C. Crispi Sallusti opera, omissis fragmentis, omnia; ad optimorum exemplarium fidem recensita

31쪽

MLL τn cariori emisulas Milaetum habeant Antonius cum exercItu CatI- linam persequi maturet Cicero urbi praesidio sit.' Ea tempestate naihi imperium populi Romani mulio maxumenaiserabile visuinci cui cum, ad occastini ab ortu solis, cunnia domita armis 'pateront, do in otium atque divitiae, quae Prima mortales utunt, adnuerent; fuere tumen

cive 3 qui seque remque publicam obstinatis animis perditum

irent. Namque, duobis senati decretis, ex tanta multitudine, nequct praemio inductus conjurationem Patefecerat, neque ex castris Catilinae quisquam omnium discessem ciatu vis morbi, uti tabes, plerosque civium animos inva

serat.

XXXVII. -υκ solum illis 'aliena mens erat, qui conscii conjurationis ; sed omnino culicta plebes, novarum rerum studio, Catilinae ilicem probabat id adeo more

suo id phatur sacerμ. Nani semper in cicitate, quis opes nullae sunt. bonis invident, malos extollunt vetera ode- 're, nova optant odio suarum rerum mutari omnia student turba atquo seditionibus sine cura aluntur, quoniam egestas sicile habetur sine damno de urbana 'plebes,

ea vero praeceps ierat multis de caussis. Prinium omnium, qui ubique probro atque petulanti maxume praestabant ratem alii por dedecora patrimonii amissis postremo omnes quos agitium aut iacinus domo expulerat cii Romam, sicuti in sentinam, confluxerant. Deinde, multi memores Sullana victoriae quod ex ' gregarii militi. bus alios senatores videbant, alios ita divites, uti regio victu atque culi aetatem agerent, sibi quisque, mi in a mi serent,victoria talia sperabant. Praeterea, juventus, quae in agris manu urn meICede, inopiam toleraverat,

Privatis atque publicis largitionibus excita, urbanum Oiiuni ingrato labori praetulerant. Eos atque alios omnis malum Publicum Hebat. Quo minus nitrandum, homines egeniis,

32쪽

consuluisse. Praeterea quorum victoria Sullae, pa-tes proscripti, bona erepta, lus libertatis imminutum erat, haud sane alio animo belli eventin exspectabarit. Ad hoc, quicumque aliarum ritque senati parthini emuit, conturbari rempublicam, quam sinus valere Id adso malum multos post annos in civitatem reverterat. XXXVIII. ΝΑΜ, postquam, Cn. Pompeio et M. Crasso consulibus, 'tribunicia potestas restituta, homines adolescentes, summam potestatem nacti quibus aetas animusquestrox coepere, senatum eriminando, plebem exagitare

dein largiundo atque pollicitando, magis incendere cita

ipsi clari potentesque fieri. Contra eos Mamma ope nite-hatur pleraque nobilitas, 'senati specie. Pro sua magnitu .dine. Namque, uti paucis absolvam, Per illa tempora quicumque rempublicam agitavere, honestis omitubus, alii, sicuti populi jura defenderent pars, quo senati auctoritas maxum foret, bonum publicum si inulantes, pro sua quisque potentia certabant neque modestia. neque modus contentionis erat uirique victoriam crudeliter exerce

bant.

XXXIX. SED, postquam Cn. Pompeius ad bellum maritimin atque Mithridatieuna missus plebis opes imminutae paucorum potentia crevit. Hi magistratus, provincias, aliaque omnia tenereri ipsi innoxii, florentes, sine metu aetatem agere ceteros ludiciis errere, quo plebem in ma stratu 'placidius tractarent. Sed, ubi primum

