장음표시 사용
421쪽
εio XIII. DE USU ET PRAESTANTI A
cum laeuas manus obuolutis vice es pei, cruentos gladios teneules curren
tesque vociferabantur , regem G Irannum se occiause . praeferente quodamisi hasta pileum recuperatae LIBERTATIS INsIGNE. Ceterum et Feroniae
Deae , cuius in fano caput radere pileumque sumere solebant libertini, caput, si videre gestis, habes in numis gentis Petroniae apud VRst Nuri b , ubi de sacris et cultu eius apud Sabinos plura vir hic doctillimus
obseruauit. Quae de iure ciuitatis ex numis obseruari poterant, ea omnia in praeclaro atque aeterno opeIe de orbe Romano occupauit laudatissimus
Eg. SpANHEΜlvs , ubi et insignem istum Antonini Pii numum in cuius
auersa parte intra coronam lauream legitur z s. P. Q. R. AMPLIATORI CIVIVM erudite exposuit , nec eum ad celebrem LEG. XVII. DIG. DE STATU HOMINUM , quo Antonini beneficio omnes, qui in orbe Romano sunt, ciues Romani effecti esse dicuntur, peitinere, ita demonstrauit ut otium aliis fecisse videatur e . Itaque potius ad statum familiae prouehimur , ad quem et ADOPTIO pertinet, et E MANCIPATIO de qua singularem in Digestis titulum exstare nouimus. Et adoptionis quidem monimentum insigne habemus in nurno aureo Ne vae, quem ex ineditis GoLEII scheclis extulit Eet. SPANHEMivs c d . In eo enim Nerva Imp. Traiano paludato dextram porrigit, adscripto vocabulo : ADOPTIO. Equidem quo ritu priuati et adrogarint , et adoptarint , ipsa iura nostra satis docent. At vix horum quidquam post Neronem obseruarunt principes , qui suis cere existimabant si consensum adoptantis et adoptiui quocumque modo exprimerent. Quumque iunctae dextrae consensum vel maxime indicent : saepe hoc solo ritaviebantur. Sic de Galba memoriae proditum est , eum Pisonem notavi priuatum lege curiata, et apud Pontifices, sed exemplo Augusti et more militari , quo vir virum legit, adoptasse , ac proinde ariprehensa Pisonis manu eum sibi silium esse iussisse e . Suffciebant nimirum principibus iunctae manus , non modo quod dextra amoris et fidei signum esset, ceu suspicatus est vir doctissinus, peritissimo que iurisprudentiae symbolicae , Ev. OTro f , sed et quia conseri scis
422쪽
sus in idem placitum signum luculentissimum , et apud omnes peraeque gentes receptum, iunt iunctae dextrae: in arrogatione vero uci maxime necessarium videtur, teste CA O Nos TRO a , ut et is , qui adoptat, interrogetur , an velit eum, quem adoptaturus fit, totam Iibi ιλιium esse ' et is , qui adoptatur, an id fieri patiatur Sunt etiam nu- , qui effectus adoptionis , quales in iure nostro describuntur, praeclare illustrant. Participes adoptiui fiebant iurium agnationis b , imaginum, nobilitatis patriciae, sacrorum e , succellionas A , et ut
paucis dicamus, aeque iusti erant filii, ac si ex adoptante eiusque m tre familias essent nati se . Pleraque huius generis ex numis discimus. Adoptiuus enim et adoptiua sese adoptantis filium filiamque. immo et nepotem neptemve eius, quo patre adoptans usus fuerat, adpellabant. Talis sane est Hadriani Imperatoris numus , quem ex illustris Fau-
Caesar, Neriιae nepos, λωνει) Traianus, Hadrianus. Adeo verum est, adoptionem iura agnationis nomenque adoptiuis tribuisse. Facile etiam ius imaginum ad adoptiuos peruenisse, ex numis probari potest , quorum unum vel alterum tantum hic adferre iuuat , puta unum Drusi, Tiberii et
Agrippinae filii, qui quum familiam Iuliam non nisi ex patris adoptione attingeret, venerem tamen , Vnde genti Iuliae origo esse eredebatur, et quidem Paphiam expressit in numo apud CAR. PATiNvΜ g : et ipsius Augusti , qui quamuis ex Octauia gente esset, adoptatus tamen a Caesare ipse quoque Aeneam , Ancnisen cum penatibus exportantem , et Iulum pone Quentem, in numo apud eumdem PA-TiNvΜ h exhibet. In ΕΜANCIPATIONE Vetere, cuius ritum accuratius descripsit Calus iureconsultus apud BOETHIUM i) non postremae erant' partes libripendis et ansessati, quorum ille aeneam libram tenebat, in quam pater fiduciarius numum sestertium proiiceret : hic praesentes teites, tactis auriculis, rei meminisse iubebat : uterque ritus ex veteribus numis quodammodo potest illustrari. Solebant vel res non numerare numos, sed adpendere , uti ipsae loquutiones Lat, Dae : expendere numos , expensum ferre , compensare, pendere fumιus A .
