장음표시 사용
371쪽
36o IN lII. LIB. ARIST. DE ANIMA.
nitati'. quam dicimus, praerogatiuam sortiri. Sed Occurrendum, quemadmodum rationalis animus prius natura accipit este, quam corporivniatur, ita prius natura fluere ab eo potentias, quae ipsi inhaerent, nec dependent a corpore, quam eas, quae ab eo non dimanant, nisi post coniunctionem cum materia, in quam recipiuntur: sicque non prius natura oriri phantasiam , quam intelligendi vim. Nec refert
uod illud animae,quicquid sit, a quo partiatam sumitur gradus sen tiui, antecedat natura id, a quo sumitur gradus rationalis. Alia namque est conditio illius,cum secundum se non ξendeat a corpore alia
sacultatum sentientiu,quae cum in organo insint corporeo,neces Iarib ut oriantur, animae cum corpore unione praeexigunt atque adeo uoad actualem emanationem posteriores natura sunt facultatibus,quarum ortus eam copulationem minime requirit.
ARTICVLVS III. Solutio argumentorum primi articuli.
V N C ad argumenta initio proposita respondeamus. Ad
primum dicimus maius quos modo esse reflecti supra suum actum, & cognoscere proportionem mediorum ad finem, quam componere & diuidere, quia cognitio illa mediorum s blbin competit potentiae humanarum actionum directrici, qualis est intellectus : reflexio etiam praeter libertatem requirit exemptionem a materia, quam non habent potentiae corporeis organis affixae. Alii tamen inquiunt, ut phantasia humana propter coniunctionem intellectus componit, ct diuidit, ita non esse absursim eidem reflexionem aliquam supra suum actum
concede CAPITIs LVARTI EX P LAN ATIO. R Asas tertii libri r incipium hine seceret Graeci velo interprete
tertio ab hinc capite. uotum nos secuti fuimus sectionem. Postquam igitur Aristoteles senii tuis animae potentiis tam externis, quam inte iris disseruit : nune ad aliam de anima considerationem, quae multo sublinitor est, ascendit. KEΦ. P. Ait veto agendum sibi de ea animae parte, 'uπcognoscit, & sapit, hoc est de intesiectu: de quo
duo proponit explicanda. Alteium est quor cto a caeteris animae pintentiis distingi ur. Alterum quomodo fiat intestimo.
372쪽
concedere. Sed prior solutio communi sententiae magis congruit. Ad secundum dicito copulam praedicati cum subiecto, formali- Ad a. ter sumptam esse relationem quandam rationis, materialiter autem esse ipsos terminos, inter se iunctos: ut a phantasia propositio se etur, sat esse percipi ab illa copulam materialiter, nec Oportere, ut ab eadem concipiatur relatio illa ; quemadmodum nec relationes, quae consequuntur actus quosdam voluntatis, existunt in eisdem actibus , sed in intellectu concipiente. Quicquid velit Scotus in primo distinctione quadragesima quinta, quaestione unica, cuius opinio alibi consutanda crit. Ad tertium res. Adspondemus , ut phantasia assensum praestet alicui propolitioni, non opus esse ut ipsam propositionem, suumque actuin sormaliter, & expresse cognoscat: cum nec ipse intellectus, dum propositionibus a se formatis assentitur, necessario intelligat suos illos actus. Nimirum sat est potentiam serri per iudicium in obiecti a se cognitum : esto in actus ipsos cognoscendi expresse non tendat. Ad quartum negandum est quod assiimat. Non enim nece se est principia illa cognosci 1 potentia , quae tantum discurrit ex singularibus; sed ab intellectu , qui conficit ex terininis uniuersalibus syllogismos,ad quos regulae illae,& communia principia spectant. Ad ultimum , dic Aristotelis sententiam eo loco tantum es. Ad Visimu se soli intellectui per se conuenire compositionem, diuisionem, &discursum. Quod non obstat quominus idem in gradu aliquo inferiori competat etiam phantasiae non per se, sed ob coniunctionem cum intellectu. Ex qua etiam solutione colligos non esse cur P;Masi h phantasia hominis distinguatur specie ab equi phantasia: quia cum minu '' is eiusnodi operationes non perse,ac per id quod est proprium sen si- 'tiuae partis; sied ex accidente,& alterius beneficio ei competant , ne- quaquam inde naturae distinctio rite arguitur, ut animaduertit Diuus Thomas prima parte quaestione 78. articulo quarto in responsone ad quintum argumentum.
