장음표시 사용
181쪽
vegetatricem, ita illius sacultates huius potetias dignitate vincunt. Deinde, quia si sciasus nullum ex se actum cliciunt, frustra dantur natara. Nam ad sensionem recipiendam sat crit organum, id est, in teria subiecta formae,sub certa figura ,& reliquo congruentium dispositionum apparatu. Torcid, quia se queretur Cinnia haec enunti ta, Aspectus videt,auditus audit, olfactus odoratur, aliaque similia, sal a cile quae tamen communis philosophantium schola pro verisv irpat. Consecutio probatur; quia harum propos ionum sensiti
est, aspectum elicere actium videndi, a ditum clicere asciana audiendi; patique modo res habet in caeteris clusinodi, in quibus actus vitales enuntiantur. Atque haec argumenta valent etiam ad impugnandum priorem illum modum, cuius ante meminimus, quatenus ambo in eo conueniunt , quod uterque actionem sensibus adimit. Ii dem etiam consutata manet opinio quorunda, quos refert Theophilus hoc loco ad textum 1 1.aientium sensiones no ab anima, neca potentia, nec ab externo obiecto fieri; sed vi alicuius substantiae se imitatae.In quo errore suit Averroes hoc in lib. comment. 18. lege Albertum Magnum trach 3. cap. s. Contrariae vero opinionis ratio momentum non habet. Dicendum cst unam actionem posse oriri a duobus,quorum unum quodque est concausa seu causa partialis,
quemadmodi uri idem podus potest vehi a duobus hominibus. sp cies autem Je potentia in sanctione sensis adininistranda, sunt duae cause partiales.
diuisinionis conclus Io. X superiorum sententiarum consutatione non dissicile musiti a
crit perspicere,quaenam propositae quaestionis conclu- sio esse debeat. Dicendum potentiam sensitivam tripli- i
citer spectari posse; videlicctot recipit speciem ab obic- ι L,i. e. isto, ut ea informata actum sentiendi proseri, ut eius inodi actum in in c. t. se recipit.Si iei ii primo,vel tertio modo consideretur, haud dubi Epotentia pastua est; clim sic non operetur, sed patiatur: si secundo modo,est potentia activa; quia sic non patitur,sed operatur Pro quare lege D. Nemesium cap. 6. de natura hominis. Atque ex dictis etiam laquct non est probandam sementiam interprocum Graecorum,qui ut constat ex Philopono,& Simplicio, aiunt dicendum non cise potentiam sensitivam pati, sed eius organum. Latinis potius assentimur,qui pallionem non organo tantum sed potentiae simul accommodant. Etenim cum & species, d. operatio sensiis
non recipiatur in organo Hra mediate sed interuentu potentiae, in ficiandum non est tam sensorium, quam potentiam recipiendo pati. Hanc sententiam approbat D.Thom. t. p. l. n. art. s. Citisque secta tores, ut Capreolus in .ssent. last. 1 qi st. I.& in a..dist. 3. qititst.2 Terrari sis lib. 2.contra Seiri.cap sa, . Erit
182쪽
Erit tamen,qui adhuc probarc contendat nulla ratione tensum argu-
potentiam acti iam dici posse. Primum, quia Aristoteles proximo capite absolute alteruit lentum cilic potentiam passivam, quod mi- ἡ., ὸ ti
ii e pronuntias let, si sensus aliqua consideratione cissct a uapo- uam fui. tentia; praesertim com nulla maior cilci ratio , cur passiua, quam activa potentia dici deberet. Sccundo, quia rotentia activa , ut ab Aristotcle lib. s. Metapli. cap. ia. text. 17.dest itur, est principium transmutandi aliud; at sensus quantumlibct actionem sentiendi ab se promat,iton transmutat percam aliud quidpiam. Tertio, quia Aristoteles scch. 3i .probi.quaest. ra.& i 3 .Videtur omnem agendi vim sensibus denegare. Cum enim quaesiisset cur cum dextra pars sit fortior,quam unistra tame aeque videamus sinistro, ac dextro oculo. Respondet prinab quia pars dextra fit sortior exercitatione: at utrumque oculum aeque exerczmus. Secundo quia potentiae sensitiuae ab obiecto immutatur: obiectum vero aeque agit in sinistrum,& in dextrum oculum. Quarib, quia sensus non magis est activus, quam intellectus, quem patientem vocant: Quod vero hic nullo modo activa potentia sit,ex eo videtur: luia ipsum intelligere vocat Aristoteles pati lib. 3. huius operis,cap. q. text. I. Ad primum horum dicendum ideo Aristotelem sensum poten- soluMmur. tiam passivam potius, quam activam nuncupasse; quia loco citato conserebat potentias cum obiectis,a quibus speciem sortiunturii de
