장음표시 사용
91쪽
atque ad omnia, quod de Catone dictum adce pimus, Versatilis, ad eam pulchritudinem ac V nustatem patriam linguam suis scriptis evexit, ut
illa fidenter dicam possit tali scriptore freta,
cum quavis ex elegantissimis de dignitate certare. Quid Z si pari ingenio ac facultate homines eamdem novorum & multiplicium scriptorum genere tractandam , excolendamque susciperent Nonne necesse esset, eam brevi tempore in pretio atque in existimatione , addo etiam in usu esse ὶ Nam qua ulla ratione alia, aut Graeca. , aut
Latina, aut Etrusca in hanc gloriam, in qua nunc sunt, celebritatemque venerunti Sed & illa,& pleraeque Italicae, miserae, atque infelices, nimirum jacent ; carent luce; neglectu hominum, atque fastidiis obsolescunt. Non eas alieni expetunt, quod suis contenti sunt: non sui adj vani ; Vel quia desperant, se quidquam profecturos, Vel quia utilius putant, magisque e re litterarum publica, & privata sua fore, si quas frequentari, celebrarique a plerisque sapientibus viris vident, eas quoque ipsi colant. : Atque hoc quidem non singulorum hominum , sed universarum nationum judicium, quae suas linguas negligunt, ut probatas, jam atque receptas amplectantur , quid valeat , Florentini, mecum , quaeso , considerate. Intelligetis profecto , non eam linguam, quae patria cujusquest, sed quam potissimum sapientes viri proba-Verunt, quaeque est, & publicis litterarum , &privatis litteratorum hominum rationibus maxime
profutura, esse, & praestantissimam , & reliquis
92쪽
omnibus anteponendam. Nam, si patria vi sua aut dignitate aliqua valere posset; si caeteris aut gravitate, aut splendore, aut suavitate, aut alia praecipua ipsius dote praestaret, posset hoc no- his fortasse concedi, ut patriae linguae charitatem& cujusvis auctoritate, & quavis utilitate potio rem duceremus. Quum vero nulla in linguis praecipua insit, ac sua dignitas, sed sit omnium par vis atque una conditio ; quumque aliae tamen aliis communi sapientum Virorum consensu , &certa quadam atque insigni utilitate praeter caeteras commendentur: quid causae satis justae adferre quisquam potest , quamobrem non , nisi patriam , suspiciat ac colat, caeteras vero despiciat ac negligat 3 Sed suum licet quisque judicium de se ac de suis rebus sequatur: erret sane sibi: periculo suo , quoniam ita vult, peccet. Cur tu etiam mihi sapientissimorum hominum judicia reprehendas Cur te interponas λ Cur eorum auctoritatem apud me valere tua interpellatione non sinas 3 Cur me quoque, hominem simpli- em , rerumque ignarum, in errorem inducas 3 Cur mihi eum fructum, qui ex cognitione talium linguarum percipi potest, invideas 3 Habeto tu tibi tuam, quam optimam judiCas: me patere, magnas quasdam utilitates sequentem, sapientum
judiciis stare. Intelligitis , ut opinor, Florentini, quid in hac re mihi displiceat, quid reprehendam, quid probare non possim s & quos haec mea significet, &, quamquam tacita, satis adpcllci oratio. Nam quosdam profecto fuisse in Italia, atque
93쪽
esse etiamnum scitis, quos tantum ac tam per versum suae linguae studium tenuerit, hodieque teneat, ut ei non satis se facere posse arbitrarentur, nisi Latinae, non unius ut sunt ferme caeterae) sed omnium Gentium judiciis, & ipsa utilitate probatissimae, horribile ac nefarium hellum indixissent. Quid heic ego vobis in eam olim dicta, quid scripta, quid facta commemorem Z quum quidem alii inopem atque egentem; alii rudem atque impositam; alii & dictu asperam, & auditu insuavem esse criminarentur. Stilus etiam in miseram, atque immerentem a crudelissimis latronibus acuebatur; illique, tamquam hominum generi perniciosae , & puerilis praesertim aetatis in scholis grammaticis conr ptrici , vis indignissima adferebatur. Excutie-hantur e manibus ingenuorum latini libri; Italici subjiciebantur; atque illi maxime, quibus ejus salus nomen ac dignitas liberrime petebatur. Armabatur in matrem filia: cui quidem impia tela ab impurissimis procis ministrabantur. Jactabatur in Italia, in Italia inquam, regno olim suo, illa
