Iosephi Ripamontii canonici Scalensis chronistae vrbis Mediolani Historiae patriae libri 10 Iosephi Ripamontii canonici Scalensis Historiae patriae libri 8

481쪽

humanae exempla, coria Quinae, pestesque

mollisas, ct foeda animalia versa in cibum : sed haud multum ab ea miseria re necessiitate obsessi aberant . In extremo iam languore αfatigatione virorum, inminae etiam pugna

bant , quarum Vna comperta uotataque est

eripiens viro lanceam, vi deficienti subueniret. Emissa furtim epistola significauerant Almiradicho, non posse rem .vltra siustineri, ac nisi su, sdii quamprimum aliquid intromitteretur , augereturque praesidium idoneo armatorum numero, sese propediem impares sire neces sitatibus humanis S conatibus hostium , qui, non die, non nocte interualla ulla quietis rolinquebant. Ut paucos ad resistendum , ita nimis multos ad consumenda alimenta esse iam ibi intus. Statuerunt, his ita cognitis, Altu, rarchus ct Marchio non vltra dii e quom, nus experirentur, s, vel submouere obsidione hostem, vel ferre subsidium obsessis possent. Super ea re sententiae variae dicebantur ab

ducibus praesectisque alijs: ct erant, qui plus

damni docerent in conatu irrito pugnaque aduersa. si res ita caderet, quam utilitatis in arce firmata ad breue tempus subsidioque imtromissis . Esse , ct numero superiores hostes, ct conditione locorum, quae inina tenerent.

Si quid sinistri in pugna conatuque illo me nisset, quam deinde in re subita reliquam spem

tate

482쪽

tate imminuti illa mansuros infirmiores : coe stere Gallis audaciam, crescere desperationem obsessorum, si conspexissent ibi stadem, unde opem auxiliumque sperauissent : nec deinde dubium, quin dederent seque S arcem. Sa. eius, expectari paulisper selita taedia Gentis adspernaturae mox saxa rupesque illas , ct abscessurae facilitate eadem , qua venissent . illucque subissent. Μ inimis momentis verti res saepe maximas : id expectim beneflatu prudentiae esse maioris, quam dare illico cuncia in discrimen . Aliaque porrb his similia. specie prudentum ignauidissidentesque suadebant. Quae adspernati omnia Almirarchus αMarchio pridie Cal. Septembris eum exercitu

subiere ad montes , atque iubductis illuc etiam in cacumina bombardis volebant Obsessorum illorum causa Hispano , Gallicoquetcruore nobilitare saltus antea obscuros. Obstitit procella atrox, tanto repente delecta impetu per totum eum diem, ut omnia obtinentibus aquis, homines dc iumenta pene praes arentur, intercludente spiritum etiam vento, qui mixtus imbre transuersa corpora huc illucque rapidibat : ac diffugiente passim miliae , duces ipsi suffugia nequicquam ct tegmina aliqua in momte illo aspero pariter dc nudo quaesitum ibant. inter celi quasi ruentis minas pugnae iam immemores, ct humana imbecillitate sibi quisque

silicitus ct clemeae. Galli ab tentorijs statio.

483쪽

nibusque sitis, quae ipste violentia illa conauellebantur, conspecto initio pariter & fine

motus illius consiliisque nostrorum, non mov, laetati erant commoditate siua incommodoque nostro , ct intercepta siue impedita sine armis ope , quae serebatur obsessae arci: sed etiam erexerant Velut laeto in posterum augurio animos, ac dimicasse pro se celum , inter e gratulantes serebant. Tentaverat Con-daeus, s sorte posset Praesectum elicere ad tradendam arcem, praesidiumque deducendum, mista ad eum praecone cum litteris , quae scriptae in hanc sententiam suere. Posse ipsim Videre, quemadmodum sit res iam in ultimum adducta discrimen, neque iam spes Vlla supersi retinendae arcis. Satis approbasse Regi suo fidem: nunc etiam saluti consuleret , donaretve. sue venderet id quod amissum atque desiperaritum foret. Si intempestiua ct inutili constan tia sperneret oblatam salutem , mox absque discrimine inclusos caesum iri ad Vnum omnes,' ipsusque caput ab reliquo corpore diuisum, ostentui fore . Ne porro admiraretur tantam in hoste benignitatem, qui mallet seruare quos occidere posset. Nam 1eyquoque esse Ca tholicum, ct Catholico plane sensia moueri erga suae religionis homines, S contries smi secum eiusdem. Caeteris, qui in exercitu si pessent, & qui ad irrumpendum iam accinge rentur, ut non eandem religionem, ita , net clementiam

