장음표시 사용
111쪽
In lib. II. phys Arist. Cap. II.
De his igitur negociatur . Tex. XVIII.
q; oluit dubium propositum primum v Uiem Ddicitq; . Physicu qui de Sc Geometri
rebus age tractare de eis δε rebus, sed non eisdετε rationibus: Plinicus enim solida, superficies, Se simi lia considerat, sed ut sunt fi Hemia . nes eorporis naturali , ae in eis sunt: at Mathematicus ipsa secundum se conlide
rat, non ut terminos corporis naturalis .
Vinde Physicus ista de corpore naturali ostendit, Geometra de his fecundum se ipsa dicit. Unde sequitur aliud disclimen , quod
missicus hee non abstrahita motu,& materia sensibili: Geometra vero abstrahit ea nori quidem re, bd intellecta, & nihil as- S potest. Abstrahentius aho i' est mendaciam; ac si dicas,nonitum n ,, quod abii rabat intelle bis quae ab G -α. stram non sunt re, mentitur,& falsum dicit: est enim illa abstractici sint plex consideratio rei, quae nihil habet salsitatis. Deliae abstractione multa diximus in Logica,nec opus est repetere.
Thebnii L& alii uoliint, quod in primo discrimine etia disserat Astrologia a Physica,& illud sit pro Geometria, de pro Astrologia: hse. n. considerat figuram astrorum secundum se,it motum ipsem in , vequantum quoddam estiat Physicus ea tractat ut corporis sunt naturalis passiones, unde motum, ut a natura est, ut sempiternus est, ut causa aliorum est, deni uenio tum ille secundum qualitatem, Mathematicus festandum quantitatem considerat, ut notat. Themist.
Larent autem qui hoc faciunt . Tex. XIX.
Rξprehendit Platone ex hoe ultimo
discrimine . Plato .mponebat ideas separatas rerii naturalium,quod reprehendit, licens esse ignorantiam,& probat. Ni eum Mathematicς res,quae magis sunt abstractae, quam Physicae, non sint se 'raratae re, sed intellectu a materia sensibi. Γ,non oportuit sotnias Physseau realiter ut Plato putari Quod autem rex
i sicae minus abstracti si et Mathematis
eis . probat ex definitione eorum,quae is i. I. M Physica, dc quae in Mathematica sunt, dc . rex passionibus ipsa ruin rcriim : rm enina Mathematicae,ut figura, numerus , R ip seruin pa siones, par,i inpar, curuum, re-
cto,absque motu,& materia sensibili de-
finiuntur: sed non res Physicae, puta car i,
Os,neruus, lixe enim absque materia des . nati nequeunt Vtitur autem quodam exemplo ad ex plicanda quomodo se habeant Physicus , α Mathematicus in definiendo. Physicii
enim est sicut simum, res autem Math matica , ut curuuin: curuum , dc simum
obliquitate dicunt, sed disterentensimum
enim obliquitatem in materia determinata,& sensibili,puta nasis: curuum autem 'obb iuitateni in cominii, ita res Physicae materiam habent sensibilem,& determinatam,te per hanc definitantiis, non autem matbematicae . Hoc autem in quae stione examinabitur inferius -
VT omnes fere exponunt, Aristote. les hie probat secundo Physicam
esse contractiore Mathematica para,exemplo illarum Mathematicatu, quq mediae sunt,partim Mathematis , partim Physicae, nepe Perspinio, Musica, Asbo . Inia: hmn. differunt a pura b athema. tica, uὀd tractant eandem quidem rem, verbi gratia,lineam : sed Phyiice,puta ianiateria sensibili: at Mathematica tractat
lineam Physicam nepe eorporis Physici , sed abstrahendo, ut non sit aliud discime
inter purum Mathematicum, de Perspectivum,ac sinailes,quam quod ille extra mad riam , hi in materia idem considereia r& uis argumenti consistit in hoci cu Perspectiva, Si reliquae,quq idem cu Mathe malico tractat, uod abstrahi potest ama oteria non abstraham, ergo dc Physicus qui considerat sormas quae abstrahi non possimi, non abstrahet: ita exponit Themis d: est expositio domnituris. At si ii et pri
ter communem expositionem aliquid di a. cere, existimarem hune loca aliter poste . exponi. cmod Aristo. velit soluere secundam qu iii e proposita de Astrologo, quae etiam Poterat eae de Perspectivo, de
112쪽
Musico, eum de sensibilibus tractem, &intendit dicere, quod Physicus tractet node reb. Matheniaticis, nisi ut sines, & proprietates sunt corporiim narii ratiam: secundum se vem mirume,& in hoc a pure Nachema ieci differt. I etsi, ectivus vetori miles de rebus Mathematicis, sed non abstracte, sed in materia, &inti disimanta Phynco. Explico elare. De linea Physicus coliderar, ut est logitudo corporis narii ratis.Geometria de inra secundum se. Perspectivus de linea seeundum se, Ne ut e t longitudo corporis uaturalis, sed ut eis in materia aliqua se ni ibili. vlteri Gguram considerat Physicus, ut terminum
corporum naturalium. Geometra secundum se, Astrologus figuram secadu in se , sed n5 oem sed Gna,quae est Wli, de multu reserti aliquid in materia considerare,& aliquid considerare,ut inest alteri.
Cum autem natura duplex sit. X. XXI.
