장음표시 사용
101쪽
Quem imitatus apud PETRON ivri a poeta, qui Troiae halosin flebiliearmine canebat:
Iaret, inquit, sacerdos, inter aras victima, Plangitque terram, fite profanatissacris, Peritura Troia perdidit primum Deos. Nihil ergo obstare videbatur. quo minus erofana haberentur sacra ac religiosa omnia, quae Dii superi inserique deseruissent , postiquam nudata eo praesidio urbs in hostium peruenisset potestatem. Quamobrem Furius Camillus apud LiviuΜ b) Veios nuper expugnatos vocat urbem desertam . et relictam a Diis immortalibus, et Hannibal apud Dioo. Si CvLVH e Selinunte iam excessisse Deos ineolis i fensos ait, quando captam iam esse eam urbem respondebat Syracusanis , senorum excidium deprecantibus. Sacra ergo es le desinebant omnia , quae antea occupasse videbatur religio, statuae ac simulacra deorum , arae, foci, donaria , quae omnia tamquam praedam auehebant victores , templa, quae impune diruere videbantur, quin et marmora et monimenta, quae et alienari , et ad quosvis usus profanos transferri poterant, ita ut nemini ideo sepulchri violati crimen iure impingereturia d) At quemadmodum communia Deorum liberorumque hominum sita erant, si hostium essent potiti: ita eodem iure gaudebant, s as hae calamitate fuissent liberati. Vtrique enim postliminio iura pristina recuperabant , et sena quoque nouis ritibus expiata, sacra denuo Vel religiosa esse incipiebant. Quamobrem a Livio te memoriae proditumeit, sugatis Gallis, iana in urbe omnia, quod ea hostes possedissent, restia tui atque expiari oportuisse. Quo facto quin ea non minus ae antea Isacra habita fuerint,nemo, ut opinor, dubitabit. Alibi PoΜpoNivs explicaturus, quid fit urbs; VRBs, inquit, ab v RBo adpellata es. VRBARE es aratro definire, et Varus ait, urbum a ellari curuaturam arriri, quod in Ur be condenaa adhiberi siet. Luculenter itaque hic explicat ritum antiquissimum condendi urbes, pomoeriumque aratro signandi, quem tot veteres coloniarum numi, a PATINO, VAI ANTIO , ΕΣ. Si ANH-rulo , aliisque numismatum Romanorum interpretibus depicti subiiciunt
102쪽
oculis. Eum nescio an quisquam accuratius descripserit PLUTARCHO, a qui de Roma condita agens: Βοχος γὰρ ωρυγη περὶ τα νυνκοώπιον κυκλοτερ- , απανώ τε πάimo , οσοις νουμ μἐν in
ἀφοριζου , καi καλειτata κατα συγκοπην πωμη , samo εν τὸ Η:χ ριετα τεῖος. Comitio fosa es rotunda circumducita. In eam primitias detulerunt omnium, quae de more ut bonis, natura utebantur ut ne cessariis. In emo ex qua quisque venerat re ione, eius terrae portiuncu Iam collatam eo coniecerunt, et commiscurrunt. Fossam hanc eodem. qua coelum , nomine vocaverunt mundum. Hinc urbe , sciat centro, circulum circumscripserunt. Conditor aratro aeneum vomerem adiungit, iunctisque bobus, mare et femina , Use circum lineamenta profundum inducis sulcum Sequentium munus, ut excitatas ab aratro glebas intro vertant , nec
ullam Anant extra ferri. Ita moenia linea definiunt, Uaue elisis aliquot titteris pomoerium dicitur , quas pos vel pone moenia. Haec sane PLUTARCHl descriptio, cui fere geminam apud DIONYsIUM HALICAR NASSSUM b reperias, neminem ignorare patitur, quid POMPONIO nostro sit urbare, quid urbiam, seu curuatura aratri , aqua ex ALFENI VARI sententia urbi nomen est. A VARRONE e 9.enim obseruatumeli, urbum ab orbe esse. Terram , inquit , unde exsca serunt, fossam vocabant, et introrsum factum murum. Postea , quod fiebat orbis , urbs. Principium quod erat pos murum, pomoerium ditium. Et paucis interiectis: si are eι oppida, quae prius erant circumducta aratro, ab orbe et mrbo urbes. Non minorem antiquitatis cognitionem ostendunt ea, quae
Pomosius de iure postliminii, de Atilio Regulo Cos Carthagii le
e in Lab. IIII. de Lingua Lari p. 3s.
