장음표시 사용
411쪽
392 Lib. I. Degeneratione ct conrupi.
sed maior ; Sc inter instatis, in quo est aequatis & instans , in
quo produxit vltimam piae sentiani terminantem motum, da lux tempus: ergo in toto hoc tempore medio fuit maior exocessu indeterminato tamen non poterat mouere lapidem sursum ; cum motus sursum supponatur vltimo terminatus per
illam indivisibilem praeseritam ab eodem impulsu productam. Excessiis igitur indeterminatus non Iusticit ad agendum. Et licet daremus fieri aequalem in tempore immediato ; idem sequitur inconueniens, quia cum tempus immediatum sit di-uiubile, sequitur, quod etiam si in parte eius fiat aequalis, in prima medietate eiusdem partis non sit aequalis; sed maior, detainen non sufficiebat ad mouendum, ut ex suppositis est manifestum: ergo non quicumquc excessus sufficit ad agendum, sed determinatus aliquo modo requiritur. Ad primum argumentum oppositae opinionis distinguendum est antecedens ex ea parte, qua asserit, a proportione maioris inaequalitatis semper dari actionem ; iram si Droportio maintis sit per excessum determinatum activitatis Apra resis tiam passi, verum est ; si vero per indeterminatum, falsum. et quia sicut non quaelibet virtus agentis quantumlibet
spata sumit ad agendum . sed tanta requiritur, ita ut si se
axunor, non sit sumciens, vel cum tanta non potest agere, bene tamen cum maiori. Ita requiritur 'determinatus excessusam uitatis unius supra resistentiam alterius, quia ratione illius achivitatis,per quam non excedit agens resistentiam passi, non dioitur agere,licet per totam simul activitatem operetur. sit cundum concessa maiori, neganda est mino , quod quicumque excessus afficiat, ut dicatur ageris plus agere, quam resistat pessum ; nam cum excessus indeterminatus non
russietat ad agendum, ut probauimus non dicetur propter illum agens plus agere, quam resistat passum: immo neque
ratione illius aliquo modo agere, quousque fuerit determinatus , hoc est tantus, ut habeat sufficientem vim ad age dum, quam non habet si sit minor. Ad ultimum concedendum est euidenter sequi ex nostra sententia, quod motus sursum , & deorsem Iapidis factus per vacuum hecessario interrumpi debeat per tempus in puncto reflexionis; ex quo nullum sequitur inconueniensummo est expressa sententia Aristotelis 8. lib. Phyc ut ibidem ostendimus. Cuius ratio non minus probat de eois 'dem motu facto per plenum,
412쪽
An excessem a liuitaris supra resi lentiam requisiim ad agendum debeat esse determinatus remis intrinseco,MFlum extrinseco.
SVpposito, quod meessus requisitus ad agendum debet ege
determinamsi quaerimus, an debeat esse determinatus peT . intrinsecum terminum,quem vocant minimum,quod si itantantus requirat δε quicumqne minor non suffetat , vel ciat determinari termino extrinseco quem vocant maximum, quod non ita ut tantus non sufficiat,sed bene maior quicumque:hoc est enim talem excessiam esse maximum, cum quo non
potest dati actio:sed cum maiori quoeumque dari possit. Et vis detur quod terminari debeat minimo quod sic quod presκ in eodem exemplo motus sursim,& deocum hoc modo. Dum lapis mouetur sursum per impulsum proiicientis, necessarium est ealem moram terminari per ultimam prae sentiam, vel vitimum ubi indivisibile , sicut quilibet alius motus rectus: ergo veriun erit ininstanti, in quo lapis peruenit ad punctum reflexionis , impulsum excedere resistentiam grauitatis. Probat Consequentia s mas non excederet, non posset agere;sed a veme,cum producam praesentiam indivisibilem, & adaequatam ultimo terim nantem motum sursum'; ergo excedit resistentiam grauitatri , ε excessis quidem determinato per minimum intrinsecum, quia verum est die e tune agere, & immedi te post agere non posse: cum non possit mouere, sed finitiis sit iam motus sitium: ergo excessus cumrquo agit in ultimo illo instanti producendo ultimam praesentiam est minimus, cum quo agere potest, ita ut cum minori, quem habebit immediate post, non possit agere, ut supra probauimus. Vnde sequitur exeinum requisitum ad agendum esse determinatum