IN ere ex dictis, Physicum no sota sor
mam, ed etiam materia iii dei nitione sumere; na res Physicie sunt scutsmitas,at haec ac per sm , di perii at riam definitur: ita εἰ res 1 hysicae nos anti sine materiai, ac non: sint secundum in retiam d est on defini iratur, usa anat . ita, ut e tonit l 'hilo Albo.de duo. qui' uis simpl.es portat, ito sum seci tui materiam, idc stilion rati e materiae,sed tione formae praecipue considerantur. Themist. Et Auerri non sunt secundum materiam, id est, de eotum essentia non est materia,quamuis essentia non sit sine maretia, sed verior, Sc melior est expositio prior, ut diximus, secundum Ph iloponum, de Albertum.
Etenim iam & de hoc dupliciter dubitabit quis.
NArura in duas diuisa ubi si pmpo
nit item duplici uia, At modo. Et attende, quod non sum duo dubia,ut uoiat Expositore, sed ide dupliciter propositu; de ita sume da eli illa parti. v. duplicite quae locu iacit obscurissumum.Dubitatur igitur, eum duet sint naturae, an Physici sit materiam solam , an
sorinam Glam considerare, an viruit lud, .nempe ex utraque compositum: quod si hoc detur, nepe quod compositum contideret, etiam utrainque considerabit na
Dire nonne dixit in principio textus, Duἴδια.mod Phy sicus materiam, do sermana coasiderat λ cur modo dabitat 3 Respondet Simi Iob id dubitare,ut demolire quod tantum dixerat.
I Dem dubii ini altera uia proponit, an
unius sit seientiae cosiderare materia, de forma s n.ul, an vero unius sit sommam,alterius ni a terrain cognoscere. Circa quod dubiu:n dicit, i si Antiquos inspiciam us,non est dissicis: hi. n. materiam solum cognoverun ,patum autem de sorma, ut. pacet de Empedocle, dc Democrito, qui multa principia aliquo modo sernia disteientia posuerunt, reliqui materia tantum. Probat -u ena triplici ratione usPhysici sit non solum formari , sed etiam materia cognoscere. Ibima radio eii lumpta ab analogia artis,& narurae. Ars imitatur naturam , ut notum est: ergo ita se habebit Physica circa cosiderationem naturae, sicut artes circa considerationem artificiatorum : sed artes non solii in sor. mam, sid etiam materiam usque ad certum tamen limitem considerant: ergo Se Physici sotinam etiam, & materiam considerabit. Minorem probati Medicus enim non Glam formani sanitatis considera sed etiam materiam, puta phlegma, bile, de reliqua in quibus est sanitas. Nec cun-sderat matellam omnino, puta remota a non enim considerat hominem, urcorpiis, ut Lbstantiam , sed ut ex contrariis humoribus con stitutum.Similiter domiscatoria ars considerat formam domus , & materiam, sed non remotam, puta terram,ex qua sunt lateres,& arboles, sed lateres, ligna, dc calcem solum, & vna- suaeque denique ars materiam ad cotum lutatem cognoscit .
113쪽
In lib. II. Psysi. Arist. Cap. II.
Tex. XXIII. Quoniam & finiunt arte, . . Tex. XXII Id.
du. Ei uidem est artis,&scientiae fine,& ea quae ad fine sunt media considerare, sed forma est filis, materia vero et i ad finem: ergo eiusdem scietis erit
formam, & materiam cognoscere. Maior est nota. minor probatur, Mima sit finis, & per finem intellige causam finale, quae dicitur finis , cuius gratia. Nam finis aliquando extremum,& Iimitem significat,aliquando causam finalem,&ad hanc significandum dicitur finis , cuius gratia. o Probat aute sic. Terminus alicuius in . ms non interrupti, sed continuati est ultimum di finis,cuius causa,illius motus, scd generationis continuae sorma est termi-1ius: ergo ea est ultimum &cuius causa. Vbi aduerte, ad causam finalε duo esse necessilia: Virum, quod sit ultimum, &extremum operationis: Alterum , m sit
6 ra nos operatio st,ae ob ia dicii tur finis bonu,& optimum; luia reliqua
'' ordinetur in ipsum. Primum non susscit, nempe T sit extremum. Si enim ego mo' do irem in Diui Petri templum, ut indulgentiam consequerer,& media via occur reret aliquid in dies, quo minus abibluerem: illud esset terminus,& extremum meae viae,sed non caula finalis; propterea est opus, ut sit gratia cui res est via,& operatio. Propterea bene dixit Aristoteles, id
quod est extremum motus continui: non
impediri, aliunde, id vero non clum ultimum est, s d etia finalis causa. Vnde rei prehendit Poetam qui de morte alicuiust uiuens dixit, habet sirem, cuius causa sactus est errauit: nam mors est quidem terminus vitae, sed non finalis causa, cum nost optimum, id est, cum non concesserit natura vitam hominibus, de animalibus ,
ut moriantur . non enim omne ultimum
finis est, cuius causa : S se debet locus intelligi,ut volunt Graeci,qua iis S.Th. longe aliter exponat, reserens illud o buni,vult, ad Poetam, Sc non debet reserem, sed est sensis .isi mativus: ae si dicat, ita est,n5 omne virimu esse finem. Hune
poeta Philoponus dicit eae L pictui . His duobus textibus probat materis
