Commentarii collegii conimbricensis Societatis Iesu in tres libros De Anima Aristotelis Stagiritae

221쪽

IN. II. LIB. ARIST. DE ANIMA.

probatur partem,quam statiait etiam Averroesahienensis,Iandunus, & alij, 3 ex eo suadetur , quia cum agentia non in quodvis discriminatim i φρ' ao,nt sed oporteat inter id quod agit, Sc patitur proportionc quandam,& reciprocam artitudinem dari: Cumque ad id singula agenatia peculiarem dispositione in patiente exigant,cuius defectu nullo modo actio procedet: dispositio, quam color in diaphano requirit, lux est , sine qua non pollet in eo gignere speciem, quae ad oculuimperfertur. Ideoque Aristoteles cap.7. text. 73. definiit colorem esse motivum perspicui actu illustrati. Ac quod praedicta dispositio in perspicuo neces laria sit, probatur. Sit coloratum A. quod cernatur in toto spatio. D. in quo designetur punctum B. vicinum ipsi A. itemque punctum C. ab eo remotum: tum lunae, quod erat in toto

D incipiat deficere paulatim a pucto C. In istiusmodi desectu dabitatur instans,in quo A .conspiciatur in puncto B.nec tamen in puncto C. Idque non ob aliam causam,nisi quia iam punctum C. n5 est il- .lii stratum siquide interim dum.in eo lux fuit,videbatur.ὶ Igitur ne- cellarid ex parte medii diaphani lumen ad visione requiritur. maeest potetitia Aristotelis in lib.de sensu,& sensiti c. r.&c. 7. huius lib. te x.7ι .ubi docuit ideo obiectu visite supra sensim positu non sentiri , 'dia Opportet obiectu alterare prius medium actu illustratum. P ' Secunda vero pars conclusionis, quam tradit AEgidius hoc loco, i, bis ' Durandus in a.dast. 28.q. I.Vitellio lib. 3.perspectivae ilicoremate i. ostenditur contra eos, qui putant neutiquam requiri lumen perseratione obiecti, adeo ut si totum medium colore non illuminato collustrari pollet, adhuc color in ipsum speciem iaceret; probatur, inquam , ex eo, quia lumen concurrit tanquam causa partialis via, Lux er cum colore ad emittendam speciem.Quo fit ut per se etiam ex pa ,, fiales in colori requiratur.Cocurrere vero lumen eo modo; nec tantum imariisa; Vt dispositionem siue medij, sue obiecti, ca ratio suadet, quia nul- ἰjarum. him naturale agens postulat sorinam exccllentioris naturae, vi s lana dispositionem requisitam, ad ignobiliorem sorinam: lux verbiam imagine coloris, quam colore ipso praestantior est. Quare non exigetur lux tantummodo ut dispositio, ad traiiciendas colorum imagines in oculum; sed ut causa partiatim eas proferens sinul cum colore obiecto. Item colores, lub magis illuminantur,co mel iis videntur igitur ex participatione luminis fiunt actu visibiles. Diluamus nunc argumenta, quae pro si periistibus sententiis ad urina, duximus, quatenus es,quam defendimus, aduersantur. Ad primum tum si h pro Avicenna apte respondebatur,ad responsionis vero consutatio- seriarum. nem dicendum crit,em lux non semper , nobis palam dignoscatur in toto medio, tuo visio fit, conuinci tamen dandam este, ratione, quam paulo supra attulimus. Certe ii obiectu ut primo gignat speciem in medio, requirit in eo lumen,multo magis mediii id requiret ad speciem ulterius extendenda.Ad primum vero pro secunda opinione, quam admodum probabilem confitemur; dicendum est,colorem esse cx se visitem, idest suapte natura polle videri; etsi ut actu

222쪽

videatur, aliquid aliud requirat quo etiam modo intrepretandus est Aristoteles, clim ait colorem in se habere causam,cur videatur; qui licet non expresse docuerit requiri lunam ratione obiecti ; non id tamen negauit. Ad secundum, peculiare hoc elle coloribus , ut non 3 nisi concurrente luce speciem transnittant,sicuti proprium cst eis. dem,ut etiam secundae sententiae defensores concedunt, exigere illustrationem diaphani, tanquam praelarationem ad traiici edas species ; nihil verb mirum quod nobilissimus externorum sensuum, elusinodi apparatum ad functiones suas obeundas expostulet.