quia quaedam potentiae aguini in sua obiecti, ut altrices in alimen tum aliae ab iis patiuntur eorum in se imagines recipiundo , Ut scia sus idcirco Eos, potentias passivas absolute vocavit : praesertam ut veterum Philosephorum dogmata reiiceret, qui sensuli non ab obiectis pati, sed in ea potius agere docuerant. Ad secundum, Illam potentiae definicionem non sta omnem po tentiam conuenire, sed in solain Physicam , cuius actio in alienam
materiam transit. Ad tertium dicedum Aristotelem eo loco tantum docere potentias sciri iti uas immutari ab obiectis, non auicna negare eas operari simul,concurrendo cum speciebus. Ad quartum cou - δε re
dendum est id, quod primo assantit, negandum vcro intellectum I 'I' tibilem uile potentiam pure passiuam; dc ad huius rei confirma- tionem respondendum, propterea Aristotelem dixisse intelligere
esse quoddam pari ; quia intellectus dum actum intelligendi ab se clicitum recipit, recipiendo patitur. Vel protulisse id in senili caui li; quasi diceret intillectionem effici ex eo qu)d intellectus i iis
patitur recipiendo speciem, qua informatus prodit in actum intelli scia di, ac rerum notitias eii ,rmat. Ita vero quod hoc loco de sensit diximus,se intellectu quoque pariete asscrtum esse volumus, quod ad raupirum activae, & passuae potentiae attinet; utrobique enim cadem rA cst.Tainctii libo .sepositus nobis locus sit ad cos rosellcndos , qui intellectili patienti omnem prorsus actionem de
183쪽
Vtrum species aliquae sensibus ad operationes
ARTICVLVS I. Quis ecies negarint o quibus adducti argumentis.
Durioiae sed etiam Porphyrius in libro de sensu,Plotinus Enia. . lib. s. Galenus liba. de decrctis Hippocr. cap. 6. Et ex Peripateticis Durandus in z.dist 3. quaest. .idumque, quod adsensus externos attinet, tue-οrham, tur Ochamus in z.quaest. 17. & i 8. Gabriel quaest. r. Gregorius in
primo distinc .3.quaest. i.& in 1. distinet. 7. quaest. 3. qui ut sensus in V sua serantur at esse putant,s intra debitam distantiam constituta sint. Privatim verδ quod non rcquirantur species vi suae adactum videndi, scribit Thomas Galbius defendis te se Bononiae in
celeberrimo doctorum consessu, vi videre est in eius summa lib. I. . A I tractat. s. quaest.63. Nititur autem Durandus eo potissimum argu-
- mento, quia cum species ab carum assertoribu, ponamur ut rati nes cognoscendi ,oportebit eas obiective elle in sensu, ab eoque cognosci; alioqui id,quod incognitum cst,in alterius notitiam duceret. Cum ergo liquido cos et non sentiri a nobis eiusnodi species,prorsus fictitiae existimandae erunt. Corroboraturque huiusce rationis vis ex eo,quia ut prius a nobis cernitur imago externa, in qua Caesarem,verbi gratia,aspicimus; ita oporteret imagincin ipsi in coloris uideri,si percam colorem sentiremus. Secundo. Species ab iis,qui eas ponunt, quaeruntur ob similitudinem cum obiecto: sed inter obiectum , & species non potest ellesimilitudo ergo frustri quaeruntur. Probatur minor, quia quae di Cserunt natura, dissimilia sunt: at quod species, & obiectum natura differant, patet; quia albedo, & nigredo contraria sunt: earum Vcro species minime; cum in eodeminet oculo simul recipimur iuxta oppo sitam sententiam. At enim ex alia parte,quod op'rd species albedin f,& nigredinis contrarias ei se, probatur; quia contrariarum causarum sontra ij cffectus esse debent. Si ergo species dentur, sunt simul acintroriae,& non sunt contrariae,quod repugnar.
