장음표시 사용
171쪽
ico IN II. LIB. ARIST. DE ANIMA.
u seu n l. Hic aduerte, quod iam loco citato commonuimus, virtutem si- me ne luem,qu.e in semine residet, diuersam esse tum re, tum naturan ea, quae in vivente inest. Rc , quia est in subiccto realiter distin lui ui cto. Natura , quia illa, quae inhaeret viventi, in potentia vitalis, vivente. cum semen non actu, sed potcstate duntaxat Vivens sit. Quare
CAPITIS E VINTI EXPLAN ATIO. Eterminatis autem hu. Explicata potentia vegetatrici, gradum facit ad sensi: tuam, quae secundo loco se ossieri, ut pote caeteris post vegetatricem communior. Ae primum de ipsa, more suo, generatim disputat, docens quo pacto sese habeat ad sensibile in commune. In hoc igitur capite duo potissmum KEΦ. docere instituit. Alterum est sensitivam potetiam esse passiuam. Alterum quid iit id, quod potentiam senti citra ad actum caecitat. Sumit aute hanchνpothesim, sensum, id est, sensionem tunc esse, cium aliquid mouetur,&
dictum fuit: siquidem id, quod sentit , alterationem sabit, quod vero subit alterationε , eam Ie-
stio, a quonam potentia sensitiva patiatur a simili an adissimili, respondet iam hoc ab se declaratum, videlicet, in libris Ze ortu,& interitu. Habet autem M cam posterioris controversit solutio aperit quomodo praecedeti te ondendum est. Ea vero est, Cui senses se ipsum non sentiat, verbi gratia, cur sese aspectus non videat. Praeterea cur sensibilia, Sensui non , t elemeta, no nisi facta exit Π ctu extrinsecus motione nisi excisa enim. Editur eo ita est non actu,ideo pi
tactu insint. ex se potentia eli,non actu, aeo per te non polle in actitru erumpere.nisi excitetur ab eo quod est actu, id est, a sensibili quemadmoda combustibile, quia est in potestate,Vt cory b vir non ignescit sponte sua, sed opera, ac vi alterius, quod possit xxen. Itaq*e. coa
172쪽
cum in hac quaestione statuimus virtutem generantem non distingui realiter ab alente, de illa tantum locuti fuimus, quae in vivente inest.Nam eam, quae semini communicatur , tanquam Alcaria eius,
quae est in vivente ; ex proxime dictis planum est re ipsa differre a
nutritura. non sat est liabere sens
tium in se qualitates elementorum, ut eas sensus percipiat , quantumcunque coniunctae sint sed oportet sensum, quatcnus est in potentia ad tecipiendam speciem , deduci in actum a sensibili eius nodi speciem producente. Hinc etiam dilui potest altera dubitatio , cur sensus neque se, neque suum sensiterium dignoscat: videlacet 'uia non potest moueri a se, neque a tuo sensitelio, sed ab alio externo agz te. Quia de re in ptogressi plura. - At vero quoniam. Priusqua declaret qui modo sensus de potentia ad actu prodeat , doce: sensum interdum esse in potentia, alias in actu. In actu est , c imactu operatur; in potentia cum nullam stinctio
tamen potest , ut liquet in dormiente, qui facultate videndi pollet; nee tamen actu videt. Tum quia dixit id, quod sentit, esse in actu , ne quis sorte existimaret actum esse aliqua formam per