Huie dubio respondeo hae distinctione, nam agere duobus modis sumitur. Primo uniuersaliter pro actione quacumque abstrahente a successiua, & instantanea, vel ab ea, 'itae est motus , vel indivisibile eiusdem motus, quod vocari sistet mutatum esse. Seeundo sumitur magis in particulari pro eo, quod est mouere motu successivo , qui propriεdicitur motus. Etsi
agere sumatur hoc secundo modo , postulat necessariu e cessiam determinatum extrinsice per maximum , quod non; ita ut cum excessit determinato perminimum, quod sic, non possit agens mouere, aut producere motum, vel mutationem termini diuisibilis. Si vero accipiatur primo modo, requir L
413쪽
.39 Lib. I. genera m se corrupti
excessum determina II minimo quod sic. Pro riu primum in agentibus eontrariis , quae operantur successi ; nam si excessus ad mouendum requisitus debet esse determinatus per minimum quod sie ; demus minimum excessum, quo agens potest mouere esse virum gradum , ita ut eum minori exeessu mouere non possit , & tunc sic argiv . Minor exeaeus , quis, gradus lassicit ad uendum: ergo non habet terminum intrim ecum talis excesG requisitus. Probatur antecedens=quia omne agens habens eontrarium , mouet successiuε: ero verum est dicere, quod excedens excessu unius gradus , nunc non
mouet, 3t immediatὰ post mouebit , sed immediatἡ post exiscessus erit minor: ergo vel non poterit omnino a nere, vel necesse est agere eum minori excessu,& utrumque probat falsum esse , quo r requiratur determinatus excessus per minimum, quod sie; nam si immediate post non mouet: eigo non suffcie' talis ereessus ad mouendum, & si mouet, eum minori mouebit, quia immediatἡ -st producetur aliquid formae inpasi:
ergo minor erit meeuus. Probatur tauam in agentibus e rentibus contrario, & ideo introdueentibus sormam indiuis; hilem in instanti, ut in luminoso, nam si eum moessu unius τ gradus agit, & non eum minori, sequitur etiam ι vel cum tali exeessu determinato non agere, vel sino in. agere. Probatur' eonsequentiat nam si uiminosum ex die ivno gradu, vel in eodem instanti produeit totum excessumin hoc repiqnat πω
' pter desectum approximationis , vel producit partem dete . natam, ita ut minorem non possit producere; quod probatur salsum, quia ex , eo sequitur qualitates habere minimum . initinsecum in sita productione, quod ostendimus esse falsum' r.lib.Physic. Probatur secundum membrum, quod ad produ-- ctionem indiui sibilis requiratiu determinatus excessus per mis 'nimum, quod sic, quia essectus, qui producitur, est indiuisibilis, & determinatus intrinsee, ut patet: ergo requirit ex- .cessiim eodem modo determinatum ex parte agentis. Prob vetur secundo in motu sursum, quia in ultimo instanti eum tet-- mitrante producit impulsus ultimam, α adaequatam praesem
tiam, ultimo terminantem motum, & cum minori excessu non potest aliam producere, immo neque ullo modo operari: 'ergo ad talem mutationem instantaneam essiciendam dete A minatus excessus per minimum intrinsecum requiritur. . Et argumentum in contrarium propositum , , hoc tantum probat, & ideo non . .