ordinari, ut medium ad seimam :Sc quia locus est obscurus valde, primo sensum aperiam. Aduerte pruno: Artes mechanicas Gein triplici diiserentia: Quaedam versantur circa materiam, x harum quaedam iaci ut materiam ipsae: ut ars, quae facit lateres, tegulas,ealcem, ex quibus diamus est is oenda. Quaedam non faciunt materiam,
sed iacta disponunt, ut ars dolandi & l gandi ligna,scindendi lapides. Quaedam
artes sunt in altero gradu,suae in materia talem formam intriaucunt,ut ars quae ex
levigatis iam, & dolatis lignis triremem facit,& ex lateribus praeparatis doma eragit: do tales artes archi onicae dicatur, quasi imperantes primis. Quaedam si e in tertio gradu quae forma iam introducta utuntur, kr Nautica , quae triremi viatur. Equestris,Militaris,& aliae. ae sint in primo,& s ndo'sradu sitntia uuae, tertia non dicitur fictrua . Adverte secti do, quod si velis scire causam harum artium, quae in viii constituti ea est, quia homo eit finis harum rerum quae me fiunt: sim enim ipsius graua.i propterea est ista ars, secundum quam at
tificiatorum usiam tenet. . Ma
. Aduerte tertio, inod sic se habeni istae
artes; tmiae praesint secundis , imperat enim natura illi, qui triremem facit, ut talem & talem faciat, prout ipse usii videt fore accommodatam. Secundae imperant primis,qui enim triremem facit, impera Dis qui circa materiam versantur,ut sic,
vel sic palparent, prout ipse fore apta silet fornas intelligit: unde usualis est architectonica, Sc inter factivas ea, quae formam inducit, quia hae imperant . . . Ex his apparet clare, quomodo male ria ordinetur in formam , eum hae, quae circa materiam versantiar artes, ab eo qui formam inducit regantur: 5c hoc est quod Aristoteles voluit moliurare exemplo harum artium nrateri in ordinari informam: dc admodum ob strua hanc de clarationem. Nunc ad textum accedamus,quamuix a Nata se
114쪽
ilare sint baeeita in littera oris inara. Pro ponit igitur ici hoc textu diuisionem a
tium considerantiu in matellain, de vilialium. Sunt artes eonsiderantes materiain
simpliciter, L qus faciunt materiam , de
uet considerant materiam operi acc5mo iam, id eli, dii ponunt, de praeparat materiam: de sint etiam artes quae utuntur , dc reddit harum rationem, nempe, quia nos simus finis quodam modo omnium. At
quia duplex est fini .alter cuius, hic auteest id propter quod operamur,ut DP est finis cuius nostrorum laborum,Sc amicus est finis cuius alius se illius amore in negotiis occupat. Et est etiam sitis, quo, nepe quo illum sinem cosequimur, qui semper est operatio nostra,vt finis quo super naturalis est visio ipsius Dei: finis quo illius,qui ad amicum tedit, est videre, Olloqui csi ipso. Homo igitur finis est cuius hala rerum. At quia de hoc utroq; fine non est modo locus tractandi,dicit, se in Phalosisphia, puta morali hoc dixisse.
DIstintuit duas esse dominatrices
materiae,nempe usualem, Sc quq formam iacit, εc has cognostentes vocant, id est, non facientes materia rustialis enim nihil ficit . formalis opera tur, sed non materiam, ob id cognoscens, ct sipeculans aliquo modo est, de in hoedisseit ab effectrice,nipe materiali, quae tantum operativa est. quo si ut illae duae architectonicae sint,& imperent: sed unus artifex imperat materis, qui nempe so mam consideraudicit enim ex quo lignoci quali fiat triremis: alter imperat io viae,dicendo ex quibus motibus di quos
ad usus illa sit. Ex his omnibus concludit, quod in ar. tisiciatis materia propter opus Sc formas in naturalibus autem materia propter se a m est,non dicitur,st, quia nos no acimus materiam in naturalibus. Atque
haee est probatio minoris pr edentis syllogismi, nempe formam esse finem mate1iae intellige esse finem partialem, compositiam enim,Sc totum est finis, Si retininus totius senerationis,& materiae .
Amplius eoru ,quae ad aliquid. x. XXVI.
TErtiam rationem proponit. Mate- ria, Sc forma sunt correlativa, sed eadem est scientia correlativorum: ergo Physici est non solam formam cosderare,jcd etiam materiam. Nee existimes materiam, Ic formam esse correlatiua secundum Iubstantiam , dcessentiam sitam, sed quod habent quendam ordit ε& relationem annexam, sicut scientia, dctabile,ri dictum est in Logica . Nota verba Aristotelis: materia,inquieest ad formam,dc alia materia ad alia sormam: Iis materia intelligit materia primam indisietentem ad quacunq. forma sibilantialem, de per sormam intelligit formas confusE,dc indistinctE, nempe inc5i. Permato iam vero aliam intelligit materiam secundam, nempe cum dispositionibus,de accidentib.necessariis ad formnias quaslibet in particulari, quas vocat. formam aliam,ut sit sensiis, materia secadum se ad formam secundum se refertur. at haec materia ad hane formam, quaelia' bet n. forma habet suas certas dispositiones in materia distinctas ab aliis aliarum formarum, de non tum in specie, sed et
in indiuiduo,ut alia est materia secunda hominis,sia Mui, de alia huius, alia illi' hominis, alia huius,alia illius equi, igdocet Aristoteles de animalibus contra Pythagoram, I. Anima,tex. sq.
cognoscere lormam. Loca hunc bene exponit Simplicius.