Themistim, D. Thom- Qui per& aliquoium Inte PIetatio germaniQ. xii P x ιὸ2 Dite designari inquiunt animae facultatem, scupotentiam , quae est inteli eius, per quem anima liuelligit,& sapit. De hoc veto disputanduin tibi inquit siue iit separabilis, magnitudine, id est re ipsa . & subiccto; sue non sit subiecto separabilis, sed catione tantum. Hoc autem adiecit, vel quia ad duo illa , quae tractanda statuit, controuecsia de intellectus se aratione palum facere videtur. vel quia ut cumque res liabeat, duo illa de intesiccita necetiario Coa.Conu Eb.de Anima. Z et conside
r. ab E animae autera ea Parte, qua
cognoscit, atque pit ue*θ-yarabilis , silue non separabilis
magnitudine , sd ratione, eon iaderandii deinceps est quam di fferentia tabor, quo g. pario tandem fit intel igere.
373쪽
constuleranda sunt. Philoponus,& simplicius aiunt Aristotelem hisce verbis suum proponere institutum,ita ut tria explicate velit, quorum primum sit an intelle bis follit separati, nec ne. In quo tamen ipsi dissent iuundum Philoponus quaestionem ianc intelligit de separatione a corpore, ut sit sensius an intelleiam si separabilis magnitudine, id est an sit immortalis, & extra corpus manere queati simplicius aute an intellectus sub
lecto, & loco a cuteris anim.c potentiis abiungatur, ut Plato credidit. Magis tamen placet, Ut
dicamus Aristotele tantum duo illa, quae diximus, examinanda pro-' pone e
V Si igitur ipsum. Omissa interpretii discreparia, huius loci sementia esse videtur quoniam intelligere se Labet visentire t sunt enim valde cognata quemadmo- dum tenuis est pati, aut si nolis pallionem vocate , quidpiam aliud tale est , ita & intell: gere. Nec enim aliquod horum passio propriὰ nominatur: cum naec proprie tantum cadat in ea, quae interi tuai subeunt.
tribus cr- ς Vacare intur. Ex uenire mi et similitudine, qui inter tectum cum sellium , & intellectum
seras . est, colligit tria in intellectu dari, quae in sensu
reperiuntur. Primum est intellectum esse ex per tem passionis, eius vid licet, quae corruptionem infert. Secundum intel-- lectu Me natura aptum
ad tecipiendas formas siue rerum imagines.Tertium,intellectum esse formam potentia , non actu, ita ut quemadmodum materia ex se est pura potentia in senere naturalium, ita intellectus in genere intelligibilium: quandoquidem ex se nullis rerum imaginibus consignatus est, consignari tamen iis potest. Quod autem adiicit ut quemadmodum se habet, sensus &c. Comprehensio quaedainest omnium,in quibus intellectus, cum sensu conuenit. 4 Quare necesse est Declarat naturam intellectus possibilis docens illum nec corporeum esse, nec rebus corporeis misium, aut ex iis concretum. Vbi aduerte non esse quid antiquorum nonnullos putasse intellectum ex omnium principiis coaluisse ut incorporeum. telligeret omnia,quod fuit dogma Empedocl. Contra velis Anaxagoram censuisse intellectum esse cuiusdam simplicis naturae,nihilque rerum corporeatum in se habete. Huius vero sententiam commendat hoc loco Aristoti as que cum intellectus omnia intelligat, esse in potentia omnia, id est ad recipiendas omnium intelligibili uni imagines:& eis quodammodo dominati. Nam ii quid eorum esset,percipere omnia noti pollet, quia ut cum alienum quid est in potentia, s ceram aliorum perceptionem impedit, sicuri patet in Rustia, ius si organum biliolo humore a
sectum si liatum terum ci potes non Agnoscit: itas aliquod corpus esset intelle tui
374쪽
ctui eonnaturale, vel potias si intellectus esset alicui corpori tanquam organo con- genitus , certe ne omnia intelliseret, impediretur. Potio quam vim habeat haec probatio Aristotelis, & quo tracto intelligi debeat id quod est intus, impedite potentiae cognitionem,iam alibi in hoc opere fuit a nobis declaratum. Ii igitur. Ex eo quod intellectus non agens, sedis cuius est intelligere. id est, Inter rem patiens,est potentia om. Iotiens nu B
h Si igitur ipsum intelligere sit,ut sinure, aut pati
quoduam, erit ab N o intellisibili, aut aliquid aliud inle. ς Vacare igitur ipsam p pios us' hue rictu eorum. tuae mas epiluam esse oportet: ct potentia talem, sed non iliam esse , 'similitudinem subire eum feno ut quemadmota se habet ad sens ibilia si fur , sic se habeat ad inte2gibilia intellectus. - Desare nec se est ipsum cum uniuersa intellii-gat non minitam esse,sicut Anaxagoras dixit , ut superet, atque vincat, id est, ut cognoscat, atque percipiat: alienum namque, cum amaret iuxta,
prahiber atque stringit. Ruo sit, ut neque u Iasiti in natura , nisi ea situm, qua Hobitu est.