423쪽
adpendere dotem a , quippe ab antiquo illo ritu deductae satis su
pprque docent. Hinc in aerario adseruabantur pondera publica, quibus Quaestores in adpendenda pecunia uterentur, qualia praeter THo M. Rais EsivΜ bὼ edidit L AvR. BEGERVS e . cui et num os debemus. quorum in uno virgo stolata iustitiae et aequitati , qualis in numiscernitur, per omnia similis dextra libram tenet, laeua cornu copiae.
cum epigraphe : fACRA. ΜΟNET. AUGG. ET CAESS. NOSTR. P. Q. R. in altero tres huiusmodi figurae conspiciuntur cum lemmate : Ho-NETA A vG. S. C. ut inde, quales fuerint veterum librae , quas libri pendes manu tenebant, unusquisque perspicere possit. Ad Antestati officium illustrandum vel maxime pertinerent numi, quorum mentionem feeit ΜvRETvs d , si illos ab ullo eorum, quos consulere licuit , scriptorum delineatos vidissem. Refert enim , is vidisse numos , in quibus quis alteri aurem velleret, adscriptis litteris MNMMONE E. Id tamen viro tam candido eo facilius credamus, quo magist constat, exstare gemmas eiusdem vel non absimilis παραδρωσος, quarum mentionem faciunt Ia C. RAEVARDvs e , IVsTvs Ll Psivs f et CAR. Sposivs cx . Solebant enim, qui antestabantur, alterius tangere auriculas , in quibus veteres memoriae veluti sedem ac domicilium tribuerant. PLi Nivs h : Di in aure ima memoriae locus , quem tangentes antesamur. Et HORATI Us ι ἐρCasu venis obuius illiisuersarhis : et quo tu, tumisme ' magna
Exclamat voce r et licet antesiari ego vero Oppono AVRICVLAN.
sed et alibi obseruauimus , CLEΜENTEM ALEx ANDRINvΜ inter
altus testamentarios , nam et testamenta per aes et libram, seu mancipationem condebantur, recensere etiam ωτων ἐπιφάμεις, Vel aurium
tactiones. Quare hi numi, quos se vidisse resert ΜvRETVS , non modo L. 34. D. de iura dot.
424쪽
do ad emancipationem , sed et in ius vocationem, et testamenti factionem illustrandam pertinerent, si exstarent, quia in his Omnibus negotiis ante stari solebant , qui praesentibus denunciabant testimonium. Hanc iurisprudentiae partem, quae de statu hominum agit, sequitur tractatus de rerum diuisionibus , in quo se amplissimus aperit campus , in quo excurrere posset industria nostra, nisi pleraque et iis nota essent, qui alioquin his deliciis non magnopere delectantur. Res esse vel diuini vel humani iuris , illasque in sacras, religiosas et sanctas diuidi, nemo ignorat. Iam si quis , quales apud Romanos fuerint res
sacrae, coram dispicere velit e ei numismata veterum innumera ostendent templa , aras , deorum dearumque simulacra , instrumenta , ruorum in sacris usus erat , ipsaque sacra et sacrificia, et, ut paucisicamus, quae ad sacra et religionem Quiritium pertinent omnia, mu-rOS praeterea et portas , rogos denique et vitrinas, quarum iucundum spectaculum est in numis, in memoriam consecrationum Augustorum et Augustarum cutis, apud V AII. LANT lv M, SPONIUM, O ISELIVM, BIA EVM, DV CHOvL aliosque, cx quibus hanc earum descriptionem texuit Io.
