장음표시 사용
81쪽
Pompiliam filiam. eum quatiιor alios habuisse filios , tradunt, Pomponem,
Pinum, Ca um, et Mamercum, quorum et numquemque' proastiam et clarae succesiouem gentis reliqui se aiunt. Pomponis enim POMPONlos esse sobolem, Pinι Pinarios. Calpi Calpurnios, Mamerci denique Mamercios. quibus etiam ex eo coenomen Regibus ortum es. Et hanc gentis suae originem ipsos Pomponios denariis suis testatos esse, animaduerto. Quemadmo- cum enim M. Calpurnius Piso Frugi, originis suae memoriam conseruaturus, et caput Numae, et Terminum Deum in numis suis apud
FvLv. VRsi Nun a) sculpi iussit: ita et gentis Pomponiae χάραγυα est augur, dextra lituum tenens , et vir capram ad lunonis mγοφα aram adducens , adiectis verbis: NuΜ. PoΜPi L. c b Quamuis vero plebeia esset haec gens: non tamen ei defuerunt fumosae maiorum per atria imagines, quandoquidem plures tum libera adhuc republica, tum sub Imperatoribus , ad consulatum aliosque in republica honores adspirarunt. Fasti sane consulares Capitolini e annum v. C. DXx. signant consulatu Q. FABil Q. F. Q. N. MAxv Mi VERRvCossI et M AN. ΡΟΜ-PONII MAN. F. MAN. N. MATHONIs, simulque obseruant , quod ab aliis praetermittitur , illum eodem anno Et D. MART. DE SARDEIS triumphasse. Sequente anno iidem fasti memorant hunc ipsum Man. Pomponium , Man. F. Man. N. et C. Papirium C. F. L. N. Masenem Cosset ex Livio d) constat, eundem sedecim annis post, Dictatori L. Veturio Philoni, comitiorum habendorum caussa creato Magistrum Equitum fuisse, quamuis uterque vitio creatus die quarto decimo , ex quo auspicati hunc honorem fuerant, magistratu se abdicarit. Oppressa iam
a Caesaribus republiea. testibus TACi To e 3 et Dio NE, f) anno V.C. DCCLXVIIII. consules fuere C. Caecilius Rufus et L. Pomponius Fla cus Graecinus , sed qui Moesiae postea praesectus, et deinde septem totos annos misere in carcere habitus, demum dimissus g P . Syriae Propraetor obiit. h Eius siue soror, siue filia, PoΜPo-NIA GRAECiNA a TACi To i in vocatur insignis femina, quae nupta Plautio, de Britannis ovanti, superstitionis externae , ob susceptam procul dubio religionem Christianam. rea facta sit , sed insons iudicata amarito, qui more maiorum coram propinquis de capite Dinaque coniugis cognouerat. Addit TACITus , longam eius aetatem et continuam
82쪽
fuisse tristitiam 3 nam ps Iuliam , Drusi fidiam, dolo Messalinae interfectam
per quadraginta annos non cuisu, nis lugubri, non animo, nisi moesio , exiisse , idque siti, imperitante Claudis , impune, mox ad gloriam vertisse. Exstat Romae lapis antiquus, in quo haec epigraphe . a P
DEDICAVERUNT. I D B. OCTOBR. C. N. POMPEIO. FEROCE. LICINIANO. COSS.C. POMPONIO. RUFO.