Utrum visio fiat emissis ab oculo radiis, an receptis ab obiecto imaginibus.

ARTICVLVS LPhilosophorum quorun am praesertim Platon

opinio,ct eius confirmatio.

AE c quae stio in contrarias partes a Philosis his dispu- Lui putentiata suit.Nam Empedocles, Stoici, & Platonici arbitrati si 'sunt aspectum feri radioru ex oculis emissione. Itaque 22. 22. Plato in Timaeo docuit aspectum non assici imagine

aliqua a re visa cinuente,sed emicare ex oculis Iucena,quae una cum lumine externi aeris obiectum quas manibus prehendat, ipsum- , que suo contactu visibile essiciat: tum vero refundi eam lucem ad oculum affectam alteratione alterati visibilis, & ubi in pupilla insederit, fieri visionem. Platonis sententiam secutus est Aphrodi- Plato. g' risu, us i lib-probLq.7y. Seneca lib. i.Nat. lia. Chalcidius in commenta Aphro ris,iasti h. tariis super Timaeo, Euclides in libello de Persipectiva, Ptolemaeus

minu. ωρ. . iii Catoptrico. Alchindus in lib. de aspectibus. Lactantius in lib. te Eitidis. opis. Dei c.8.ubi ided negat species visuales cile necesIarim,quia pu- Ptolem M. Y phara .rat mentem elle, qua immediaic videt per oculos tanquam per se- Idae=οbiu, nestras intro perlucentes. Idem Platonis dogma tuetur, Galenus π.Satur. es lib. .de placitis Hippocrat.& Platonis,& lib. t o. de usu partium, &j I r lib.Prognost. sent. 79. addens quemadmodum nerui sensionemrti . I 2. . perserunt ad cerebruin, quo seiciendi vim accipiunt; sic extermuni, bis . A. aerem appulsu radiorum, qui ab oculis exiliunt reddi accommoda- cinous in lib. tum ad deserendam vi silis alterationem ad oculum. L ' ' solent autem ad Platonis sententiam confirmandam permultae adduci rationes, quas collegit Theophilus hoc loco ad text. 69. &Argumenta Macrobius 7. lib.Saturnal .c. I . Ac primum, quod aspectus ex se vi- Σ - - ' siserio radios eiaculetii rosteda potest,quia non ob aliam causam vi detur natura oculis igneum lumen accendille.Deinde quia nulla ratio afferri potest: cur is, qui nebuloso acre circunfusus est, pr rimam nebulam voti videat , distantem videat ; nisi quia radij

223쪽

IN IL LIB. ARIST. DE ANIMA.

vi orij cum primum ex oculis emicant, sortiores suint, sicque vicinam nebulam penetrant, longius vero progressi languescunt, nec

lain perrumpere iacbulam Vesciariatque Ita eX ca quasi ex opaco co 3 pore ad oculos regrediuntur. Deinde, res imposita pupillae non via aeriar, idque propterea accidit, quia radius impeditur quominus cx-

tra sese effundat: igitur visio fit emistis radiis. Deinde, quod visio nosat receptis ab obiecto simulachris,probatur, quia nequaquam verisimile est typos innumerabilium pene rerum, quas uno ictu videmus,simul o lis illabi. Et tam exiguam pupillam tantam influentium idolorum copiam carere,quin illa se mutud perturbet, & impediant,praescrtim cum irinil sit,quod ea componat, & distinguat,

ne in turbatam congeriem abeant. Item,Vel eiusmodi imagines, &quasi exuviae a rebus demittutur,cum est,qui videre vclit: vel etiam cum nullus aspicit,ultro emicant.Si dent primum;cuius tunc impcrio illae confestim accurrunt 3 Si secundum ; perenni igitur fluxu a corporibus dimanat,non sine magno earum dispendio, quod Aristotcles Dei uocriticis obiecit esentibus corporum actioncs defluxu fieri ac nullo ordine passimo berrant,quoa est absurdum. . Praetere ,In speculis imago contemplatorem suum aduersa respicit,quae tamen si λ nobis proficisceretur, cum recta exeat, posλeram sui partem deberet ostendere: quo modo histrio dum perib-nam,id est confictam faciem induit, nonnisi posteriorem cauernam cernit: quare nullo pacto admittendum est neri aspeetiam per imagines a rebus emissas,quae emitti ab his nequeunt.