414쪽
Cap. IX. Trinae acti an est reas. 3 91
HAne quaestionem tetigit Aristoteles vim. 7. huius libra. 1
iam a nobis explicarum: ut autem intelligarer, duo isti termini declarandi sint,nispe simileat omnino simile.Similia voeantur ea,quae panicipant eamdem naturam specificam,
pr sertim sub senere qualitatis,in quo solum reperitur propria limit it udo,ut docet Aristoteles in eo praedicamento, et duo: ' alba dicuntur propriὸ similiased si participent eamdem qu litate,& no secundu eumde gradum ut si unu sit album ut duo, aliud ut sex non dicentur omnino similia,& propterea addituc in titulo quaestionis,omnino simile:-t ergo omnino similia, ea quae non solu conueniunt in eadem natura specifica qualitatis,se4 in eodem gradu intensionis e talia sunt duo alba,ves' duo calida ri quatuor.Hoc supposito quaerimus,an habes eade' quali te specifiea cum Gio, & in eodem gradu possit et re in illud intendendo qualitate eius, ut calidu ut quaruor , in aliua
calidu vi q. tuor intendendo calorem eius, & ideo produce do erictium' se ipso intensiorem. Cerru est autem sermonE esse de agente Uiuoco, nam agens aemidocum non producit sta simili formathei, et set se est manifestum. Prima opinio affirmat simile posse agere in aliud eiusdem is qualitatis,&gradus:non semper, sed in casu aliquo, si plus materiae habeat ratione densitatis, vel ratione maioris quant talis;ut si duo corpora sine cali se ut quamor, unum inmensit multo maius altero ; vel si dub eo ora aeque calida inter se Coniungantur, poterunt agere in corpus aliud Uue calidum. sed minus utroque intendendo calorem eius, quod est simile agere in aliud omnino simile,produeendo essectum seipso i
natura densitatis,quae ais est ut capite. s.ostendimus ut pa tes eiusdem eorporis magis,ac fortius uniat inter sese sed vit-tus unita forator est seipia dispersici ergo ealor eiusdem inte sonis in m teria densa existens fortior est ad agendum, quam fi esset in alio eorpore densitate carente: potestergo Producere esse tum maioris intensionis, & ideo intendere calidum eiusdem intensionis producendo essectum se ipso inte foretis, &q-d densitas facita in easu isto, efficiet maior
415쪽
3 6 Lib. I. De generatione 'corrupi.
quantitas eorporis,vel coniunctio duorum:ad agendum in terti um utroque mi Rus.
so Secundo,probant multis experientiis,sed his praecipue , quae videntur notiores.Prima est de serro candenti agente in stupa,& conuertente eam in igne,sed non potest conuerti in ignem, nisi habeat summum calorem:ergo producit c lor existens in ferro minoris longe intesiqnis calorem,summum; elius ergo poterit intendere calorem alterius calidi sibi omnino similis minoris densitatis, r tione cuius produxit in stupa maiorem intensionem caloris ea, quam habet in se.Secunda experientia est do lumine,nam radi j solares per speculum transeuntes solent generare ignem in corpus extra speculum positum : ergo producunt esse um persectiorem se,& ideo poterunt intendere calorem alterius omnino similis. Tertia, de pondere, quod maius est in corpore denso,quam in raro,Vt in plumbo vel a
ruitu ideo pe sectiorem longe effectum. impulsionis producere poterit.: ergo eadem erit ratio de qualitatibus activis se expellentibus ab eodem subiecto,ex quibus illa poterit producere essestiuo maioris intensiodis,quae fruerit in Ailhqri,vel maiori, eo ore,licet aequuis sint intensionis in se. Et tandem fures 41omines simul e5currentes plus poderis portari*possunt,quam
portarent,si quilibet eorum per se separatus ab altero operar tur:ergo eodem modo plures partes corporisclia magis unitae sunt,persectiorem pioducent effectum:sed ita te habent in corpore magnae densitatis : ergo producere poterunt Meel um maioris intensionns,ea, quam idemmet corpus habet in se, &eonsequenter intendere eamdem qualitatem,&in eodem gra--du existemem in empose simili,
Secunda opinio negat . simile pqsse agere in omnino simile. per eamdem formam, in quabissimilantur,etiam si maioris sit densitatis,vel magnitudinis, ut calidum ut quat orsu tumlibet densem, vel magnum a re posse in calidum vi. Auatuor
mihi eerta in doctrina Aristotelis ,& longe probabilior. Et quod retra sit iis docti ina Aristotelis probatur ex cap.7.bumS lib.textu soAbi docet expresse agens & passiun dissimilia esse