Sed hos quidem consules fasti ignorant, idque argumento est , confiscles illos fuisse suffectos, incerti anni. quales plures alii passim occuriarunt. Extremo Seueri imperio anno V. C. ΡCCCCLX m. consules fuere PoMpoNivs BAssvs , et Epidius Rufus Lollianus. b et anno Μxxxx. sub Dioclutiano et Maximiano Augustis cum ipso Maximiano iterum Consule fasces tenuit PoΜpoNivs IANVARIVS , cuius consulum paris ipsum ius nostrum aliquoties meminit e 3. Quin eodem et insequente anno praefecturam urbanam gessisse eumdem Pomponium Ianuarium,' ex auctore anonymo de praefectis urbi, et indice , quem THEOD. IANs. AB ALΜELOVEEN texuit, locutietissimo d) liquet. Quo exemplo simul discimus, parum solidam eue obseruationem AMMIANI MAR-cELLINI e , dum iam inde ab anno MXXXVII. quo Diocletianus cum Aristobulo Consul processerit, ad Iuliani Imp. tempora numquam Augusto ulli Consuli collegam priuatum adiunctum fuisse, scribit. Falsum enim
83쪽
enim esse , AMMiANVM, post VALEstvri ca et ANT. PAGrvΗ b) erudite ostendit HENR. No Risivs e), simulque profligauit ONvPHRiI PAN vi Nil , CAEs. BARON ii et SAM. PETiTI sententium , qui in Maximiani Augusti II. Cos locum nescio quem Maximum II. substituere non dubitarunt. Tot ergo imaginibus ad extrema fere reipublicae tempora claruit gens Pomponia : nec minorem dedit prouentum aliorum toga sagoque celebrium hominum , . quorum quum vel numerum inire diificile esset. futurum , pau-CΟS tantum , eo , quo calamum subibunt, ordine recensebimus. Quis vero ignorat T. POMPON ivri ATTICvM, Cicctoni familiaris limum, qui mereri honores , quam ambire maluit, et, quamuis factioiis paene omnibus amicissimus, eum tamen vitae cursum tenuit, ut inter icin pello tum ciuilium procellas et securus et neutri parti inuisus viveret, et non
modo M. Agrippae, sed et Tiberii Caesaris adfinitate dignus haberetur l Cui ignotus L. POMPONIus, Attellanarum scriptor, a DONATO
laudatus t Quis porro nescit Pomponios Secundos, Labeones, Flaccos, quorum res praeclare gellas et fata sub malis principibus passim deseribit TACi Tvsῖ g Ex his tamen nescio, an non reliquis ex ea gente omnibus praeseren)us sit P. POMPONlvs sECUNDUS, poeta consularis h), et orator facundissimus, i quemque Qui NCT1L1ANvs h e rum , quos viderit, in tragoedia Auge principem subse, censuit, PLi Nivs I vero dignum iudicauit, cuius ipse vitam singulari commentario describeret. Exstant sane Carminum eius reliquiae volumi ue II. fragmentorum Veterum poetarum , a MICH. MAsTTAiRE Lore lini annora DCC xvi. edito, m o quae illam elegantiae laudem facile tuentur. Non iam plura addemus de M. POMPONio MARCELLO, quem inter celebriores grammaticos recencens SYETONi Vs, n sermonis Latini exadlarem molestissimum vocat nec immorabimur POMPONIO MELAE, et PoΜ-Po Nio PoRPHYRIONI, quorum illius egrestus de situ orbis commentarius , huius scholia in Horatium bonae frugis plenissima et hodie ineruditorum manibus versantur: unum adhuc attingemus PONPo Nives.
84쪽
poetam Christianum , quem inter retera stili otia TitFrum versibus Viseolianis in Christi honorem composivisse, id est, uti ego interpretor, centonem ex eclogis Virgilianis in honorem Christi consuisse, resert Isi Do Rus HispALENsis. Da J Adeo huic genti id veluti praecipuum
fortuna dederat, ut viros produceret in omni studiorum genere excellentissimos: et nescio profecto, an gens Romana ulla tot belli duces , iureconsultos, philosophos, oratores , poetas, cosmographΟS, grammaticos ostentare potuerit, ac Pomponia, quam ideo in elega
tissimis, quos reliquit, denariis apud FVLV. VRslNvΜ, shJ modo caput Apollinis, modo Musas, modo Herculem musageten , signari tuosisse arbitramur, quod ad omnium optimarum artium studia, quibus illa numina praeesse sibi persuaserant , veluti a natura iam viderentur Pomponii.
Quamuis itaque in plures familias diuisa suerit gens Pomponia: et
hinc diuersa Pomponiorum cognomina sint, veluti Mathoniam, Rus rem, Secundorum, Fureorum, Labeoniam, Ianuariorum aliaque plurimarde SEX. tamen POMPONI o. qua ex familia prodierit, eo minus definias , quo minus eius cognomen Vssuam occurrit. Quin inter tot PomponioS, quos recensuimus, ne Sexti quidem praenomen ullus habuit ,
ut inde iudicare liceat , cui Pomponiorum familiae praenomen illud Veluti familiare fuerit, nisi quod GRvTERus se I nobis seruauit hoc
marmor Romanum: DIS. N A N I B.