ARTICVLVS II. in 'Verae opinioni, Explicatio.

ONTRA RrAM sententiam tuetur Peripatetica schola asserens visionem non fieri emissis ab oculo radiis, scd receptis a re obiecta imaginibus; quod docuit Ari

& lib. 3. c. i. r.& 3.δc in lib.de sensu, & sentiti c. r. Nec ossicit quod tertio Meteor.cap. 3. .&-m problemat. lech. 3 i. probi. a 6.Platonis opinione ad dubitationes qua da di s luendas viatur.Id enim propterea fecit, quia tunc nondum propria sententia comprobata, communi uti voluit,praesertim cum nihil ad praesens institutum sacerct , Vtram partem sequeretur, ut inibi Alexander, & hoc loco

Philoponus annotarunt.

C mr -' Quod ergo aspectias emissione radioru non fiat,ostenditur ams vel radius visorius pertingit ad res, quae videntur; Vel non. Non sc-cundum quia iam ille radius non alter et Obicinam, neque aliqua qualitate alteratus ad oculum rediret, ut aiunt. Primum etiam dici non potest, quia incredibile omnino est e tantula pupilla tantu luminis ab oculo exilire polle, ut ad res tam variad , tamque inter se distam , Visionem M.

νι receptu

224쪽

C A P. VII. Q V AESTIO V. 1is

distantes, quas simul contuemur peruenire queat,ita ut magna coeli 4 partem occupet, quam undaque oculis obie in conspicimus.Dcm-de,quia ii lumen Solis quantumlibet recta incidat, numquam rcflectitur c terra usque ad mediam acris regionem, multo nianus erus

modi radii a stelli quas in firmamento cernunus,ad nostrum aspectum reflectentur.Item,Vel qualitas illa,qua radat in re videnda imbuuntur,est similitudo ipsius rei et aliqua alia qualitas, vel corpus aliquod tenue,& subtile. Si est similitudo Iam agitur concedunt vi sionem fieri receptione imaginu; quanqua in eo hallucinetur, quod dicant ad imaginu productione requiri lume ab oculo exiliem,cum sufficiat id, quo ponimus obiectum illustrari. Si vero. dicant esse aliam qualitatem,cum non appareat quaenam ea sit, aut quanecess-tate inuebatur,certe fictilia existimanda erit Quod si dent secudum clara non sit admittenda corporii quantumlibet subtilium pcnetratio, asserere nequaquam poteriit radium visorium transneare inte iecta corpora usque ad rem visuri. Neque defendent visionem este

momentaneam,cum nullum corpus momento moueatur.

Denique,quod admittendae sint rerum imagines, quibus non o i ldm aspectus,sed reliquae etiam potetiae cognitrices ad obiecta percipienda obsignctur,constat ex ea quaestion clua supinius hac de re priuatim disseruimus; e qua ad praesens institutum corroborandum

lilures rationes desumi pollunt. Quibus accedit quod comuni phi-osophantium consensu hoc discrimen inter appeterares, & cognO- manem appescentes vires traditur; quod illae nativa propensione ferantur in sita tri isti a