Mouet dubium Arist. quousq. Physicus cosideret sorma. Respondet' et scut medicus neruum,Se faber aes considerat. non absolutὰ, sed ut sunt sitae sormae accommodata, ita Physicus formas, ut ad generationem sint, hae autem sunt qui sunt in materia, licet ratione sint se parabiles, per has enim sorinas gener tiones sunt, ut Sol, oc homo generant hominem, Sol,& equus equum. De sormis
autem separatis, quid unt, Metaphysici est speculari.
115쪽
In lib. 1 I. phys. Arist. Cap. II.
mae TDsi positum docuerit superius Ali qui dicunt e sint be uod debet legi, quod iunt inseparabile.
rarabitis Hoe tamen est corra litteram G ecam, iam: ri a cuae modo habetur. Sanctus Thom s id ratione . de anima ratio ii iiitelli it,quae est surre ina tarina naturalis, ultra quam Phycus non ascendit se hac ratione est separabilis; quia iecundum te non indiget or- no corporeo ad suam operationem. Id
ipsum dicit Averro ,& est bona responso,suamuli poset dici, quod sunt separatii es a materia ratione, id est different ratione,& definitione sed non sibi esto ,
in non sine extra materiam: quomodo priuatio,& materia dicuntur duo rati re, sed vi uni numero , hoc autem non irra. pedit, quin sorma destitatur per ma
Adverte ulterius, nudd sol est caula
uniuersa lis concurrens cum Onmi Kra
ticularibus ad generationes, ut dicemus insesius.
.an Thysica a Mathematica di inguatur. Quaest. I III.
Irulus quaestionis clarux est eadem: & similiter an Physca sciolia a Mathematica diuersa sit. No
inseretia Ossignare disterentiam in communi,d in Fimilara palliculari fientiarum Log cum est, iis νβ. ui se usitatum disseientiam pasti larem in propriis sciet aliis tradete, & hui'
rationem possumus dare,ex alae Anima.
W6. Nam ad ponendam disteremiam iutcr duo, requiritur,ut cognoscatur, quid si utrunque, non est autem unius scientiae particularis quid altera sit cognoscere, ρυ id zd communem aliquam, quae in coi, quid scicnaa iit, consideret, id protinet . Ea autem .in Logica uniuersalis , . quamuis id non saciat,nis aliquo Giodo adiuta cci cntiis particularibus, quibus ipsarum obiecta cognoscit. Tractare igitur' modo oportet in particulari de diisereristia linum suevitarum. Nec omesa uuae hie dici poterunt proponemus, quia multa diximus in potierioribus. Sit igirur primum argumentum circa Arru, a Quaestionem . Mathematici tractant de is in ι selisibilibus, sicut Physica, ergo non est o ium. Escrimen. Antecedens patet, quia omnia i .a reum. quae Matheniatici tractant,ant in corpore,& in corpore sensibili. Secundo. Astrologia est Mathemati ea de tractat de substantia scit sibili, ut Physica: ergo non eis scientia diuincta, nec res considerata ab Ailrologia est' extra ge-nns Physicum, Antecedens est expietis
Plaeterea tertio res Physicae sitiit sub- stantiae, et accidentia sunt sensibilia: in siibstantia potest abstrahi ab a identiabus, ergo res I hysicae abstrahi pollunt a sentibilibus, no ergo dii serentia a Matheianiaticis.
Praeterea,quarto ex Arist Perspectio. 'Musica, Astrologia sunt Mathematicae rnon ergo dicenda sunt esse magis Physi. e. Sadhuc dicit, quod Perspectiva aetede birea,ut Physica est. ergo prorsus Persi ectiva est Physica, cum conueniat in biecto formali. Pio huius determinatione sint ima G r. concaelusio.Scientia Physica, & Mathematica Primo
si cet conueniant in re considerata, nun- tandum.
quam tamen in sabiecto conueni ut. Hse Nemriis conclusio est declaranda , ob id aduerte res e deprimo: non quicquid est de consideratio rata in ne alicuius scientiae, esse subiectum illius staῆι- scientiae. Sunt enim tria in scientia, & eius Iubis passiones demostradae,& cause svr quas ctam . dei nonstrantis sunt, Scea de quibus dem strandae sunt, & hse tantum dicuntur sebiecta, siue sit unum ini communi quod est primum in scientia. sue multa particularia, inae illius sunt specieia Tna ipitur cum sitit de consideratione sti-tiae,unum illorum si biectum est, underes consideratae in silentia de subieci i ' habent se,ut sit 'crius.&inserius. Omne .n. subiectum est res considerata in Aientia. non ccontra. 2 ρυ λAduerte secundo, quod Physicus habet pro sibi mo substantiam no a quam si
cun'. : Mathematicus vel opto si biecto eccidens,non quodcuqile. Ex plico. Phy.