gentium atque imperiorum Princeps, quae leges orbi universo dixerat, quae humanitatem feris gentibus invexerat, cujus sapientia atque institutis sunt hominum semper mores exculti: neque tantam illi Gothorum immanissimae Gentis e Ponto erumpentes atque in Italiae pestem ac vastitatem effervescentes , obscoeno ore , ac barbaris moribus perniciem importarunt , quantam isti, in Italia nati, atque alti, dictis, scriptis ac factis suis per summum scelus atque immanitatem ad ferre
94쪽
ferre voluerunt. Nec nihil vero tanto sunt furore ac tantis contentionibus consequuti. Si non Vitam, quam petebant, ademeruut, at cruenta quaedam certe spolia reportarunt. Uiluit
post ea Reginae ac principis linguae apud nonnullos auctoritas : restincta sunt illa animorum, quae prius fuerant, incensa studia : plurimum Operae Italicis litteris, minimum Latinis dabatur: minoris perfectum latinum gravis hominis atque eruditi Poema, quam Italici quatuordecim Endecasyllabi inepti amatoris aestimabantur: nobilium aedes atque aures italicis cantiunculis patebant , latinis aut versibus aut Orationibus erant
Obstructae. Quid agerent boni viri, ac bene
de litteris sentientes, non habebant: Vocem latistinam publice mittere, ratio non erat: adclamatione enim multitudinis imperitae, atque conviciis compressa esset: latina porro abjicere, & sua& majorum judicia damnare qui tantum in iis Operae studiique posuissent, quibusque auctoribus ac principibus in Italiam post longum exilium veluti postliminio rediissent , sive potius diu exstincta atque sepulta iterum in hanc lucem, & in hujus coeli spiritum adspectumque venissent) sane nolebant. id facerent Sibi& Musis, id quod restabat unum , canebant: libellos suos posteritati reservabant, quam mΟX,& sibi, & latinis aequiorem , spe quadam inani
falsaque inducti, exorituram augurabantur. O hominum prudentissimorum minime vera rerum futurarum augurial O spem fallacem lo vanas atque inanes cogitationesi Nondum
95쪽
desaeviit, Florentini , temporum illorum, tamquam procella: adhuc in miseram latinam lin- guam tota passim Italia acerbissime debacchatur. Nova succellit veteri aetas: sed ingenium, quod olim fuit, Italorum manet. Favent, adulantur, blandiuntur, &, si hoc etiam verbum expectatis , linguae lenocinantur suae. Unam esse tamquam
Virgunculam, omnium elegantissimae formae, Unam decoram, Unam eXpetendam , unam, ut
ita dicam, procandam putant. At vero latinam , tamquam aetate jam grandi effoetam anum, turpem , rugosam , edentulam , deliram aVersantur, respuunt, derident, exsibilant, insectantur. Quid litteratorum hominum Conveniatus, quas Academias vocant, nullo non in Italiae angulo instituti, num,nisi ad Italicam recitandam, a que audiendam celebrantur 3 Ecquem jam Italorum
non propemodum pudet latinum aliquid in ejusmodi Conventus adferre 3 Libri vero si qui eduntur, nonne plurimi sunt Italico, vix aliqui latino sermone conscripti l Quin etiam permulti Italorum sunt, qui Italice latina ipsa perscribunt;
quique ob eam rem modo videntur latinam linguam didicisse, ut latina scripta perditum eant,& ne omnino nos latinis ullis litteris indigeamus, immo ne discere, aut unde aut quae didicerunt ipsi, possimus. Nam quo illa tanta nonnullorum latinos veteres eos praesertim, quorum
