장음표시 사용
201쪽
19. enim colore quodam inuento , Vel excogitata fictione, vel nouis formulis conceptis, vel dato consitio, euitabant iuris ciuilis rigorem , hominibusque ostendebant, quid faetii opus esset, De in leges, tamquam in
laqueos, inciderent. Primum aliquando colore quodam utebantur ad summum ius ae quitate temperandum , id eli. titulo quodam honesto , quem interpretationi suae eraetexebant, ne tam euertere leges , quam eas facto adplicare, vaderentur. Huius rei Vt exempla quaedam pauca emultis, quae in iure nostro passim occurrunt , seligamus : neminem
ignorare putamus, quam misera Romae fuerit liberorum, quos pater exheredes etiam innocentes scripserat , conditio. Quamuis enim nihil egissent eontra pietatem : quamuis ipse infantia eos ab omni ingrati animi suspicione absolueret: quamuis denique res ipsa ostenderet , patrem saeuo illo codice maligne de sanguine suo intulise iudicium , n uerealibus delinimentis insigationibusque eorruptum ain: nullum tamen iis . tam insigni adfectis iniuria, praesidium erat vel in legibus, vel in praetoris edicto, ad quod alioquin, tamquam ad sacram anchoram , confugiebant, quicumque non malitia aut culpa sua, sed legum seueritate, se circumscriptos esse conquerebantur. 1 nexorabiles hic erant
leges, quia verbis his legis duodecim tabularum: UTI LEGAS si T , ITA Ivs EsTo , latissima potestas tributa videbatur , non modo heredes scribendi , et legata libertatesque dandi, et tutelas constituendi b , V rum etiam exheredandi, nec absurdum videri poterat, parentibus lic re liberos exheredare, quum et oecidere possent e . Neque in praetoris religione ac benignitate, quam non temere quisqua in sibi alias clausam sentiebat, aliquid spei erat exheredatis, quum, teste V LP R-
No d , non putauerit Praetor exheredatione notatos et remotos ad c-tra tabulas bonorum Dossessionem admittendos , adeoque procul dubio alucinatus sit PETR. PITHOEvs e , dum ex praetoris edicto arcessendam esse querelam inosticiosi testamenti , contendit. At iurecori sulti facile reperiebant retirem, quo tabulae, tam improbe et contra officium pietatis scriptae, resciciderentur , saluo iure ciuili, dum praese ferebant, non videri sanae mentis fulse parentes , quum testame tum ordinarent: non , quasi vere furiose fuissent, sed recte quidem fecissent testamentum, non autem ex incis pietatis f). Ex quo facile patet ,
202쪽
patet , inter iureconsultorum fuisse etiam querelam inoff-eiosi, cuius de origine tam operose inter se disputarunt iureconsulti doctissimi. Similis paene est color, quo usus ANTISTlvs LABEO occasionem dedit, usuras saltim in honae fidei contractibus ob moiaram debitoris admittendi, quum eas non admitteret ius ciuile cuius hanc regulam tradit POΜνONivs a et ora, quia in studia non est, non es ex*se corpore, sed ex alia caussa, id est, NOUA OBLIGATIONE . seu stipulatione , qua sibi de hoc lucro disertis verbis prospexerit creditor. At primus LABEO , acerrimi ingenii maximaeque auiactoritatas iureconsultus, inuento colore, socium socio usuras ex mora debere statuit non tamquam usuras, sed quod socii intersit , socium moram non adhibuille b P. Qui color ubi semel an contractu societatis valuit, adeo reliquis iureconsultas placuit, ut in aliis quoque bonae fidei iudicias usuras ob moram deberi adlirmarent, donec principum et maxime ANTONINI PH constitutionibus generatim cauereriir, ut creditor usuras n omnibus bonae fidei iudieiis , ob solam Σ', palam et sine Gilore, Ossicio iudicis consequeretur, ceu praeclare obseruauit GER NooDTivs e . Talthas coloribus frequenteri'O r . VfOS esse Veteres iureconsultos animaduertimus, per eosque nihil aliud intelligimus, quam titulos, qui praetexuntur actio-
ev mnes, tuetur dicentis ingenium.
qua non manus saepe utebantur iureconsulti ad rigorem iuris ciuilis
aequitate temperandum e quare nos in ea alte um V, sten
conlistere obseruauImus. Nam color rem nouo nomine, nouoque' vel
λ ' P . 'd x. hsiqWς Dimo, rei conuenire, ex ipso effecto ostenis,hm ha -- hς ω-donem liberorum innocentium fitro . tu, L DxζDdςb nt, i f.' a se iure fieri, probabant ab effectu quia ille parens naturam ipsam odio habuisse videatur : id quod Non sani esse hominis, non sanus iuret Oreses.