sca est qiuaedam scientia iiua iubstant e passiones, & caulas speculatur, sed non cuius
116쪽
eviuscunque substiti , sed illius quae motus principium liabet , ac mutationi b. eaccidentibus iensibilibu eii lii biecta: τα-
de pro iubiecti, habet lubitantias ien ibiles,& naturales. Mathematiciis vero pas
sono speculariir, non vllius stibi Liuiae, . . sed de accidente olfendendo, non autem de quocun lite accident . . : Eii enim duplex accidens:quoddam secundum se mutationi expositum, id est, quod non ea, nisi ex mutatione aliqua procedes, vel mutarionis alicuius ei t eausa , ut sunt primet qualitates ex his
composite, ut colores, sapores, odores, Ochuiusmodi ad Physicum pertinent , nec de his scientia ulla, praeter Phylicam es ,
cum non nisi mutatione , dc motu constinant, nee aliter quam per mutationem,
vel ad mutationem sint. Quaedam sunt
alia accidentia, quae licet cum mutati ne sint, tamen ex se a mutatione non dependent,nec murationis causa sunt, quales sunt quantitates, & ea quae quantitat Einuuntur. Hae enim non sunt mutatio. num causa nec ex se ex mutatione proueniunt, cum in cflo sint quantitates , dcsgurae non ex mutatione iactae, similiter dimetasiones proportiones,dc similia non ad mutationem pertinentia , nec tanquaipsius essectus. nec tanquam ipsius cauis. Et talium est scientia Mathematica: agit enim de quantitatibus, de figuris, & proportionibus de proprietatib. ipfatum, luet ab ipsa absque motu proueniunt. s. futum Aduerte tertio, quod Mathematicae sat me uum . induplici disserenua . Quaedam quae huiust nodi accidentia in uniuersaei cogn sic scsit,ut quae agit de figura incommuni Scin duplici qualibet specie, non deter mi nando ad mad 1erco teriam, sic quae agit de numero in comu ni, abistrahendo a quolibet subiecto , achae dicunt ut pure Mathematicae. Quaedam aliae agunt de huiusmodi ae Edentibus in particulari. ut de figura coeli, de motu ipsius, tanquam de quodam
quanto, de numero sonoro, de linea visuali , ac tales vocantur Mathcmaticae mediae Vbi attende maximὶ cum Auer. m. 18. quod hae n5 tractant de iubilantia subiecta istis accidentibus, nec de ipsis ut es': teri insunt, sed de ipsis secundum se, alia τ' -- de rudem c ia hoc diue
runt a Phytica omnes hae. Physicus enim italia accidentia de subititiis ostenditive ipsi, coin tuti At Mathematicus de illis accidentio aliud ostenditive Physicus de corpore ostendit quatilitatem; figuram , motum : Mathematici de his se undum alia olfendunt, unde dixit Lincon. bene,
quod id, luod Physicus habet pro pri-
dicato, de pallioneod habet Mathematieus pro sub ecto,cum tale est,quod absq-
minatione pollit liuelligi, quamuis Physicuς ut in subiecto mutabile illud est,is . . siderat,& hoe eli quod diximus in conclusione priora, nempe quod conueniae Physicus, & Mathematicus in re considerata, sed non in sibiecto , nam quod unius elisubiectum,alterius est pastio,&hoc est quod alii dictit, Physicum,& Mathematicum disterre in modo consideradi. Et hic sufficiant pro declaratione priamae coi clusionis,& sunt memoriet mandanda & magis in selutione argumentorum ista nota fient. Secunda conclusio.Physicus,& Mathe v. cimia. maticus disserunt in modo definiendi. I. M.
Aduerte duo elle quae in socii is praeci Diuersurpue definiuntu ,&subiecta,&passiones, modus dein quibus definiendis est discrimen inter siniendi. Phisicum, & Mathematicum. Physicus P sici. quidem definit per materiam sensibilem Mai.
id est, per materiam motui,& mutationi, miles.& qualitatibus sensibilibus subiectam, at cum magno discrimine, nam passiones
definit per materiam, non tanquam par- .
tem rei definitae, sed tanqnam subiectum uel tanquam caulam, ut qui dicit, serenitas est uen orum quies, tranquillitas est maris quies, per materiam, quae subiecta eli,desinit. Qui uero dicit, tonitruus es sonus percuitionis exhalationis cum nube, n5 materiam dicit, sed causam. At casubiecta definit,materiam ut partem sit bstantiae dicit,nam iii bifantiae naturales in cludunt materiam,ri partem iiii, S sic de suitur homo per os,carnem, dic, quq ipsius partes sunt. Ad explicandum hunc diuersiam nam dum includendi nisteriam, qui in docet
Aristoteles. 7. Metaph. p. io tex. 34. ssit
duo exempla, alterum est si inu, per hoc
enim intelligitur modus dedi medi passiones, sinu Mn.uasum dicit, ut subiectum,
117쪽
In lib. II Physi. Arist. Cap. II.
extera artificialia: haec enim materiam,ut partem sui dicui; pars enim statuae est aes, Δ sgura , ut ibi docet Aristoteles, sicut teria est pars hois. unde in 8. Metaph. cap. l. laudatur Architas, qui indefinitione horum utebatur materia. Similiter indes nitione naturalium, hic est modus definiendi Physicus.
