illic aurum, huius inuentionis duplex est causa, Ssediens, & producens iste auruillud: tune una causa est sortuna, altera casus: cassi enim illic aurum productum est,ut ille inuenire posset. Ulterius, si equus currens ad sentem bibendi graria percutiatur a lapide cadente, percussionis utraque causa est per accidens,& casus, cum non sit secundum electionem: ex qlio habetur, quod fortuna vel ea sus non est sussciens causa esse iussortuiti, aut casualis, nisi duae conueniant causae palliculares, ut dictum est. Sit teritum sin lanaentum . disserunt Tmiain valde ista,casus, seu fortuna, mastra teme fundamRr vanum. casus enim, & fortuna diei - QuH ea tur causa, quam se luitur essectus aliquis stiri non intentus , licet di Grat casus , quia tora Pia uniuersalior est , ut supra diximus, at frustra dicitur eausa, ouae seu me ilictum qu H t non consequitur, unde ratio , ut sit siu- mere, etisra,consistit in hoc, quod non cons uatur
145쪽
In lib. II. physi. Arist. Cap. V L
mr effectum utemst sorium, uel ea sus, oportet quod conseqiratur essectum,
Potest autem esse, ut sit aliqua causa simul frustra, Sc sortuna,& quod nee sit strastra,nec fortuna,& quod sit frustra, is nosbitu: ia,& τ sit fortuna, sed non frustra. v. g si aliquis eat, ut alloquatur amicii, dc
occurrat Pontisci,non tamen amico, tunc
illa via si ustra est, quia non est conseqviI. ra situm finem,& est fortuna, quia alti sit finem non intentum. At si occurrat amicosiluin, tunc nec esset frustra, nee fortuna, . at si insinue fieret, ut Si occurreret Pontifici, de alloqueretur amicum , tunc esset sortuna, sta non frustra: quod si neutrum seret, esset frustra, sed non fortuna. idem dico de casu,& intelligenti exempla sitis nota sunt. Verum est, ut in textu diximus, ubi est sortuna,dicitur aliquo modo frustra, quatenus essectus non intentus, non est in cius intentus.
Temere dicitur actio, quae in illum finem dirisitur,in quem de se non est ordinata, ut si quis bibat vinum ad expellen. dam febrim, se effectus dicitur temere sa, ctus,qui actionem sequitur,quam non est aptus consequi . Vana veto dicitur actio, quae non ordinatur in finem , in quem ordinari posset, unde vanus Iabor est,qui no ordinatur in requiem veram, in quam ordinari posset.
his igitur sippositis iundamentis lit prii cestia. xi a conclusio. Fortun a non est aliqua una causa conit munis diuina,a qua ectheius omnes fortuiti proueniunt. Antiqui enim consideratites essectus fortuitos incertos, Sc occultos, ae ob id diis ciles ad eonsequendum, vel cauendum, ad diuinum sauorem, dc auxilium recurrebant,quasi per se non si illicerent a talibus se euectibus liberare, cum mali sint,nee eos obtinere, dii boni sint, sed errantes Deam quandam huius gratia
IUS' Quam, ut notat Alberi sic di pingebit,
δερ ' a nempe in rota stantem, ad significandam πη - n' varietatem, de inconstantia, quae in essectii 2-ρ appareat, caecam,ad denotandam imprudentiam effectuum fortuitorum: non enim secundum electionem sent, similiter dimidiam alba dc dimidiam ni ara, ad exprimendos esiectus Si selices di bis
seelices Istonim sententia salsa est, id erronea; de hane etia Aristoteles reiicit: non enim diuina agunt quicquam inconsiderate, α
imprudenter. nec est numerus Deorum
multiplicandu dc in hoc sensi Doctores sancti prohibent quicquam tribuendum
Secunda conclusso. Esiectus castales to/t fortuiti non sint respectu Dei glorios, ccausarum uniuersalium, sta respectu Gu- Dei nutas tam particularium tantum. Explicatur cam hoc. Cum accidunt aliqui effectus cassiales. licet non sint intenti a causis patetici laribus, de praeut si , ae ob id casualm sint ipsis,tamen a gloriosio Deo prieuis sunt: & si fuerint naturales, sint etiam intenti a causis uniue salibus, ob id respectu ipsarum non sunt casuales v g. Cum Petrusit ad forum emendi Glum gratia, a tarta , narecipit pecuniam,quam non intendebat, ob id illa receptio illi est casialis. At Iloriosus Deus moues Petrum ad forum ciebat optime illum essectum: ob id Deo non suit casualis. Cum autem De om- .nium absque exceptione sit praescius, sit, ut ipsius, do actioni, quae cum omnibus causis parricularibus concurrit, nihil sit imitum, aut casaale Fortuita enim sunt isti m . .