tionis, id exponit ales se passion motu operationeque appellare actum,
quia motus est actus quidam licet impersectus; id auae quod bentit, mouetur, ac pa. itur. Vnde etiam liquet dandum esse aliquid diuersum in actu constitutum. a quoid,quod sentit, pati ac moueri pollit.Ad id vero, quod quaerunt num sensus a simili an a dissimili moueri debeati, respondetur moueri a dissimili antequam fiat passo quod tamen Post pagionem manet simile patieari. Nam antequam se bile sui cov. Commatb.de Anima. X speciem
. ter , deinde de unaquoque dica- mus. Fit itaque sinsu cum mouetur, atque patitur aliquid sti di
ximus. Nam ipse sensius alteratio quaedam esse via desur. Inquiurit aurem quidam, ct a simili simile pati, quod quidem quonam pacito feri potest, avi
non potest, in uniuerstibus de actione sermonibus passioneis diximus. b Haber autem is locus . bitationem , ambiget non iniuria qui iam, cur
c sensuum i rum sensus non', ct cur sine iri,
qu fiunt extra non esciunt sensum, cum insit crumi, ct terrea ceterasi elementa, quorum es per se senseivel per ea, quae sis accidunt. ς At enim gatu sitiuum non esse adira , sed potentia tantum et apropter non sentit quemadmodum com
bus tibiis no initur ipsum per se sine eo, quod i um
vrere potest. Ireres enim se Usum, θ' no indigeret eius, qui actu est,ignis. 4 At vero quoniam sentire bifariam dicere consueuimus nam cst id, quod potentia videt, or audit, videre auilires, dicimus,
eis orte dormiat, ct tu identidem, quia iam operatur in dupliciter ct ipse sensius professo dicetur,
qκidam ut potentia quidam ut ritu. Similiter st
ipsum sentire, O quod est potetia cr quod est astit.
Primum igitur id scire oportere nos inquam quasi sint eadem pati, moueri, ac operari, ita nunc his uti ae dicere, motus enim est quidam actus,impers lus tamen, ut in alijs diximus. Ea vero cuncta, qua
173쪽
i61 IN II. LIB. ARIST. DE ANIMA.
eciem in organum sensus producat, iis mile est , postquam vero eain produxit, imile: videlicet proptet sui imaginem, & similitudinem , quam sensui impressit unde est quod cognitum dicitur quasi cognatum cognoscenti. Dein is ita guρ mlum est de potentia atque actu. Exponit quot in quid dicatur esse in actu,vel potentia, ut hinc doceat quidnam senilim de ad actum educat, & qua ratione id fiat: quod tamen ait non fuisse liactenus a se a tetminate' & expresse, sed simplici-- ter de obscu: e dictu. Ait ei so bis alia dici aliquid Quis modis Tite in poteria.Vno mo- .urit ρο- do, quia est in potentia rati sit remota altero, quia Cilin potetia proxima.VcIbi gratia dici mus hominem scietem esse in potentia remota, dum caret habitu scientiς, lucin. tamen potest acquirere cum suapte natura si disciplinae capax. Eundem vero dicimus esse
plantem potentia proxima, cum iam obtinuit habitum scientiet, nec tamen per eum asit, quia
tunc scientiς actum non exercet,quem tam ec sim libuerit, exercere valet,
sit, ut morbus, aut aliarum rerum cura, & cupatio.