Mathematicus uero passiones sitas, &sibiecta desinit,sed no utitur materia sensibili: utitur tamen sita materia, puta qualitate a ut enim est materia sensibilis , &forma, compositum naturale iacientes, ita figurae illis,N qualitates faciunt trian sulos, quadrigulos,& reliqua mathematica ; unde Mathematicus passiones per sibiecta sua, ut per materiam desinit, ut definiendo par, impar, & reliqua. Similiter subiecta per quantitatem definii, ut s-guras per lineas, & hoc docet Aristoteles T. Metaph cap.ii. tex.38. ubi reprehendit Platonem,qui omnino ista sne ulla materia definire contendebat, & docet haberesiam materiam, sicut homo habet os, RCetera, licet non sit sensibilis, &se patet
Tertia conclusio. Physicus, & Math maticus di flerunt in modo demonstrandi. Explicatur hoc Physicus frequenter utitur demonstratione tactus, & signi, quia ipsius causae frequentius sunt occultae,nec per se sensibiles,effectus uero sensibiles sunt,ut mors, corruptio, generatio, motus,& similia adsensiim patent, ipsorum cause a sensibus sunt remotς. At Mathematicus frequentius a prioribus procedit, cum causae notiores sint effectibus: a Gisu enim abistrahit,& in intellectu notius est, quod prius eis. Nec intelliso propter hoc , quo. Physicus per causas non demonsti et,demonstrat enim,ut dicemus inserius in hoc libro. Quarta conclusio. Physicus,& Math mat cus diuerunt in certitudine. Explisatur. Effectus Physici no temper in uniuersum eueniunt, sed si desectus aliquando, ut non soli per in senectute canities cotingit,non semper uiri habent barbam, non semper homo habet duos oculos, & hoc ex eo,qr materia , ex qua huiusmodi res constant,indisserens est, & multorum receptiua, ob id impeditur aliquando inultis distracti, unde a.Met rex. I. . tradens huius non exacts certitudinis rationE, di
Ut, natura materia het. Non tamen ob id
putadum est, non esse scientiam horti: est enim, ut diximus in pol terioribus, sunt enim gradus in certitudine scientianim . At res mathematicae,cum ab hac materia separent, simpliciter necessariae sunt , x semper enim uiane ulus habet tres an .los,&reliquae passiori subiectis sitis semper insunt. His igitur sic expositis pos imus ad argu menta responciere .
Ad primum, admittimus mathemati- eas de sensibilibus tractare, sed quae secun
dum se sensibilia, & mobilia no sunt, de aliquae ips-m abstrahunt. Vt autem intelligas qnid sit ista abstra iacito, aduerte non ede aliud abstracti ε, quam separationem unius ab altero sibi coniuncto. Haec absti actio duplex eshal- ' a Vtera realis, altera rationis, seu cognitis qμ nis. Realis est, cum re ipsi unum ab alio 'separatur, ut cum anima per mortem a corpore separatur,& manus a manu coniuncta separatur. Rationis est, cum id nost, nisi tantum cognitione, & eonsideratinti One,ut cum unum intelligo, non intellectis aliis illi coniunctis, nempe intelliso animal non intellectis speciebus, talis est , abstractio rationis.
Illa adhuc/st duplex, quaeda simplex, quae ab Alberto definitiva dicitiir,quaedacomposita. Simplex est,cum unum sit plici cognitione cognosco,non intellecto alio sibi iniunctio. Composita est, cum intellectus enunciando unum ab alio diui - , dit, ut cum homine non esse leonem concirimus . In hac abstractione semper inest uerum, uel salsiam: at in simplici non est ueritas , nec salsitas. Simplex rursum triplex . Vniuersa- ilis eum s riora non intellectis inseri A. tibus consideramus. Subiecti, eum sibi ectum absque coiisderatione accidentium
cognostamus. Formalis, cum accidens ab accidente ut re a re abstrahimus, ut cum
tredini ab albedine lactis abstraho,
formam a materia,& similes &rmae a strahuntur ab aliis. Omnes hae simplices abstractiones nosunt aliud quam simplices considerationes retrum,no consideraris aliis quae cum eis erant,in quibus omnibus nulla est sal '
118쪽
Abstramo mathematica una est ex his, puta sol malis cum accide a puta fisuras,& quantitates sensibili κ accusentibus paramus, id est, illa intelligimus , sensibilibus non intellectis, quod absque salsi te fit. Ad secundum respondetur, ν Astrolosia n6 tractat de aliqua similantia, ut subiecto,id est,nec quid sit substantia aliqua, nec qualis sit illa ostendit, sta agit desii bstatia, tanquam determinatione subiecti, ipsius enim subiectu est figura, & motus huius corporis, nempe coeli,& de his demonstrat,non , c. vlo, id est, de stib stan tia ipsa, hoc enim est Physicu,& illud eii, quod Aristo. i Metaph. voluit circa Astrologiam. Ad tertium re bon detur,quod substantiae naturales in sita essentia,& substantia
non habent motum,& mutationem,& accidentia, scit ipsa est extra accideria, n eo, quod non sint ipsa in m essentiae, & naturae, tamen ipsae substantiae intrinsece,& essentialiter habet esse tale,ut habeant principium motus,& mutationis, unde mutationis principium in ipsis essentialiter est, et hine est, quod a misibili materia non abstrahant: homo enim,& animal, de se principium habent motus,non sic res mathematica . Ad quansi s.Th hie,& Paulus volunt, illas medias esse magis Physicas , qua mathematicas, quamuis Sanct. Thom. si per Boet.de Trin.s de diuisione scientiarum, art. .ad tertium, ceseat esse magis mathematicas Quidquid fit, illae sunt magis mathematici, cum in subiecto,quod est sorma scieticis,cum pure mathematicis conueniant: nec Aristoteles oppositu dieit hi, . enim non dicit esse magis Physicas quam mathematicas , sed quod inter mathema ticas hae propius accedunt ad Physicam. Ad aliud respondetur, cum dicitia civi Physica, illic denotatur conditio, ut cum dicimus, ignis, ut approxiniatus G butit, sed nε notatur ratio sornialis,ac si diceret, ignis, ut calidus, comburit.