. obiecta,& ab iis alliciantur: hae vero obiecta apsa ad se trahant;videlicet per eorum similitudinem,qua imbuuntur. 'Vt autem planum fiat quona modo species vi siles obiectu reprς- sentent,nonnulla obseruanda crunt. Primum sit, quemadmodum aqualibet parte corporis luminosi in quod uis punctu medij perspi- etesii iacui intra eius sphaeram contenti, producitur lumen, modo nullum corpus oracum interiectum iit; ita a quavis parte corporis coloraticinitti ipsius similitudinem ad quodvis punctu medij actu illustrati,

intra iptius sphaeram cohibiti; modo nullum corpus opacum interpositu sit.Quod ex co constat,quia cum agentia naturalia neces state naturae in actiones suas serantur; sublatis impedimentis,non possunt non agere secundum omnes suas partes in quodvis punctum . spatij. Ideoque corpora tam lucida,quam colore affecta, o maiora

sunt,ed per longius spatium lumen,& sui similitudinem proferunt. Nam clan secundum omnes suas partes in quod uis punctum spatij agant,quanto hae plures,amplioremque extiterint; tanto lumen , &imago , quae in parte spatii obiecto vicina progignuntur, maiorem vim habebunt, ut se longius diffundant. Quo etiam fit, t quo res Cur, piores grandiores sunt,ud P remotiori loco perspici valeant,& ut in quovis eo punctoseu quavis parte medij actu illustrati totii corpus obiectum 2 is a talensui repraesentetur,singulaeque crus partesia quibus ad huiusmo- tur. Hi punctum, eu partem medij liceat tectam lineam ducere: quado-

D d 3 quidem

225쪽

ai IN II. LIB. ARIST DE ANIMA.

quidem in qualibet parte medij imprimitur similitudo a quavis parte obiecti colorati. Id,quod expericlia confirmat; siquidem ex quacumque parte medii fas est obiectum cernere, omnesque eius partes, ad quas licet ab octilo Videntis laneam rectam protrahere, si nihil si interiectum quod impediat continuam speciei productionem per totum spacium, atque minus omnes partes intueri nisi per earum suntlitudinem: ergo partes omnes, ac singulae obiecti colorati producunt sui similitudinem in quavis parte medij; atque aded in qua uis histilinodi parte repraesentatur omnes ac singulae partes ol ic m. Deinde, idem probatur hunc in modum. Quaevis pars obiecticolorati est agens naturale, ac minime liberum ad sui similitudinem producedam , & habet se indiscriminaum ad agendum in quamuis partem medij actu illustrati intra eius sphaeram inclusi, ad qua licetctuali et ρ - rectam lineam ducere.Quaelibet igitur obiecti pars in quamuis pam bd tem medii sui imaginem imprimit,& ex consequenti in quavis par- .imii iam te omnes, ac singular Obi zeli partes repraesentabuntur. Postremo, in quati et idem confirmatur, quia si diuersiae partes obiecti visitis, producerent m a.d parte. ita similitudinem in di itinctis partib.medii, non aute omnes in eadem,nequiret Sol, que Astrologi tota terra vicibus sere i 6 .maiorem esse inquiunt,totus ex quavis parte medij nobis conspici. E enim ut omnes eius partes sui similitudinem producerent, egerent spatio tantae magnitudinis,quantae Sol ipse est, quod repugnat experientiar, quandoquidem e quavis parte medij totum Solem conspicimus. Quare necesse in omnes partes obiecti visitis mittere sui si- ivssitudinem in quamuis partem medij, in qua repraessentcntur. Aduertendum praeterea est, liuersas partes eiusdem obiecti non iacere distinctas sui similitudines in eandem partem medij,in qua videntur; sed unam, Sc eandem, quae tamen exactior sit,& persectior, quam si a quavis parte singulatim accepta emittoretur. Porro autem istiusinodi species cum a singulis partibus obiecti,tanquam a partia libus agentibus suum este accipiat,singulas eius partes repraesentan, quantucunque illae quoad intensionem, situm, & figuram dissimiles sint anaque haec similitudo quatenus mutuatur esse a parte B. repraes natat partem B. & ut habet idem esse a parte C. repraesentat parte C.atque ita c teras,prout a lingulis suum elle partiatim sumit. N iμ' Quod quidem ita se habere hunc in modum ostenditur. Sit corpus . aliquod secundu suas partes inaequabili intensione candidum.Si igi- , a d ue tur diuersae huiusce corporis partes distinctas sui similitudines in

ii parti ut eandC partem medij producerent, quemadmodu duae eius mediet res duas produceret similitudines,sic quatuor quartς quatuor smilitudines, atq; ita caeterae partes proportionales eode modo; quae cum

