장음표시 사용
301쪽
temper aqua, ad te maneant med um. Verum
hoc reliqui tres sensus agultu, & tactu dissident, quod in illis mediu externum mouetur ab obiecto: medium vero mutatum potentiam afficit: in his autem proptet rei percipiendae colunctionem , & breuitatem interstitis,medium, S po-tεcia simul moueri censentur. Quod clypei exe-plo ostenditur. Si quis cnim per clupeum percutitur , no dicimus Elypeum ab hasta , ipsum vero a clypeo percuti, sed una eum clypeo plaga accipere. Adde quod gustatus, & tactus non nisi ex accidete medium
externsi ibitiuntur, cum videlicet corpora nequeut se immediate co- tingere: resi qui vero se sus per se, ac ratione obiectorum externum medium ei flagitant. Omnino autem. Tactus medrum,oblectum,& sensorium accuratius explicat. Ac primum docet carns, non cbum oculos tangat, aut sonus acri cogenito, vel
odor odorandi tensorio adhibeatur,n6 fit sensio: at tactile carni ad motum percipitur. Deinde obiectum tactus ait esse tacidium corporum disserentias, hoc est calidii, frigidum, siccum, humidum , quas vocat dii serentias, quod elementa, prout alterandi vim habent, iis inter se constituantur, aedisserant,ut in libris de ortu,& interitu exposuimus.
quod tangibile ai O gale sit tangendi organum ostendit, sens esse potestate id, ctu est squidem id, quodientit a sensti pati oportct: quod autem patitur, in potentia tale est, quale idia quo paritur. Quoniam igitur potissimum i ctus obiecta est calidum,frigidum, siccum, humidum, eius sensorium ita erit in erum,ut iuste qualitatibus immutari queat. Estreio hoc intec tactum reliquos sensus
302쪽
Nune enim videmur rci issis tangibilis tangere, Patini r 1. O nu tam medium esse. Interest autem inter tangibile , ct ea qua sonant, ct visissilia. Nam hic quidem sentimus medio in nos aliquid agente. et tangibilia sentimus no a medio, sed una cum ipse medio moti, uti se cum qu piam per clypeum est. Ferculsui. Non enim percussui clypeus percussit, sed Lot ambosint simul percussi, clypeus, atquenau.i . miles. g omnino autem ut aer, ct aqua sese habent ad visum, auditum V, o Θ sum, sic caro ac lingua sese ad huius inIDumentum sensius habere diuentur: atque nec ibi pro se sὸ iee h e per-' . ceptio sensus siet, cum insErumentum sensus a ressibili tangitur, ut qui fiam super extremum oculi corpus posῖeris album. Ex quo etiam plane patre in trumentum sensῖs ipsius, quo res perci- ριuntur tangibiles, intus esse colu tum, ut diximus. Sic enim Er in hocses et id porro, quod in
caeterissens s feri situ. Sensi lium enim, si in
ipsis instrumeniis ponantur sensium, non fit, ut fata, perceptio. Muper carnem ponatur tangiabile, sit, ut dura experientia, s
sentiunt, ut humor crystallinus colorum, mamillares processus odorum, alia que similitenat insitumentu tactus,cum sit colpus ex primarum qualitatum commistione constans, nece flatio primas qualitates, quae tactus obiectum sunt, in se actu colubet, 'uamquam eas in messi critate obtinere debeat, ut extrema, atque cxcessus -ptu dignoicat: siquidem Mediocre mediocre extremorum udex extre- iudex est. morum. Praterea ut vi .
Quemadmodu in aliis sensibus duplex selisite
proprie , sensile, velutiliabit halterum ut priuationem: se in tactu rem habere ait : ita ut sicut visus rei visitis. & inuisilis est, sic de tactus circa tactile , atque intactile vel setur. Intactile vel Onuncupat tum id, quod tractabiles qualitates admodum remisias obtinet , tum quod eas dem nimium exuperates habet . ita ut sensorium labefactent.