203쪽
qui furorem non dieamus, ita naturae succensere Z a 'At fictio ponit, aliquid factum esse, quod factum non est, vel non factum, quod factum est tamen. Ita fingitur, illum rem in bonis habere, qui actionem habet ad eam adipiscendam b). Fingitur contra, eum non Ce- I..pisse , qui rem mox alia sit restituturus e P. Fingitur, res illas interiis te, quae non in rerum natura, sed in commercio, esse desierunt Q : at contra res quaedam exstinctae saluae existimantur fictione iuris , veluti res fungibiles, absumtae a quasi'u fructuario , praestita cautione , quam quati v sufructuariam solemus vocare e P. Nec dispare sictione dotis cauila perpetua esse creditur, quum tamen fungi ea desinat, soluto matrimonio f . Quis porro ignorat, heredem, quandocumque adeat hereditatem, singi heredem exstitisse a tempore mortis testatoris, adeoque per fictionem hanc aditionem hereditatis retrotrahi ad mortis tempus g 2 ' Quin postrema haec fictio, uti eleganter docuit ANT. DADIN vs ALTEsERRA h9, tam veluti soccunda est , ut plures alias pepererit, veluti, quod seruus hereditarius ante aditam hereditatem stipulari fingitur heredi futuro i : quod heredis familia lanesta facta intelligitur , a tempore mortis , licet interi cto demum tempore hereditatem adquisiverit hu: quod coepta a d functo usucapio potest ante aditam hereditatem adimpleri, ac proinde tempus post mortem testatoris, quo nemo possedit , heredi prodest ad implendam usucapionem cl). Sed plura iam non addimus. uae iura nostra sanciunt de retrotrahenda legati agnitione vel reputatatione, de retrotrahendo iure adcrescendi, denique de conditionibus casualibus retrotrahendis : quas fictiones omnes ex ista fictione, tamquam ex fonte, promanare, nemo non animaduertit. Talia innumera inexhaustus iuris nostri thesaurus complectitur, quae ad emolliendum iuris ciuilis rigorem pertinere, adeoque partem non minimam constituere iuris prudentiae heurematicae recte vidit laudatissimus
ALTEsARRA m) , qui initio statim pulcherrimi operis de fictionibus
iuris aὶ Glassi Ba ι. Lib. XXVIIII. uia. h De M. iur. tra I. ΠII. cap. I. pag.
r. I. R. Inst. de Uufri et L. 44. g. 3. D. eod.
204쪽
iuris caussam earum Ostensurus : etsi, inquit, fia ιones videamur allo rentes a iure , quod es ars aequi et boni, cuius obiectum est sudium veritatis, et Alioues, tamquam legum praesulae et lamae veritatis δε- testand ιe φι , quum iuris prudentia st vera , non fucata et smutata philosephia: in initae tamen propemodum Actiones iture emili introduniae sunt optimo consilio, ut PER EAs PERVENIAT vR AD lus et AEQVvri, non dispari arte a nautica , quo auersi tendunt ad portum. Fictiones Di- licet sunt eximii colores, quibus veritas fucata non corrumpitur , sed p tius illumiuatur. Et alio loco ca) : ius civile gaudet lictionibus e tot enim pasim folio res oecurrunt in itire eniti, ut eas in hoc iure, tamquam in suo regno, versari dicendum sit, nee illas explodere posis, quiupulcherrimam partem iuris eiuriis e medio tollas o nec fictiones in iura vituperaudae, quae dolo carent, et in quibus consistis oeconomia iuris , uti raudem. alu dolus, non si e fraudem, πνα η σις αν.