Id tamen utrum ad nostrum pertineat, an ad eius earentem aliumve agnatum , nemo facile dixerit. Et tamen sunt, qui iureconsulti nostri Patrem eiusdem cum filio nominis suisse non sine ratione sibi viden-
85쪽
tur suspicari, quia inter veteres ICtos duos SEx. POMPONIOS, antiquiorem alterum , alterum iuniorem , reperiri, illumque pro patre , hunc prosilio habendum esse , existimant, aqua sententia , quae se primum AN T. AvGusTi No , Γ a J postea CuIAClo aliisque, ut fit, probauit, non adeo alienum se pro stetur V. C. Ev. OTTO. f b J Enimuero quamuis exemplo non uno constet, iurisprudentiam familiarum quarumdam quasi gentile bonum fuisse, veluti Muciorum , Cassorum , Neruarum, Celsorum , ac proinde eiusdem nominis iureconsultos , patrem et filium, in ipso iure nostro non raro dii ingui: fateor tamen, argume ta, quae praecipue Gul L. GROTIVS se J maximo studio conquisiuit, non ita esse comparata, ut rem conficere videantur. Nam primo quiadem ille adducit verba VLPiANI : Γ d J Et ait Iulianus, Sex. Pomponium referre, Sabinum respondentem, non communicari legatum: et posse hane sententiam defendi, Iulianus ait. ex quibus patere putat, Iulianum responsum Sabini adὸueere, et quidem non ex ipsis Sabini ibhris , quos tamen Iuliano non minus, quam Pomponio , ad manus fuisse credibile est, sed si de Sex. Pomponii. Cuius rei quum vix id neam rationem comminisci liceat, vero simillimum esse videtur GROTIO a Iuliano laudari Pomponium antiquiorem, qui Sabinum ita respondentem audiuerit, ac proinde proximus fuerit temporibus Tiberii. At ego hic nihil omnino video, quod nos de alio Sex. Pomponio, quam de quo iam agimus, cogitare cogat. Neque enim mirum est. l . reconsultos aequales sibi inuicem vel dicam scribere, vel denunciare
testimonium, quippe quod a IVLiANO fel et C Aio. I aliisque si
Pe factum nouimus: neque exemplo caret citatio Sabini alterius fide acta. Nam et CEL svs, fgJ Iuliano συγχρονας, eodem modo scribit: Quod et Sabino recte piaeuit, ut apud Neratium libro quarto Membranarum scriptum es: et ΜARCIANUS: fhJ In municipiis quoque muros
esse sanctos. Sabinum rose respondisse, Cassius refert. Denique PAPINi V Vs : Γ i J Idque et Sabinum respindisse , Cassius retulit. Responsa enim Sabini iam tum videntur fuisse rariora , quam ut in omnibus bibliothe-
Cis reperirentur, et IVLIANVs, cui fortassis nec otium nec occasio fuit,
ipsa Sabini scripta euoluendi. ideo Po ON ii fide, uti MENAGivs
86쪽
s ad renset, utendum sibi esse credidit, quod iste ad Sabinum seripsi si
set Libros XXXV. eiusque sententias et responsa procul dubio ex instituto illustrasset. Quemadmodum ergo nemo temere dixerit, Neratium proxime abfuisse a Tiberii temporibus, quia Celsus eius fide laudauexit Sabinum : ita nec consequitur , ut Sex. ille Pomponius, ex quo responsum adducit Iulianus , eiusdem cum Sabino aetatis, vel a nostro diuersus fuerit. Iisdem enim fere temporibus floruisse Iulianum et Pomponium , suo loco demonstrabimus, ut non opus sit fluctus in simpulo mouere , et cum BERTRANDO LbJ legere: Et ait Sex. Pomponitis, δει-hanum referre Sabinum respondentem, quae certe non emendatio est , sed vis maior, quam vel verba insequentia. quippe quae antecedemtibus sic plane non cohaerent, abesse manifesto iuhent. Sed tales fere sunt, quas BERTRANDI ingenium parit, emendationes, infausto omnes sidere, et irata Lucina in lucem editae, quin aliquando, ubi neruos ingenii intendit, paene monstrosae, ut nescias, magisne ingenii infelicitatem , an incredibilem viri illius audaciam, mireris. Seὸ progredimur ad ulterum , quo GROTI Us utitur, argumentum. Eodem enim teste