infinitae sint,darentur in eade parte medij species infinitae,quod fieri nequit. Pat igitur omnes, ac singulas partes obiecti visitis proficere in quamcunque partem medii illustrati intra sphaeram contenti vitarn eandemque siti sirinilitudinem, & ob eam rem eadem omnino imagine in quacunque Parte medit singulas paries rei obie

ctae ,

226쪽

ctae a nobis conspxi, nisi qui l obstet. Ex dictis collige spectem obiecti vi ilis, etsi vini in numero at cidens sit, extensione subiecti per accidens extensum ; tamen ita aikctuna esse,ut quaelibet pars illius extensonis reserat omnes paries obiecti,ad quas licet rectam lineam ducere,quia uti di imita, quaelibet huiusce speciei pars ab omnibus obiecti partibus capit esse, modo ad eas possit duci recta linea, no pertranseundo per corpus opacum. Nam alioqui si ad aliquam obiecti partem nutus modi linea duci nequeat ab aliqua parte speciei iii medio existentis, haec non capiet esse ab illa parte, proindeque eam in tali loco non repraesentabit.

Solutio argumentorum , quae articulo primo

proposita fuere.

E L a QV y M cst ut argumentis pro Platonica opinione initio adductis respondeamus. Ad primum dicimus oculos non esse igneos, quasi in se ignem actu

contineant,cum ignei caloris excellus temperiem viventium dissoluat; nec vero ita lucentcs elle, ut procul ex se lumen iaculentur. Quod vero motis oculis, splendor quidam in eis appareat,id ex eo prouenit, quia polita,&Jeuia corpora, cuiusnodi sunt oculi, & piscitura quorundam capita, aliique eiusmodi, in tenebris praesertim renident, ac fulgent. Non est tamen inficiandum pupillae non nihil esse innatum lucis, ut quasi tes Iera hospitein de affinem suum, hoc est, lucem, qua species vehitur, sese cxtrinsecus insinuantem recipiat,cique ut mini iter samiliaris praesto adsit. Qua de re lege Scaligerum exercit. i 8. n. is. Concedendum praeterea animalia nonnulla c oculis aliquid lucis extra cinittere,ut Dies, de alia quaedam ex iis,quae noctu venantur. Ad secundum, nebulam remotam non ob eam causam, quae in argumento affertur,videri proximam verδ non videri, sed quia prope oculos minor lux si inicit, ad illustrandum vis te proximum, quὶm remotum. Adde quod nebula per eandem lineam longEporrectant identidem aspectui occulens , atque adeo crassescens; obscurior apparet, quam quae per breuiorem lineam ccrnitur. Ratio autem curres pupillae imposita non videtur, non est ea, quae affertur in argumento, sed quia oportet illustrari medium ad ins rendam speciem. Ad tertium; nihil mirumquδd tot reriun rna gines oculis simul occursantium pariter oculo inurantur , cum iis 'imaginibus sit plenum totum diaphanum actu illustratum, ut pote quae neque tibi impedimento sint , nec potentiam di grauent,nec sua mole aut contrarietate se extrudant,cum non sint co

rora nec contrarium habeant,nec se perturbent,licet in codem stucocant, quia ubicunque caelitatu, per se naturae suae distinctione ,

227쪽

1i6 IN II. LIB. ARIST DE ANIMA.