'dubiis rebus novandis spes oblata, vetus certamen animos

eorum arrexit. 'od si prim praelio Catilina superior, aut aequa manu discessisset prosecto magna ades atque calamitas rempublicam oppressisset, neqn illis, qui victoriam adepsi, diutius ea uti licuisset, quin defessi et e san

guibus, quilius posset, imperium atque libertatem extor-

33쪽

querat. Fuere tamen 'ex ra conjurationem complures, qui ad Catilinam initio princi sunt in his A. Fulvi , senatoris filius que in retractum ex itinere, 'Τparens necari jussit. Isdem temporibus Romae Lentulus, sicuti Catilina praeceperat quoscumque moribus aut sortuna novis rebus idoneos credebat, aut per se, aut per alios sollicitabat neque solum cives, sed cujusquemodi genus hominum, quod modo bello usui foret. XL. Ioleto P. Umbreno cuidam negotium dat, uti legatos Allobrogum requirat, eosque, si possit, impellat ad societatem belli existumans, publice privatimque aere alieno oppressos, praeterea, quod natura gens Gallica bellicosa esset, sucile eos ad tale consilium adduci posse.

Umbrenus quod in Gallia ' negotiatus, plerisque principibus notus erat, atque eos noverat itaque sine mora, ubi primum legatos in foro conspexit, percunciuius pauca de statu civitatis et quasi dolens ejus casum, requirere coepit, quem exitum tantis malis sperarent Postquam illos videt queri de avaritia magistratuum, accusare se . natum quod in eo auxilii nihil esset miseriis suis remodius mortem XSpectare at ego,' inquit, vobis si modo viri esse voltis, rationem ostendam, qua tanta ista mala effugiatis.'' Haec ubi dixit, Allobroges in maxumam spem adducti Umbrenum orare, uti sui misereretur nihil tam asperum neque tam dissicile, ''quii cupidissum faeturi essent, dum ea res civitatem aere alieno liberaret. Ille eos iu domum D. Bruti perducit quod sor propinqua, neque aliena consilii, propter Semproniana nam tum Brutus' ab Roma aberat. Praeterea Gabinium aricessit, quo major auctoritas sermoni inesset eo praesente conjurationem aperit nominat socios, praeterea multos cujusque generis ' 'innoxios, quo legatis animus Bim

Psior esseta dein eos pollicitos operam suam dimittit.

34쪽

SALLusTI CATILINA. 25

XLI. SED Allobrogos diu in incerto habuere, quidnam consilii caperent. In altera parte erat aes alienum, tu dium belli magna merces in spe victoriuori at in altera ma)ores opes, tuta ConSilia Pro incerta spe certa praemia. Haec illis volventibus, tandem vicit fortuna reipublicae. Itaque Fabio Sangae, cujus 'patrocinio civitas plurimum utebatur, rem omnem uti cognoverant aperiunt. Cicero, per Sangam consilio cognito, legalis praecepit, studium conjurationis vehemente simillent, ceteros adeant, 'beno polliceantur dentque operam, uti

eos quam maxume manifestos habeant.

XLl I. Is DLM sere temporibus ii Gallia citeriore atque alteriore, item in agro Piceno, Bruttio, Apulia, motus erat. Namque illi, quos ante Catilina dimiserat incon sulte ac veluti per dementiam cuncta simul Hageres nocturni consiliis, armorum atque telorum portationibus, festinando, agitando omnia, plus timoris quam periculi es fecerant. Ex eo numero complures Q. Metellus Celer Praetor, ex senati consulto, caussa cognita, tu vincula conjecorat item in stulteriore Gallia C. Murena, qui ei provinciae legatus praeerat. XLIII. A Romae Lentulus, cum ceteris, qui principes conjurationis erant, paratis, ut videbantur magnis copiis, 47constituerant, uti, Catilina in agrum Faesulanum cum venisset, L. Bestia tribunus plebis, concione habita, quereretur de actionibus Ciceronis, bellique gravissumi invidiam optumo consuli imponeret e signo, Proxuma nocte cetera multitudo conjurationis suum quisque negotium exsequerentur. Sed ea ' divisa hoc modo dicebantur : Statilius et Gabinius uti cum magna manu duodecim simul opportuna loca urbis incenderent, quo tumultu facilior aditus ad consulem, ceterosque quibus insidiae parabantur, fieret Cethegus Ciceronis januam obsideret,

35쪽

SALLuSTI CATILINA.