103쪽
ad suos ablegatus fuerat , nec non de iure faeciali, et de quas stione , an qui hostibus deditus sit , at non receptus, ciuis Romanus maneat 3 et de deditione Hostilii Mancini, erudite disserit. a Et quis , quaeso , hanc ei laudem in dubium vocet , quum vel solo enchiridio , quo origines iuris et magistratuum , sit cessionemque prudentum mira breuitate explicauit , quantum praestiterit in omnis aeui historia, abunde ostendisse videatur. Non equidem ignoro , eum libellum quibusdam tam negligenter atque incuriose striaptum videri, ut alii eum dignum Pomponio, alii Pomponium eius auctorem negent , inter quos et IAN. ViNC. GRAvi NA b : Pomponius, inquit, auctor fertur legis a. V. de origine iuris , in qua non raro scriptoris diligentiane dicam , am hisoriarum regnitio , desideratur: ut non mirum D, s ab eruditis nou patieis ea lex Pomponio abi dicetur. Sed suo more estos hic caeca fide sequitur GRAvi NA , nec eius iudicio adeo multum deferunt, quicumque viri illius norunt genium , exornandis, quam reperiundis rebus multo aptiorem. Nobis ea de re dicendi paullo post nascetur occasio, ubi de scriptis diripGNIi fuerit disserenaum. Iam ad alia prouehimur, et maxime ad eius philosophiam, Cuius ille praecepta exemplo alteriuq Pomponii Attici ita percepta habuisse videtur, ut iis magis ad mores et vitam, quam ad ostentatio
Nulla erat philosophorum secta, quae magis conuenire videbatur i reconsultis, quam mascula illa ac seuerior , quae a porticu nomen tulerat. Quum enim pleraeque aliae vel in sola rerum naturalium eonis templatione versarentur, vel inimicae moris ciuilis Omnem paene verecundiam ex hominum societate proscribendam existimarent, vel de deorum daemonumque natura , sibi minime omnium comperta, sex-eenta mysteria iactarent, omnes vero ad otium et iucundam aliquam ignauiam viderentur eomparatae r sola Stoica vel ideo se iureconsultis probabat, quod eam non modo virtutum omnium parentem, vitiorum-ὶue expultricem esse, sed et ex TACITI e sententia homines immidos negotiorumque adpetentes facere, existimarent. Stoicorum sane sciis
rara sapientem, si nihil prohibeat, itemque , σοφους ἀρυκας διὸ Muinc o
104쪽
hiro ικους ει ναι , sapientes et magi atus gerere . et iudices agere , etDIos oratores esse a P. Quin ex eorum numero EvPHRATEs ἶ PLi Nio adfirmabat, etiam hanc esse philosophiae , et quidem pulcherrimam partem, agere ne tium Publicum, cognoscere . iudicare , promere et exercere iustitiam, quaeque philosophi doceant, in usu habere. Haec ergo philosophia aci vitae usum comparata Vel maxime ad palatum erat iureconsultis, adeoque et S Ex. POMPONIO, cuius in fragmentis stri mirae ac veluti scintillae quaedam Zenonianae et Chrysippeae sapientiae fere ubique emicare animaduertimus. Vt et huius rei quaedam proferamus exempla, inter iuris gentium praecepta in primis esse ait erga Deum religionem, et ut parentibus et patriae Pareamus ce): quemadmodum et Stoicis , teste LAERTio din, inter καΘηMνlta erat τιμῆν, ἀδελ- , πατρίδα, συμπεριφέσολυ φιλομ. Eumdem POMPONIVM e 9 negare videmus, usuram pecuniae, quam percipimus , in fructu esse , quia non ex ipso corpore , sed ex alia cauisa, fit. Eamdem Vero et Stoicorum doctrinaci
fuisse, obseruat EM. MERILLlvs ,. f quandoquidem et SENECA ,
sequutus Demetrium Cynicum. foenus, calendarium et usuram humanae cupiditatis extra naturam quaesita nomina Vocat, in quibus nihil fit, quod