rreus , sic dictus, quod in illo Dii Manes rogemur. Supersunt enim ho-Henum in numis exactis ima rogi exempla , in . quibus et μιαJurae Leuus et ornamenta alia perspici accurate Pusunt, quae perfunctorie tantum Herodianus Libri IIII. cap. I. atque Dio C ssius Libr. LVI. delinearunt. Tabulata Miluta , quorum quatuor aliis, aliis quinque imponuntur , sunt quodam
a se discrimine distincta , ita quidem , τι secundum primo, tertium socundo , et se deinceps et siue ad Dmmum si contractius. Supremum enim omnium es minimum , Usum lectum , in quo recondita erat cerea defuncti imago, sui ambitu complectens , cuius in fine faces
non numqttam ardentes DorriguntIsr , quorum tamen loco aliquando
nios e ligno efformasos Dysitui videas. suid autem per eureum cum vi gis aut quadrigis in suprema rogi parte eo pieuum indisetur, haud faciled inauerim. -- Quam ob rem currum et quadrigas pro iiudicando animae tu caelum transportatione in numis' de nil eum Occone crediderim. Si quis deinde rerum communium, publicarum, et ad uniuerstates pertinentium imagines et symbola contemplandi cupiditate quadam teno-tur, eius sitim facile explebunt tot insignes atque elegantissimi numi, in quibus maria, littora maris , fiumina, portus, curiae, basilicae, thea . tra similiaque opera elegantissime depinguntur. Vt seruemus institutum , et vel specimine quodam usum rei numariae et hic ostendamus:
425쪽
Α14 XIII. DE USU ET PRAESTANTIA
neminem ignorare arbitramur, occasione S. II. INSTIT. DE RE R. DI- vis. et notissmae LEGIS vim. Di G. DE LEG. RHOD. DE IACTU acriter diseeptatum esse inter viros doctos , utrum Romani mare pro re communi omniumque expolita Viibus habuerint, an illud in dominio suo esse crediderint 8 Prius in iure nostro passini adfirmatur a , atque inde colligitur, licere omnibus in mari nauigare , et piscari b), immo et illius partem , molem seu pilam iaciendo occupare e P , aeque in littore tamquam in fundo communi pro lubitu aedificare d P . modo ne haec omnia impediant alios, usumque maris publicum reddant deteriorem se . At iidem ideo non negarunt, mare et littora maris tamquam rem nullius posIe occupari, idque vel ex loco PAvLLi f tam luculenter demonstratur, ut testimonium illud et GROTlo . ace rimo libertatis maris defensori confestionem de proprietate maris, qua occupari potest, occupatumque est, extorserit gia : ut iam non dicam de testimoniis aliis , ex libris nostris magna cura conquisiitis a Io. SEL-DEso hin aliisque quae ex vetustis auctoribus post SELDENuri depromunt ΙAC. GoΤoFREDUS i , et illustris a BYNKEasHoFK λ qui et marmor protulit ex Uisi'ERo l in quo Imperator adpellatur δεπισότης κω Θ- σmu , terrae marisque dominus. Quemadmodum ergo inde luculenter demonstratur, nihil obstitisIe illam communionem, quam mari ex iure naturae et gentium tribuerint iureconsulti, quo minus illud occupari a populo mari potente possit, et re ipsa a Romanis occupatum et in dominium suum redamim esse faterentur :ita argumentum hoc praeclare illustrant bini gentis Corneliae num i . quos post FVLv. VK si Nuta m elegantissime delincatos dedit LAUR. BEGERus n . Is in aduersa parte littit caput diademate cinctum, aia ficto sceptro , cum litteris C. V. R. quamuis VRsIMI ectypus rectius pro C. exhibeat G. ut litterae hae signent verba: Genius 'ρuti Roma ni : in auersa sceptrum laurea ornatum , orbem terrarum mari Ci cumdatum , et temonem, infra CN. LEN. Q. et in altero LENT. CVR. '
426쪽