184쪽
Tettib. Si eae species darentur,vel essent diuiduae,vel indiuiduae, di sectionis expertcs; atqui neutrum horiuri dici potest. Non igitur tales species dantur. Prior pars minoris sudetur. Primum quia Pe spectivi sumunt in quolibet puncto medij pyramidem terminari, to tamque rem videri ; quod fieri non posset,nisi species in puncto e
sent. Item, quia si species essent extensae educerentur de potestate materiae ad cuius ingenium sese accommodarent.Quod tamen non videtur admittendum, cum eiusmodi eductio requirat praeuiam alterationem,uel saltem fiat per successivam transinutationem; species verb, saltem visites,iraticiant medium instanti. Accedit auctoritas. D. Augustini lib. ii. super Genesim ad lit t. cap. i6. ubi species sensium spiritales vocat. Posterior pars ostenditur,quia id,quod subiecto extenso inhaeret,extensum est; hac enim ratione probauit Aristoteles cap. i 2.libri 3. text. 122. sensum esse potentiam corpoream,
quia in organo, quoa magnitudine praeditum est,recipitur: si ergo darentur species sensimis extensis inustae lique extense, ac diuidua orent.
Quartb. Species sensuales multo sunt nobiliores, quis an obiecta, e quibus transmitti dicuntur. Non ergo ab eis gigni possint:alioqui
effecitas propriam causam dignitare vinceret. Ex quo sequitur eas nullam habere causam in natura rerum; atque adeo commentitias esse. Assumptum probatur, quia cae species, si dantur, mediae sunt inter materialia, & spiritalia accidentia,utpote desecatioris naturae, quam illa; crassioris, quam haec. Deinde, quia ponuntur ut instrumenta vitalium si monum,quae operationibus rerum non vitici tium excellentiores sunt.
aduersariae partis argumenta. E R v M qui species dari negant a vetitate,&a Peripate- tico dogmate longe recesserui. Quod hisce rationibus planu fit. Facultas senti edi ex se est indcterminata ad hoc i Azum. illud ve singulare pereipiendum. Igitur ut huius potius, quam illius sentionem edat, necessim est ut ab aliquo determinetur; sed non est aliud a quo determinari queat,praeterquam ab obiecto per sui similitudinem sensui impressio datur ergo obiecti similitudo,siue species in sensu. Assumptio probatur, quia si aliud quid
daretur, a quo determinari posset, id maxime cilci obiectu ipsum, quod nullius speciei interuentu concurreret. Hoc autem non pollecite, demonstratur. Nam vel obicctum concurreret effective, vellion: siet sectiue,cum s pe sacultate cognoscente distet,& nihil agat primo in remotum, que deberet prisis agere in intermedium, tum, Ver. in potentiam: atqui dempta specie nihil est, per quod ad eum Y 3 modum
185쪽
1 IN II. LIB. ARIST. DE ANIMA.
modum agere possit quo potentiam ad operandum suscitet; nono i)ctsi ad potest ergo,sublata siγecie, concurrere effcctive. Qubd si non esse. sensionem n ctiuo concurreret, sed duntaxat formaliter extrinsecE, atque aetiinr; - , -, potenri AE terminando , sequz tur aspectum neque tenebris,neque
h/E Ei, iis . longa ipatij intercapedine impeditum iri , quod est contra expe-
seee. rientiam.Consecutio probatur, quia ideo in tenebris res non videntur, quia colores egent luce,ut sui speciem mittant. Item idcirco res in magna distantia non intuemur,quia species ab eis traiecta: in medio languent,& evanescunt.