subiici oculis, quod teneri manu possit. At nihil magis ex Stoicorum praeceptis placuit POMPONIO, quam quod ad Viri utem ac probitatem pertinere videbatur. Talia enim ille ubique, data occasione, inculcat . ut vere dicere possis , eum omnia ad honestatem retulisse. Sie explicaturus alicubi b , qua conditione femina, cui usus aedium legatus est , hospitem recipere possit 8 Non aliter , inquit, mulier hospitem recipere potes . quam se is sit, qui honeste cum ea, quae usum habet, fhabitaturus. Quae elegans est conclusio, ducta ex principio, quod alias
in iure nostro inculcatur, vix in isti aedium receptum esse, ut hospitem ei recipere liceat, et eonuenienter, s ad mulierum usus pertineat, et cum marιto ei habitare licere ι . Quemadmodum vero nullam occasionem praetermittendam putauit POMPONIVs , ea, quae honesta sunt, inculcandi, ita et aequitatis ubique habet rationem , veluti, quum, iuemtis et venditis . potius id, quod actum, quam id, quod dictum D, s c d Oeri. ibia segm. O8. νγ L 31s.1 de inb. Io.
105쪽
quendum esse monet; a quumque nullum idoneum resem in re siua intelligi, negat, bὼ quum impuve admitti, docet, quod pex furorem alicuius accidit, e quum denique exempla pessimum esse dicit, feminino vocabulo masculos contineri. d Talia in iragmentis Pompo Nil passim occurrunt: nec dubito, quin plura habituri simus , si tam multae ac verbosae ex eius operibus exstarent perlochae, ac ex libris VLPIANI , ΡAvLLl ac MODEsTiNi. Sed nescio, qui factum sit, ut si atrolixiore illa l. a. de origine iuris discedas, fere breuissimas tantumcntentias ex POMPONIO excerpserint digestores, nisi forte magis illis sententias ex POMPONIO excerpserint digestores, nisi forte magis illis ad palatum fuisse dixeris recentiorum iureconsultorum libros, quam
vetustiorum , qui tam eis permulta ex limpidis veteris iuris prudentiae
fontibus hausistent, eruditis admirationi futura, non tamen aeuue uti- fontibus hausissent, eruditis admirationi futura, non tamen aeque uti-Ies videbantur iis, qui se militiae illi forensi totos addixissent. Sed iam ad praecipuum illud. cui se POMPONI Us consecrauerat, iuris prudentiae studium progredimur. Quemadmodum enim, qui in castris faciunt stipendia, licet aliquando iussu imperatoris vel praedatum exeant, vel ad exploranda hostium consita paullulum excurrant, nihil tamen magis sibi putant tauendum , quam ne Veb transfugae vel eman res videatitur: ita qui arti cuidam se manciparunt, etiamsi per omnes reliquas scientias vagentur, numquam tamen signorum, sub quibus militant , immemores, si quod pulcrum ac praeclarum inde decerpserint , id omne veluti in communia castra conferunt. Operamque dant, ut spoliis illis artem illam suam quam maxime exornent. Id sane et POMPONivM fecisse animadueriimus, qui, quum reipublicae studia sua addixisset, et hine addiscendae iurisprudentiae se totum dedisset, reliquis artibus ita studuit, ut illis potiuimum tamqu*m praesidiis iurisprudentiae uteretur. Quum vero paullo ante eius aetatem
quam maxime seruuisset sectarum studium , et ex iurisperitis alii in La-quius, eamque omnium praestantissimorum virorum . auctoritati longe
Vt videtur , CvIACivs e P erescundos dixerat, imitatus SERVI VH . f9 a quo Stoicos, quippe inter Platonem et Pythagoram medios .