sensi I. Lua resin o II d is ipf earo in dium es in tali u. Atqui ea tactu percipiuntur, quae corporis sunt, ut corpus est, disserentiae. Dico autem disserentias eas , qua re rum elementa di tinguuntu alidium. Agidum siccum,ac humidum, de quibus antea diximus us in locis,in quibus de elemeniis i sis tra Diuimus. In- umento ante id, quo didiae qualitates sentiuntur, G in quo primo sensus is co ocatur , quem appellare eo euimus talium, pars ea sine est, quae T R est ροtitia talis. ii Sentire namg. pati quod a se,
ut diximus. Quare id quod agit tale istud facit,cu sit poteria,quale est is sima tu. Quocirca simile callias ais rigidi , cr diu ac molle nonsentimus fia. . ex peratione , quo sensius est quasi mediocritas quaedam contra rutatis ei rei,
bis, qua in ipsisfossilibus in si s propter hoc sensibilia ipsi discernit. a 'e-
t . - borum asti seu potentia sis ut rutti . oportet. in caeteris to e modo sic or in ta ira nes calidum, neque 'gidum id a iusse oportet sed utrum solentia , quod virum' est percepturum. Praeterea ut visus usibilis ac inuis bilis quodamm do est, uti diximus, cateris fensus oppositorum similite la tiam est tangibilis inc intangibilis, tactus. Inlangibile autem est etiam id. quod exiguam admo a ui se etiam tangibilium habet, q'ale fas i s acrim exuperationes etiam tangibiliu/niqualia sunt ea,rua 'umperes sunt.
De sensuum igitur unoquoque,dicitum sit hoc modo quo P .
303쪽
intcr philosophos liscrepantia phrasi capite trigesimonOno,di 16. ponunt tactum in corde, a
BiNAM tangendi instrumentum rςsideat, magna estitia. Themistius in stra para,& o.& Simplicius, text.. ponunt tactum in corde, adducti verbis Arist telis in libro de sensu,& sensili capite secundo ,& de senectitie capite r.& de partibus animalium libro secundo capite decimo, ubi Philosophus videtur cor sedem tactus, & gustus facere. Averroes autem in paraphrasi de sensu & Σ.Colliget.cap. octavo, & decim octavo,
& a. de partibus animalium capite primo, & Octauo allerit carnem sentiterium tactus et L,idemque statuit Philoponus adtext. ia . &Afluo lisaeus libro secundo, de anima cap. de contactu, quem ob id Tne inittius loco citato reprehendit. Galcnus vero libro primo, se usu partium capite decimos exto,& decimooctavo,& libr. quinto,capit.nono,& libro decimosecundo, capite 2.3c lib. 2. le temperamentis. Averroes coin. a 8. Fernelius in lib. de animae facult.capite sexto.Vel alius libro sexto,capite decim septi ino. s. Albertus hoc lib. tract. 3. c. 3 i. & 3 . Conciliator differcnt. rahuri sanus libro secundo,Techni cona. 1 1. de libro tertio, cona. 1 .D.Thomas hoc loco lect. 32. AEgydius text. Io8. diib. r. &Scotus qiuestione secunda, Iandimus quaestion. 29. aiunt organum tactus elle neruum. Vtrique harum duarum opinionum adstipulari visus est Aristo teles tum libro primo, de his . animal. cap. . & libro secundo, de partibus animal .capite primo,& quinto, ubi tangendi vim in carne 1itam esse docuiti, tum proximo superiori capite text. io'. ubi carnem medium,organum Vero ueritum constituit. au. ae loca perpendens Averroes, x tunc in hanc posteriorem sentcntiam inclinanscens ut Acii lotelem, cum libros de animalibus scriberet, nondum mpertum habille latere sub caruncula neruos, quod cum postea cognouit let,in his libris,quos postea edidit, sentenciam mutasse. Nos igitur propositam controuersiam aliquot assertionibus explicemus. Prima iit. Organum tactus non est in solo corde, nec in uno aliquo membro corporis duntaxat. Haec est pliato phorum
communis.Probaturque ex eo,quia non solo corde, nec uno aliquo tantum membro tangimus, ut testatur experientia. Atque ita neri
opportuit. Nam cani hic sensus ad tuendam animalis vitam,&
304쪽