ait Cis se mus. Denique in epistola , qua praestantissimum librum Guillelmo de Lamoignoti, Senatus Parisii et iis principi , consecrauit,
rem omnem ita eloquitur : quid aliud istae Leliones , quam iuris reme-Ha , et iuris prudentiam ἐυρήματα, quibus deficiliores casus expediuntur, et aureae claues , quibus iuris prurintiae secreta aperiuntur ' Fietiones doti et fraudis expertes , non tam artis ', quam oeconomiae iuris , vincula sunt , quae totius iuris compagem continent. Addimus et Cul AC Iic b te illinonium, quod non minus ad rem facit, et tum finem illarum
fictionum, tum earum utilitatem necessitatemque , luculenter explicat. Confirmat ea lex , ait vir doctus, resamenta eo colore, Meue inducto firmento , quasi retro fuerιt mortuus momento captiuitatis , qui mortuus estu captiuitate , atque ita tempus captivitatis ex die, quo castius tessator est, morti eius lex Cornelia iungit, ut ait L. M. S. T. D. de Uur' et Uue. Confirmatione et FICTIONE perspicua opus fuit , quia SUMMO IURE captiuitas te torum irrita testamenta facit. Fietiones multae sunt in iure et legιbus, et mitiae etiam rationes multae , quas introduci opor tuit . et admitti, rerum, ut ratio et aequitas postulat , expediendarum eratia. Praeter colores et feriones prudentes nostri, qui iuris prudentiae heu-rematicae illulirandae animum adpulerunt , saepenumero et Iam CXcΟ sitarunt formulas quasdam, tanta ingenii sollertia conceptas , Ut, quae
iure stricto fieri non poterant , his tamen adhibitis formulis . recte Helaeceii Opust. Dil. III. B b fierent.
205쪽
fierent. Equidem negari non potest, permultos tum fuisse, qui huius modi verborum conceptiones, tamquam horribile secretum , iactantes , proiiciebant ampullas et sesquipedalia Verba , quum tamen , considerata paullo adcuratius , aeque inania essent, ac illa, de quibus
Nil intra es oleam, nil extra est in nuce Ari. Quos quidem leguleios , magno luatu nescio quid magni atque eximii minantes, CicERO b9 lepide vocat eantores formuiarum, Bliabarumque aucupes. At tanto praeclarius de ciuibus sui S mereri videbantur , qui tales formulas felici excogitabant ingenio, quibus corrigeretur ius iusto rigidius , negotiaque , alias inutilia iure summo futura , sustinerentur. Quo in numero fuit C. AuvlLLi Vs GALLVS, in hoc iuris prudentiae genere omnium exercitat illimus , qui facultate illa concipiendi formulas incredibilem sibi laudem peperit. Vt enim iam praetermittamus formulam de dolo malo , matitiarum omnium, ex CICERONis e sententia , euerriculum , quam non tamquam iuris consultus , sed tamquam praetor, proposuit : quis, quaeso , ignarat stipulationem vel accepti lationem illam, quae ab Aquillio illo nobile ac perpetuum nomen accepit Nimirum ita comparatum erat ius ciuile . ut accepti latione non alia obligatio tolli pollet, quam quae esset verbis contracta cd , quod nihil esse videretur tam naturale , quam eodem modo quidque dissolui, quo esset colligatum e P. Si quis ergo
obligationem , re , litteris , vel consensu contractam , accepti latione ipso iure sublatam credebat : is opinione sua fallebatur quam maxime , quum accepti latio illa nihilo esset emeacior , quam pactum nudum. Quid Qero hie C. Auvi Lovs ' Hic formula ingeniose concepta iri consequutus est , ut, quaelibet obligatio, etiam quae verbis non capit substantiam, primum novari , et in verborum obligationem transfundi , ac deinde perimi posset accepti latione f . Quae stipulationis
Aquillianae formula, in Institutionibus aeque, ac Pandectis obuia . tam in vulgus nota est, ut illi immorari Eropemodum Pudeat. Eamdem ingenii alacritatem prodidit inuenta formula, qua postumi nepotes, non obstantibus vivis parentibus, institui possi ni ix , quae tanti visa est illius aeui prudentibus, ut et postumos illos , qua ii qui fortunas suas debeant Aquillio, Aquidianos vocarent, et auctores ealcut procul
206쪽
dubio magistratibus , ut ram prudenter concepta formula lege Iunia Velleia conlirmaretur a). Cave tamen existimes, solum illum Aavi L-Liv Μ in hoc multaceo laureolam quae liui illa. Fuerunt et alii, qui similibus inuentis. sormulis nobilem illam artem heurematicam locupletiorem reddere conarentur, quamuis non eadem vii felicitate, ac Aquillius, ut ista illis prodessent ad immortalitatem. Numquam prosecto satis laudari potest elat ut i codicillaris , quae non modo iureconsultis , verum etiam tabellionibus , tam nota est , ac sui cuique digiti. Illa vero nihil aliud est, quam formula, qua testim ei tum , alias inutile futurum, eatenus sustinetur, ut sit codicilli ad instar sit, heres institutus deliinatam tibi hereditatem, tamquam fideicomminiam , ab heredibus legitimis coni equatur. Eam vero procul dubio veteri alicui iureconsulto , cuius nomen deleuit obliuio, debemus, ut illam inter uoluamκα iure quodam suo retulerit laudatus B RE NKMAN-N Vs c b). immo , ne quis dubitare possit, quin maximi veteribus visa sit haec pars sapientiae ciuilis, id addimus, tuisse ex iureconsultorum numero , qui unam alteramque formulam iustis libris illustrarent. Inter C ii saltim seripta iuris Icλα fuit liber de formula Θροthecaria ce , de qua etiam AE tavri MARCiANvM d 9, et Iu LivM PAvLLvM e libros edidit se singulares, novimus : quemadmodum eiusdem PAvLLi.