est frequentior in Gymnasiis usus, Italice interpretandi cura studiumque pertinet, quidve est tandem effectura, nisi ut paulatim latina scripta, tamquam minus jam necessaria, negligantur; iis
96쪽
que neglectis, ex quibus omnis latinae linguae cognitio petitur, olim homines latine nescire cogantur 3 Et vero, quantam perniciem putatis Juventuti latinitatis studiosae, quantam industriae moram esse adlatam; quantam desidiam animis, quantamque securitatem istis istorum interpretationibus, ingeneratam 3 Qui si id agunt, ne sint
Otiosi, ne omnino nihil agant: pergant, per me licet, latinorum scripta Italice interpretari: edant etiam interpretationes istas suas, si volent. Ineptos libros modo emere non cogaris, edi ab suis auctoribus ferre animo aequo possis. Uerumtamen eo negotii sui fructu contenti sint:
hanc exstare otii sui rationem satis habeant: nihil praeterea petant, nihil sibi adrogent: neque putent, se quidquam vel latinis litteris non nocere, vel Italicis interpretandi ista ratione prodesse'.,
. Namque hanc scitote, Florentini, adferritum ab istis Interpretibus , tum a reliquis italico, non latino, sermone scribentibus causam, cur id faciant: quod nempe plurimum & homines Itali italicis scriptis adjuventur, & Italicum Nomen Italicis quamplurimis scriptoribus inlustretur. Nam latina quidem, inquiunt, ignota sunt Italicis, neque vero, nisi & longo tempore, & multo labore nota esse possunt. Cur non igitur potius latina ista Italice hominibus Italis proponamus : atque ita eos labore discendi latinam linguam levemus, & celerius ad doctrinarum cognitionem ducamus ὶ An latini graece latinis hominibus scribebant 3 An non
97쪽
graeca in latinum transferebantὶ An non planε id agebant, ut graecis litteris non indigerent An non Graecorum omnem doctrinam ad se transtulerunt 3 An non ita immortalem sibi gloriam compararunt, praeclare de litteris ac de litteratis meriti, qui quidem non modo suos, Uerum nos etiam praestantissimas quasque facultates suo , hoc est , noto sermone docuerunt 3 Cur non idem Italis permittatur 3 Cur non ita striptorum & multitudine, & praestantia Italicum Nomen possint latinorum exemplo inlustrare λJam est apertius, quam ut testificatione mea indigeat, Florentini , istos, qui haec loquuntur, latinae linguae non decus, sed caput, ut ajunt, petere. Audistis enim, & industriam in ea addiscenda vituperari , & latinorum, qui latinis Contenti essent, exempla commemorari: quasi vero ut hoc primum causae firmamentum labefactare incipiam) aut ita latini sua adamarint, ut graeca contemserint, aut ita latina perfecerint, ut eadem graecis non indigerent. Quod si umquam latini contenti suis esse potuerunt, fuit id Certe per ea tempora , quibus Tullius , Virgilius , Horatius, aliique praestantissimi scriptores floruerunt: quorum tum doctrina tum sermonis elegantia factum est , ut illorum illam aetatem auream nominaremus. Atqui Tullium ad Demosthenem, Virgilium ad Homerum, Horatium ad Pindarum , alios item ad alios ex Graecis
scriptoribus totos se contulisse scimus e eosdemque Romanis ac Latinis hominibus fuisse
98쪽
Auctores, non exemplo modo, verum etiam Vo Ce, ut Graecorum volumina diu noctuque si .
hi putarent manu esse versanda. Erat jam staneis illa, divinum hominis opus, toto Latio vulgata , & latinorum omnium testimoniis quorum nonnulla consignata litteris ad nos usque pervenerunt) judiciisque comprobata. Ex Homeri tamen tamquam fluentis haurire ad usus suos necessaria latini Poetae non desistebant. Aspice Maeoniden eorum ingeniosissimus, atque
elegantissimus quidam dicebat ) Aspice Mao- Orid.