in his, in quibus est imprudentiae aliquid, secundam quam minus praeuident,quq su M.
rura sint.vnde Arist. 8. c. p. lib mago mo si umral dicit, ibi minus esse fortunae, ubi plus /.n . . est intellectus. Similiter effectu naturales,qui a casu, mi natura sunt, non sint a casu res κο elorum,ut monstra. Haec enim respectu particularis agentis non intendentis illa sunt a cassi quod suetus sit duorum capitum, unius oculi,& sinitia,haec a gela erante particulari non intenduntur. At a generante uniuersali, puta ccxlis, Sc motori- ea re bus ipserum iii tenduntur, quia talis male unce cria, ex qua illa monstra sunt, ad talem m5 lium esse stri liguram est disposita, uel quia abun- Aisi mdan, vel qiua deficiens,vel alin de causis, Nilei πια ut dicemus. oxii autem , dc uniuersales finitatic causae id intendunt, ad quod materia talis sv.
ordinatur,unde ex tali materia talem ensectum,puta mollirum intendunt,non autem causa particulatis, quae solum sibi simile intendit.
146쪽
Pota ενε ' Vtitur s. om. hoc exemplo ad ostenρι-- D. dendum, quomodo non sit effectris somThomae . tuitus respectu Dei, sed respectu causis lparticularium . Si quis dominus habeat
duos seruos,& mittat unu ad locu quendam, postea alterum mittat ad alium lo. eum, quo ille non peruenit, nisi alteri o
currat , & dominus quidem sciat id, sed ' neuter seruus id sciat, nee intendat,tunc quod unus alteri occurrat, illis quide sortuitum est, sed non domino talem occursum praescienti: ita Deuς gloriosis ea omnium euε tuum sit praescius, di causa nihil
Abisum i 'Osismus etiam uti alio exemplo ad
ex pla. , quod in casibus naturali- '' bus non sit easu, respectu caelorum . sic sartor, qui tales vestes facit, qualem a ripit pannum ab aliis . Sit autem quidam , qui existimans se offerre pannum album , offerat pannum nigrum, tunc praeter intentionem suam, ct a sortuna accipiet vestes nigras,tanien respectu se toris , non est fortuitum id , quod velles nigrae sine': ita sunt eausae uniuersales , quae fecundum materiam si biectam operantur essectum, ob id com de se ad monstrum est apta, in strum intendunt : α modo sufficiant ista . , iit lema concluso. Fortuna est ausa is
. . sciens particulatis respectu essecius non intenti,similiter & casus. Eadem con in so est contra Boetium lib. t. de consola. prosa. l. tui citectus ipsbs praeter intentionem euenientes celo esse sortunam . aut iam . non autem ipsam cau'am respectu effectu, non intenti contra Aristotele.
Est autem eadem conclusio satis in texta exposita, ubi ia casus, & fortunae definitiones explicuimus.