noxia declinanda peculiariter datus sit , natura; siquidem ad eum spectat percipere laesionem , qua primarum qualitatum temperamentum,quod maxime vitam continet, dis loluitur; necessum fuit, non addici eum,aui limitari alicui cert. ae parti corporis. Quod vero Aristoteles eum in corde posuis te visus est: id eatenus pro vero haberi potest, quatenus tactus, quod suo modo de gustu dicendum est sicuti ad vitam est necessarius; ita cordi,qui est vitae fons,vra icia
sus maxime vitalis,ac reliquoriun fundamentum, priuatim respondet,& vnὶ cum eo perit.Siquis autem dicat nihil aliud voluiisse Ari--- c stotelem,quam tactum esse in corde,ut in radice, quia inde Dropa- santur nerui,per quos influunt spiritus ad aduim lentiendi. Iam ea Philosophi sententia in primo de orta,& interitu consutata a nobis suit,ubi cum schola Medicorum, tum aliis argumentis, tum anato micis obseruationibus probauimus neruos, & una cum eis animales spiritus a cerebro, non a corde derivari. Praeterquam quod ei moao etiam alii sensus dicerentur elle in corde. Secunda assertio organum tactus neque est sola caro,neque so- a lus neruus.Hanc tuetur Simon Portius lib. de dolore cap. io.Theophilus hoc in libro a text. ito.& II 2.D.Gregorius Nyilenu, libr. . l. ea . . nis Philosisphiae capite quarto, videturque Galeni libr. 3. de tempera- selm n ra mentis capite nono,& libro nono, de placitis Hippocratis, & Pla- et tonis cap. r. Avicennae lib.6. Natur.cap.de tactu. Algaetelli lib. 2.tractat. . cap. 3 .Probaturque ex eo, quia constat non solam carnem, sed etiam neruum sentire, cum laeditur; sive haec sumantur coniunctii,
Ut caro neruos siue separata,vt neruus carne exutus,& caro qualis est in reces tu cordis, & iecore. Advertendum tamen nomen carnis ' V non accipi a nobis hoc loco prelse; sed at Vt eius nomine etiam cu' f.'ruiti
tis,& membranaialiaque eiusnodi intelligi velimus.Itaque arbitra- Tact. in ri amur in qualibet parte corporis,quantumlibet exigua tactum ineste; obet partequamuis ossa,& quaedam aliae partes ob terrestrem concretionem, ς πρη allimve clusinodi ad sentiendum ineptitudinem , tangendi vi ca- reant.Nostrae autem allertionis veritas ex eo conuincitur, quia ibi
sensorium est,ubi sensio fit:ibi vero fit sensio tactus ubi laeso sentitur:sentitur autem in omnibus illis partibus, ut experientia docet. .. Constat tamen maxime visere tactuin in externa cute. Ea namque mirist iactu. primarum qualitatum differentias multo melius, quam alia corpo- in extremaris parte dignoscimus; quod singulari prouidentia fustum est, ut v quς nimietate sua animal perdere queunt, ea continuo ubi corpus attigerint,caueri possint,sed & ex ipsa cute, a magis sentit,quae vo- a: manus inuolucriun existit: ut aduertit Galenus capite decimo, libri primi, de temperamentis. Curatumque id etiam i natura fuit, Misam lom
co ludis manu,ut communi instramento,ad res tangendas, dc pre- mune οππ-
hendendas utimur. od si quis obiiciat primas in hoc sensu vide- hri fieris deserendas dicendum diuisionem continui, quae dolorem DT '' incutit, magis sentire neruos,quia duriores, densioresque sunt: cu- mucro acutiori sensi pollere ad qualitatum oppositiones distinoo 3 guendas:
305쪽
1y IN II. LIB. ARIST DE ANIMA.
guendas: quia nemus a temperie declinat ad frigidum, ac siceum;
non ita cutis,quae exactiorem mediocritatem obtinuit. E cicantur Quod vero ad Aristotelem attinet, qui tactum vel in solo nemo,
a vel in carne ita tui ite videtur, dicendum in primis, antecedcntii capite, bi tangendi instrumentum a carne remouet, nihil ea de re absolute definiis te, sed more tantum dialectico disputasse.Ad illius
vero argumenta rc pondendum, non ob eam tantum rationem 1 nobis tactum etiam in carne constitui, quod rem carni admotam illico sentiamus,sed ob causas paulo ante explicatas. Item,non omnem sensum requirere medium externum; pos Idque carnem obi
ruini sibi impositum sentire; si non ea parte, qua Obicctum proxime attingit, saltem alia nonnihil ab ea distante. Qua de re inferius plura. Iam vero ea loca, quibus Aristoteles carni tangendi vim ascimbit; ita accipienda sunt,ut eam carni inesse putet,non tamen soli.