& significandi vim retinent. Sunt vero istiusmodi simulachra perpetuo in diaphano illuminato,quia naturaliter a re visiti emittutur, nec vero temerc huc,illuc oberrant magis, quam lux, quae ipsa comitatur & quasi uet; siquidem eius concursu,ut superius diximus Solui. . gignuntur,eaque manescente occiduntEx quo patet quid ad quartum argumentum respondendum sit. Solutio s. Ad quintum dicendu in primis in speculo non videri imagine,ut progressi patebit,sed videri re obiecta per imagine, a speculo repercus tam ad oculu,videri,inqua,aduersa facie, o auersa,quia eiusmodi species, non est ut persona histrionis ex una facie aliud, ex altera aliud exhibes,sed est quidpiam simplex,atque puru ex utraque facie ut ita dicamus obiectu repraesentans; quo etia fit,ut obiecti corporis partes dextrae efficiantur in speculo laeuae,& e diuerso : videlicet quia imago ad oculii repercusta ita rem nobis repraesentat, ut ab ea prodiit,atque aded etsi res visa nobis sit aduersa, manus quasi comutat; eiusque dextra nostr dextrς resp5det,cum secus fieri oporteret, ut videmus cum Socrates,qui antea erat auersas, nobis aduersus fit. Tunc enim eius dextra Iamae nostrae respondet. Itaque tota huiusce lacriminis ratio est, quod species non alia sit aversa,quam aduersa.

Vt ESTIO VI. An oculorum compositio ad visionem obeun

dam accommodata sit, necne.

ARTICVLVS LDe oculorum praestantia situ, d Pyra.

S P E c T v s omnium sensuum praestatissimus habetur. Primo,quia tenuioribus,& a materiae faece liberioribus, ac non nisi per diaphanum illustratum transmissis i in ginibus ad stinctiones suas utitur,ni illamque regem in

mutationeinab obiecto recipit,sed tantum notionalem; nec enim v. r.exalbescit viso candore. Secund5,quia cius actio celerrima est,utpote quae momento fiat. Tertiδ,quia e longiori tractu res attingit. Quarto,quia ut caeteras eius praerogatinas omittamus plures rerum diluerentias comprehenditii quandoquidem visu totius mundi fabriscam,ila ornatum intuemur, lucis pulchritudine fruimur ; colorum, Varietatem distinguimus,corporum omnium magnitu linein, figuram,numerumq)roportionem,situni, motum , & quietem assequimur. Ideoque nullus sensus ad cognitione in ratione propria comparandam mastis idoneus est. Unde Plato in Timaeo visui acceptam

refert philosophiam; & eius imitator Philo Iudaeus in libro de sp cialibus legibus. Dciluxit inquit Philosophia e coelo in hominum

animos, LLero Viseia

228쪽

animos, sed oculis sequestris deducta est in hospitium. Nam hi primi conspexerunt vias,quae a cocto ad nos tendunt,regias.Item in li-

bro de mundi opificio. Quod,inquit,mens in animo est, id oculus in corpore.Videt enim uterque altera intelligibiles resiniter sensibiles. Visus autem mentis ad nostenda incorporea; oculi ad contemplationem corporum,quae res ad alia multa prodest, & in primis ad id

quod maximum est scilicet philosophiam. Quod vero ad oculorum situm attinet ; libet quae D. Ambrosius

lib. 6. Hexameron cap.' ea de re seripsit in hunc locum transserre. ui

Adhaerent velut quibusdam montium supercilija oculi,ut& prote- Tarit

gente montis cacumine tutiores sint & tanquam in summo locati, de quadam stena superiore uniuetia projectet.Neque enim oppor- . tebat cos humiles cisse,sicut aures,vel os,ipsosque narium interiores sinus. Specula enim semper in alio est,ut aduenientium cateruarum hostilium explorari possit aduentus, ne improuiso occupent otiantem vel urbis populum, vel imperatoris exercitum. Sic latronum quoque cauentur incursus,si exploratores in muris,aut turribus,aut

montis excelsi supercilio sint locati,ut desuper spectent plana regionum in quibus insidiae latronum latere non positiat.In mari quoque positus ii quis terrae appropinquare se coniicit in ipsa mali fastigia,& celsa antennarum cornua voti explorator ascendit,&adhuc invia