a. Secund5. Nonnulli per inspicula cocaua acutius vident,non nisi quia tunc in centro plus vitai tar species reddunturq; efficaciores in repraesentando ; quemadmodum δc radij selares in cauitate vitri magis coeunt. Non est igitur negandum dari ciusmodi species. 3. Tertib Oculus no videt se ipsum videbit tamen, si ei obiiciatur si,eculii : id vero no nisi,quia ab oculo producitur imago ipsius in speculum , quae inde ad oculum refcctitur, eaque insormata potentia . videndi actum elicit. Datur igitur talis species. Quarto, Idem iis ii
torno sensu ostenditur. Nam cum homin ,quem antea non vidimus,primδ contuemur,paulo Post clausis oculis,eiusdem notitiam intericis ei sormamus, non ob aliam rationem, nisi quia eius imaginem aspectu hausimus, haustamque in interno sensu retinemus. Patet ergo dari eiusnodi species. Quod item constat ex memoria sen-stiua non hominum tantum , sed etiam brutorum, quandoqui aemrecordatio non nisi ministerio specierum fit.
Postremo quδd in Aristotelis doctrina praedictae species necesi
rio constituendae sint probatur. Nam hoc in libro cap. ra. t t. Iri. do it . docet iensium esse id , quod sensibiles absque materia sor-mas,id est,imagines suscipere potest. Vbi species vocat sorinas, ab . que materia; θuia species candoris, verbi gratia, nor est ipse candor materialiter,sed id, quod candorem repraesentat. Et in libro de memoria cap. i. cum quaesiisset qua ratione nos rei absentis recordari contingat, respondet id fieri ob sinulachra rerum in lirierno sensiasicruata. Itaque & cxternis de internis, sensibus, attribuit Arist. spe o Ah i cics Eius ac sent. est D. Anselmus in Monologio c. 36. D. Damai
o D nus lib. 2. dei orth. c. 1o. D. Augustinus lib. a C. cc scis c. io. dcc. is D. August. 3c lib. i 2. super Genesina c. i α& lib. ii. de Trinit.c. 1.aliisque in locis,quos citat Capreolus in a. dist. 3. qu. 2.a . 3. Denique ide lucturDahem. maior ac melior philosophantiu pars Dahomis i. sart. q. s s .art, i.