eum vi adgrederetur. 'alius autem allimi sedilia familia ruin quorum ex nobilitate maxuma Pars parentes interiicerent simul caede et incendio iterculsis omnibus, ad Catilinam erumperent inter haec parata atque decreta, Cethegus semper querebatur de ignavi sociorum illos dubitando et dies prolataud magnas opportunitates cor rumpere acto, non consulio, in ali periculo opus esses seque, si pauci adjuvarent, languentibus aliis, impetum in euriam facturam. atura serox 'ehemens, manu Promytus maxumum bonum in celeritate putabat. XLIV. SED Allobroges, ex praecepto Ciceronis, per Gabinium ceteros 'conseniunt; ab Lentulo, Cethego,

Statilis, item Cassio, postulant duriurandum, quod , natum ad civis perserant aliter haud te eos ad tantum negotium impelli posse. Ceteri nihil suspicantes dant:

Cassius semet eo brevi venturum vollicetur, ac paullo ante

legatos ex urbe proficiscitur. Lientulus cum hisJ T.

Volturcium quemdam, 'Crotoniensem, mittit, ut Allobroges prius, quam domum pergerent, cum utilina, data et accepta fide societatem confirmarent. Ipse Volturcio litteras ad Casilinam dat quarum exemplum insta scriptum Ruis sim ex eo quem ad te misi, cognosces Fac cogites, in quanta calamitate sis, et memineris te virum

eonsideres, quid tuae rationes postulant auxilium D ias ab omnibus etiam ab ins s.' Ad hoc, mandata ver. bis dat: cum ab senatu hostis judicatus sit, quo consilio servitia repudiet in urbe Parηia esse, quae juaserit: ne cunctetur ipse propius accedere '

XLV. His ohu ila actis, constituta nocte, qua proficiscerentur, Cicero, Per legatos cuncta edoctus, L. Valerio Flacco et C. Pomtino praetoribus, imperat, ui in ponto Mulvio per insidias Allobrogum 'comitatus deprehendant rem omnem aperit, cujus gratia mittebantur:

36쪽

SALLusTI CATILINAΠcetera, uti facto opus sit, ita agant, permittit. RHomines militares, sine tumultu praesidiis conoculis, sicuti Praeceptum erat, occulte Pontem obsidunt. Postquam ad id loci logati cum Volturcio venere, et simul utrimque clamor exortus est multi, cito cognito consilio, sino mora

Praetoribus se tradunt. Volturcius primo cohortatu ceteros gladio se a multitudine defendit in ubi a togatis

desertus est, multa priu de salute sua Pomtinum obtestatus, quod ei notus erat, Postremo timidus ac vitae dissidens, veluti hostibus, sese praetoribus dedit. XLVI. Quinus rebus consectis. omnia Propere Per nuncios consuli declarantur. At illum ingens cura atque laetiti a simul occupavere. Nam 'laetabatur conjuratione putefacta, civitatem periculis crPPlam es m porro autem anxius erat, in maxumo scelere tantis civibus deprehensis, quid secto opus oonam illorum sibi oneri impimitatem Vperdundae reipublicae credebat. Igitur confirmato animo vocari ad sese jubet Lentulum Cothegum. Statilium, Gabinium, item in Coeparium quemdam, Terracinen-som, qui in Apuliam ad concitanda servitia proficisci para. bat Ceteriis me mora veniunt Coeptarius, paullo ante domo gressus, cognito indicio, ex urbe profugerat.

Consul Lentulum quod praetor erat. ipi e manu tenens Πperducit; reliquos cum custodibus in aedom Concordiae venire jubet. Eo senatum advocat, 'mngnaqtie frequen

rius ordinis solium tum cum legatis introducit Fluc- cum praetorem crinium cum litteris quas a legatis acceperat eodem adferre jubet. . XLVII. VOLTu Rcius interrog tus de itinera, o litteris, postremo 'quid, aut qua se causis a con, illi habuisset primo finger alia dissimular de conjuratione post ubi 'fide publica dicer jussus est, omnia uti gesta erant a Perib ' paucis ante diebus a Gabinio et Coepario