484쪽

clementiam quidem suturam esse in captos . Scripserat talia Condaeus ad praesidij Praeseo tum hunc eo die, quo subsidium obiessisserte conati nostri, ob subitos imbres , Uti memoratum est, frustra id inceptum habuere. Prae. sectus responsum ad ea dedit Principi inter

aulicam Vrbanitatem & militare robur egregiovcmperamento. Facere ipsum, quod Resio sanguini, quod caritati Catholici conueniret, Vt seruare, quam trucidare mallet. Caeteriim, neque sibi , neque suis tali nunc beneficio opus elle. Habere tutus omnia , quae ad resisten dum pertinerent: ct eo animo esse Universos, laque in primis, ut nonnisi mortui venturi ei. sentia ejus potestatem: hanc unam sequi ipsos ct optare salutem, ut occidendo Gallos ipsi quoque si foret ita necesse occiderentur . Cum res in hoc statu esset, ac mitescente iam celo, redditaque serenitate , vellet Almirarchus experiri iterum, atque in id apparata dc disposita omnia haberet, sorte congruit, Vt litterae Regis in castra perserentur huiusmodi scriptum habentes. Si Fonterabia amitteretur, noxam eius rei fore penes duces: nullum excusiationi locum: data di emissa, quae mitti, quaeue dari debuerint. Haec scripta suere Regis manu scuti serunt: poteratque intelligi id etiam, quod regis silentij altitudine tegebatur. Inuisum fore Maiestati quisquis in eo nosotio deliquisset , ipsum prolemque eius . Hai

485쪽

Has regiae litterae tranas iti castra attulerunt.

Inerat etiam comminationi mandatum, in spe. ciem terribile atque atrox, re ipsa consentaneum, S magnanimitati Regis, ct indignitati

rerum. Si belli fortuna contra daret, ac pra: Dalerent hostes , arcemque tenerenti: tunc enimuero irrumperent victi in victores : per aequa, per iniqua ruerent in tela dc caedem: Scanderent muros, ct in ipso recuperandae arcis conatu, exercitus ille totus , si foret ita necesse, ad internecionem Vsque pusnaret. Credidere homines hoc tempore gnari consi liorum animique Regis, in eo rerum discrim, ne, nulla magis re conturbatam, atque stoma chatam fuisse Maiestatem, quam quia com petisset: in consili lim iri super eo capite , an confligendum cum hoste esset: an repraesentanda pugna , ct faciendum virorum armo

rumque discrimen : quas verb controuersum id ancepsque caput, S non simplex ac sua 1ponte definitum id, decisiumque foret. Irru pisse temere Gallos: ei se , ct numero, dc Virtute multum infra famam I necis attones qui dem , ct stus, ct munimenta locorum inexpugnabilia habere : S supersederi adhuc tanquam metu, siue indulgentia in hostem hunc λExacerbauerant ista Regem accenderantque. Sed S misericordia inclusorum serentium ibi

omnia, quae patientiam Vincerent, tantoque

sis indignorum ea calamitate, mouerat Regi

animum.

486쪽

animum Et super omnia: motus ille erat pio quodam suo ct grato instinctu erga tot beneficia Numinis uno tempore collata in Imperium domumque sitam . Impium enim ingratumque rebatur, si non S pares exitus in pari nunc causa exspeetaret. Accepto regiae comminationis regitque mandati chirographo,

Almirarchus & Marchio Uelea, quibus par

potestas, arbitriumque rerum in cXercitu Craninter se colloquuntur , conseruntque Capita.

Ad uocant deinde concilium . Neque verbis opus fuit. Dicta tantummodo haec. Non depugna, sed de pugnae die , horaque Simo mento esse consultandum. In id promerent, quae sapientia & militari quisque astu prouisa haberet. Aderat clies Deiparae Uirgini natalis, quem diem humano Generi salutitarum gentes eae susta hilaritate praecipuaque religiono

semper exspectant coluntque : sacrata etiam

ad Guadalupen Aede, ct imagine Diuae iam inde antiquitus inclyta miraculis : pugnaque ad Norlinglien illa ab Cardinale Infante pugnata notabili euentu , famam habuit hanc

quasi ab Guadalupensi hoc celesti in res Hispanas fauore prouenisset . Eum diem elege. rant submouendis a Fonterabia Gallis, opeurique patrando, quo nullum fortasse Vnquam maiore admiratione auditum spectatum ue suit, ex quo spectacula cruenta haec exhibere coeperunt discordiae mortalium , dc cupiditates is

487쪽

S coepiditatum pessima libido imperitandi,

uadendique aliena pessimus mos . Gerendae rei omen , ct regia mandata protinus exsequendi laetissimum augurium accepere, quddex foedo imbribus ac ventis celo, quae per aliquot dies iniuria dissipauerat nostros praecipue milites , sustuleratque castrorum ordinem , effulserat purissima repente lux : ceciderant venti : recreatae. S in Vnum ad signa ex variis ectgils collectae legiones : atque sedato illo hominum syderumque tumultu tranquillata ad rem peragendam omnia diuinitus erant. Itaque, primum omnium expia

to Sacrificiis ct mysteriis exercitu , diuinam cum lacrymis S gaudio suppliciter opem exposcunt , duces militesque simul , faciuntque singuli vota in id, uti effundendi sui alacriter sanguinis, ct mortis oppetendae praemium Victoria contingat haec Regi Catholico aduersus Religionis S Imperis turbatores , aduersus Gentem inquietam ipsam, S alios inquietare Volentem. Precantur ab Uirgine Deipara inprimis, Ut propitia coeptis adesse velit ad ejiciendos ex deuota sibi terra homines , qui ad tollendum inde cultum Nomenque ipsius irruperint, vel certe quibus haud perinde sortasse impiis, monstra certe Caluiniana haec immixta adsint, ct serant una cum illis arma. Partiuntur deinde munera & vices . describu que incessus S itinera bello in hunc moedum.