106쪽
ere eundos adpellari existimauit. Quod quamuis nee in emendatioribus grammatici illius editionibus reperiatur a ), nec analogiae videatur conuenire, EMUNDO tamen MERILLIO aliisque viris doctis postea ita placuit, ut in eorum libris utramque paginam faciant erei' ικῶ isti iureconsulti, id est, miscelliones, et in nullius iurantes verba magistri. Sed quidquid sit de vocabulo , inter illos siue ereis odos . siue ἐκλεi, quales multi, condito edicto perpetuo, floruerunt, locum haut postremum deberi existimamus S Ex. POMPONio , quamuis eum alii cum CHR. OTTONE A BOECKELN bὶ Proculeianis. quam Sabinianis , magis fauisse credant. Enimuero , si Proculeianus fuit, qui LABEONIs definitionem probat se , eiusque sententiam tuetur aduersus TREBAT IvM
quo minus et Sabinianis recte accenseatur, qui et libros plures ad SA-Bi Nuri scripsit, et saepe SABi Ni et Cassii sententiae sustragatur , ni et eam benigniore interpretatione iuuat vi , et non minus saepe illorum auctoritate utitur o . Quum vero fieri non possit, vi virique sectae, tam sibi per omnia dissimili, sese sine praeuaricatione adiunxerit: nihil reliquum est, quam ut neutri eum nomen dedisse, sed generoso consilio, quod in utraque praeclarum erat, fecisse suum , quodque a iuris ratione alienum videretur, nulla habita auctorum ratione , reiecisse fateamur. Erat is certe illorum saeculorum genius, Ut magis masisque quotidie taederet priscae illius ac miserae seruitutis, quae paulso ante ingenia pleraque , in quibussi, et sere artibus occupata, oppresserat. Et sicuti philosophiam a saeculo III. fere eclecticam factam esse, obseruauit V. C. GOTTEFAtDvs OLEARIVs ρὶ,
quum a J Masou. de S. s. iurec. eap. VIII. g. I. Q. V. de adsti vel omisi. heri ι ar
107쪽
quum ante duorum fratrum imperium adeo gliscerent sectae , ut susquisque auctori, tamquam claudus pilae, inhaereret: ita iliter iure- consultos quoque iisdem paene temporibus deferuuit sectarum studium, ut magis de diuersis I Ctorum sententiis conciliandis diiudicandisque , quam de tuendis auctorum praeceptorumque suorum dogmatibus, solliciti essent. Sic sane Pore PoNi Vs a noller PRO CVLVM et SABINvH. quos alii plerumque committunt, et aduersa fronte pugnare existimant,
idem sensisse ostendit b . Et alibi e Proculeianos et Sabianos
veluti diuidere iubet sententiam , seque utrisque, pro diuersis casibus, adsentiri profitetur. Quum enim, honorum parte legata , dubium esset. virum rerum partes, an aestimatio debeatur , et SABl Nus quidem ac CAssius aestimationem ; PROCVLus ac NERUA rerum partes esse lega tas existimarente PoΜPONIVS expensis omnibus , quae huc facere via debantur , rationibusque subductis , hanc fecit cogitationum se rum summam : Sed oportet heredi succurri , ut ipse eligat, siue rerum
partes , siue asimationem dare maluerit. In his tamen rebus, partem dare heredem posse, quae fina damno diuidi posisto M aiatem vel natural ter indiuisae Iint, vel me damno diuiso earum fieri non possi, aesimationem ab herede omnino praefandam esse. Ita disputare solet POMPONIVs noster, ut cui amici essent PROCvLus et NERvA , amici SABINuget CAssius, sed magis amica veritas, et constans illa, ad quam omnia referebat, suum cuique tribuendi voluntas.