debere,atque contraria,his verbis quoniam nm di vim
que natum est pati, is facere, sid quacumque as contra φυν - t, aut contrarietatem habent, necesse est ut paetiens .,ofacie ps genere quidem
416쪽
quidem simile esse, , idem sterie autem dissimile,/contrarium. Et paucis interpositis reddit rationem huius dissimilitudinis
sie loquens: Hu- autem causa est,pιοdeontraria in eodem genere sunt omnia: faciunt autem, pariuntur contraria ab invium qu
propter necesse 'est aliquo quidem modo eadem esse is faeiens, is a. tiens caliquo autem modo altera, , dissimilia ab inuicem, se e. Sed ea quae sunt eiusdem speciei ,& in eodem gradu participant eadem qualitve,nec dissimilia sunt, nec contraria; sed omnino similia quamuis unum sit maius altero, vel maiorem densitarem habeat:crgo pugnat cum verbis Aristotelis, quod possevdum agere in aliud per eamdem formam,vel ab eo pati .Et si dicas di nimii Ia esse ratione: magnitudinis,vel maioris densit lis;probes esse' fallithi quia maior magnitudo,vel malo dei. sitas non facit di limilitudinem,sed inaequalitatem: cum multitudo Parii prati , Iamne cuius corpus malis densum posset fortius agere , ad quantitatem potius,' quam ad qualitatem
' Probatur etiam alioue primo , quia repugnat causam emcientem producere effectum, quem hon continet in se forti liter,uel entinetςrriat idqui daret, quod Eullo modo hesγet,quintest impossibile: sed omnino simile,quanta libet magnum, vel densum non continet formaliter, aut emineter gradum inteKsioris festii qrgo nρc posset illud produeere in aliud omnino simile. Exempli axatia, calidum ut quatuor maioris magnit dinis , vel 'den Matis Inon continet ullis modo gradum vequinque: ergo non pὀtest illud producere intendendo aliud eblidum,ut quatuor minoris magnitudinis,vel densisatis. Probatur minoriquia solum habet calorem intensum ut quainori ergo non continet formaliter quintum gradum intensionys; sed neque eminenter, quia effectus non potest contineri c- n nter in ecula eiusdem rationis,& speciei, sed diuersi gr lax caloris sunt eius gem rationis, & speciei : ergo repugnat uni continere inexumeminenter, alioquiexoti eme causa uni uocaeius,sed aequivoca , eum sit diuersae rationis ab effectussit si diacas quintumgradum intensionis esse vias dimi speciei, sed diuerta rationis c persectionis, sem viva monem indiuidualem. Ex hoc probatur euidentius non contineri emini ter sub gradu thiensiqnli,ut quatuor, quεa rcs inferioris ordinis, dc persectionis non potest continere emineri er rem superiorem: sed qui aliis gradiis per te est tersectior indiuidualiter ca-Iore ut quatuor: ergo non potest sub eo sprit neri eminentcr. Et si rursus dixeris quatior grἡdus caloris i ii lubiecto densiori,
, vel maioris ' Mignitudinis persubiores iussa quinto gladii
417쪽
buliuidualiteraton ratione intentanis , sed propter maiorem multitudinem partium,& ideo continere illum eminenter pro 6pta in ordine ad illum producendum, probo hoe essi: filium quia causa inciens debet continere essectum formaliter, vel eminenter secundum rationem socinalem effetentis cauis,hoc
est ratione suae sermae, per quam agjti sed multitudineartium g est soris agetismec formalis ratio agendissed splum conditio,HI dispolitio aliqua:ergo impossibile est , quod eius in elone contineatur quintus gradus sub calore ut quatuor,& c5- sequenter repus 'ab eo produci in aliud ealidum,ut quatuor minoris munitudinis eI derisitatis. . Secundo probatur ex fine agentis, nam cessante fine, cessae amo agentis; sed respectu alterius omninosmilis non potest dari finis Agendiaerin nec poterit dari actio. Probatur minor, quia finis, luem intendit agens sua actione est. assimilare sibi rassum: sed nihil restat In quo assimiletur per talem formam xes omnino similis in ea,vt per se est manifestum: ergo repo at etiam eirea illam Et si dicas pon esse similem in magnitudine,vel densitate, aut partium . multitudine:& ideo ex hac parte adhue permanere linem actionis. Hoc est aperte falsum, quia agen non intendit assimilare sibi passiun seeundum conditionem, vel dispositionem ad agendum c eurrentem: sed secundum Krmam persuam agit: vt.ealidum secun- dum sermam e loris nue,dit animitare sibi pinum estea quod, agit,non secundum malitudinem, 'est densitatem , quae non. Dertinent per se ad at rationem tamqhin rationes agendi,