488쪽

dum. Torrecusa duceret secum pedites bi mille trecentos, primique agminis ductor iste succederet propius ad stationes S castra Gallorum ab ea parte , qua maxime promptum opportunumque censiuisset. Copiae caeterae deinceps eum secuturae erant. Marchioni Mortariae, qui cum legione Comitis Ducis, alioque Hispano ct Irtando peditatu, iuga ad Iachi uellum id loco nomen) tenebat, negintium datum , Ut per decliuia montium descenderet iretque ad munimenta & castella , quae sibi hostes ab ea parte, ct latere secissent. Duo millia di sexcenti pedites attributa huic suere. Gironus cum legione sua, itemque cum legio ne Sebastiani Graneri iussus occupare, atque insdere loca situsque opportunos ad Irum , unde scilicet hosti conspiceretur . terroriquerilet ac fraenaret conspectus ita Gallos, tum, ne per eos anfractus ire plures ad circumuallandam arcem, eo scilicet desuper incursaturo

auderent: tum ne cogitarent, aut stationes in Hierim inuadere reluctas a nostris, aut obstare,

Rominus alias caperent occuparentque nostri. ubitatum primo paulisper fuerat: noctu an interdiu aggrederentur rem : atque in hancillamve sententiam dicta prudenter a militari-hus viris nonnulla erant. Honestissimo ad. uersus hostes surto,& commoditate tenebrarum posse patrari destinata tegique, ut coepta smulct peracta sentirentur. Ibi plurimum esse prae

489쪽

sidii , ne sentiret hostis motum impetumue no-Brorum, antequam impetu deprehensus atque circumuentus eodem soret. Haec dissi pro tenebris, ct pro securitate quam afferre posset nox. Rursus alii, confusionem, S incerta omnia, ictusque etiam ancipites. & tumultus varios, qui obscuro noctis existere possent, ad sequendam eligendamque in elarissimo hoc

Opere lucem, proponebant. Accepta sententia est haec amica diurnae lucis, ac statuerunt inuadere castra Gallorum, conspecti pariter, ct ipsi cuncta conspicientcS. Dixerat S aliquis eiusmodi sentcntiam. Non Uno totum exercitum agmine debere dari in id discrim en, neque sub Vnum fortunae ictum cuncta debere comniitti. Tutius generosiusque visum ire omnes , His ita dispostis, Torrecusia , capto per montes ambitu quaerendo molliores atque clementiores percon-kagoia dc arrecta illa ascensius euaserat in cacumina. Vt libero quacunque visum foret e cur si daret impetum , prout , hic aut illic spes melior & momenta occasionum lacesserent, siue inuitarent Almirarchus ct Marchio Uelea

capita rerum, cum robore exercitus ea erant

armatorum millia quinque α quingenti) per

cliuos rupesue easdem cepere dexterum iter, ut venientem ab laeva Torrecusam iungerent sibi, vicissimque cum eo iungerentur , atque

sationibus hostium tota mole stipulas misco

se rent

490쪽

rent ingenti inimo suis ipsi corporibus pugnan

neque ad rem gerendam tantummodo consilii imperis ue adessent. Hi, praeter eas quas dixi copias, praesectosque earum , ducebant secum inclytos militari prudentia Viros, vetere quo bellatores , ad stubita S ancipitia praesto iςili cet suturos: Guascum nempe , ct Isassium , α Granerum atque Tutiauillam, i alios, prout quisque in tanto summae rei discriminς mo menti aliquid facere posse videretur . AntOnium Gandulphum cum legione Francisci Messiae praemiserant ad o ulta ct impervj saltuum reconoscenda, simul ad insidias quoque retegendas , si qua per nemora eiusmodi fraus lateret . Condaeus elegerat sibi statio nem in rupe scopuloue uno, qua Guadai upensis Anachoretae tugurium fuit. Ibi, simul natura ct munimento loci, smul copiarum nu, mero fretus habebat namque sub fgnis de cena octo millia peditum, equites inter derupta illa sane paucos) ia tantam iam ipse quoque securitatem euectus erat, Ut ea excitu Conspecto nostro, crediderit, ad nihjl alj venisse S adesis Catholicos , quam Ut fiduciam obsessis in re desperata , nonnullan , α

spem subsidii propioquanti si ostent rent. H4

hebat in exercitu , praeter Amajepiscopum illum Burdegalensem Episcoposque treis alios, rem maritimam una cum eo Metropolitano Pontifice regentem etiam magna uomina pro pia quorum