Sed iam demum ad eximia, quae SEx. PoΜPONIus reliquit, ingenii monimenta prouehimur. Inter ea primum sibi locum iure quodam suo Vindicat opus grande et diffusum AD EDICTUΜ , quippe cuius libros ultra octoginta exstitisse oportet, quia octogesimum tertium laudat V Pi AN Vs d . Et tamen illum librum non postremum fuisse, vel inde colligas, quod ex serie edicti peroetui, a IAC. GOTHO FREDO adornata , patet, nondum illum explicaste titulos de testamentis, successionibus ab intestato, honorum postessionibus, legatis et fideicommissis , noui operis nunciatione , damno infecto , caussis status, possessione et usucapionibus , delictis, re iudicata, interdictis, exceptionibus, stipulationibus et cautionibus. Quae edicti eapita si XX. libros postulasse dixerimus , nihil adfirmare videbimur, quod parum verosi male videatur. Enimuero ex tot libris nihil aetatem tulit, ac ne IVSTINIANI quidem
108쪽
dem temporibus quidquam supersutile videtur , quia nullum ex iis fragmentum pandectae seruant. Saepe tamen testimenta quaedam inde depromunt VLPIANVS a , MARCI AN vs cb , et PAVLLus se , aliquando etiam IvLIANvs d . Quamuis enim hic laudans Pore poNII librum sextum, non addat titulum operis, ex quo id testimonium deprom serit, res ipsa tamen docet, et hoc, et alia XLV L uae in indice collegit LABiTTus ce) non aliunde, quam ex his i
is ad Edictum libris esse desumta, ceu ex ipsa materiarum serie demonstrauit IAC. GOTHO FREnus. Vberrima quoque fuisse oportet commentaria in SLBINVM , quorum libros XXXV. memorat index Florentinus, quamuis et ex libro XXXVI. exstet fragmentum f , si inscriptio illa se recte habet. MAssvRIus SABINVs, a quo Sabinianorum nomen ortum esse, vulgo existimant, AT Ell CAPITONI s , praeceptoris sui, exemplo collegerat γενικα , seu re sulas et sententias iuris antiqui , easque in libros tres ituris ciuilis con-recerat se , qui diutissime fundus habiti sunt iuri mdcntiae , adcoVt non modo in omnium manibus essent, verum etiam eorum ordinem, quamuis, uti ex IAC. GOTHO FREDI tabula seu serie librorum Sabinianorum patet, parum concinnum , Plerique, qui ante conditum edictum perpetuum scripserunt, iureconsulti, te ite OB. G PHANIO h , imitarentur. Hinc ad illos Sabini libros certatim commentaria amplisisima scripsere veteres, veluti A RisTo i , VLPIANus, PAVLLVs et PONPONI Vs , quorum iste libros quinquasi uta et unum, ille sedecim, hic triginta sex in SAgisvκ vel ex Sabino reliquerant. Et suit sane illud POMPONil opus exasciatissimum et, si ex reliquiis, quae in Pandectis supersunt, trecentis et septuaginta tribus iudicare de uniuerso corpore licet, plane ,ων, in quo veluti se ipsum superarat iureconsultus doctissmus. Iam subtiliter enim in eo dii scillimas iuris
quaestiones explicat, tam aecurate Sabini verba interpretatur , sententiasque expendit, tam varios denique casus erudite enucleat, ut vere dixeris, fragmenta illa in uniuerso pandectarum opere, tamquam totidem stellas , relucere , et reluauorum veluti officere luminibus.
sociar. t. 11. . 1 de recepi. l. D. pr. I cal. . de iam . tui. 1. 3.1. de collau. I. I. g. 8.de mina
109쪽
His merito iungimus libros XXXIX. LECTIO M v Μ AD Q. M v Iv M. Tot enim libros vidit aut numerauit saltim auctor indicis Florentini. . quamuis, plures exstitisse, colligam ex loco VLpl AN a , in quo liber quadragesimus primus lectionum POMPONil laudatur. Non enim varias lectiones intelligi puto, quarum libros quindecim tantum numerat auctor indicis Florentini , sed lectiones ad Q. Mucium , quas ipsas libros lectionum κατt dictas este, ex alio quoque testim nio b suspicari licet. Vtcumque se res habeat , sane et hoc opere,
i ex quo fragmenta Ci X. in pandectas retulit TRlBONlANus, praeclare de iurisprudentia meritus est SEx. PonPovius. Fuerat hoc diuinitus datum genti Muciae, ut insignem iureconsultorum daret prouentum, inter quos tamen princeps fuit Quintus ille . a patre Publio , Pontifice Max. et Q. Mucio Augure accurate discernendus, qui praeter opus ops M , ex quo varia in Pandectis fragmenta supersunt , de iure etiam
ciuili libros XVIII. reliquit. Ad eos quoque illustrandos animum adpulerant plures, et in his SER. Sur pi Tivs. sed Mucio tam iniquus , ut plerasque eius sententias obelo notaret, et hinc eius in Mucium commentaria r reben a Mucii capita a veteribus adpellentur c e P.