Modo solum hoc aduertendo est, quia conducit pro disputatione sequenti, nem. .' i e casuin,& scitu nam ei se ei iacientes cau. 'r'. sas, per accidens tamen , & in hoc sensi. optime, & sine errore concedimus sortii nam esse,&:casum, naultati. fieri a sonu
na,& eatis: & per hoc patet quistionis sqlinio. In hoc enim sesus caliis iamina. Sed si perest, ut ad argumenta proposita respondeamus. UD Ad primum argumentum oportet de- . clarare illam maiorem, omne per accides
reducitur adper se lubet enim virlicem
sensu m, & verum. Primus est,omne accidens reducitur ad ens per se, id est,no est ullum accidens,quin sit substantia, cui t te innixum sit accidens. Alter sensus est composite initelligendo,quod alicui conuenit per accidens, debet alicui conuenire per se. Tertius sensus est in causis omnis causa per accidens innititur causet per se, seu omnis essectas per accides pr. . supponit aliquem estinum per se :& hi selisus veri sunt,& multum obseruandi : l 2 sed nihil cocludit argumentum . nam essectus per accidetis sint quidem res , luendi in suam causis per se, non cnaae sit causa
per se illorum ejectuum, sed aliorum quibus hi per accidens coniungui itur,ut receptio pecuniae reducetur in causam per se , nempe itionem ad sorum, quae eli per se causa alterius, non illius receptionis, vi de semper manet fortuitus effectus . Ge
Ad secundum respondeo cu Alb. tract. M 1.2. cap. 2I. distinguenda maior . s enim sit sensis de vericate pro esse reali, nempe omne quod realiter est,& non est causa , habet realem causam, est concedenda sed nihil eoii cludit,liam Drtuna, S casus reales sunt eausae. quod si iaciat senium omne quod vere est, id est realiter, habet causam. veram,id est, propriam,& per se, hoe salsum est. iram effectus per se causam habent per se, Si estinus per accidens , causam per accidens.
i Ad tertium facilis est solutio ex Gela Mi.
sione secunda. Non enim essectus casti ales ponimus, nisi ta spectu causatam particularium .
Perinde patri Glutio ad quartum: es. si enim contra fidem ponere soliunam' iuxta prima conclusionem, quomodo antiqui ponebat, ut dicit Aug.Ciuiti c. i8.&id Aug. reprehendit. sed fortunam pon re, ut diximus,uerum est,& licet. Ad quintu dicimus,quod sol tune non est scientia ad hunc sensum,quod fortuna a est caula, per quam ullus demonstretur. S sciatur effectus. ita effectus per causas per se demonstrandi sint,non per causas per accides,nec sic utitur Philosophus fortuna: at sol lunae est scientia quantum
ad hoe, qa, quia ipsa sit,& qualis cognoscimus . Haec enim per se sunt, de non
147쪽
In lib. II. phys Arist. Cap. VI.
us passiones ipsi per se in sint, & huius est scieraua, de haec suis sui da
Issiculta, his est Eirca te riumnam Atilio. iomanam,& cassim dicit esse eorum , quae nec semper , nec it
ruenter eueniunt. cum a uo , nempe quae ram eue
nrunt, & quae ad inum libet, quod enim
thesauriis inueniatur, raro euenis , sedere vero,aut stare ad utrumlibet essmo .s equentius unu accidit, quam alterum .
Dubiu igitur eis, an in inisse; sint casta ,& foriuna, tam in his quae sint ram,qui in his quae sunt ad utrumlibet, cum ne tra sint semper aut frequenter. In qua dissicultate est siunma discor. dia inter Aule.& Auer. Existimat enim Auicit. lib. sissicora. quae sunt ad utrumlibet etiam esse a fortuna & easu. Et quia ista sententia est obscura satis, declaratione opus est. Ob id aduerte, quod sunt aliquae potenti quae de se non magis determinatur ad unum qua ad alterum oppositorum, ut potentia corporis ad colorem, non est magis ad album, quam ad nigrum. Potentia motiva animalis non est magis ad standum,quam ad sedendum , admotum,quam ad quietem. Cum autem determinantur potentiae hq ad unum oppositorum, ab altero determinantur, ut ab agente uno determinatur corpus ad albedinem, ab altero ad nigredinem, animal ab appetitu determinatur ad sedendum, vel itandum comedendum, vel non