D. Abisaisti. aquaest, z. Vsq; ad 26.M. Albertus a. pari. summς de homine trach. .
-- quaest. 1. Capreolus loco citato Marsilius in i . qu.7. Idem iis quod- , a stiis . libeto F. quaestini. Agidius quodlibeto primo quaest. . AcqubdHera. i. etiam Plato posuerit species visuales,quae una cum radiis, ex oculo 1 - . ad obiectum emicantibus,ut singit, videndi actum perficiam ; constat ex
186쪽
stat ex Timaeo,& ex iis, quae ibidem C alcidius annotatur. Neque aduersariorum argumenta negotium faciunt. Ad primum enim respondendum cst icet species denzur a natura , vr potentiariis consignatae rerum notiones eis nῖant, non .lcbere proinde species ipsas potentiis obiici, aut per se cognosti, cum non lint signa instrumentalia sed formalia. Nec oportet id , po quod res , ut perseviri serinale signum, innotescit, secundum se apprehendi quamuis id concedendum sit iii iis, quae nos tanquam signa instrumentalia in alterius rei notitiam ducunt, ut alibi di xamus. Argumenti etiam corroboratio vim non habet: Statua enim Caesaris institimentale signum est non tarmale.Capreolus loco citato res podet non oportere cognosci a nobis id, quo i, sed in quo aliquid percipimus; nos vctb non in specie, sed specie res obiectas cognosse re. Quae est se lutio. D.Thomae quodlib. t O. art. 1 . quaest. 3. Ad secundum, concessa maiori negada est minor, & ad eius pro- solutiis abationem dicendum duplicem esse similitudinem vitam in essendo, μ alteram in repraesentando. Primam non inueniri inter res diuersae speciei inueniri tamen secundam , ut patet in anima hominis, quae ait se in recum nec specie,nec genere cum Deo conueniat, cst tamen Deo si- senia d. milis atque hunc posteriorem similitudinis modum sertiuntur species comparatione suorum obiectorum. Ad id vero, quod in adue sana partem obiiciebatur,nimirum oportere species albedinis,& nigredinis esse contrarias,dicendum contrariarum causarum, si collatione effectorum univocae sint, contrarios eisse effectiis : at obiecta non ita habent, cum sint causae aequivocae respectu imaginum, quas ab se mittant. At tertium, respondemus species ei se quidem indivis biles in repraesentando, diuisibiles autem in essendo, quod selum ostcndit posterior pars argumenti, etsi oppositum alterucrit Venetus, 3 At sensus Toletanus. Igitur ad posteriorem partem respondemus. Perspectivorum doctrin. im esse , visionem fieri per pyramidem . . ' otadiosam, hoc est per speciem visitem modo p ramidis productam, cuius basis sit in lupi riacae rei vita, Vertex an centro ocula: bd. & hoc centium dari in qualibet parte mcdij, e qua res cernitur. Ve- ramidis tr
rum ex hac pyramidis,& centri similitudine, quae traditur a perspe ctivis ad rem explicandam , colligi non debet , quemadmodum i . centrum oculi, & vertex pyramidis, siue ultimum punctiim in fa stigio pyramidis constitutatio, est quid indivisibile; ita speciem, per quam res videtur, recipi in puncto, atque indivisibilem esse: nee enim similitudo in omnibus conuenire debet. Immo si in ea facienada vis est, inserri ex eadem potest speciem non esse indiuisbilem saltem ex parte basis, cum constet hanc extensam, ac dimiduam esse. Appellantur au em a D. Augustino species sensuit spiritales eo modo, quo ab Aristotele vocantur se ae sine materia, quod i. uir supra exposuimus. illud de eductione e potestate materiae, qua de
re ex proseiso in P, sicis dictruimus , resporidendum est , vit
187쪽
i 6 IN II. LIB. ARIST. DE ANIMA.