P secus consideret materiam primam. Quacsio m
um duplex sit materia prima,ac remota,quae eiusdem rationis est in omnibus rebus naturalibus corruptibilibus & secunda, ac propii qua, lus varia est pro formarum uarietate: lus libet. n. si a suas certas dispositiones petit in niateria petimus, an Physicus
materias his ce pioximas tantium consideret, an etiam primam,dc iemota. Hoc dubium mCuet Auer. m. 22. tibi citat Auicen dicentem, i hysicum non considerare
materiam prima, sed tantilm proximas, illa ent ni ad Metaphysicum pertinet. Et ratio Auicen .est, quod ita se habet Physicus, sicut quilibet alius artifex: sed nullus artifex considerat, nisi materia proximam,& particularem unius genetis sermae,ut notum est,nec ergo Physicus nisi pioximam considerabit materiam. Secsido, si I lysicus materiam primam consideraret, posset illam esse demostr
te ed hoc non potest, cum sit primu principium siti subiecti, nec ipsius in Pli cricausa sit: ergo non pertinet ad ipsum. Tettio possiimus contra rationem Aristo is argumerari,dc probare, quod nec materiam consideret Physicus: nam si materiam contactaret, esset, quia matella ad sarma refertur, ut ipse dicit, sta materia& forma non sentcorrelativa, cum sint sibilantiae, imis materia non resertur nisad materia, seu id ,cuius est materiainoe autem compositum est. Circa hoc Auer.ibidem tenet, materia primam pertinere ad Physicam, S communis est opinio,quamuis Graeci non id exprimant, existimo, quia id erat certum satis. S ratio huius potest esse. Primo,arti
sex considerat materiam communem ossi
nibus sorinis suae artis, stis Physicus consi
derat omnes formas naturales . ergo con
siderabit materiam communem illis: haec non est nisi prima. Prarietea, Physicus con siderat generationes,& mutationes substantiales in c5muni: ergo eos derabit ipsarum eam, &sibiectum: hoc autem est prima materia. Praeterra, matella prima est subiectum. O x mu
119쪽
In lib. II. phy si. Arist. Cap. I.
mutationum, stit sub tali ratione non est Metaphysici, qui motus non considerat, ergo erit physici.
Alber. traαι . . t I. arguit Averroem tanquam imponentem hoc Avicennae ,
de dicit, et materia dupliciter potest considerari. Vno modo, ut referetur ad ipsumen ,est enim potentia quaedam , quae est altera entis pars, cui respondet actus, ex uibus duobus perscitur ens, di sic nonicit priuationem & est conceptus materis primus,& sub tali consideratione materia dicitur primo prima. Altero modo potest considerari,ut est subiectum mutationum, Si sic dicit secum priuationem,& sub hoc conceptu,qui postelior est,dicitur secundo prima . Modo vult et primus conceptus ad Metaphysicum, secundus ad Physicum spectet,& hane suisse intentionen Avicennae. Doctrina quidem haeet uera est, sed parum refert,eti fuerit illa mens Avicennae,uel non . Ad primum argumentum respodetur uod est dispar ratio, ut dicit Auermes , inter Physicum,& alios artifices: alii .n. considerant aliquas formas artificiato. rum,non omnes:ob id non habent considerare matellam omnium artificiat ora communem: at Physicus considerans omnes formas naturales,ob id considerabit materiam illis omnibus communem, &hie est prima. Ad s. indum resp5det Auer.* Physios non demsistrata priori materiam esse, sed a posteriori, per ipsas mutationes, ut dictum est,& sic materiam considerat. Ad tertiu, aduerte fr materia est in potentia, Sc ad compositum, si ad sormam.
Ad compositum quidem est in potesta passiva primo, quia ex materia composiluin primo fit, de s ndario ad formam, ruae simul producitur cum coposito: adormam autem est in potentia receptiva.
unde ad utrunque referri potes variis rationibus, dc modis. Nec exiliti nes, quod materia,& forma prorsis relativa sint: sint enim ab iura simpliciter, ut dicunt LTho. & Alb i. secum tamen serunt aliquam relationem, S respectum . Nominales dicunt materia essentiali ter non esse relatione.sed denominatiuE.
Bucleus dicit viateriam esse aliquid,i. sit, stantiam , in se tamen habere ad aliquid, i. respectum , seu este ad aliquid ibi
fecundo modo dicendi per se. Omnes autem hae loeutiones ad idem tendunt.
, alionem est proposta, no p sit cotrouersia inter Phi- omphos. Haec propositio,
plicem lenitin facit: Primus est effectus artis, seu artificialia sint similia naciit alibus. Alter est ages secundum attem assimilatur agenti naturali. Tertius estiorma artis eu sinitiis sol mae naturali,& omnes tres sensas veri sunt. Tamen ut mani sti fiant, est primum argumentum. Amficialia non habent in se motus principia ut talia sunt naturalia vero habent, nouergo sunt similia. Secundo, agens naturale non est liberum, sed necessario agit, ignis enim non potest non comburere, a combustibile stappositum, sed agens secudum artem est liberum, agit enim quando vult, & qu usque vult. non ergo similanturi Tertio. Forma naturalis est iii bstantia, ut diximus, at Mimae artium,& artes ipse accideria sunt,no ergo similitudo ulla est. In huius declarationem sit prima concluso. Res a tisiciales similantur naturalibus in forma,& in matella per se, & in toto ipso composito.