At ab hac reprehen/endi libidine quam maxime abhorruisse vi/etur POMPONius, qui in id potius dedit operam, ut lucem adsunderet MU-Clo , quam ut eius recte dicta in alienum sensum detorqueret, quod saepe iecisse SER vivΜ , vel exemplo illo, quod adfert VLPiANV s. d) probari potcst. Ceterum Pomponii exemp4o et alii postea videntur excitati ad scripta Q. Mucii illustranda. Nam et LAELlI FELI- Cis se quaedam eius generis exstiterunt , et HERENNII MOUEsTINI, f), quamuis neutrum Opus cum illo POMPONii vel doctrina vel rerum ubertate comparandum fuisse videatur. Eamdem operam et PLAvTio non PLANTio, nauauit diligentissimus ac Vere πολυγραφος POMPONI vs. Nam et ad Plautium libros eius
VII. memorat auctor indicis Florentini. Illustris Romae fuit gens Plautia , cuius stemma accuratum confecit Trio M. RElNLsivs g). Ex quo patet, eam adfinitate non indignam habuisse Claudium Imperatorem,
quippe qui Plautiam Vrgulanillam , M. Plautii Siluani, Consularis et triumphalis, si iam uxorem duxerat, teste SuETONi O h P. Iureconsul
e GAI. Lib. IIII. Nos. Att. cap. I.
110쪽
tus eius nominis gentisque, uti recte vidit GROTIVS ca , Vespasianorum temporibus fioruit, quumque eodem tempore celebretur Ti. Plautius Siluanus Aelianus, Cos anno DCCXCIX. Praesectus urbi, et sub Vespasiano Pontifex b , et, ut in marmore quodam apud GR u-ΥΕRvΜ e est , ornamentis triumphalibus donatus : non dubito quin hic iureconsultus sit vel idem Mum eo , vel eius filius , vel fratrum aliquis, quorum tres recenset R E I N E s I v s. Quid ille scripse, hodie scimus cum ignarissimis. Praeclarum vero et accuratius elaboratum eius fuisse opus, vel inde patet, quod illud auctores tam multi ac celebres veluti ex compacto illustrare studuertiit. Exstiterunt enim N ERATH PRlsci libri ex Plautio, ab VLPiANO d laudati. Exstiterunt PllisCl IA VOLENI ad Plautium libri V. PAvLLi libri octodecim , ac denique POMPONli nostri libri septem, qui postremi et IusTi Ni Aut temporibus exstiterunt integri, quum ex iis omnibus fragmenta supersint XXXVII. et talia quidem, quae reliquis tanti ingenii monimentis haut videantur indigna. Quae hactenus recensuimus POMPONII opera, ea ad illustranda ali rum scripta pertinent: in componendis tamen praeclaris voluminibus non minus foecundum fuit viri doctissimi ingenium. Multa enim ςt ipse suo stilo scripsit, quibus non minorem sibi peperit celeb.itatem. Tale fuit vARIARvM LECTIONvΜ opus, ipsa inscriptionis vel tituli elegantia notabile. Nam hunc titulum inter fesiuitates inscriptionum, quas plerique virtusque linguae scriptores in libris suis fecisent, refert GELLivs ce , dum ait: Alii NusARVΜ inscri ferunt, alii SILVARvΜ,
ille ΠΕΠΛΟN , his, REPAn AMAΛΘΕΙΑΣ, alius RHPIA, parti u ΛElMΩNAS, quidam LECTIONI s sVAE , alius ANTIQUARUM LECTlo Num. Vbi t*men recte obseruauit CI AVD. SALMAstus , titulos hos vel inscriptiones reprehendere ausum esse Gellium, tamquam argutiores atque exquisitiores, quum nihil habeant inscriptiones antiquarum vel variarum monum , Epipolarum moralium, Epistolicarum quaesitoin m , Historiae naturalis, a GELLIO in hanc clas Iem relatae, quod iure possis suggillare, tamquam Operosius exquisitum, vel facetis nugis comparandum , quas Graeci in faciendis indicibus consectabantur , quin multo argutiorem esse titulum NOCTivM ATTic ARVH , quem se GELLIVS libro suo , tam-N a quam