Aduerte vitelius,quod isti effectus possint dupliciter eonsiderari. Primo modo respectu ipsius potentiae inditarentis , α ualiter se habentis ad oppositorum uminque, & tunc ad utrumlibet dici possint, ut album respectu corporis pote iis, non plus quam nigrum 8c respectu potentiae motiuae in se, non est magis sedere,quam stare. Altero modo possunt
iisderati te sectu agentis , sta rora
tiae determinatae , ut album respectu ciae causae pruptiae, & sedere respectu appetitus dcterminate ad sedendum, & comedere respectu voluntatis inclinatae ad c medendum S tunc aut semper, aut si quenter sunt:ex huius nodi enim causis , aut semper,aut frequenter tales sequuntur inectus. Similiter si considerentur respectu materiae proximi, di non indi fierentis, non sint ad utrumlibelrex proxima enim materia actus proprius,aut semper ut frequenter sequitur. Hine udicauitur, ut qui sunt ad utrumlibet respecta unius principii, sint semper, aut freque . ter respectu alterius. Quibus sippositis aduerte,quod Auic et vult,quod si tales essectus res eiu eaus rum propriarum considetentur, non sint arasia, quia a causis determinatis procodant, & trequenter aut semper eueniunt: . at si respectu potentiarum indisteremutiricosideremur, tuncesse a casa, ut respecta ipsius corporis absolute a casu est, quod album sit, & respectu potentiae motrix absolute a casu est,quod animal sedea tiae respectu uoluntatis , & potentiae indeterseminatae a casu est, quoia homo comedaticum talas potentiae ex se indeterminatat sint ad unum, aut alterum oppositorum . - Hanc fratentiam probat Auiceri, pii t. --mo ex Aristo. cuius opinionem esse hane existimat, dicit enim Aristotel. quae nec semper, nec frequentes sint, a fortuna vel casu esse, cum autem haec sint quae raro, & ad utrumlibet eueniunt, prose eis saec utraque a casu dicuntur,quod si
Aristot.per ea, quae nec semper, nec De quenter eueniunt, tantum intelleκit ea , quae raro accidunt,tune ipsius diuisio enim insissiciens, nempe civ dam semper quaedam frequeter , quaeuam raro eueni re, cum praeter quae quaedam ad utrumlibet eueniant.
bat secundo , ex communi modo Auernloquendi, quem dicit reiiciendum non esse, di inius enim ; Accessi xissem; ί pem, & a casu conaedebat, vel deam, sciat,sent autem ista ad utrumlibet,er po in his aliquo modo etiam est casus.1 se est sententia Auicen.fideliter exposita,& est notanda, non enim passim intelligitur . . semen Meti autem hoc libro , c m. s.cet ' Aue
148쪽
ses sit eueniunt a fortuna, vel cissi dici, quae senex Alex. tentia est communis Graecorum, si mi. Tbse Alex.S aliorum. Eil etiam Alberitrare v. e. ia.&S.Th.& aliorum Latinorunt. Ratio illius sentenciae duplex. Praecipua est: prima. Fortuna,& casus est causa unu iii
tendens,quod consequitur alictu id non intentum. ted potentiae illς indisteretes n5 intendant aliquid, ad quod sequatur essectus non intentus , ut potentia corporis non est ad aliquid, quod consequatur al-- bum , nec potentia motiua ad aliquid , quod cons uatur sedere , aut stare ergo tales essectus non sunt casuales rei pectu