Veterum iureconsultorum πιλυ γ 'φω mmν , litatius de conceptione formularum inter cetera ingenii eius monimenta exstitit f). Quae opusicula si aetatem tuli illant, totam iuris prudentiae heu rematicae Partem , quae est de formulis , mirifice essent illultratura. Postremo ad genus illud ἐυ 1μα m ἰν , quo ii . qui negotium ciuile qualecumque suscipere vellent , a iuris ciuilis rigore nimio tuti praestabantur , pertinent varia consilia saluberrima , non illa quidem, ali rum calumniis atque improbitati oppolita, quae ad posteriore in huius disciplinae partem pertinent, sed quibus modum rationemque effugiendi summi iuris rigorem ciuibus praemonstrarent. Quoties enim lex paullo durior atque iniquior esse videbatur e toties iureconsulti , qui aequitatem a iure seiungendam haud putabant, soli litterae inhaerebant, fierique aliquid suadebant, quod legi τι μέν non repugnaret, et agen-B b a tes
a in L. 1. M. de et Q. et pupli. D sit.
bin muremas. cap. II. I. I s. n. q. paga
tr. τὶ L. 4. eι L. I . D. de pigri. L. 2. L. I. D. quae res pCn. vel hypoth. L. q. D. de
se Index Flarent. sub Paullo. D L. 1 o. D. de excepti
207쪽
tes tamen tutos praestaret a sententia legis aliquando iniquissima. Ut hoc etiam exemplis quibusdam illustrenius, S C. Velleianum mulieres pro aliis intercedere non patiebatur , adeoque ne pro seruis quidem suis . quum tamen tunc magis suo nomine contrahere , quam pro aliis intercedere viderentur. Auctor ergo creditoribus est MODEsT NVs a) , ut potius dominae iussu credant, quam eiusdem fideiussione freti : ita enim esse futurum , ut domina actione honoraria, quod iussu , teneatur , quum alioquin fide iubenti in mundo futura sit SCti Velleiani exceptio. Quum deinde in ancipiti periculo versarentur , qui hereditatem , ex fideicommisso restituendam, adibant , eo, quod siue ex SCto Trebelliano restituentes , quartam non caperent, siue ex Pegassiano , omnibus actionibus conuenirentur : MODEsTi Nus cb rogato restituere hereditatem , et quartam adspernanti suadet , ut suspectam dicat hered:tatem, et potius . a praetore coactus restituat, quam se sua sponte ad fidum obsequium precibus defuncti praebendum procliuem esse ostendat. Ita enim futurum esse spondet, ut ex SCto Ι rebelliano restituere videatur, et exposito hereditario metu uniuersae actiones in eum , qui recipit hereditatem stransferantur. Quandoquidem porro heres sub conditione non faeie di institutus, vel is, cui legatum sub tali conditione relictum erat, nihil vivus consequi posset , ab herede vero, Vel contra heredem, nulla actio inchoari posse videretur e r Q. Mucius SCAEVOLA, qua erat in cauendo sollertia, inuenit cautionem illam utilissimam , quae ab auctore Mucianae nomen perpetuum retinuit d , praeesare enucleatam a iure- consulto celeberrimo, FRANC. BALD vi No se . Possent fortassis huius modi consilia alicui astute potius, quam sapienter excogitata , et reprehensione magis, quam laude, digna videri. Nam manifesto ea in haudem legum excogitata esse , vel an de quis colligat, quod in dem legis facere existimetur, qui famis verbis legis , sententiam eius ei