VLpi ANo se J refert Tertullianus, libro quarto qaesionum , SEx. ΡΟΜ-PONIVM opinatum esse, suum ex parte dimidia esse heredem, s mulier unum in utero habeat. Itane vero , inquiet GROTlus, VLPiANus i eum Pomponii nostri ex Tertulliani quaestionibus exscripserit, ac non potius ipsis euoluerit opera Pomponii , aliis locis tam frequenter ab eo laudata Z An non credibilius est, antiquioris Pomponii hoc esse testimonium, quod Vlpianus, Tertulliani interposita persona , oblique adduxerit I Enimuero et hoc argumentum paene ficulneum est In Florentino quidem eodice non Pomponius , sed Proponius legitur e asthoe manifestum est librarii mengum, adeoque procul omni dubio rescribendum est Pomponius. Iam quae crux, quaeso , parata erat VLPiANo , homini negotiosissimo, locum PONPONII ICti νολυγράφου , quem ipse sortassis non obseruauerat, Tertulliani fide Iaudanti, quum idem alios sui ordinis homines sine ullius reprehensione factitasse animaduerteret ' Et quae nos cogit necessitas, ut Sex. Pomponium antiquiorem intelligamus Si enim eius opera tempore Tertulliani superfuerunt, vix vero simile est , illa paullo post ita disparuisse in bi-hliothecis, ut Vlpiani notitiam fugerint. Sin autem ille nihil scripsit, et eius responsum quoddam ore prolatum laudatur, I ertullianus pro-Κ a tecto
87쪽
secto illud non magis, quam Vlpianus, audire potuit, quum Sex. ille Pomponius ex Grotii sententia proxime a Tiberii abfuerit temporibus, Tertulliani autem aetas, nodem iudice, L a J in Marci Aurelii Antonini , Commodi et Seueri tempora inciderit. Quare nihil certius est,
quam eundem esse illum Sex. Pomponium, a dertulliano laudatum cum eo, cuius tot fragmenta in pandectarum volumine supersunt, locumque hunc VLPIANi nihil omnino facere ad rem , quam GROTius in-ge confici posse existimauit. Vlpiano tamen tertio loco iungit PAvLLvΜ , ΓbJ qui itidem illi antiquioris istius PoΜpoNil meminisse videtur. dum scripsit: Si socer a genero heres institutus adierit hereditatem , quandoque mortuo patre . eum herede eius sitiam de dote amιram , Ner ta et Cato responderunt, ut es relatum apud SEx. POMPON lv Μ Digesorum ab Aristoue Lib. V. Ibidem Arisoni consentit. Inde enim colligit GROTivs.suod vix alicui in mentem venisset , ante Artilonem , PLINIO se Iiuniori Q. χρονον , vixisse SEX. quemdam POMPONIVΜ, cuius Aristo doctrinas in liti ros quosdam digesserit , ex iisque digestis hanc sententiam
eruisse helluonem librorum , IVLiVΜ PAVLLVΜ. Eam sane interpretationem maxime necessariam putat GROTlus, nisi vel verba manifesto detorquere, vel suspectam habere codicum omnium fidem velimus. Sed vereor ego, ne verba illa maxime detorqueas, si suffrageris GROTio. Quum enim addat iureconsultus . Ibidem AR IsTONI eo entis:
quomodo dici potest, Aristonem digesta quaedam conscripsisse ex Sex. Pomponiot Non sane Pomponius tunc Aristoni, sed Aristo Pomponio
consensisse dicendus esset, et verba illa PAvLLI non minus viderentur ridicula. quam si quis Trogum Pompeium Iustino epitomatori consensisse adfirmaret. Praeterea aliunde s IJ satis notum est, SEX. ΡΟΜ-Po Nivri ad Aristonem quaedam notasse, ac proinde probabilius longe videtur, has ipsas Pomponii notas hic laudari sub titulo Digestorum ab Arisone, vel ex Aristone , adeoque et hunc locum nihil sacere ad a tiquiorem illum Pomponium. Negari non potest, inconcinnam qu dammodo et contortam esse citat di formulam, qua usus est PAVLLVs, ac proinde nos aliquando suspicatos esse , leui facta verborum traiectione legendum esse: Hi es relatum apud SEX. PONPONI N Dix sorum Lib. V ab Aristone, vi illud Ar ne non ad vocabulum Diare rum , sed ad verbum referre si reserendum. Referre enim ab ali
s dJ L. σι. 1. de adm et per tui. I. I p. F. de donat.