harum putentiam ri, nec tales potetiae casis , & sortuna sunt. quod si essectus adsita agentia comparentur, iam non a casu , sed intenti iunciquo argumento uritur Albertus . Vide igitur, quomodo illi. - . effectus no idne ullo modo dicendi casua iri. Altera ratio est Fortuna , & cassis sint ei scientes cauis; at potentiae indisserentes oppositorii in non sunt essectras, palliuae ex parte materiae se habetes,
non ergo sunt casus , aut fortuna. haec tamen ratio paulo poli examinabitur. Ista est Aueri lenteti.i, & D. Thomae, Ic G corum, ae Latinorum communis,& mihi etiam placet. taedincti ut tamen magis hae manifestum sat, oportet aliquot conclusiones proponere, quarum prima sit. . . Non omnes esse 'qui raro eueni sit, a fortuna, vel casi sunt,ita qui per aces-dens respectu caulae per se eueniunt haec conclusio est Aulciloco citato,& est vera. I ro declaratione aduerie, duplici, modo effectu aliquem rato prouenire . unoetic modo, quia eausi eius raro ponitur, tamEMψην ,. per se ex tali sequitur causa , quales eclipses solares , multae meteori Fr unpressiones, & huiusnodi alia: haec η - olim raro eueniunt, quia ipsorum caustraro ponuntur: sed cum eueniunt,non acam,aut a fortuna accidunt,sed per se, si fuerint caussipi im per se: per accidens vero si sierint cause ipsisrum per accido ex parte caussa et iam dictum est. Altero modo,effectus raro eueniat ex parie ei scientis caus & per accidens , quia raro tequuntur ad effectunt per se illius caus ut inuentio thesauri raro euet
nit,quia raro tu n tur cum essectibus per sc caul uram, potiun poni essectus per se, absque quod hi estinus per accidens
ponantum M tales essectus raro accidetesa casu,vel sortuna dicuntur. loubitabis , unde est. quod isti e lectui euretiam polita causa rato eueniunt; dico,arid ex eo sit, quod talis Guia nori est per te illius essectu-,nec secundum se is sum at s se. tingit,v id raxione solli , ii ,, 35 est, quiad μη - r. sit inueti a thesauri. quod si tali, effectus sequituro ii quia alia etiam cause concurrit ad illain, A raro concurrit, ut si inuen rtio thesauri es , non ibium est sossio, sed ieciam prε sic causa ibi ponens thziau rum,quae taro est . Cum autem ei lectus causim ha Ut per se, posita causa sequitur eii ctu, aut seni se ZIMi sper, aut frequenter,ut dicit Alb r. cap. 3. taeniaι Letrach. 2. 'i chim est eius a per se, nian lia per a ,ebens vilia in contrariuin impediens esse- frequιν-ctum ipsius,estectus semper sequitur,ipsa re r. rosita ut sequitur ecliptis, sequitur dies , nox & alii iii inintabiles ei sectus: si vero est causa , quae habet contrarium, . quet operatur circa materiam , quq re priuaest multorum, tune accidit ipsius e lecta impediri, sed frequenter euenit effectus , licet aliquando deficiat, quotiiodo homo natatur aliquando cum so digitis in una manu, sed raro, frequeter vero cum quin Qque r & naturales ei sectus eum impediri possint lai nempe,qui circa materia sunt, Dequenter eueniunt, sed non semper. fiscunda conclusio, nulla potentia na-' x. cinci turalis proxima est acti inim principium Hectus ad utrumlibet. Hse conclusio est ad declaramlum argumentum, in quo diaritur,quod potentia ellectus ad vir vilia bet non est activa,hoc autem declaratione indiget. Tu igitur aduerte,quasdam esse pote ' Dcriatias activas,quas da vero Passiuas. Passiuae geri. 'sunt,secsidum quas recipitur aliqua l. A- i.miari. ctiuae secundum quas agitur. Pastiuae
sunt ut proximae,aut rem tae. Pro amae τὸ υ sunt determinatae ad unu in actum, de fodimam ut materia proxinali exitu libet eo in
pnsii ad viiii est. puta ad sorinam illius ni positi, & ita forma respectu suae materis proximς non est ad utrumlibet, sed osemper sequitur, aut simi entes, eo quod ratis. Diateria ad ipsau, inclinatur. Poteri