cumueniat f : vel sicubi , quod lex fieri noluit, fieri autem non vetuit. id fiat quidem non aliter flaus ab eo , quod ererra legem si, riset. quam quod distet τι rmν ἀπο δι-οίας, dictum a fiententia e P. Enim vero
permultum interest inter pravas istas cauillationes, quibus cives improbi leges, Veluti per cuniculos, subruere conantur, et ιυρήμα- illa tur consultorum, quibus cauebatur, ne summum ius in summam iniuriam euaderet : illae enim ad euertendas ; haec ad stabiliendas leges sunt
208쪽
eomparata: illae ex doIo malo; haec ex studio aequitatis proficit ciliatur: illae in aliorum perniciem ; haec in ciuiu in salutem atque utilitatem reperta sunt. Atque inde est. , quod quum omnium odium ac reprehensionem incurrant, qui legislatoribus tam proterve illudunt , maximis contra laudibus celebretur iureconsultorum in excogitandis huius modi consiliis sollertia, ipseque ClCERO , a , qui alioquin parum fauet
verborum aucupio, scribere non vereator : in rure CAVERE el CONSI-
Llo Duare, atque hoc scientiae genere prodes e, quam plurimis vehementer et ad opes augendas pertinuise , et ad gratiam. Sed ne priori iuris prudentiae heu rematicae parti iusto diutius inhaerere videamur : ad alteram demum progred mur, non iuris ciuilis rigori , sed hominum improbitati, oppositam , quae ab aliis iuris prudentia cauens, ab iis vero , quibus pragmaticorum Latinitas in deliciis est, cautelaris solet adpellari b . Caucre olim tam proprium videbatur iureconsultorum, ut in eo vel maxime consistere crederctur eorum ossicium, et CICERO ι eum demum iurisconsucium vere nominari, existimaret, qui legum, et consuetudinis eius, qua priuati in riuitate utuntur, et ad re pondendum , et ad agendum , et ad C AvENDUM . peritus rite Talia et alibi palliin apud eumdem legas, maxime, quancio cum Tre batio suo locatur . eumque ideo, quod ceteris CAUERE didicerit, ne in Britaunia ab elledariis decipiatur , cauere iubet Q, itemque, ubi comparatis inter se ducis belli ci.iureconsulti ossiciis, hune, ne fui constitiores ; ilium NK urbes et coira CAPIANTUR , CAUERE . ait ce). Ceterum cauilones istae ita enim vocare illa ἐυρήμου - veteres malebant , quam cautelas, o late admodum patebant , aliaeque, uti HER-TIvs f obseruat, ad negotia reipublicae rectarum, siue hi inter se, siue cum ciuibus agerent ; aliae ad actus priuatorum pertinebant. Sed et harum omnium quaedam necessariae erant, quaedam utiles, quaedam abundantes , quaedam noxiae. Praeterea aliae iustae, aliae iniustae, atque iniquissimae erant : denique aliae nouae, aliae veteres , aliae obsoletae poterant adpellari. De singulis ex instituto egit HERTius. Nos pro instituti ratione paucis disquirere iuuat, quibus modis aliis cauere soliti sint veteres iureconsulti, ne in captionem inciderent. Sic enim et huius posterioris partis ἐυρηματαων naturam atque indolem magis perspicuam fore, speramus.
a) De osse. Lib. II. cap I9. b ar. de iuri pria. cauen d in Idem ad diuersor Lib. VII. epist. s.