'nae accidentariae educantur de materiae potestatre, non requirere praeuiam alterationem, aut transnutationem successivam, sed sit eis dari in subiecto naturalem potentiam ad illas recipiendas, caldemque pendere quoad suam ei sectionem, & conseruationem ab
D o .mia eodem subiecto,seu tempore Au momento Producantur. Quae duae Cento somm conditiones cum speciebus sensibilibus competant, no est cur quis cin tεtis. m. neget illas e gremio materiae,in qu.r recipiuntur. Aduerte tamen germanam rationem,quae probat species sensuum eta diuisit, tes,non elle quδd exeant e potentia materiae. Nam animae brut rum animantium perse horum exeunt e materiae porclia, de tamen,
ut est grauium auctorum sententia, indivisibiles sunt, atque inextensae. Legitima ergo ratio est, quia inhaesiue recipiuntur in subiecto extenso quod verb ita recipitur,ad naturam recipientis sese accommodat,manetque extensum,& diuiduum,si illud tale sit. Ad quartum, negandum est species sensibiles nobilioris naturaeeste,quam accidentia,quae ipsae repraesentant,& a quibus effunduntur. Re cnim vera persectius quid est color,quam eius imago,ob idque ei se imaginum intentionale, id est , diminutum, de imperse- I ctum nimicupatur. Nec species absoluia dicendae sunt formae mel is, inter materialia,& spiritalia accidentia, quasi inter illa me-x is, dium dignitatis locum obtineant, sed quia aliquantulum e materia emergunt,cum non cadant sub sensum,ut ea quorum similitudines sunt:& tamen ad spiritalem natura non pertingant. Nec proptere, quod vitalium functionum instrumenta fituat, ad altiorem naturae gradum prouehuntur, praesertim c)m ad eiusmodi functiones non concurram nisi tanquam formae vicariae obiectorum, quorum to cum subeunt, ut paulo post dicemus. Hoc tamen non obstat quominus species intelligibiles materialium accidentium excellentia naturae iis accidentib. longe praestetit,cum simpliciter spiritales sint
Vo in hac quaestione pertractanda supersunt. Alterum est, quonam modo species cum potentia ad actionem concerrant. Alterum, num species externis sensibus pressae, praesente duntaxat obiecto, in iis conseruentur. Quod ad primum attinet. Sunt qui putent species concurrere tantum in genere materialis causae determinando videlicet potentiam,
quae inclis criminatim se habet ad percipiendum quodlibet partici lare sub obiecto suo comprehensum t paulo supra diximus. Quod
enim non concurrant cum potentia uti causae partiales activae ad
undem effectum ex eo probant, quia actio vitalis a solo principio vitae, luale species non est,proficisci potest. Deinde , quia quaeliduae causae Partiales octivae ita comparatae sunt, ut una sine fremqueat
188쪽
queat effectum edere,saltem imperfectum; ut duo luminosa, quorum unumquodque producit tuanen, etsi minus intensum , quam ambo simul: at nec species sine potentia, nec potentia sine speci: valet per se operari.Versim licet laaec sententia suam probabilitatem D, i,, h.
habeat multo verisimilior tamen est contraria, quae statuit sp caena potentia ad concurrere etiam adtiue cum potentia ad eius actionem. Hanc se- ι
quitur Scotus in primo distinctia . quaest. . & in quodlibet. quaest. '
homine in traditatu de sensibus anima:.Capreolus in i . dist. 3 I.q. i. art. i .& alij probatdrque ex eo,quia anima costituitur per speciem GK q.
in actu primo ad intelligendum , sicuti ignis per calorem ad calefacienduinmulla vero ratio est,cur potius calor cum igni, quam species cum anima active concurrat.
Secundb, quia omnis se a agentis, cui per se assimilatur cis eius, concurrit active ut principium talis effectus,sive sit forma Qbstantialis,sive accidentaria,ut,verbi gratia, forina inuina est princi- pium effectivum formae equi geniti, quia huius sorma est similis formae illius.Species autem,quiae per actionem cognoscendi producitur,produci ve potest,est similis illi speciei, aqua actio cognoscendi oritur.Tertio laena confirmatur,quia ut docet Diuus Augustinus