37쪽

socium adscitum, nihil amplius scire qlla in legatosci taUtummodo audire solitum ex abbato P. Autronium, Servium Sullam, L. Vargunteium, inultos praeiere in ea con juratione esse.' Eudem Galli selenius ac Lentulum dissimulantem coarguunt, praeter litteras, sermonibus, quos

habere solitus: ex libris Sibyllinis, regnum Romae tribus orneliis portendi Cmnum atque Sullam antea

se tertium, cui fatii foret urbis ': potiri praeterea ab ' incenso Capitolio illum esse vigesimum annum quem

saepe o prodigiis haruspices respondissent bello civili cruentum fore.' Igitur perlectis littoris cum prius om

nes signa sua cognovissent, senatus ecprnit uti lab-

dieatus magistratu Lentulus, item c interii in 'liberis custodiis haberentur.' itaque Lentulu- P. Lentulo Spintheri qui tum aedilis Cothegus Q. Comificio, Statilius C. Caesari, Gabinius M Crasso Coepiuius nam is paullo ante ex suo retractus Cn. Terentio senatori traduntur. XLVI I. NTERL plebe, , conjuratione patefacta, quae Primo cupida rerum novarum nimis hello favebat, mutata mente, Catilinae consilia exsecrari Ciceron em ad coelum tollereri veluti ex servitute ereptu, gitudium atque laetitiam agitabant. Namque uti belli sucinora praedae magis, quasi detrimesnto incendium vero crudele, immoderatum, ac sibi maxume calamito8um putabat quippe cui omnes copiae in usu quotidiano et cultu corporis erant Post eum diem, quidam L. Tarquinius ad senatum adductus erat quaelu ad Catilinum proficiscentem ex itinere retractum aiebent. Is cum so diceret indicaturum co juratione, si fides publica data esset; iussus a consule, quae fcII Et edicere, eadem serct, qua Volturcius, de paratis incendiis, de caede bonorum, de itinere hostium, senatum edocet praetere , se missum a M. Cr'aso,

'qm Catilinae immutaret. . Lentulus, Cestet is, in

38쪽

SALLυSTI CATILINA.

Conjuratione deprehensi terrerent eoque magis Properaret ad urbem accedere, quo et ceteromim animos reficeret, et illi sicilius e periculo eriperentur.' sed ubi Tarquinius Crassum nominavit hominem nobilem, maxu-anis divitiis, summa potantia et alii, rem incredibilem ii pura, tamen etsi verum existui tirant, tum n quia in tali tempore tanta vis hominis mentiruda, quam exagita da videbatur, plerique Crasso ex negotii Privati obnoxii, conclamante indiceni selsum, V deque ea re postulant uti reseratur itaque, consulente Cicerone, Dequens semitus decernit Tarquinii indicium falsum uti Eumque in ' inculis retinendum, neque amplius Potestatem saeuundum, nisi de eo indicaret, cujus consilio tantam rem mentitiis isset ' Erant eo tempore, qui aestumarent, illud a P. Autronio machinatum . quo facilius adpellato Crasso, per societatem periculi reliquos illius potentia tegeret. Alii Tarquinium a Cicerone 'immissum aiebant, me rasius, more suo, suscepto malorum patrocinio, rein publicam conturbaret. Ipsum Crassum ego Postea Praedicantem audivi, tantam illam contumeliam sibi ab Cicer no impositam. XLIX. En isdem tempori hiis Q. Catulit et RC. Piso, neque gratia, neque precibus, neque pretio, Ciceronem

impinuere minere, uti per Allobroges, aut alium indi,

eam, C. Caesar, selso nominaretur. Nam uterque cum illo gravis inimicitias exercebant Piso obpugnatus in judicio repetundarum, propter cujusdam Transpadani supplietum injustum Catulus 'ex petitione pontificatus

odio incensus, quod, extrema aetate, maxumis honoribus usus ab adolescentulo Caesare victus discesserat. Res

autem 'hρ portuna videbatur; quod privatim egregia li

beralitate, publice maxumis muneribus grandem peOvivin debebat. Sed, ubi consulem ad tantum acinus im

39쪽

SALLufri CATILINA pellere nequeunt ipsi singulatim circi meundis, atque ementiundo, quae se ex Volturcio aut Allobrogibus a disse dicerent, magnam illi invidiam conflaverunt usquemo, ut nonnulli equiis Romani, qui praesidii caussa, cum telis erant circum. Concordiae, Seu Periculi magm-tudine, seu anisu 'nobilitate imputri, quo studium suum in rempublicam clarius esset, egredienti ex senatu mae

sari gladio minitar 'ntur.