id solum sunt iantalonra,vi quantitiaves dispositiones ma- texi lucri maim densitassessio Gilante armilatione in calore, . eessit penitus ms eseruiendi,& cosequenter ealesastio ies,
AVctores primae elinionis eontisdunt malarem nimi
tudinem agentis 'ut maiorem densitatem eius iussiue agendum,non tamquam rationem formalam agendi quia certum est nec extensionem,aut multitudinem partis, nec demstatem eorporis in virautem activa, & ideo nec formam, pet quam operatur Uensi t maiot densitas ferit , vel maior ma-
418쪽
gnitudo eius non est ei ratio formalis agendi, sed calor,ita in men iuuare, ut ratio formalis agendi in multitudine partium eiusdem corporis existens,vel in densori materia sortior sit,&maioris virtutis ad undum,quam sit intensio eius, quia magis unua & ideo pone producere effectum se inte orem, de . intendere formam passi aequalem se in gradibus intensionis. , Quod probant duobus illis argumentis,ero quorum solutione propositum est hoc dubium. Nos vero iuxta communem opinionem, quam sequimur, duo dicimus: primum, aiorem magnitudinem agentis, via
maiorem densitatem eius,nec esse rationem sormalam,vel vise
tutem agendimetu ex parte eius sic iuuare ad agendum, ut possit eius ratione agens producere in rata essectum se intelisiorem.Probatur pximum,quia agens intendit assimilare sibi pasi sum secutioim sermam, r quam agit in ipsum,ut calidum i tendit Mundare sibi palum in calore, qui est sibi ratio se
Iis agendi:ergo magnitudo corporis, vel densitas eius non po, test esse ratio agendi .Probatur eonsequentia, quia in his non intenditrer se assuetii lationem, sed in calore tantum, vel alia qualitate,per quam agit Probatur secundum, quia magnitudo corporis,vel densitas eius nullam continent viriutem uam tergo non possunt tribuere eam sermae, qvie est ratio agendi ad producendam maiorem intentanea' inpula, qua ipsa habeat in se,&.consequenter nec ad agendum in aliud omnino
simile.Probatur secudo, quod nullo ex praedictis modis iuuare possint formam agestis ad producensin maiorem intens neni, quam in se habear,quia sequeretur agens, & passum mu tuo se posse intendere usque ad summum gradu, quod est a . surduiri Probatur consequenti quia si magnitudo agentis, via densitas eius sit forma agendi,vel tu e forma age idum in passim omnino simile, mus xlidu ut quatuorris magnitudinis, vel densitatis intendere posse aliud i idum ut quatuor,v'iae ad quinum Mum:& tune passum factile lidu ut quinque poterit uere in id et agens calidu maioris
magnitudinis,vel densitatis, qqia cu illud excedat in tadu in- egro intensionis, euidens est posse in illud agere ,&iaiaeti
eius intendere,nee minus est euidens maiore magnitudine vel densitatemnon impedire talem actione. Et hoArta per' lore iam intentim poterit ratione maioris densitatis, vel m .gnitudinis vere in aliud intendendo calore eius, & se se poniiunt vicissim intendere usque ad calorem ut octα Seeimsto dieimus multitudi ne parti aut i iore desitate
aes maiorem m*gnitudine corporis posse iuuare forma ageti
419쪽
oo Lib. I. Degeneratione se corrupti
ad producendum furun enectum ad maiorem distantiam, &maiori velocitate , atque etiam ad producendum secundum maiorem intensionem, 'uam produceret sine illis , sed nullo modo ad producendum este tum intensiorem sessit hoc ultimum probatum est iam' in confirmationem communis sentenistis.sed probo alia hoc argumento imaior magnitudo,seu maior dentitas agentis , aut maior multitudo materiae, licet notifim rationes tormales agendi, sunt tamen conditiones, & dimspositiones ad agendum , per quas eadem virtus agendi melius disponitur in ordine ad alitonem , & effectam producendum, quia virtus unita per densitatem sortior est seipsa dispersa sui aiunt & in pluribus partibus existens, vel in maiori magnitudine comoris seruata eadem intensione,atque eadem densitate sortior hi: ergo maior est ei tribuenda sphera activitatis, per quam possit extedere suum es etiam,& intra