mi. Tradit conuenientiam , & discrimen intereum , qui priorem , Meum qui posteriorem habet potentiam, nimirum conueniunt quod uterque in potentia est edi ei tui : disterunt quia qui est in potentia remota sciens, non perueniet ad contem Plati
nem actumque sciendi, nisi erisis alteretur habitum scientiae recipiendo. Immo nisi prauum habitum, dispotitionemve deponat, si aliquo errore scientiae contrario imbutus sit. At vero is, qui potentiam proximam sortitus iam fuit, & 'ui sensum vel scientiam habet, non promouetur ad actionem per mutationem a priuatione ad habitum, vel a salsa opinione ad veram, sed actum duntaxat depromit. ἐῶ vacet,nec aliunde impediatur. R At vero neque ipsum . Quia hactenus sensionem, & contemplationem, passiones,alterationesque appellauit, ne quis multiplici horum vocabulorum usu decipiatur,arbitratus eum qui sentit, dc ςontemplata propriὰ pati alterative, ad mu- net in modis ali: Potentia
174쪽
quae patiuntur atque moΜentur , ab activo, Gr eo
. qi d est a iii patiuntur, atque mouentur. Idcirco sis, G tum a simili sibi, tum a dis imi
li res omnis patiatur, ut diximus patitur enis
ea,quae ebi di imitis at chm es passa , tum similis
Tot.11. est, ut patet. ' Deinde dii tinguendum est de potentia atque astu. nunc enim de his ipsissimpliciter dicimus. Nam est hoc paelo quippiam ciens, visi dicamus hominem esse scientem, quia homo est miis suapte natura,visit sciens atques entiam haseat. G etiam hoc parito quippiam sciens, ut seminem eum iam dicimim esse sciente, qui grammaticam haber. Atque horum uteri, non eodem
modo potestpotentia , b citur d alter quidem
ex eo quiagen; um es mle materiesve, alter vero propterea quod cum voluerit contemplari,
pris id ipsi m facere, nisi quid externum forte
xt.16. prohibeat, impedimento istat i praeter is i , estifice qui iam contemplatur, oe est a tu, froPries mens hoc . Ambo igitur isti primi. potentia
quidemsunt scientes, ut diximu . Uerum Pn se imfligere alteratione per drsiplinam, qua quia: mmnnunquam etiam ex habitu contrario , di fosAtio 1 mutatur. Alter haba quidem sensum , ut grammaticam, sed indiget operationis, ut ex otio tandem operationi si vacuitate agat,ac oderetur. Atque hic modus potentiae dii terso est , τι patera, Text. r. ab antea dicto. g. vero neque issum patissimplex se videtur sed aliud est a contrario co ru
ptis quadam aliud est sitim potiu, eiu od est potentia ab eo quod est a tu . similli re inde atque
potentia sise habet, ad atrum. Fit enim contemplans, quo scientiam haser quod quidem aut non
est alterari cin i sum enim ' incrementum O in
adirem, per fictio 3 emυ in aut aliua aberat onis est Text.18. gems.Lu circa non redies habet, dicere 'fim sciens cum sis alterari, i, sicut nec aedificatorem,chm aedi c.it. Qv d igitin in astam ducit, ex eo quod se inreli gens polentia , atque iens , id non doctranam appellare oporter, sed aliud nomen est
do sumi pro passione, quae sit secundum qualitates ad interit si ducentes , quae corruptiua V catur . ut cum quidpiam calefit, aut exsiccatu Caltero, Pro receptione ali cuius, quod incolumitatem,& persectionem aD seri, qu. x persectiva nun cupatur, ut cum potentia actum aliquem sibi
maximὸ conuenientem v. g. contemplationemproniit. Id autem, quod
Aristoteles de passione dixit, pati modo intelli- genium esse vult de alteratione: esse nimirum duplicem, alteram corrumpetem,alteram Pese
scientem. At neque sm. Non Aratur steriorem passionem ne h pr/ὸ pati. que alterationem hisee AElter rivi nominibus proprie ap nisi quoi ad Pellari: quia neque pati. c 'Nitonε neque alterari proprie. sp tunae vulgato loquendi usu dicitur, niti quod ad intelitum dis ponitur, aut noxam aliquam patitur. Quare G. qui contemplatu. rici si uapliciter pati . aut alterari dicenduse'. ca n conterladio ac-
issio potius qui dam sit .pi .fectioni, , ct prona tio ad meliorem statum; quod similitei de illo, qui a tum sienti .li edit, pronuntiandum est: nisi quis adpioprium horum vocabulorum lignifica
rum nona tendens, aliter ea usurpare velit.