De messio tactu .E n adhuc de medio tactus pauca dicenda. Quaeri autem potest vel de interno,vel externo medio.Porro nec requiri, nec dari internum medium tactus paulo ante decrevimus,chm asseruimus tam carne, quim neruum illius instrumentum cile licet caro non organum tantum,sed aliquomodo medium internum dici possit respectu nerui, quatenus hic illius interuentu ab obiecto alteratur,moueturque. Opis et Auςr Circa externum putat Averroes hoc loco necessarium id esse, rq 'pus conteiidens non posse quicquam agere in tamam,quin into agens, u k- & animal interiectum sit aliud corpus , ut videtur Aristoteles text. -ὸ δι a- ii 3.& ii . doctile. Qucid si Auerroi opponas dum adr, & aqua tua corpore immediate animal attingunt, proxime in ipsum agere; atque adeo mi ς' - non semper dari externum medium.Occurrit aerem,& aquam,cum sint loca naturalia animantium, in sita natiua dispositione minimε in illa agere,aut ab iis sentiri. Verum si aer, & aqua extra natiuum statum alterentur,& qualitates in tactum agentes sortiantur calida, εὶ frigida corpuscula in sese admittcndo; tunc animal ea corpusculti sentire,quae tamen non immediate in ipsum agant, sed per aquam,
aeremve interiectum. Relycituν Haec tamen sententia probanda non est, cum nequaquam sit ne-ι ς vinis, pandum elementa,etiam in naturali statu ingere in animantium corpora; si quadem per excessem primarum qua itatum ea superant, &a vincente tam ita naturali loco,quam extra illum, potest dari actio. Alioqui neque ipsa clementa,dum propriis continentur sedibus, in vicina mutud agerent. Cuius oppositum, praeterquam qudd ex se patet,demons Iratum a nobis alibi suit. Itaque asserenduin poste alia quod externum corPuS,Vt aerem,& aquam immediat agere in sei fortui
306쪽
tium tactus;neque tactum, quod similiter de gustu pronuntiandum est,requirere medium externum. Addendum praeterea cum Cor; ora molSancto Thoma,&Thienensi ad textum it .ciun Caietano cap. io. Alberto M.tractatu 3.cap. 32.Nimpho,& alus,posse corpora mollia sese immediatὰ tangere. Vtrum verb dura possint, controuersiam este.Namque praedicti auctores arbitrantur non polle dura corpora in aere,& aqua ita applicari, ut neque aer, neque aqua media sint. Cuius oppositum defendunt Marcellus libro 2. de anima capite si . Conciliator different. i. Avicenna 6. Metaphysicae capite tertio, Thuris anus 3. Techni m. s .Apollinaris 2.de anima quaestioni: r. m. i .Garbius in sum.libro primo,trach. f. quaest.2 Scotus a. de anima quaest. 3. Quae dubitatio ita explicanda est, ut dicamus corpora dura, quae alias partes cauas, alias eminentes habent, non poste ita iungi,ut in medio non sit aliud corpus , alioqui daretur in partibus depressis vacuum; ea vero,quae omnino compla ara , ac laevia sunt, ut vitrea,haud dubie polle cum nulla ratio contrarium persuadeat. Quare cum Aristoteles proximo capite asseruit perpetuo interiaci post. εὐ laeserem,vel aquam,dum in locis horum clementorum sese duo cor- Dosse Mit, is pora contingunti,id vel quaerendo,non autem asseverando dixit, ut
quibusdam videtur, vel de corporibus inaequalium superficierum ginterpretandus est. Siquis autem obiiciat, etiam cum superficies i quatia. inaequales fiant, non videri semper intercipi aerem in loco aeris; O uit . quia alioqui sequeretur aerem interceptum sustinere ingctem molem serream subiecto lapidi incumbentem: quia item concedendum seret,chm tormenta bellica turrim deiiciunt, totum illum impetum impingi tum interuentu aeris interiecti, quod non videtur heri polle; cum aer corpus sit adeo tenue, ac molle. Occurrendum Dilutio. erit, cum aliquae partes talium corporum sese immediate tangunt, eas suiscere ad sustinendum pondus impositum, & earum interiectu posse imprimi impulsum turri,si non totum; partem tamen : simulque partem aliam eiusdem impulsus loquimur autem de parte extensilia immitti aeris interuentu qui,& si corpus molle,& tenuest,tamen loci angustiis interclusus necessario externum impetum recipit, inque refundit in vicinum corpus. Sed addimus praeterea poste dari euentum,quo duo corpora omnino complanata , nempe duae tabulae,ita iungantur, ut inter eas maneat aer sistentans superiorem tabulam ; nimirum si superior inseriori secundum omnes qua. partes simul copuletur,ut lib. .Physicorum ostendimus. Sed nihils mirum accidere id tunc, cum aliter res habere nequeat, alioqui si tunc aer totus cederet, nihilque eius in medio relinqueretur
opporteret totum acrem desinere simul esse in quavis parte tabularum per primum non cite, quod est imporibile, ut loco citato disseruimus
307쪽
ter eos. qui plures tact- concitituunt.