149쪽
In lib. II. Physi. Arist Cap. VI
tiae uero passiuq remotae aequaliter se habent ad opposita,cuin non magis ad unuquam ad alie tu in aptae sunt, ut potentia materiae pii mae ad formas. N potetia corroris in coniunt , ad album, uel nigrum, unde tale, sormae respectu materiae remotae si inteffectus ad amlibet, cum ipsa materia non nragis ad unum quam ad alterum apta sit.& hoe inest omni potetiae I astiuae remotς, ut aequaliter,& ad utrumibet se habeat respectu formarum,& es
Potentiae autem activae similiter se ha
ω ni Mi ix Iam enim sunt proximae,quae M :., is NMOrae l'ιoximi sunt, quae s uni prantiarum. c 'a actionum per le, ut potetia ignis ad tiara . c imbutendum. Remotae, quq non sunt pse,N shuicieira principia ad aetionem, ut potentia motiva non mouet animal, nili accedente appetitu ipsius animalis. Aduerte ulterius inter has potetias activas elle quasdam rationales, quae libera principia sunt,ut voluntas humana, quasdam naturales, ut potentis aliorum agentium sine libertate. Potentiae activae naturales proxima ii 5 sint oppostorum, unius, ut potentia ignis tantum est ad c5burendam non est autem ad non comburendum, ab extrinseco enim accidit non comburere desectu obiectae materiae, simi. ii ter potetia oculi ad uidendum est, nonia non uidendum. Vlterius potentie activae remotae nam rates activae esse po unt aliqn ad utrumli. . het. ut potetia motiva est ad mouendum, S quiescendii, potentia ad standum, & sedendum, sed hae remotae dicuntur, quiano agunt, nisi deternui me eas appetitu, aco, id aliquid habent passionis, ut possit inci, nulla potetia naturalis eii Oinoacti'ua essecius ad utrumlibet,& hoe est quod diximus in conclusi ine s unda. ac propterea bene dicitur in documento , quod . di, POzen ta non est est iens , nec f - , . runa unde cu sedere, stare, comedere non sint a Gla potentia, nisi determinante appetim,illi essectus sunt coirmaran si norixi solam potetiam . sed sinant etiam cum metitu, sc tunc non sitim ad utrilini: bet, nec praeter intentionem. Sed nota quod diximiis de potentia uavirat unam uoluntas, quς dicitur poterana rata ibi ea ad xuulibet, & est Pria i pium proximum, sed de ea cicendumeti alibi. Tertia conclusio tuae ex his inuitur, a. oael. 'est . Illi effectus ad vitia nilibet non siint fortuiti ut casuales:& haec est proposi-
tio commulli ratio est. Si enim eomp rentur ad solain potentiam indisseiorem, . I tune ex ea non sequuntur , quia non est
stificiens per se operari, si uero comparentur ad principium proximum, est iam potentia deternamara , dc tunc non sunt ad utrumlibet.
Ad primum argua Auici dico cum At Mi priaber.& Auer.quod per ea, quae nec semper . nec Demeaver eueniunt, intelliguntur , ius raro accidunt,nee est insuifficie, diuilao, illi e enim diuiduntur esse ius proc dentes aei agente & efficiente proxima , di hi sunt tres, ita ad utrumlibet effectio
Ad secundum dico,quod ille dicitur a 3 et xeasu deambulare non respectu sui, re- . spectu huius inuenientis ipsum deambulantem. hoc enim praeter intentionem huius,& raro euenit, quavis respectu deambulantis id potuerit este ex iplius inreticine. Hse satis de quaestione .
Via sori una aliqua uidetur habete corticnicnciam csi fato, cum aliqui est coux soli uiti salo soleant ascribi,
quid ipsum sit di an st, α quae iii, ipssi sint breuiter explicabi
Fatum autem varie desinita est a multis. At puleii ix enim , se Firmicus,& Iliolemaeus, ut refert Alberi tracta. 2. p.