FL. in medio Ex SC. Prior ergo Cn. Lentulus suaesor fuit. quando hic numus rusus eli , posterior cvRATon , id est denariarum Flandorum : quainuis quum plures Lentuli Cnei praenomen i ierint . vix ostendi possit, quis ille sit , cuius nomen in hoc denario legimus. Vtcumque vero sese res habeat : non potui siet sane dominium orbis, vel terrae marisque, quod tibi populus Romanus adrogabat , elefantius adumbrari, quam emblemate, quod in numo hoc gentis Corneliae conspicimus. Genius populi Rom. ipsum populum Romanum significat : sceptrum et corona florentissimi imperii in terras, gubern culum imperii maritimi symbola sunt , quamuis et sceptrum ad maris imperium referat OPPIANUs ca , dum ad Antoninum Caracallam. Σοὶς μεν γὰρ δετο σκη φροισι δάλασσα 'Eιλυται, ire is φῆλα ποσηδάωνος ἐν τουν. Tuis enim sub sceptris mare Voluitur et greges Neptuni incolarum. Denique ne quid ignoret, quid imperio suo contineant Romani, medium lociam inter sceptrum et temonem vel gubernaculum obtinet or
και δυοικε Nυ του θεου. Δαλά ς τε πά-ς κγεμονεύουσι τῆς εσος corac, που νησων ἀπατων , και ἐν τω TZ,εανώ Βρετ&νων. Siquidem Romani ab Occidentali oeeano ad Caueasum montem et fluuium Euphratem, et Aethiopas, qui sunt supra Aeoptum et Arabiam, usque orientalem oceanum,
imperiant, atqtie ita ab occasu ortuque stolis clauduntur oceano , marris quoque mediterranei tollas tenent dominium et iusiuriam omnium,atque etiam in ocea
no Britanniae. Sed quid hoc tam splendidum Umbolum ad Cornelios, et
maxime ad Lentulos Z Quamuis enim victricia Romanorum arma Io ge lateque circumtulerint Cornelii : ea tamen laus maxime Scipiones, Cossos, Merulas et Sullas pertinet, et ne horum quidem ullus rebus quantumcumque praeclare gestis videtur effecisse, ut Romani vel uni- rsi
427쪽
uersi orbis terrarum , vel saltim terrae marisque imperio per plerasque cultiores Europae , Asiae Asticaeque partes potirentur : tantum abest. ut Lentulorum quisquam hanc laudem iure tribuere potuerit maioribus suis. Itaque non dubito , quin auctor huius numi , quisquis fuerit. gentis sitae fata exprimere voluisse. Percrebuerat enim in gente Cornelia fama, contineri libris Sibyllinis tres Cornelios Romae rerum potituros, ac proinde praefuturos esse orbis imperio. Id quod ad se traxisse P. Lentulum Suram , coniurationis Catilinariae socium, ita refert SALLusTivs a : Eadem Galli fatentur , ae Lentulum dissmulantem coarguunt praeter litteras sermonibus, quos habere siesitus Ex libris Sibitinis
regnum Romae tribus Corneliis portenai r Cinnam atque Sullam antea e se tertium, cui fatum foret e praeter ea ab incenso Capitolio ilium esse vigesimum auuum , quem saepe ex prodigiis haruspices respondisent bello eluili cruentum fore. Quam spem Lentulo factam nec ΡLvTARCHvs l dissimulat. Iam si ea opinio fortassis Corneliorum animos, uti fieri solet, persuasit : quid mirum , si Lentulorum aliquis spes suas ambitione donarit, et gentis suae denariis veluti in antecessum iactarit illud a fatis destinatum orbis imperium tDoctrinam de iure rerum in Pandectis nostris excipit illa, quae ad iurisdictionem pertinet. In hae iurisprudentiae parte quam multa nobis numi eraesidia suificiant , quibus tituli de ossiciis magistratuum nota
modo illustrentur, verum etiam explicentur, iam illustris S p AN REM Ius ostendit. Quamobrem pauca quaedam , quae ad doctrmam de iurisdisti ne eo rectius intelligendam comparata sunt, addere iuvabit. Nihil est, quod masis crucem fgat iureconsultis. quam illud iurisdictionis et imperii discrimen , quod leges nostrae inculcant, in quo explicando quum toti sint viri doctissimi, semper tamen aliis relinquunt, in quo aestuent. 9uodque vellicent, ut vix , ubi pedem figant, habere videantur. At imperium merum et mixtum , ipsamque iurisdictionem signis suis praeclare discernunt numi veteres Romanorum. Iurisdictionis enim symbolum est sella curulis cum bilance et cornu Amaltheae, quale exhiberit denarii gentium Flaminiae, Fuluiae, et Liciniae apud SPANHEMIVM
utrinque fascibus sine securibus, qualis occurrit in duobus numis geritis Livineiae, erudite explicatis a laudato SpANHEMlo e I : imperii denique meri sella curulis, et utrimque fasces cum illigatis securibus .