Sit ne unus tactus, an plures.
ARTICULUS I. Variae philosophantium opiniones. V η x q*j pi xς , sunt qui unum tantummodo esse
tactum opinentur. Plures esse inquiunt Themistius capit. 39. Averroes, & Agidius com. Io 8. Iandunus qui est.27. Apollinaris quaest. o. Marcellus s. de anima qui aest. 3 8. Aut rana libr. 6. Naturai.quaest. pGl. 2. capit.de tactu M. Albertus. alac anima tract. 3. Videturque haec sententia concludi posse eo argumento,quo Aristoteles proximo capiate text. io7. ad id comprobandum Vsus fuit, videlicet, unus sensus
circa unam duntaxat contrarietalcm versatur; sed tactus non circa unam tantum, sed circa plures contrarietates sese exercet: quand
quidem percipit calidum,& frisidum : siccum, & humidum : a perum ,& tersum : durum,& molle: graue,& leue : aliaque eiusnodi: non igitur tactus unus est,sed multiplex.Potestque corroborari eius argumenti vis ; quia diuersae contrarietates primae , cuiusmodi sunt contrarietates calidi,& mgidi,humidi,5 sicci,ad unum genus redigi nequcunt; una vero specie potentia unius generis subiectum exposcit. Accedit quod dolor, & voluptas, quae ex appulsu tactilium qualitatum percipi selent, pertinent ad tactum:dolere autem,& d lectari videntur alterius potentiae specie distinctae ab exqua ipsae tactiles qualitates sentiuntur. . At enim ij , qui hanc putem sequuntur , in plures abiere
sententias. Quidam tot numerant tactus, quot contrarietates, ut Themistius , & Avicenna ; non tamen hi, quot contrariet tes sint, explicant. Videtur autem Avicenna unum sensum , ad
quem dolor ex vulnere; alium, ad quem titillatio spectet, constituere. Alij duos tantum ponunt, ut A gidius unum calidi, destigidi; alterum sicci, & humidi. Commentator ver5 2. Colliget. capit. a 3. ponit tactum titillationis ; praeterea tactum stomachi, qui quidem est fames , & sitis. E recentioribus etiam Cardanus lib. is .de subtilitate quatuor tactus distinguit: unum primam quatuor qualitatum alterum grauis, & leuisitertium voluptatis, de torta; quartum titillationis.At Caietanus hoc loco, etsi magis i clinet in partem,quae plures tactus facit arbitratur nihil certi in hae disputatione assismari posse,quod potentia ex actibus, actus ex o lectis distinguantur formalis vero ratio tactilium obiectorum explorata non est, quia neque certa est formalis ratio, in qua duae primae contrarietates calidi,& humidi, gidi,& sicci coueniant. Quare cum te ipso distinctionis princiPio non coustet, perperam quidquam ea de re definiri.
308쪽
C A P. X L ESTIO II. ARTICVLVS II
Concluditur unum tantumdecie tactum esse. Diluuntur rariones exintimantium plures esse.