eamdem spheram intensior effectus,quam tribueretur,si his conditionibus astr ret et hinc rei oppositas. Probatur seeuneto euidenti experientia, quia aequalis intensiti datotis in ferro, aut torpore alio densiori citius, atque i tensius calefacit marium,quam in aere,vel corpore alio minus denso,&aqua citius,atque miensius humectat manum, quam inr,quamuis intensiorem habeat iste humiditate. Ignis etiam magnus ad maiorem distintiam calefacir, quam paruus,& intini eram minori' intentiorem calorem producit,quam mirior ipse .Et ladem videmus duo luminosa aequalis intensionis inliorem partem medii illuminare, quam illuminaret quotilibet per se,& in eadem parte medij ab utroque illaminata intensius lumen produci,qua si ab uno solo illuminaretur .Quod es duobus probatur euidenter:ex primo quidem , qui, experimur in eadem parte medii ab 'troque illuminata' sti ruram
aliquari legi posse, quae non posset legi,si ab uno tintum ill
ininarct yx secudo vero: quia si corpiis opacum ponatur medium in terructumque luminosum, duplex efficietur umbra,vna versus unum,3c altera yersus alctium. Ex quo efficaciter colligitini quia praeter lumen E qudlibet productim in' 'parte pro-mmioret,aliquid etiam luminὶs producitur ab alteto iri eadem quod si probo.Vmbra causatur ex impedimeto horporis opaci, rasebise cuius mitius'umen producitur in parte impedita, . quam in alijs non impeditis: sed pars illa aetis, tu'qua' fit umbra,non est impedita ab effectu proximioris luminosi, ut petse est manifestum ergo impeditur ab effectu 'alterius: sed non impeditur totaliter, alioqui nulla causaretur visbra, sed causatur,quia ex parte solu impeditur ergo habet'parie effectum,
420쪽
II. Tra iude amone, st react. V. Kor quod est aliquid luminis producere, praeter illud, quod producit luminolum magis proximum. Et ex hoc euidenter sequitur intensius lumen produci ab utroque agente circa eamdem par rem medij, quam produceretur a quolibet per se,propter malo. rcio magnitudinem, maioremque multitudinem partiu utriuiaque, sed in nullo easu horum producitur forma, vel effectus in maiori intensione ea, quam habet in eausa totali, vel partiali inam calor productus ab igne maioris magnitudinis non excedit intensionem, quam habet calor in quilibet eius parte, nee totum lumen productum in medio ab utroque luminoso excedit intensionem , quam babet idem lumen in singulis per se
Ex quibus colligitur agens minoris intensionis ratione maioris densitatis, vel magnitudinis producere posse intensiorem cstectum, quam aliud,maioris quidem intensionis, sed minoris densitatis,vel magnitudinis 3 numquam tamen posse producere effectum intensiorem se His suppositis restat respondere argumentis primae opinionis : Et ad primum eorum coheedendum est primum enthymema,quod virtus in densiori corpore existens magis est unita, Mideo fortior seipsa dispersa, hoc est sortior,quam si esset in eo pore minus denso,& ideo intensiorem estechum posse producere , quam posset cum minori densitate, quia ratione densitatis melius est disposita ad agendum,quam esset sine illa:sed nega da est alia eonsequentia,quod possit producere effectum intensiorem se,quia talem intentionem maiorem nullo modo continet forma, quae est ratio agendi, nec secundum se, cum tantum sit intensa ut quatuor,nec ratione densitatis,quae nullam potest virtutem agendi ei conferre; sed melius tantum disponere sub. tectum , ut citius , vel ad maiorem distantiam, vel cum maiori intensione non excedentς propriam producat proprium essectum. In secundo argumento afferebantur plures experientiae asprobandum agentia raxione densitatis, vel magnitudinis, aut multitudinis partium posse producere effectum maioris in tensionis, aut persectionis ea, quam habet forma, per quam Operantur I 3c Omnes experientiae praeter primam pertinent ad causes aequi uocas, de quibus non procedit quastio, ut in principio adnotavimus ; nihilominus uno verbo eis res
pondebitur statim. Ad primam igitur de productione ignis inittipa a serro eandenti,duobus moὸ is rospondeo I primo concedendo , quod in serro illo non sit forma ignis neque summus ς*l λζ , sea infra octauum gradum , concedendo etiam, quod in