209쪽
Tria erant, quae hominibus , negotium qualecuinque explicatoris , metum aliquem incutere, aut certe suspicionem iniicere posse videbantur. Aut enim verebantur, ne ex actu , quem susceperant. vitae periculum immineret: aut ne iis, unde res substantiam capit , per impru- ictitiam neglectis, actum tamquam intitilem impugnaturi essent ii, quorum intererat, eum non substitere : aut ne in ipso negotio ab illo quo cum iis res erat, turpiter circumscriberentur, aut, ut dicere solebant veteres , caperentur. Omnia haec pericula a ciuium suorum comporibus ac fortunis depellere studebant iureconsulti, qui iuris prudentiae heu rematicae scientiam profitebantur. Visae periculum aliquando testator , aliquando heres, incurrere poterat. Si enim in vulgus em ana stet heredis nomen: facile contingere poterat , ut hic habere, quam exspectare , hereditatem mallet, ac proinde vitae testatoris strueret in
iidias. Sin quis pupillo se substitutum esse sciret in eum casum , si hie ante pubertatis annos decessisset: pupillus heres de vita periclitabat ueoptante herede secundo , uti est apud Pens iv Μ a :
Vtinam , quem proximus heres Impelli , expungam i namque est scabiosus , et aerimis tumet; quin aliquando sedulo agente, ut improbi voti damnaretur. Quid hic iureconsulti l Primum inuenere rationem testandi μυνncias, et quamuis testamenti factio per aes et libram praeter mancipationem familiae vel hereditatis etiam nuncupationem heredis requireret , auctores tamen fuerunt testatoribus , ut, disii inulato heredis nomine, sese ad tabulas , in quibus illud expressum esset, referrent, Vterenturque formula: HAECvTI IN HIs TABvLls SCRIPTA SUNT , ITA DO, ITA LEGO, ITA TESTOR , ITAQUE VOS , QUIRITES , TESTIMONIUΜ PRAEBITOTE b Deinde seminis, quae quoad sub tutela essent, nisi tutore auctore testari non poterant, suaciebant, ut non nisi susceptis liberis testamentaeonderent, quando trium liberorum iure a tutela liberatis fas esset suo arbitrio testari. Iurisconsulti enim alicuius εὐρημα esse videtur hoc consilium , quod testamento suo inseruerat pater se e mando filiae meae, pro salute sollicitus ipsius , ut, quoad liberos tollat, testame utum non faciat e ita enim poteris sine periculo vivere. Quam cautionem, male intelle-
210쪽
tellectam a doctissimo Μ ERILL o sa) , in Commentario nostro Mi legem
Iuliam et Papiam Poppaeam c b) diligentius nos enucleare meminimus. Ceterum nos hoc consilium iureconsulto cuidam tribuere, nemo' mirabitur , qui secum cogitauerit, veteres non temere condidi sse testamentum, nisi adhibito in conlilium iureconsulto , ac proinde tamquam
inusitatum quid iactasse Lucium illum Titium , suo sensu abundantem hominem , dum sie suum testamentum scripsi e profitetur sine ullo iurisiperiso, rationem anιmi sui Potius sequutum, quam nimiam et miseram diligentiam e 9. Alias enim iam apud AR a ANvΜ obseruauit EPICTETVs : π1ν δὶαθη- ου γ,φω, μη εἰδότα, Πι γράφω , cym λώζοπα τον ει - , testamentum neminem scribere , nisi aut ipse norit , quomodo scribendum fit , aut eius rei peritum adhibeat. Denique eodem pertinet bellis lima ista cautio , quam patri de salute filii impuberis anxio , commendat IVST1NlANus , imperator d ). Quum enim sacile contingere posset, ut pupillo substitutus , illum quam primum e medio sublatum cuperet : patri eius consilium hoc dat saluberrimum rs quis ita formidolosus fit, ut timeat , ne filius suus, pupillus adhue , ex eo, quod palam sub tutum Aceperit, pos obitum eius periculo in diarum subiaceat: vuliarem quidem sub tutionem palam facere , et in primis ι samenti partibus ordinare debet , illam autem sub tutionem, per quam,s heres exsiterit pupillus . et intra pubertatem decesserit , sub tutus v
catur separatim in inferiorib is partibus scribere debet, eamque partem proprio lino , eropriaque cera , consignare , et in priore parte τsamenti cauere , ne inferiores tabulae, vivo Mio , et adhuc i ubere , aperiantur. Non autem hoc esse IusTi Ni Ast . sed veteris alicuius iureconsulti ευρημα , ex eo patet , quod substitutiones in ima erea multo ante Iustiniani tempora factas esse , iatis aliunde constat H. Enimuero non vitae tantum testatorum heredumue cauebant iure- consulti : verum etiam Operam dabant , ne aerus qualiscumque , a ciuibus susceptus , esset inutilis. Si qua ergo sollemnitate opus erat ad negotium rite explicandum: de ea lollicite motiebant clientes. Sin ce ta conceptione verborum e hanc quoque illis praescribebant. Denique si quando plures essent ius suum persequendi negotiumque explicandi rationes , in id intendebant ingenii neruos , ut quae earum Optima ,