IHILO Mi Nus placet nobis sententia , quam Attici interpretes, Simplicius,Plutarchus,& Philoponus,& ut videtur,Alexander secuti sunt; videlicet, unum tantumcise specie tactum: quam etiam Fernelius lib. s. suae Physiologiae cap. 7.amplexus est: eademque probabilem iudicat D.Thomas prima parte q. 78.art. 3. Potest autem ea hunc in modum suaderi. Sensus, ut constat ex iis, quae docuimus in quaesi. de distinctionepotetiarum, dicitur unus specie ab obiecto: si obiectu habeat unam Ipecie rationem formalemmanc vero obtinet,si ratione immutandi organi specie unam vendicet atqui ita se habet obiectum tactus. Igitur tactus est unus secundum sneciem. Minor ostenditur, quia qualitates tangibiles,quae tactus obiectum sunt, habent modum unum organi immutadi, non solum quia non exigunt medium remotum, per quod species traiiciantad enim etiam gustui commune est: sed quatenus in eo conueniunt,quod immutant complexionem primarum qualitatum,quibus animal constat. Vnde tactus, sensus temperamenti dicitur. Nec refert qudd praeter quatuor primas qualitates, aliae quoque sub tactum recidant, quarum non est temperam ctum, saltem proxime,immutare.Enim vero unitas rationis in immutando organo tactus nonnisi secundum primas qualitates aestimari debet: cum hae praecipuum tactus obiectum sint, reliquae vero sec daria ratione ad cum pertineant. Hinc collige obiectum tactus, licet materialiter spectatum non unum sit,sed multiplex, & non unam tantum, sed plures contrarietates in se cohibeati formaliter tamen, siue prout tactile est, unum cile, petita unitate ab eo immutandi organi modo,quem explacuimus.Vnde cum potentiarum distinctio ab obiectis secundum rationem formalem con siideratis sumenda sit,ut diximus,ratum manet tangendi facultatem unam este,non plures. Ita patet quid responciendum sit ad arguincla,quae ex parte mutitiplicium contrarietatum, circa quas volatur tactus,ostendere nitebantur non poste illum esse specie unum. Explicare tamen adhuc oportet quia existimandum sit de dolore,& voluptate, fame,& siti, & titillatione, quae videntur etiam ad tactum pertinere, & arguere
in illo distinctionem speciei: cum sinat actus adeo inter se diuersi,&
Aduerte in dolore,& voluptate corporis de his enim in praesenti agitur duo spectari posse nimici in actus ipsi,s dolendi, oblectandί-
ve:& obiecta horum actuum. Est aure obiectum, & causa illius doloris, mutatio notobilis facta circa primas qualitates, vi csim manus aduritur vel diuisio cotinui,ut cum quis vulneratur Vnde Galenusi z. Memodi cap. .ita scrip sit,Naturalis notitia nos docet vitium id Con. Comm.lib.de Anima. P p corpo
hent unum modum immutanti tactum
309쪽
193 IN II. LIB. ARIST. DE ANIMA. -
corporis, ex quo sit doliturum,aut continuitatis solutionem opori misit dolo- re cile, aut alterationem aliquam.Quamuis de hac re non parum strM. Votu inter auctores dissidii, dum alij arbitrantur causam doloris ex tactut - prouenientis elli: dissolutionem temperamenti duntaxat alij solam, diuitionei continui; alij utrumvis, quod nobis placet. Obiectu autem , & causa praedictae voluptatis est appulsus qualitatum maxime conuenientivira,& attractio sibilibentium spirituum, atque aliarum subtilium partium leniter abblandientium. Igitur in primis inficiandum non est haec obiecta non solum pertinere ad appetitum sensitiuum, sed simul etiam ad tactum, diuersa
Qua ratione tamen conrideratione.Nam primς qualitates tactu percipititur tan-
ier. V . quam eius sensibile proprium,ut planum est. Ab eoaemque percipia p tur continui.& illapsus ille spirituum,aliique motus locales
Hum. Male corporum tangentium, non tamen Vt lcnlibi ua propria tactus, sedro ad appetia Communia.Pertinent vero omnia haec ad tactum quatenus tangibitum s 'sit - Ea siuat,sicque eius actum terminat,qui neque dolor est, neque voluptas. Ad appetitum vero sensitiuum spectant sub ratione boni, &mali praesentis secundum actum proprium doloris,& voluptatis.Sicut enim appetitui sensitivo proprie couenit ferri in bonum,& in lum sensibile; ita & circa ipsum delectari,& dolere. Quod non competit sensui, cuius non est tendere in bonum, vel malum, ova talia sunt. Itaque cum quis manum urit, percipit tactus illam caloris intemperiem,ut est quid tangibile; simulque appetitus concupiscibilis
de laesione illa, prout quoddam naturae malum est,dolet,proponente sibi id prius phantasia sub ratione noxij,& mali.