sibilem reliquis nauigantibus eminus terram salutat. At sorte dicas, s specula editior necessaria fuit, cur non supra summum verticem capitis oculi constituti sunt, sicut cancris, vel starabaeis in summo sunt,quibus licet nullum caput appareat,colla,ac dotia tamen caetero corpore celsiora sint i sed illis testa valida, nec tam tenuis membrana sicut nobis,quae facile possit offendi, ruboque, & caeteris interstindi sentibus. Itaque nobis in s imma propemodum corporis parte constitui oculos oportuit tanquam in arce , & ab omni , vel minima offensione defendi : quae duo sibi compugnantia videbantur. Nam si in humili essent propter tutamen , munus impediretur ; si in vertice, paterent ad iniuriam. Haec D. Ambro sus. Lege etiam D. Bantium homilia undecima Hexameron. G ωn verb mirifice natura prouidit ut oculi tuti ege possent, se vique ea, quae foris ingruunt , incommoda propulsarent, ideo quo concauis foraminibus inclusit;&ῖenis, ac palpebrarum segmine circumuallauit s etsi has Struthio camelus alitum sola, ut homo utrinque habeat. quae identidem celeritate magna non solum excrupiendis rerum imaginibus aditum aperiant, sed etia incidentibus,& noxiis claudat: tum supercilia quoque addidit pilis breuibus adornata pariter, & alterne mobilia, quae sudorem a capite, & fronte desuentem repellat.Sed enim & haec,ut Plinius. it. Naturalis historiae lib. p. 37.aduertit, maxime fistum indicant. Superbia aliubi conceptaculinia hic sedem habet.In corde nasti turilluc subit,hic pendet.

Nihil altius simul, abruptiusque inuenit in corpore, ubi solitaria esset. Haec ille.

229쪽

G8 IN II. LIB. ARIST. DE ANIMA.

o oculorum amem figura , sic habeto. Sunt oculi in globum Lue Vis. Tal consorinati duabus potissimum de causis. Primium quia forma globo a promptiori agilitate in hanc,& illam partem voluitur, & aspe- is cisis

elum circumfert: voluit autem naturae auctor Deus aspectu circum- ν ensem lib. ferri ut inquit Timaeus circuitus qui in caelo astantur,in usum redi- . He .c t s. gamus nostrae mentis,discursionesque ipsius illis cognatas,sed per- turbatas ad illorum temperiem reuocemus, & conuersiones Dei, quae sine ullo errore aguntur imitemur. Deinde,quia ut Mathem lici demonstrant,nisi oculi ei lent rotundi non possent rerum quantitatem deprehendere,nec aliquid perciperent nisi aequale sibi. Etenim visio ni per lineas rechas super oculum perpendiculariter incia dentes, quarum concursus fit in oculi centro. Quare si oculus estet superficiei planae non ingererent se perpendiculares lineae nisi a si perficie aequali; sicque nonnisi aequale cerneretur.

ARTICVLVs II. De is quae ad internam oculorum stricum pectant.

V N C ad internam oculorum compositione veniamus. Hae d/re

Constat oculi,quod ad praesentem considerationem attinet,septem musculis motoribus: tunicis quinque, Wys .dia, hist alij haec secus numerent: tribus humoribus duobus ne an.e.iori. oeularc fuis.Musculi dati eis natura sunt, ut globum ad aspectum sacile con- len o .io. ς' At m uertant e quibus unus sursum,alter deorsum : duo ad dexteram, l*uamque trahunt alii duo circumseriit; septimus sustinet, illigatque. :

Tuisse. 1uius tunicis intima Vocatur specularis,quia ut spectatu nitet, & trans-fisi se q-. lucet, graecd a continua araneae telarum imagini Huic nita esu lib. proxima graece κα a s ρου latine reticularis nuncupatur, quia venulis multis,& arteriis intexta retis estigiem exhibet. Tertia grae- A.,his ce=ὰ oci I. , latine vitea,quia similis est vitae folliculo,, quo peaun- α ;. Gue raculum dextraxeris. Quarta graece ορατοειδῆ ,latine cornea, quia co senna in laminas tenuisi nas in sectum refert, Se splendida, ac diaphana cest.Quinta graece M.ti latine adnata, siue adhaerescens , quia zr δεν. eius beneficio undique totus oculus consistit, & sibi cohaeret, quae bu, e poris

etiam alba a colore nuncupatur. humani cap.