nidor a quo, ceu fonte perenni, Hatum Pieriis Am. I. Ora rigantur aquis. Exacta autem aurea illa H st.' felicique aetate, quum nihil Latio deesse videretur , quod quidem ad liberales quasque disciplinas pertineret, quod non ab suis ipsorum scriptoribus & tractatum, & perfectum esset: grae Ca tamen studia a latinis non modo non negligebantur, Verum a prima usque pueritia diligentissime colebantur. Ex quo illud est Quintiliani, ς') Rhetoris sane doctissimi: - - A sermone 'I L. r. Graeco puerum incipere malo . . . quia Hsciplinis G/quoque Gracis prius insituendus ese unde no fra fluxerunt. Mirari igitur satis non queo, potuisse Italicae linguae amatoribus idoneos videre latinos, quorum exemplo Itali ad latinam linguam negligendam, & suam modo frequentandam uterentur: quum illos tum quoque, quum satis multa eaque persectissima haberent, Graecis tamen esse usos videamus. Nam illud opinor, non dicent, meliora facta esse ab Italis
latina, quam ab latinis Graeca sint facta. Quod
99쪽
si dicerent, quis non eos risu potius, quam Oratione esse refutandos putaret 3 At certe, inquiunt, multa Graecorum in Iatinum sermonem Romani homines converte hant. Primum nescio, an tam multa ea fuerint , quam putatis , & quam multa sunt ea, quae vos ex latino in sermonem Italicum convertistis. Sed fuerint sane. Quid tandem id ad rem pertinetὶ Num, si quando hoc fecerunt,
non utilitatem aut suam aut suorum sequuti sunt, sed Graecarum litterarum interitum quod vos de latinis, in latinis convertendis, cogitatis & desuetudinem inducere voluerunt 3 Quaedam ex graeco sermone Cicero in latinum transtulit, Arati Phoenomena, Xenophontis Oeconomica , Platonis Timaeum ; eaque admodum adolescens, annos Vix tres & Viginti natus. Qua quidem exercitatione id consequi modo voluit, quod se quoque adolescentem alia quadam non dissimili este assequutum L. Crassus apud eumdem Ciceronem libro primo de Oraiatore testatur. - - Postea inquit, mihi placuit , eaque sum usus Adolescens, ut summorum Oratorum gracas Orationes explicarems quibus Diactis hoc ad equebar, ut, quum ea, qua legeram graece, latine redderem, non solum optim s werbis uterer , tamen usitatis, sed etiam exprimerem quaedam verba imitando, qua nova nostris essent, dummodo essent idonea. Idem plane Christianum illum Ciceronem, Paulum Segnerum cujus hominis, non mea tantum, sed omnium doctorum sententia, quo similioreS, eo meliores
100쪽
res Itali Oratores evadunt, tantumque ab summi perfectione, quantum ab Segneri imitatione recedunt) idem, inquam, spectasse arbitror: Quem Ciceronis in Uerrem Orationes septem, quas habemus, non modo multum & saepe legisse, atque adeo descripsisse, sed etiam Etruscas fecisse memoriae proditum est. Eodemque consilio usum praestantissimum Poetam Torquatum
Tassum Virgilii Eneidem Italice reddidisse id quod
scriptum apud nonnullos video) existimare debemus. Hoc ego non reprehendo. Italice scripturis utile est, quemadmodum olim latinis latine graeca convertere ; sic iis horum latine scripta , Italica interpretando facere. Neque vero ipsis modo, Verum iis etiam qui latine nesciunt, est id vehementer utile e cujus similem utilitatem, si qui latine olim graeca interpretati sunt, sibi etiam proponere potuisse non nego. Uerum tota haec ac talis interpretandi ratio quam vim tandem habeti Num eam, ut parvi
eum sermonem faciamus, qui est in alium interpretatione conversus 3 Immo eam, ut magni eos ipsos sermones aestimemus, in quibus convertendis sive ad suas, sive ad suorum utilitates, doctissimorum Interpretum industria elaboravit. Quantum igitur ad negligendam latinam linguam valere debet, quod isti dicunt: latinos homines fuisse latine Graecorum scripta interpretatos: quasi ea re illi Italis licentiam dederint,
Italicis suis solum interpretationibus, omissis latinorum scriptis, utendi 8