uaistiti Haec de dolore,& vo hiptate.Nunc de titillatione. In hac duo in- ρης πῖ ueniuntiir; horror quidam, quo refugimus attrestitionem, de non Visa .ipa f. nulla Voluptas,ac delinitio, quae accidit in quibusdam corporis pa t. tineat ad tibus acerrimi sensus ivbi arteriae multae suis finib. hiant, ut sub axil- aβ-m. lis,& plantis', ad has enim, tum scalptione magis raresciit, solent accurrere spiritus,& copia prurientis materiae, quae suo attachii voluptatem excitant.Ex his duobus horror,seu fuga attrectationis,si sis matur pro subtractione corporis,est motus localis,uipatet; s pro interno actu,est operatio senutiui appetitus repudiantis.Voluptas autem illa similiter pertinet ad appetitum sensitiuu,ob eam rationem, quam pauid ante attulimus. At perceptio motus localis, quo spiritus , de vis prurientis materiae confluit, resertur ad tactum, ut eius sensibile commune. De a ne, Quod attinet ad famem,& sitim, de quibus in primo de ortu, & Db, filiari si '' interitu ex professo disseruimus: tria per earum quamlibet potissi- ne Arrigore. 3 ἡ 'adi mum importatariar nimirum per samem diuulsio facta praesertim inctum. ventriculo;& dolor ex ea ortus,iteque appetitio calidi, & scci. Per i u
stim vero intemperies ex nimia ariditate,in faucibus,& Ventriculo, dis iride dolor, tui similiter ex illa inteperie nascitur; &.appetitio frigidi, Jc humidi.Si ergo de dolore,& appetitione agamus; liquet iam re . tinere haec ad appetitum sensitivum. Si de diuulsione,quae est motus
310쪽
localis, patet etiam spectare ad tactum, ut sensibile commune. Si de intemperie,pertinere quoque ad eudem, sed ut sensibile proprium. His ita constitutis facile erit intelligere quo pacto ca,quae ab au- Coa tu εctoribus, quos si ptii retulimus,afferuntur ad multiplicandas species c gra μι- tactus, re vera ad eas multiplicadas non sufficiat. Nam dolor, & voluptas corporis,& actiones appetendi,vel repudiandi sunt actus ap- .ia, petitus sensitivi. Ea vero tactilia, ex quibus haec causantur, siue in quae, ut explicatum fuit, tendunt; vel sunt sensibilia propria tactus, contineturque sub quatuor qualitatibus primis, quas omnes ostendimus in modo mouendi subire unam rationem sipecifica in ordine ad sacultatem tangendi. Vel sunt sensibilia communia,a quibus distinctio potentiae sumenda non est,ut iam anth commonuimus.
η AE S T I O III. Vtrum sensibile positum supra sensum sciatia tur. ARTI CVLVS I.
ARs affirmativa huiusce controuersiae videtur palam conuinci.Primum,quia quod ad aspectu attinet, vapor, siue humor in oculo intra cornea,& crystalloidem concretus,cernitur ; & clim digito oculus comprimitur, in tenebris fulgor quidam interius apparet, ut ipsi experimur, asseritque Aristot.in lib.de sensit,& sentili cap. a. Ac non modo lumen externum, sed id etiam,quod pupillae affunditur,contuemur.Praeterea, auditus sonitum,qui in aere cogenito fit,persentiscit, odoratus siti stantiam sumidam, vel saltem odorem ab ipsa exilientem,& proces.sus mamillares subeuntem percipit; de ij, quibus lingua bilioso humore insecta est,non ob aliam causam cibum dulcem, amarum aestimant; nisi quia ipsum gustatus instrumentum bilini sibi insitam su- stat,eaque ab aliorum saporum dignotione impeditur. Et eade pars carnis,&nervi,quae praeciditur,aut pungitur,sentit. Sed adhuc quδd saltem tactus , & gustus obiectum sibi impositum percipiant, hunc in modum videtur concludi. Ideo reliqua sensibilia nonnisi ex aliquantulo interuallo cognoscutur; quia non nisi interuentu specierum a sensibus percipi queunt; species autem immediate iniectae potentiis, cum sint nimiiun crastae,non sunt id neae ad sensionem administrandam: atqui tactus, & gustus,non sentiunt per species.Non est igitur cur obiectit sibi cohaerentia non diagnoscant. Minor probatur; quia si tactus per species sentiret,sequeretur manum v. g. sentire aerem ciusdem temperamenti, hoc est, xque calid m,aut frigidum, ac ipsa est; clim tamen inter Philosophos conaei non nisi exuperantias qualitatum a nobis percipi.