Aduerte primo, accidesa sensibilia sere omnia natura multis communia secit, utpote albedinem, nigredinem, calorem, si isiditatem,magnitudinem, sapores, &reli tua. Haec. n.animatis,& inanimatis absque discrimine insunt. unum tamen inter haec reseruauit natura proprium cnsulis speciebus, si id figura. ae sorma exterior est, quam diuersam diuersae emius perit iro aliquando specierum indiuidua sortitamur .
Et hoc optimo c5silio sactum est , nacum homo, tui huius in udi rex est,& in cuius gratiam haec saeta sunt, a sensi dependeat in sita intellectione, ae sensibus
iubstantias non percipiat,nili per accidE
120쪽
sa, profecto deesperetur semper, nec por set rerum sortiras ac sibila tax distingue re, nisi accidentia aliqua sensibilia essent, quibus tales sormae substantiales deli narentiar,& tales sunt rerum Dure, & io mae exteriores. quascum vi ius discea nati maxime ad cognitionem visus prodest,
Hae igitur fgurae iequutiir formas substantiales. Vide &Th. 7. Phylico. Lectiones .adeo l. sine illis coniuncte, Si illarum
comites,ut multi exii marint, ipsas esse rerum sub: iantias vc reserturi i .cin J. ,
C hoe volebant dicere illi. qui alier attineac & superficies esse reis subitantias,
ut dixit Pythagoras l. leta. c. 7. eri λς. Et id dubitatur 3. Metaph. s.& 7. seca. c. 2. At re vera non sunt serinae subitati a
les, sed ipsaru indicia. Hinc eli, quod persecta ii militudo duarum rerum maxime a ditur in figura adeo, ut eius de speciei videamur, 'ine figuram participant eandem, si eodem nomine notninentur: vn
' de propter hoc pictum hominem voca muc homine, & imagines eisdem nominibus,quibus ea, tuorum imagines sunt,
Adverte secundo. quod artes circa has fguras uersantur, conantur n. enectus in ' figulis eum iratura lib. similare. Est tame 8 ςem ars quaedain, quae vel tur ci actiones, ut aio cantandi, saltandi, nauigadi:& aliae,quaedam. qu e versantur circa
res factas. ut do:nificandi, pingendi, faciε. distatuas,Saliae, Sin his eli piscipuae si
. - . .. militudo, de qua loqui: iur, adeo, ut ars,
e, i. i que Pingit leonem uideatur quodammo. do leonem facere propter illam figur- . quae comes est formae sub latitialis,&no solum propter ligurain , sed etiam pro pter modum ipsi aes materiae, ex qua sutres he: materia. n. in naturalib. patitur aliquam murationem,ut ex ea fiat aliquid, ut ex aqua sit aer, mutata tamen aqua ita - etiam ex ligno fit statua , aliouo tamen. modo ligno mutato , nempe dolato, Sctasse, ac passo aliquam dispositionem,ut
risina. Ex quo fit,quod sicut non dicitur, hoest terici, sed terrenus, quia ex terra mutationem pasta homo e si factu : ita non dicitur statua est aurum, sed aurea,nec domus est lapis, sed lapide ut dicitur i . Genetae. I. Sc 7. Physi ci &bine rationem hum; dat Arist. 9. Metλz. 7. x.2s. Advertetertio,i statua, ct isti a risieta et .fanti ta non sunt, sicut reliqua nomina acςide talia, album calidam, curuum, haec enim dicunt corpus ino ut partent, sed ut sibi e
, at ista ipsam materiam habet pro
parce.unde sicut cato, de anima iaci ut hominem,ut duae partes: ita aurum,Sc figura statuam in genere artificiali, vade bene dixit Paulus venetus, 'aod huiusn di nomina non dicunt firma, ut alia connotativa a d toruin ipsum compolitum,& hoe docet'. Metio io te . I Re i hoc maxi 'e, limitamur. Auralibus . Ex liis , omnit, is paret sensu . & b ritas e5elutionis primae, hempe i arti sciatili sint lantur naturalibus tu scrinis exterioribus, uinniateriis aliquo modo de etiam in ipsistori, compositis, ad sensum praedictu in
secunda conch Artifex imituur agens φnaturale in modo operaudi. Ilia similitudo coiisistit in duobus, pr: m', sicut agens naturale Tectum producit assimilando, eum sibi in sorma, secundum quam producit, ignis. n. ignem, leo leonem, homo hominem producit, ita artifices tales essectuς producunt, ut similes sint idolis, di imaginibus,quas sibi in mente fingui,&secundum quas operantur. secundo, sicut ages naturale operatur
materiam disponendo, &ab impersectis incipit, se & arti sex ipse.& ex hoc sequitur, quod artis forma assimilatur sol me naturali aliquo modo, producit .m res quaelibet tibi simileni, licet in arte non sit silmilis specie ei sectus iactus arti,de idoli, is undam quod fit. Tertia conclusio. Ars aliquando imita 3. elu.tur esse eius naturales pra exilientes , aliquando eos, qui debebant praeexi ste re . Adverte duolice artem. Est quaedam simia naturae,u ea,quae natura Lot,imi laxo, ri suo modo eo tur,ut ars, lyae pingit, aftis . 'quae facit statuas,& similes, & haec imitatur naturae e lectu, picexistentes. Altera est, quae supplet ea, in quibus natura descit, ut ars faciendi domos, uestes, & similia necessaria uitae, & hre non imitatui essectus praecedentes naturet, sed qui deberent praecedetrii.talo tacere conatur, quales saceret natura, si eos saceret