nono libro de Trinitate capit. i a .cognitio rei efiicitur a cognoscente,& cognito cognitum vero cum non per se,sed sui speciem, & similitudinem in potentia insidii consequens est , ut similitudo vicem illius liabens,lanquam semen generantis , cognitionem quasi prolem gagnat: atque adeo fatendum est speciem active concurrere. Quod ii petas an tota virtus activa potentiae sit virtus activa specieinquemadmodum tota virtus ignis est calor. Rcspondzmus non ip iihi alta se rem habere,sed potentiam vendicare suam peculiarem virtu- partia Aitem ad agendum, similiterque Geciem vcndicare suam ; ita ut am- bae tanqiram duae partiales causae diuetiae tamen rationis, seu tanquam duae partes Unius integri agentis immediati vires siuas conserant , iungantque ad actionem cognoscendi. Nam quod species suam habeat activitatem, probatum est. Quod vero illa non sit tota activitas potentiae ex eo ostenditur, quia saepe accidit, ut potentia ex eadem specie eliciat intensiorem notitiam muta nimirum prosert ex se maiorem conatum; quod non esset, nisi ipsa haberet propriam activitatem distinctiun ab activitate potentiae. Adverte autem speciem concurrere non selum active ad oper tionem,uti diximus . sed etiam formaliter,quatenus cocurrit ad specificationem actus, icterminando potentiam ad hanc potius, quam ad illam operationis speciem. Item quatenus praestat unionem obiecti cum potentia in eisse cognoscibili quae vivo est proprius effectus causae sormalis. Et vero, quia prius cst potentiam uniri intentionaliter cum re cognita, qualia tendere in obieetiim: prius se habet species ut principium M ale, quam ut principium ciliciens. Con. eom.lib.de Anima. Z Atque
189쪽
Atque hoc, quod de causalitate formali, & activa speciei a iserimus, conuenit tam in speciem sensibilem , quam intelligibilem: immo& in ea quae obtinent modum speciei intelligibilis respectu potet tiae intellectitur,ut essentia diuina respectu intellectus beati, & se stantia Angeli comparatione intellectus ipsius Angeli, cum hic selia, olla per suammet ellentiam intelligit .Quod si obiicias nullam substan
si h tia ρ f tiam creatam polle esse immediatum principium operandi; atque si aded non posse substantiam angeli in per se concurrere actaue ad actionem intelligendi. Occurrendum erit nullam substantiam cre tam potie esse principium proximum elicitiuum actus per modum potentiae δ: virtutis; posse tamen per modum obiecti,quando illa simul est obiectum actuale, maxime cum in eo euentu non integra, sed partialis tantum causa actionis sit. , Igitur ad primum contrariae opinionis arguimetum dic, licet cognitio ab specie proficiscatur; oriri nihilominus ab anima vi a vitae fonte,prςcipuaque vitalium functionii causa, cuius instrumeta siuit potetia,& species .Qubd si argumctum hoc vim haberet,pari modo
probaret, cum intellectus, aut voluntas per habitus virtutum sibi inhaerentes operantur, talem operationem non esse vitalem; vel Ei duabvi eos habitus neutiquam posse active concurrere: quod a communi causis partia philosophoru,Theologorumque,sententia abhorret.Ad secundum ορ- Πρ sim dicimus non quoties duae partiales cause ad aliquem effectum con-
oti ob fluunt, quamlibet earum posse per se effectum edere videlicet cumctu ρω est ita concurrunt,ut secunda non aetur a natura ad facilius operadum,
re valet. sed ad simpliciter operandum, quo pacto se habet species respectu
potentiae,nec enim potentia valet absque specie ullo modo operari. Maneant na Quod ad dubium secundum spectat, videlicet num rerum imagi- 'b iis nes,quae externis sensibus imprimimtur a praesentia obiectorum itam, arum.b dependeant, Vt iis amotis illico evanescant.Negativam partem seci
iam. ti sunt nonnulli Aristotelis interpretes in libro de sensu,& sensibili,& in libro de insomniis,concedentes,amoto sensibili,dari adhuc per
breues quasdam sensiones elicitas ex speciebus nondum extinctis.' Potest vero haec sententia ita comprobari. Huiusmodi species ha-m si ν belu suam intensionem,& incrementi gradus, secundum quo suc- cessive augeri imminuique possunt. Igitur ii obiectum subitb am uratur, adhuc secundum aliquam partem suae intensionis in sensi-teriis man bunt,poteruntque sensus iis ad continuadam sensionern uti. Antecedens ostenditur, quia ideo obiectium quanto visui magis appropinquat seruata tamen conuenienti distantia tanto distinctius videtur, quia species magis dearticulatur, & perfectitis actuat potentiam secundum nouos fui gradus. Iccirco ctiam ex eodem loco sonus,& odor,si acrior sit percipitur, non vero si tenuis; quia ille efficaciorein , dc intensiorem speciem iacit.