, si ut nec a libaterem. Quod proxime as- cui e eis M . seruit, a dis atoris sini- , με no pra-litudine explanat, aiens priὸ alter quemadmodum is, qui tur. aedificat. no dicitur propriia alterari lintellige quatenus aedificari, potest enim aliunde ex labore alterarii ita neque scientem, dum scientiam exercet neque eum , qui sensu praeditus esi, dum sensio ite edit, siquidem in ea mutatione, quae est a vacatione ad Opus absque amicsone, aut corruptione alicuius, non datur sermana , & natatia Iatio alterationis. Obiter autem monet cum, qui iam scientiae habitum assecutus est, cum a potentia X x proxima
175쪽
i6 IN II. LIB. ARIST. DE ANIMA.
pi in ad contemplandi actum progreditur, non recte diei eosse doceri , qua doquidem nihil tunc denuo addiscit sed alio vocabulo id significandum. Ita nune locum intei pietatur Phil OPOnus . At ruo qua est. Docuerat antea eum,qui ex habitu scientiae ad contemplandia tum n ouetur,non Propric pati, nec alteraii idem nunc astetendum esse ait de iblo. qui habitum scientiae 'εχrer Aou . το δυωαμει ρ 2 hrata θρα or
de nouo comparat.Vce que enim perlicitur,&Ornatur,neuter ad perniciem ducatur, aut nocumentum seit: ubi veto Laee non interueni ut neque passio est, neque alteratio. Nis haec vocabula laxiori sigmucatuvsarpentui, uti iam superius animaduersu suit. .Hae eam ita sint.
Declarat iam quid ut id, quod sensiti usi ad actum ducit. Quod ut intelligatur aduertere oportet Sestiuum in potentia remota esse id, quod caretantina , atque adeo dc sensu, & tamen recipere Mι εώ αιτύ' ἀνατυ ον se inia νιν το e Pii τοῦ ν. haec potes ut seme. Seo' m ομοίως ο τοῦτ καν τας , , μως τῶς
sitiuum autem in P 'en' - ά ἰάν , ἔτι τὰ α ρειτα
διωρι . si Γν , οτι ὐχ απλου ον ' του διωαbuca πο μ τον ditum est. Ait et sto Asistoteles id, quoa reducit sensitiuum de potentia remota at actu esse generis,seu producens animal, id enim simul attribuit genito potentias ad functiones obeundas :quemadmodum is, qui
tem diicipuli. Est enim sensus similis habituisti tiae, quemadmodum actiis sentagat actui con- uo medo templandi. Hic aduerte K Ereneram po- generans eatenus dicitentι prolι conserte proli potentias, quatenus ei confert animam, a qua illae manant. Vnde conferat. cum is, qui hominem generat, non producat animam; siquidem haec a Deo creatur, ted cius tantum cum materia unionem attingat, non dicetur ei contribuere potentias, nisi dispositiue,quatenus praeparat materiam, in quam Deus ani- mam insundit.
i Disserentia tamen est. Id,quod sensum adactum sentitat mouet, est sensibile: quemadmodu & id, quod intellecta ad contemplatione excitat est intelligibile Est tamen inquit Aristoteles discrimen, quia id, quod mouet extemsi sensum est obi dium externu quod adsit,id est,acta existens, praesens quia sensio vel satur circa istiusmodi singularia intellectus aute est circa uniuersalia,quit abstracti sunt a loco& ab existentia, de ita sunt in intellecta per suam speciem ut ea, quoties libuerit,
176쪽
etiam absentibus singulatibus intelligere possimus,cum tamen sensio praesentiam, se οὐκ existet iamque suorum singulanu requirat. Quod ait poste nos intelliξere uniuer- in singulares alia cum libet interpretadum est de uniuersalis. postquam semel a nobis percepta traseni. ex fuere,ut Themistius,& Philoponus explicant Nam quae nondum mente percepi- sese fis. tuus, satis liquet non esse in nostra potestate, , ctam volumus,intelliῆere. turi
equum habere. quod qua est in potentia di- sl o se habere inquit scit accipiti mentiam ab eo, quod est actussiens atque ab iisa docente id aut non est dicendum y
ti ac alterari, aut duos alterationis esse modos areamur oporter, eam inquam mutationem, quae ad
priuatiuas est dilositiones, or ea,quae est ad habia
xLI'. tus atque naturam. Haec chm ita sint, prima
quidem mutatio sensitivi ab eo , quod generat sit.