428쪽
quale symbolum habes in nurno gentis Furiae apud CAR. PATi Nurica , alteroque gentis Mamaliae apud V AlLLANT lv Μ b . His vero sumbolis quid reperiri posset rei conuenientius i Sella curulis inter praecipua magistratuum inligata fuit, quae testibus Livio ce). FLORO d ecbl4CROBio se ab Etruscis acceperant Romani, ac proinde curule ebur pro dignitate potestateque magistratuum maiorum accepit Ii BAT ivs D, dum cecinit et Gilibet hie fasces dabis, eripietque cVRVLL
tabra , ceu iam supra obseruauimus, ossicium ius suum cuique tribue di , adeoque iurisdictionem ; cornu denique copiae fructus uberrim rui ex illa potestate iuris dicundi, si quis ea sancte ac religiose, usus it , ad rempublicam perueniunt, signiticat. Ergo hoc ipsum symb Ium in numis vivis veluti coloribus depingit rem , in sensus alioquin haud incurrentem, puta iurisdictionem , eoque sgno demonstrat, i risdictionem esse potestatem caussas cognoscendi suumque cuiuis asdicendi , iure magistratus competentem. Nec minus luculenter fasces Cum securibus merum illud imperium , quod in potestate gladii vel animaduertendi in facinorosos homines consistebat e γ, videntur adumbrare. Quoties enim supplicium more maiorum a facinorosis sum hant magistratus e toties virgis caesos securi percuti iubebant b . Id Vero perspicue ostendunt fasces et secures, qui initio urbanis, ac postea prouincialibus saltim magistratibus, tamquam signum potestatis ania ma/uertendi suppliciumque more maiorum sumendi praeferebantur. Quemadmodum ergo sub imperatoribus gladius erat imperii meνi in-sgne, ac proinde de Plautiano scribit HEROD ANvs ci : προνώροι
gestabat ceteraque omnia supremae dignitatis insemia r ita libera adhuc republica eum ciem usum praestabant fasces cum securibus. Et quema, modum tum securi caedebantur, in quos animaduerti iubebant magistratus : ita sub Imperatoribus illi sere gladio subiiciebantur, et hinc miseerii opust. SFllog. III. G g g dia
429쪽
418 XIII. DE USU ET PRAESTANTIA
diserte monet VLpi Nus a , animaduerti oportere Eladio, non siecuri . vel telo, vel fusti , vel laqueo, vel alio modo. Quod adeo Extra omnem dubitationis aleam politum est, ut vel ideo maxime Antoninus Caracalla obiurgaret milites, qui in Papinianum animaduertere iussi , eum securi percuiterant, diceretque e Gladio te exsequi oportuit meum jussum b, Qua de re solida et bonae frugis plenissima sunt , quae monuerunt PETR. FABER e , IusT. Ll Psivs c d , et Is. CASAvBONvs est. Denique et imperii mixti nullum aliud erat signum euidentius, quam fasces sine securibis a lictoribus praelati. Sicuti enim illud gestamen, ipsique lictores monebant obuios, praetorem aliosque maiores magistratus posse aliquem coercere, et iubere in carcerem duci t ita simul illis eximebat securium terrorem , satis quippe vel ipso fascium conspectu edoctis , ad animaduersionem illam , quae securi vel gladio fieri solet, non pertingere praetorum potestatem , sed ei solam iurisdictionem cum imperici mixto vi magistratus competere. Sequitur iam doctrina de in ius vocatione, quam mirifice illustrant vetera numismata. Inde enim ritum antestandi , inde Ottransuectionem equitum , ob quam alterum in ius vocare non licebat . discimus , ceu nos iam supra meminimus obseruareis