88쪽
quo idem est, M alterius verbis, auctoritate vel fide quid reserae , quemadmodum eodem sensu Mnesare ab aliquo dixit CiCERO: fa I nriatum es nobis a M. Varrone, venisse eum Roma pridie vesperi. Sed quis in 1vLio PAVLLo omnia ad viuum resecet, scriptore eius saeculi, quo iam pridem pessum ire coeperat purior Latinitas, et i reconsulti in primis , rebus potius, quam Verborum puritati atque et gantiae intenti, quaedam securius et negligentius , quam par erat, scribebant i Eleganter vir amplissimus , CORN. vAN BYNRERIHOEκ, Γb I quem Μusis meis amicissimum honoris caussa nomino : Puamuis, inquit, apud IOOs , fere occupatos in miseris , iisque cultis Legum verbis ex- plicandis , eruditio Latina magis sererit, quam apud alios quosvis auctores, ut et alias monere me memini: non potuit tamen non saeculi Iabes aliquando pellucere. Si omnes loquutioines, in quibus illa pellucet, habeamus pro Duriis , et inde quoque efficiamus , integrum esse locum Triboniani: nae actum esset de magna parte veteris iuris prudentiae. Denique , ut ad Sex. Pomponium antiquiorem reuertamur, quosdam, ut eum
exstitisse credant, quam maxime mouent loca illa, quibus vel ipse Pom- Ionius noster alium S Ex. PoΜpoNavri laudat , vel VLPIANvs Sextum omponium a Pomponio nostro diserte distinguit. Nam in fragmento , quod ex Lib. XII. Har. Lect. in Pandectas retulit Tribonianus, se Isub finem legimus : H refert SEx. ΡΟΜpoNius. Et VLPiANVs: s d J Quod verum esse, inquit, tam SEXTus, quam POMPONlVs putant. Quum vero inssilentius sit, et auctorem sibi ipsi, expresso integro nomine,
denunciare testimonium, et diuulsis praenomine ac nomine, ex uno
homine duas fingere personas:nihil aliud dici posse existimant, quam duos
fuisse Pomponios, quorum unus ab altero citetur, et uterque ab Vlpiano cum cura discernatur. Sed ad priorem locum quod attinet, primo omnium monere visum est, verba illa: Libra duodecimo ex variis
lectionibus non reperiri in Pandectis Florentinis, sed legi illi praemis. sam esse inscriptionem POMPONIVs non expresso libro, unde illa d sumta sit. Quod quum satis insolens sit e non dubitarim ego accedere sententiae BERN. HENR. REI NOLDI , se J vocabulum illud ex margine in textum migrasse existimantis. Quo posito, verosimile est , fragmentum illud non esse a Pomponii, sed a Iuliani manu , et hunc illam de Parthenio historiam referre ex SEx. POMPONIO. Da VLPIA NI
89쪽
loco agere prolixius, vix operae pretium esse videtur. Quis enim patrem et silium laudaturus tam inepte loqueretur, ut alterum Sextum vocet, alterum Pomponium, quum utrique et Sexti praenomen, et
Pomponii nomen commune fuisse dicatur Z Fuit hoc in Belgio singulare
MATTHAEORvΜ fatum, ut iuris prudentiae decus iure veluti hereditatio pos Iiderent, et ii maxime paternam auitamque laudem tuerentur, quibus ANTONII praenomen obtigerat, ob eamque caussam unus ex ea iamilia
sese ANTON iv Μ , A. F. A. N. A. P. A. A. MATTHAEl scribere consueuisse dicatur. Iam scire profecto velim, an non is ludibrium debere videretur mortalibus, qui consentientes quosdam ex ea familia laudaturus, hanc sentcntiam tam ANTONIO quam MATTHAEIs probatam esse, diceret ' Quod vero nostro tempore non diceret dupondius, quin risu a dupondiis exciperetur, id an VLPIANo exprobrabimus, . viro doctissimo, ct cui deeile non poterant verba , quibus patrem et filium vel duos alios eiusdem nominis, dii lingueret' Sed quid opus est verbis, quum et alibi VLFIANVS fa J Sextum quemdam iureconsultum laudet i Et quis, quaeso, credere nos cogeret, co posito praenomine, semper Pomponium esse intelligendum, ac non potius alium. cui hoc praenomen pro nomine fuerit, quemadmodum ex ipsis I Ctis alium Caium, alium Sempronium dictum esse nouimus i Sed veremur , ne cui prodigi verborum videamur , dum refellimus coniecturam parum probabilem, et incertum esse Oilendimus, quod nullo satis idoneo amnumento nititur, puta , Sex. Pomponium nostrum usum esse patre eiusdem nominis, eumque ipsum etiam intra veterum ΙCtorum numerum