dicunt satum este causariam Olliganti, in ex astrorum moribus, ac vi eis cacian, trahentem, exi strinant enim omnes i seriores essectus a coelis tanquam a causa unitiersali prouenire, sed non inam diate, sed mediantibus causis particulatibus , ut autem sente iectas particul res determinati ita etiam sunt eausae,r.ticulares de erminam ad tales effectus. ordo igitur istae causarum uni iter salium ,
150쪽
te in lire insesiora , et per certis cauta particulam operante euectus particula
- Alii aliter definiunt, eneca. a. lib.q.na
cessitas rerum Omnium,&actionum, qua nulla vis pote' mimpere, mi secundum scientia ira a Iouis dispositione,& a consilio definito Deorum dependeat. In cuius declarationem adaerte duo :Alte si est, Deum ab aeterno omnes suturos essectus oraeco nouisse simul, omnia enim , quae iuccessive per totum tempus futura erant, Deo simul ab aeterno laemini pretienti: sima,imo ab ipso ordinata,
Alterum est, i, sic Deo voluit hic omnia elle, ut quaedam me Dantibus causis particularibus,&uniuersalibus e Tm ae ob id praecognouit, si ordinauit eas cauia. G. ut quaedani communes essent, quaeda. particulares, lilaedam horum, quaedam il' lorum essectuum, ac iste ordo eonstitutus in causis particularibu , & causis extra se ordinatus ad essectus dicitur fatum, quasi fictum Sc praeordinatum. Hanc duplicem veritate coniunxerunt Stoici eum quodam errore, dicebat enim ob id, quod istae causae in esiectus Pprios praeordinatae sunt, de prarii ista a Deo,omnes Hectus necessario prouenire, unde satum ponit necessitatem in rebus,& aufert libertatem nostram, quod quidem salsiim est,ut dicemus modo. Ex hoc patet definitio senecae praeposita . Alii attendentes illas duas veritates aliter definierunt, nempe, Fatum est c5pl xio causarum a prouidentia primae raucae dependens Ita definit Hermes. Trimegustu s, ut quidam illi tribuunt.. At Omnium optima est definitio Boetas i. . de concit. pros6. Fatum,inquit,est inhaerens mobilibus dispositio, secundum quam druina prouidentia sitis quaeque nectit ordinibus. Ac si dicat, est ordo in causis naturalibus constitutus ad ei sectus a
Deo gloriose praeordinatus, &praecogni
. . Vbi nota,' ordo cau in iste potest considerati, ut eis in diuina mente ordia nante omnia, & sic prouidentia dicitur ρltero modo, ut est in ipsis rebus ordinaci de disposius,oc sic dicitur suum. Ac ob id dicitur talia ordo dii positio reb. inaerens, ut illic ,. Tho.
Et istaeit optima definirio siti. Prima confut
enim, quae erat Alimilago tu Π, a in sum- alia. psit priniam oligine i ,& radice fati, 'irae , via d. Deus est, i conduin , put c lorum nisi .nis. virtutem ; lixe enim licet uniuersalis cania sit horum naturalium .non eiu tamE prima, quia etia ipsa est strici dinata a Deo . definitio autem senecae m leuit sil una in uero, puta ne sit atem e .se in fato. Teriatia definitio bona est, sed non ira clare iatum explicat, sicut illa b Cob id ilia recipienda est. Dubitabis tamen. an satum vere sit, ns I. PMOD. videtur Christiano non licere loqui de anu resito.dicit enim Gregin Homi. Epiphan. Manis absit a fidelium cordibus,ri satu aliquid esse dicant. Dico, quod L um esse nulli dubi si est,& id a Theolo is concedituriquod tamd in cus agChri iliana veritas negat, est satum impo seu salsi ι;
nere necessitatem rebus-omnibus,hocn. cedi in
salsiam est. Deus enim gloriosis adesse. H, uel nectus contingentes causis praeordinauit c5 gandum. ingentes , ad neci starios autem, necessarias,& hoc est, quod dixit Boet.in desnitione, Sals qtiaeque nectit ordinib unde ι Deus praesciens,& pr. xordinans causis,&enectus, non imponit ob id rebus necessitatem,quia quamque causam agere secun dum modum suae nariarae, di ei sectus p riter modo suae naria rae prouenire permittit,& lite etiam est sententia Peripateri. corum, ut uidere est apud Simpl. Themi.& Philo se & Ammon. primo Periher c. de succontingentibus de Ptellium,& Mageminum ibniem, se a heodorum . item Melochit. hic.& Alex. Aphro. in libro de fato. Plutarchunt in opere de sol tuna. 'lotinum in Itb de salo. Vide item Gregoria Nilienum iii lib. de sato, S: inter recentiores Iesium Sirenium in opere, quod de sito conscripsit. Ex quo colligi rut triplex quorundam error . d in enim existimantes si tale satum ellet a Deo praeordinatuita, omnia oprouentura nece si iis, dixerunt non esse satum , nec Deum esse futurorum omnium praescium: in quo grauiter erraue mini,& hi suerunt Averr. dc Cice. libi de Natura Deorum quem reprehendit Aug. s. tui ca. p.