. Secundb Albedo,& odor inhibita causa effectrici dc conseruante nihilominus in subiecto perseuerant; ergo & species potentiis obsignatae statem aliquanto tempore seruari in iis poterunt icet obro . cta,
190쪽
Etia,a quibus productae suerunt,praesentia non fiat; cum utrobique
par ratio esse videatur.Tertio. Accedit experientia, quam affert D. D. Au -υ. Augustinus libro io. de Trinitate capit. ΣΟ.hisee verbis. Cum diu solem attenderimus,& deinde oculos clauserianus, quasi versantur in
conspeetii quidam colores lucidi, quos intelligendum est reliquias esse illius serinae,quae facta erat in sensu, dum corpus lucidum videretur. Additque infra eiusmodi sermam cile visionem. Itaque putat D. Augustinus, ablato corpore luminose , remanere illius speciem in sentu His consentanea scripsit Aristotcles libro de insemniis cap. z. sensilia,inquit,ipsa in nobis per singula sens bria, sensionem em ciunt:& assectio , quam ea inuehunt, non modo in sensoriis inest, cum sensus agunt, sed etiam cum ab opere discellere. Et paulo inserius, si sensum de sole in opacum conuertamus,comitatur eum affectio:euenit enim,ut nihil cernat,propterea quod commotio, quae alumine prosecta est,oculos adhuc pollideat.Item si quid album,aut
viride diutius aspexerimus, ad quodcunque aspectum nostrum deseramus, concolor illi videtur. Haec Aristotcles. Averroes quoque AM Hin suo tractatu de somno,& vigilia est nos in somniis sentire per quinque sensus sentibilia externa, licet absentia ; idque accidere redeuntibus ab internis sensibus ad externos absentium rerum imaginibus. Sicut enim, inquit,in vigilia sensibilia externa mouent senius externos,& hi sensum comiti unen, , is imaginatiuam ; sic inter se innianduin conuerso ordine, imaginatio mouet sensum communem, hic sensus externos. Igitur sensus cxterni rogum clicere operationes circa sensibilia absentia. Verum licet haee opinio admodum probabilis sit, maxime ob pari n/tiri Aristotelis & D. Augustini auctoritatem contraria tamen quae aste- probabilioririt sensuum externorum species non nisi praesentibus sensibilibuς, etiam breuissimo tempore conseruari,& comunior, & verisimilior videtur.Namque experientia illa, qua potissinissim aduersarii nituntur,admodum sallax est. Accidit enim non raro , ctiam extra morbum somnia quod D. Augustinus lib. ii .de Trinitate cap. . animaduertit) ut quae quis in interno sciasse cilingit, ea intellectus externo percipi arbitretur.Saepeque euenit facta a vehementi sensibili aliqua in sensu laesione, ut, exempli gratia, facultas videndi ad alia obiecta percipi eda miniis parata sit, atque adeo ut decipiatur pliai rasa iudicans adhuc sensiti obuersari idem sensibile, quod ante i.
Certe si vehemens sensibile externum tanta efficacitate speciem in fenso sensu imprimeret,ut illam etiam in absentia conseruar utique aut semper,aut maiori cx parte ita accideret.Quod tamen repugnat cx- . s, i. perientiar.Vnde Aristoteles hoc in libro cap. s. text. I 1.& s'. diseri- deatur.
men statuit inter sensum, de intellectiam, Fbd ille obiecit praesentiam exigat; hic veri, non item. 'Argumenta in contrariam partem adducta hanc habent cxpli- 'cationem. Ad primum concellis antecedente, neganda est consecutio: talis entiti est harum specierum natura e conditio,Vt quantum-Z i liber