Cum autem ortum ac generatum est : habet iam
sensim perinde atque mentiam O sentire ae tu: simile est ac contemplari. i Di serentia tamen est. Nam ea, qua a iis sensim efficiunt xtra sunt: Usum inquam visibile, audibile, orsensibilium
I ext. G. caetera. Cuius causa haec est, actu namque si is singularium est, scientia vera, niuersitum est: hac aurem in ipsa anima quodammodo fiunt .Luapropter intelligere quidem cum qui iam voluerit, in ipse e tum Sentire autem non cellicatur in i so.
Nec se est enim sensibile ipsum ad se. Pari modo reopse habet, or inscienti)ssensibilium, orob eandem utique causam: quia sensibilia singula ria fiunt, or extra sicuti diximus. Sed ut de his
exactius dilucidiusve dicamus dabitur nobis rum
τὸ Loti su occasio. ' Nunc id sit a nobis determinatura, cum simplex non sit id, quod in potentia dicituri, sed aliud quidem,ut puer, quem milis repose dicere licet liud autem ut isce,qui iam aetate miliatarii arte aptus euasit ad militandum, sensitiuum similiterse habere. Atque cum ipsiorum di serentia nomine careat, determinarum autem sit ipsa esse diuersa, Gr quopacto diuersasunt, neces e sipsi pati ac alterari tanquam propriys nominibus uti. ' Ipsum autem sensitiuum potentia tale est,
quase iam ipsum sensibile est actu, sicuti diximus. Patitur igitur cuw est non simile, at pa sum euasit simile cr es tale quale est illud.
Eietias retu sensibilium ad singularia, quo se ad illa habet externi sensus. Appellat autem scientiassensibilium, ut Philopo-nus,&Thenustius interpretatur, aries mechanicas, quae cum in sngulatium aitefactorum confectione vcissentur, ne cessatio talis ea tum op
ratio sinsularia sensibilia requirit, quemadmindum 3c sensuu functiones similia singularia, in quae sciantur,exigunt. Nunt ii sit a nobis. Exponit quo instituto superio in distinctionem poteriae attulerit, nempe ut planum euaderet quo pacto sensitiuu dicat ut secundum duplicem po
alteram proximam, cuti puer est in potetia r mota ad militandii,& ad tractanda arma cum autem ad perfecta venerit aetatem, erit in potentia proxima. Et vero licet non suppetant nobis vocabula ad lias potentias distinguedo sat est nos se esse illas inter se diuersas, quemadmodu & ad alteratione, pallionemque tam propria, Pamimpropriam signincandam eisdem utimur nOminibus tanquam propriis, cum tamen pro pria non sint.' Ipsum autem. Redit ad explicationem eius passionem vero similis evadit: itique ratione imagini' quam sensibile ipsi imprimit , quae cum iit similitudo obiecti, haud dubie sensum sensibili cognatum, simi I I ' eque reddit, ut iam sini declaratum fuit. litur.
177쪽
166 IN II. LIB. AR Is T. DE ANIMA. '
CAPITIS SEXTI EXPLAN ATIO. T vero de uno quoIue, Tractaturus de singulis sensibus , eorumque obiectis quae sunt sensibilia ad tesos pertinentia , agit pii iis de sensibili generatim accepto, quod trifariam dici inquit. Namque aliud est 367 Missum. sensibile per se propriurn,aliud sensibile per se commune, aliud sensi
ptum reno- bile per accidet. Admaraliter tria torem tamen pei spicuiplex es. tatem hune in modum diuidi, Sensibile aliud est per se aliud per accidens.