Humore; in Ex humoribus intimus dicitur a graecis x latinis cry- Τ eculo iret, stallinus,seu glacialis, quod crystallum,seu glacie pellucidit te*mu' V. o h letur,etsi aliquantulum mollis sit. Huic proximus grς ce la- mani eap. q. tine Vitreus,seu albugineus,quod consistentia, & colore vitro sit b, Thom.a Tei- siue recocto,vel oui albo sit similis. Tertius graece ἱδατ ης, latine u se runi aqueus ab aquae sinulitudine. ea ia hum/- Horum verb compositio hunc ordine inret se habere deprchen- disse o r-I .ditur. Est oculus, uti diximus, in globi figuram consormatus. Eius Fg t ' rop. ceiuruin obtinet humor crystalluius , quem undique ambit tuni-

nexis.

230쪽

ca spe utaris. Huius humoris medietas una in humorem vitreum, qui proxime sequitur, immersa est; altera in eo extat, & quasi innarat. Deinde humore vitreii posteriori parte ambit tunica reticularis, desinens ubi glacialis humor eminere incipit supra vitreum. Hinc

duae se offerunt membranae,nempe vitea,per cuius soramen humor

crystallinus,& pupilla cernitur; & a colore huius tunicae,quae varidintingitur, oculos nigros, caesos , glaucos, aut alio colore imbutos di ius.Altera tunica est cornea,quae totu oculum ambit, & sipiendidaeit. Inter hasce duas tunicas ni oraqueus continetur: tum postremum,atque extimum locum habet tunica adhaerens, lux oculum in propria sede cohibet, ducens originem a tunica caluariam inuestiente; unde de pericranium nuncupatur. Concurrimi etiam ad Nerui vi oculi structuram duo nerui, qui optici, seu visoris appellantur: hi ve-rd a cerebro proficiscutitur, alter e dextera parte, alter e sinistra: sed aliquantulum progressi inter se coeunt,rursumq; antequam oculos subintrent, separantur:& quia duplici membrana vestiti sunt; interna tenui,& externa dura; ex illis ortum habent duae tunicae, vitea & Luis oram cornea; Per eos simulachra rerum, quae sub albectum cadunt, in tumc- v a communem sensum insuunt, simulque pereosaem a cerebro emi o cant visorij spiritus, sine quorum ope faculta cerne ii munus situm ire nequeat. Hinc est quod affecto cerebro, etsi oculi nihil aliun de incommodi patiantur, hebescit visus,vipatet in ebriis, deliris,&phreneticis, e quorum cerebro desiliunt spiritus nebulis obducti,ac . . mitius puri minusque apti ad operationem. Addimus etiam ex ino dinato huiusmodi spirituum ad oculos motu interdum prouzm , t i.&am ut ebriis circumuerti omnia videatur: Quod Aphrodisaeus libro se- iux.cundo problematum quaestione. 67. hisce verbis odiiserit.Larga vi ni copia nimiam exhalationem spiritus sumet ad cerebrum mittit, qui spiritus cum digeri, atque consumi nequeat prius quam temporis spatium conco tionem exhibeat, per cerebrum voluitur, &quique versus percurri atque ita perturbatus profluit per neruum viserium , pupillamque ad res conspectiti obvias; facitque ut tales videantur, qualis ipse est. Affectum etenim interiorem taris ei leima irannir: quocirca csscitur, ut etiam caligent, & vertigine tantisper tent rur.

τὸ - . sed & iis, qui nulla perturbatione,aut morbo laborant, propter Dimus in de νηφ' inopiam, inhabilitatemve spirituum deterior vitiis contingit ,&eto et contrario.Sic nimirum quibus spiritus modicus est, S s citc dicto' famis lubilis diu obtutum figere nequeunt: quibus lucidus, &copiosus,

aciem diu firmant ,& res minutas , ac distantes ad unguem discernunt; quibus spiritus multus,& crassus,obtuentur qui e res absque . fatigatione,verum eas non exacte distingunt. Sic denique ut annorauit eodem libro Aphrodictus quaest. s 2.ij qui aquam bibere consueuerant acutius vident,quia vini copia fatus nimium excitans spiritum visorium turbat.Facit etiam no parum ad commoditat m,vel

incommoditatem cernendi ipsa compositio oculorum. Nam qui F s 1 oculos