L. DUM haec in senatu laguntur, et dum legatis Allobrogiun et Tito Volturcio comprobato eorum iudicio, pr emia decernuntur 'liberti, Et pauci ex clientibus Lentuli, diversis itineribus, opifices atque servitia in Icis ad eum eripiendum sollicit ibant, partim exquireb t 'duces multii iuuin, qui pretio rempublicam vexare soliti Cethegus BlItem Per iunctos, i familiam atque libertos suos,

exercitatos in audaciam, orabat, grege facto, cum telis ad sese irrumperent. Consul, ubi ea parari cognovit, dispositis praesidiis, ut res atque tempus monebat convoca

t senatu, reseri, Ut DE HIS FIERI PLACEAT, QUI IN

eusTODIAM TRADITI ERANT. Sed eos, paullo ante, frequens senatus judicaverat, ONTRA'--vica FEcIME.

Tum D. Iunius Silunus, primus sententiam rogatus, quod eo tempore 'consul designatu eriit, de his qui in custodiis tenebantur, praeterea de L. Cassio, P. Furio, P. Umbreno, nitio, si deprehensi serent, supplicium su-melidum decreverat isque Postea, PEI motus oratione C. Caesaris, 'pedibus in sententiam Tib. erouis iturum se dixerat quod de ea re praesidiis additis, reserundum censuerat. Sed Caesar, ubi ad eum ventum, rogatus sen. tentiam a consule hujuscemodi verba locutus est. LI.' Nis homines, Patres conscripti, qui de rebus dubiis consultant, ab odio, amicitia, ira atque misericordia, vacuos esse decet inaud facile animus verum Pro

40쪽

dini simul et usui paruit. Ubi intenderis ingenium, a Iot si lubido possidet, ea dominatur, animus nihil va-I et Magna mihi copia memorΗndi, P. C. qui reges atque populi, ira aut misericordia impulsi, 4:ile consulue Tinici sed ea malo dicere quae inibores nostri. 'contra Iubidinem animi, recto atque ordino socero Bello Macedonico, quod cum regH Perse gessimus, Rhodior uua civitas, magna atque magnis ea quae popilli Romani opibus creverat, inlida atque advorsa nobis sui sod postquam boII consecto de Rhodiis consultiim est majores nostri, ne quis divitiarum, igi- quam injuriae ' cau-sa. bellum inceptum diceret impunitos dimisere it m bellis Punicis omnibus cum saepe Carthagi iienses et in pace, Qt perinducias, multu nefaria sicinora secisse, nunt quam

ipsi per occasionem talia secores: μgis quid se dignum foret quam quid Vin illis jure fieri Posset, quaerebunt. Hoc idem providendum est, Patres conscripti, ne plus

valeat apud vos P. Lentuli et ceterorum scelu S, quam vestra dignitas neu, gis irae, quam famae, Consulatis. Nam si digna poena pro sactis eorum operitur, 'novum consilium adprobori in magnitudo sceleris 'omnium ingenia exsuperat, 'iis utendunt conseo, quae legibus com Parata sunt. Plerique eorum, qui ante me sententilis

dixerunt, 'homposite atqu4 magni sic 'casum reipublicae miserati sunt quae belli saevitia, quae victis cciderent, enum ora vereri divelli librii os a parentium complexu matres semiliarum puti, quae victoribus collibuissent; una atque domos exspoliasi caedem, incondia fieri postremo armis, cadaveribus cruore atque luctu omnia compleri. Sed per deos immortalis' 'quo illa oratio pertinuit Dan, uti vos insestos γ' trutioni faceret ' Scilicci

quem res tanta atque tar. . abis non Permovit, eum ora