Iam tantum quaedam , ad illustranda CAit g et PAvLEx h nostri fragmenta pertinentia , adiicimus. Ait C A I v s , ρυ-
rosique putas e , nullum de .domo sua in ius vocari licere, quia domus rutisimum euique refugium , atque receptaculum Ν , isque , qui inde inius Doeet, vim inferre videatur. Addit PAULLus nouam ac tertiam rationem , quia satis ρoenae nubire videatur is, qui latitet et non defendatur , dum aduersarius in possessionem bonorum eius mittatur. Denique
uterque limitibus quibusdam hanc regulam circumscribit , monetque , ruod quis vocari possit ex vinea, balneo et theatro. itemque de omo, si aditum ad se praestet . aut ex publico conspiciatur, denique si non extrahatur e domo , sed euocetur. At quamuis hic permultas
rationes accumulent veteres iureconsulti I vereor tamen, ut ulla earum genuina satisque solida sit. Neque enim in iis ita adquiescere potest quisquam , ut non denuo quaerat, cur sua cuique domus tam tutum refugium receptaculumque fuerit ' cur nihil obstiterit , quo minusquis ex publico conspectus, vel aditum ad se praestans , itemque qui iri
430쪽
in vinea, balneo vel theatro esset, in ius vocaretur Τ Fallor ego, aut rem omnem solus expedit CiCERO a , qui conquestus de iniuriis Clodii : Quid, inquit , es sanctius , quid omni religione ma nitius, quam domus uniuscuiusque ciuium it Hic arae Junt, hic foci, hic Hι pen res , hic sacra, religiones, caerimoniae , eonιinentur. Hoc perfugium sanctam est omnibus, ut inde abripi nem nem fas D. Itaque hoc ius asyli aedibus praeitabat Deorum Penatium religio. Hic eium lararium , id est, pars aedium consecrata, seu sacrarium c b , in ipso saepe cubiculo Laribus dedicatum e , hic focus , deorum Penatium sedes , hic
saera priuata, et religiones deorum Manium, hinc denique variae caerimoniae , coronationes, fugitus. Quibus omnibus tanta deberi videbatur reuerentia, ut merito sua cuique domus tutissimum perfugium praebere deberet. Iam quum nemo ignoret Lares aeque ac Deos Penates alios publicos , alios priuatos . virorumque autem duos fuisse , quibus postea tertius, puta genius Augusti accesserit, ceu rem exprimit
. Bina gemellorum quaerebam sena Deorum, Viribus annosae facta eaduea morae r Mille lares GENIvΜQvE DUCIs, qui tradidit illos Hrbs habet o et viri NVNINA TERNA colunt. publicorum stenatium figurae hastatae, accumbente porca, Visuntur , in
parte aduersa numis gentis Sulpiciae L e J, adscripta supra littera P.
id est Penates t infra C. IVLPiCI. C. F. in auersia duo capita iugata eum litteris D. P. P. i. e. Dii penates. Et plane ita describuntur etiam a DioNusio HALICARNASSENII.
Genius etiam Augusti, quem postea penatibus publicis additum diximus, saepe in Imperatorum numis viΙitur, quorum nescio an noni
antiquissimi sint illi Neronis apud MEDion Aa BuM DIJ. In omnibus vero, quos inspexi, numis hic Augusti genius pingitur nudus , capiate turrito , dextra pateram, snistra cornu copiae tenens , addita epigraphe o GENivs AUG. De tauatis Penatibus recte a Io. M. Gao-