Deinde sensibile per se, aliud proprium , aliud
Proprium id. Sensis hibila 'Φ- bile proprium definit id, pm m. quod uno tantum sensu, ae sine errore percipitur, id est, quod a nullo externo sensu potest perciri, piet et quam ab eo,cuius obiectum dicitur ense, idque sine sensus hallucinatione , quo pacto color dicitui obiectu visus, sapor gustus, sonus auditus,odor olfactus,tactus calor,si i gus,abetque id genus tactiles quali
quis forte ambi Sat num tactus habeat sensibile proprium eo quod circa
rerum disset etias versetur , nepe circa calidii,&fiigidum siccii de humi duin duiu & molle aliasque eiusmodi eam remouet ambiguitate aiens non obst te illam tam dillimilem varietatem rerum,quae a tactu Percipiuntur ne arbitrem uxomnes illas obtinere rationem propnj sensibilis respectu ipuus tactus, cum tactus
ST I O LSit ne sensus potentia passiua tantum,
Diuerse auctorum sententi eorums refutatio.
N hac qinestione magna est opinionum varietas: dissis dent enim tum Graeci , Latinis, tum Graeci, & Latini inter seipsos. Atque in primis Iandianus hoc lib. q. a 6. MApollinaris quaest. i 3. duplicem potentiam in cuiuslibet sc ii β Officina statuunt;vnam patientem,alteram agentem; illam ad spe .
178쪽
CAP. VI. EXPLANATIO. ic C A P. VI. T vero de unoquo su deincepi a semilibus cuti sique proficiscentes dicamus Fortet. At-
guenda esse via rur. Sensibile itaque iri ariam dicitur; siensibitium enim quae- Text.63. dam persi, quadam per accidens simiaintur. Et illorum rursus alia sunt uniusculi que propriasin ,alia communia cilectis. h Atque proprium
iu sin sibili dico, quod alio sese sentiri non potest,
ct circa quod error feri nequit, ut color resfectu visui, si s m auditus, ct sapor gusti . ς Ta huautem plures disserentias habes quidem, iudica tamen de ictas, Ut caeterorum sensum qui que de si sensibili, ct non decipitur. μ Usus enim non errat esse colorem, aut auditim esse sinam,sed quid si id, quod es insidium colore, vel ubi aut quid sit liquod natives ibi. Huiuscemodi igitur ensibi-
Text. 6 . lia dic tur unuscuius propriaseno . Gmmunia vero sunt haec motus,quies, numeriu, tu ra, ct magnitudo, talia namque nullius sunt propria sensi sed omnibus communia sunt, etenim tactu motus quidam sensibilis est, atque visit. Per I xi. q. se igitursensibilia haec sunt. Per accidens autem sibile dicitur: visi.ιlbium Di.iris filius sit , per accidens enim hocsensu, quia albo, quod sentit, id accidit. 6 quapro ter 2 nihil ipsesensiui ab huius e modis in bilibui patitur, ut taliis sunt. Eorum autem qu per sesentiuntur, illa sunt proprie se
sibilia, qua propria sunt, qua si ιυπntia uniuscuiusique sensius est apta.
eas dignoscat, ut caeteri sensus propria sensibilia. neque in eis percipien
- sem enim. Ostendit quo iacto possit, aut no pollit esse in sciatibus deceptio circa proprium sensibile. No fallitur, inquit, vitias dum colorem percipit, neque auditus dum sonum,aut alii sensus dum propria obiecta apprehendunt, sed appli- do lensibile proprium subiecto, cui non inesti xt si gustus percipiat cibum dulcem quasi amaru propter biliolum hu
morem, quo lingua infecta est. Communia verὸ.