fuisse. Sit ergo ille αγενεαλογητος, uti plerique alii eiusdem ordinis viri doctissimi, quandoquidem vel haec laus non minima videtur, laudem non parentibus, sed virtuti atque ingenio, debere . iisque praelidiis
maioribus non minus, quam posteris, propriam illam, ac perpetuam nobilitatem , quae cum immortali gloria coniuncta est, comparare. Quod ad aetatem, qua PoΜPONII nostri illuxit ingenium, attinet saepenumero mirari soleo, qui fieri potuerit, ut de ea in diuersa irent viri docti, quum tot huius iureconsulti fragmenta supersint, quae temporis , quo scripta sunt, indicia praebent luculentissima. Sed plerosque in transuersum rapuit locus L AH PRl Dii , s b J qui numerum initurus iureconsuliorum, sub Alexandro Seuero Imp. viventium, diserte etiam
90쪽
etiam meminit SEX. PONPONII, eumque non minus, ae reliquos, quorum longum recensum instituerat, iuris professorem, et discipulumsplem didissimi Papiniani, et Alexandri imperatoris familiarem et som- titisse. scribit. Hunc enim ducem sequuti plerique ne dubitarunt quidem, quin sub Alexandro floruerit Pomponius, adeoque Vlpiano et Paullo et aequalis fuerit et condiscipulus. ita sane rationes subduxerunt, qui ex instituto veterum 1 Ctorum scripserunt historiam, veluti BERN. RuTi Livs. l .3
et Io. BERTRANDus, l J qui quamuis ipse fateatur, locum LAΜpRi-Dii in mendo cubare, et nomina pleraque, quae ibi recensentur, non exstare in codice Regio: eum tamen nihilominus inter Alexandri familiares et consiliatios recte referri, ex alia ratione, de qua paullo post
dispiciemus, colligit. Sed nihil sani inesse illi LAHrni Dii loco, saetioe
intellexissent viri illi docti, si mens non laeua fuisset. Quis enim non statim olfaceret inscitiam interpolatoris, qui I Ctis Alexandro συγχρόνοιν Alfenum Varum , Proculum , Maecianum , Celsum adnumerare non dubitauit ' cilicet omnia, quae de his aliisque Alexandri familiaribus refert LAMPRI Dius , ab aliena manu sunt, uti luculenter ostendit SALMAstus, se J et adsuta a sciolo quodam, qui omnes iurisperi tos , quorum fragmenta in Pandectas relata sunt . una eademque aetate sub Alexandro vixisse existimauit. Itaque aliis opus est praesidiis ad veram ΡΟΜ PONII aetatem eruendam , quaesetiun paucis expendemus. Iuliano illum aetate non fuisse multo anteriorem, vel id argumento est, quod non modo illum aliquoties laudatrsed et in enchiridio suo illum ultimo loco memorat. Inde tamen , quod non ulterius produxit hanc trudentum successionem , plane non consequitur, ut illum demum post Iuliani excessum floruisse censeamus. Quod enim pro certo adfirmat BERTRANDus , Pomponium eo libello illorum tantum, qui iam vita excesserant, mentionem facere voluisse, viventium nominibus verecunda quadam modestia omissis, id quo argumento ille compertum habuerit, Vix excogitare possum, quum
contra demonstratu facillimum sit, POMPONivae non modo vidisse I Iianum , sed et eo vivo iam ad maximam iuris peritiae laudem perueis nisse, quippe ab ipso luliano, ut supra vidimus, aliquoties laudatum. Itaque eadem aetate vixisse Iulianum et Pomponium, inde manifestum