Describit sensibile com Sensibile eἔ-mune , docens esse id, mune. quod no uno, sed multi, sensibile per percipitur sensibus , ut accidens. motus visia,& tactu.Hete
vero quinque numerantur, scilicet, motus, qui , numerus, ligula,magni
tudo. Sensibile aute pet ei dens id esse ait,quodno per se movet sensum; sed ea tantum ratione sentiti dicitur, qua est coniumstu cum eo, uod peti se cadit sub sensum. Sie Dialis filias sensibile per accides dicitur; quia non seeundum se, ut lubstantia quaedam est, sed quatenus albus, sensum
speciem recipiendam, hanc ad sentionem exercendam. Ducutur*ero ea potissimum ratione, quod una eademque virtus simul pati,s: agere nequeat ; ac qudd ne cellario danda st una virtus, quae possit quodammodo omnia sensibilia fieri, & alia quae possit omnia secere. Hac enim ratione Aristoteles 3. huius operis lib. geminum con--'t intellectum; alterum agentem, alterum patientem. Accedit quod teste Aristotele eodem loco,aliisque Philosophis cuilibet potentiae passiuae respondet alia activa; ex quo sequitur aliam cile si cultatem, quae recipit speciem; aliam, quae illa utitur. Hanc sententiam nullatenus probamus,quam rciicit D.Thom. I.
179쪽
v υ -r pari. quaest. 9. artic. 3. 3 quaest. 9. de spiritualibus creaturis art. io. Capreolus ui 1. distinct. 3.quaest. 2. artic. s. ad argumenta Durandi G contra 8.concl. Caietanus hoc in libro cap. ii. Ferrariensis quaest. s.& communis Schola Philosophoriam. Primum, quia adue satur Thi,M is Aristoteli,qui nullibi elusinodi sensiis agetis meminit. Deinde quia ΘΝ - ὀ secundum ipsam decem externi sensus numerandi ellent, quinque s μυς trassiui,totidem activi;quod a recepta doctrina abhorret.Tum verbquia res absque necessitate multiplicat: potest enim unus, idemque tensus recipere species ab obiecto & eis uti: ac prout rei imagine consignatus est , actionem sentiendi edore ; eandemque in se nudespectato recipere. Cur inteP. Agentem vero intellectuna ideo a patiente Aristoteles distinxit:. quia,ut ibi enucleatius exponemus, in tota ratione rerum aliud estis 's, μ' id, quod ad agendum praeparatur; aliud,quod primo praeparat;intellectus vero agens praeparat pri md patientem ad agendum, in timendo illi intelligibiles rerum imagines : quo etiam pacto obie-inim sensile,quod a sensu re ipsa distinguitur , sensum praeparat, aedisponit siti ad ipsum transnittendo similitudinem. Quod autem addebatur, cuilibet potcntiae passiuae responderesiam activam,si sermo sit de potentia activa, quae primo praeparat ad agendum, eam fatemur eme aliam distinctam a passiua, sicuti intellectus agens distinctus est a patiete,& potentia activa, quam habet obiectum sensibile ad imprimendam siti similitudinem in sensu, differt re ipsa a sensu.Verum si loquamur de potentia, quae recipit speciem,& de illa,quae una cum specie actum cognoscendi exercet; hanc negamus oportere tanquam duas potentias inter se distingui. Lui auru- Aliorum opinio est sensum esse potentiam tantummodo passimeni sensum tiam. Hi autem bipartita via incedunt; quidam putant sensim nihils μ' op pq praestare aliud, quam recipere speciem a re obiecta, sicque sensio- nem non a sensu, sed I re sens bili effici. Alij arbitrantur sensionem fieri ab anima,& specie sensui insculpta, ipsam vero potentiam nullum ad id cocursum activum exltibere; sed tantummod5 pastiuum,
more materiae primae,cuius est tantum recipere formas,& recipiendo pati.Priorem viam secutus est AZgidius quaest. I. de cognitione angelorum. Niphus in libello de seniti agente, Venetus in summa de anima cap. t o. Thienensis hoc loco com. 6 r. & Caietanus, quia hiersariae partis assertores pauperes nominat,non spiritu,sed ingenio Probatur Vero haec pars ea ratione, quia nihil est aliud sentire, quam percipere rem, quae sub sensum cadit, at quoties unque sensus oblignatur specie rei,dicitur rem in sua imagine percipere. Videturque noc docuisse Aristoteles libro a. p. .text. Ja. cum est activa operationis sensus esse extra;& lib. 3 . p. a. text. I 3 8. ubi docuit unum,cundi inque esse actum sensus,& sensibilis. Cum igitur actus
sensibilis sit productio speciei , nihil aliud erit sensio quam speciei
productio. Poste tot modus defendendi sensun esse tantum potentiam
180쪽
asciam patronum habet Magnum Albertum in z. pari. lummae de homine in tractatu de sensibus animae. Porcstquc ex eo comprobari, quia sensio est una, simplexque actio, quae proinde oriri non potesta duobus ag ntibus immediatis re ipsa distinctis, cuiusmodis iit potetia,& species; C im igitur illa ab specie oriatur idebenim species cssingitur a natura, ut peream anima sentiati reliquum est ut potentia non eliciat actum sentiendi, sed eum tantummodo
Haec tamen sententia , utcunque , suis auctoribus defendatur, Res AEntu nobis haud quaquam placet. Eam refellit Scotus in 3. distinet. i . quaest. luarta articulo 2.Capreolus quaestione prima artic. 3. Portat ensis lib. 2.contra gentes capit. 17.& hoc libro quaestione s. Cai onus prima pari.quaest. arti c. 2.Gregorius in primo dist. 3.qui st. prima,Philoponus ad text. 2 21.5c alij. Namque ex ca iuxta priorem modum explacata equitur contra doctrinam Aristotelis nono Metaphys cap. nono text. i 6. visionem non esis actionem immanentem; eam actio immanens recipi debeat in eo , a quo oritur, tamen eoru iindicio senso a solo obiecto ciliciatur. Sequitur etiam
stinctiones sensuum non esse vitales; siquidem omnis vitalis actio ab interno principio dimanat. Adde quod saepe recipimus speciem rei in oculo,nec tamen rem videmus:quod fieri non poster, ii receptio speciei esset visio. Postremd, lubd haec sententia palam Aristoteli aiersetur ex eo constat, quia noc in libro capit. q. text. 3 6.docuit animam esse causam ei sectriceni alterationis eius, quae secundum lanctiones sensuum fit; luod etiam repetit in lib. de memoria, uam.&reminiscentia. Et in libro de sensu& sensili coarguit Democritum asserentem visionem esse operationem obiecti, quia timc etiam speculum videret, cum in eo obiectum per speciem ab eo productam eluceat. Accedit auctoritas D. Augustini libr. i i. de Trinitat. P. cap. 2.ubi docet ad operationem no susscere imaginem rei impres sam. Argumenta autem quae in aduersam partem adduximus racile
explicabit qui ad primum dixerit eum, qui rei ima nem recipit,
percipere rem in habim, non actu sensionem vero cite actualem rei cognitionem. Aristotelis mens est activa sensus externi, id est, obi ctum,quod speciem mittit in sensum esse extra Et esse eunde actum sensus de sensibilis, id est, tam obiectum quam sensum concurrere ad eundem actum,quia ad actum sentiendi, quem potentia senstiua exercet,concurrit etiam obiectum intervcnxii speciei, quam in eodem sensu produxit. Alter etiam modus tuendi seruum esse dantaxat potentiam pasi suam, a veritate aberrat. Etenim si sensus tantummodo paui 'u ab .m
concurrerent ad acti sentiendi, cum nobilius sit agere,quam pati, m. reeis ut docet D. Augustinus lib. i 1 super Genesim ad liti. p. i 6. dc Ari- stoteles lib. 3. huius operis cap. 1.text. i . sequeretur animae v eta- '
trios facultates, quae onmiti consessione agivat, senstiuis nobiliores esse, quod admittendum non est: siquidem ut anima sensitiva Con. Commaib. de Anima. Y Vcscta