ς Is igitur qui intelli his animae nuncupatur H-co autem nunc eum, quo ratiocinatur anima, σ
νxi Zimat nihil est ad tu prorsus eorum, qua sinita
ante quam intelligat ipsi. Luocirca neque cum corpore mii tum ipsum esse consent neum est rata m/rum , species, tρηε firma
gidus, ALBrumentum aliquod ipsius esset, prost-lso sicut est sensius, nunc autem ipsius nullum pro fui es instrumentum. t Atque bene , re iei censenti qui =rmarum locum animam inquiunt esse attamen neque tota est locus sed inteyestiua,neque est at tu ,sed potentia forma. s , Atqui passionis vacuitatem nosimilem esse sensitivi atque intelli-Guilata in sensium inIHumentis, atque in ipsi sensu. sensio enim ex vehemente sensibili sentire
non potest: auditus namque non audit sinum post magnos siuos, ct visus non videt, atque odo ratus non olfacit, post vehementes colores, atque odores. set inulti Ius aliqua valde intelliti pili
intege Io, non minus sine. Ad magis percipit int 2 seque inferiora, sensitiuum enim non est sine corpore: M. intelle tus ab eodem est separabilis. h et a Iusnia intelligibilia, infert ce pereo -- Aristoteles debere eum g n' ess
intelligere potest, & ne- quaquam addictum esse
Organo corporeo : tum quia oporteret corporeis
assiet qualitatibus, tum quia euet ei deputatum in corpore aliquod o ganum , sicuti di caeteris corporeis facultatibus: quod constat n5 ita esse. i Atque beia, rected . Quia intellectus est inpotentia ad rerum sormas, siue imagines recibpiendas , colligit probe dictum filiae a Platone Anima manimam esse locum sotia eundum Pu ipsa anima condi. Quod dicitur.
ma , sed de sola intellectiva Mimandum est. Et de hac ipsa non qualire tum imaginibus a primaeuo ortu consignata sit, ut existimauit Plato,
unde & nostram disciplinam, nihil aliud esse,
modi imagines mini- sterio,& i metuentu tam externorum, Ruam internorum sentivum intellectui illabuntur. styui p. sonu .Quia superius docuerat nectuesentiendi, neque intelligendi , actiam propiae passionem esse, nequis putaret sensum,&intellectum eandem a passione vacuitatem sortiri: declarat quidnam inter utrumque tast discriminas. Etenim cum vehemens sensibile percipitur,consueuit impediti seri sus ne interim alia dignoscat, & aliquando rei Lub sensum cadentis actimonia or ganum labefac Mut ac potentia laeditur vel etiam extinguitur, ut iam alibi in hoe opere explicatum suit. Praeterea qui in aliquo praecillente obiecto ut sole sentiendo aliquandiu occupatus fuit, subinde minora sensibilia minus discernit. Quod Z et x tamen
375쪽
citur interi tellectu in in actu est e. ctus esse in uno modo cum ia obti-
36 IN III. LIB. ARIs T. DE ANIMA.
tamen intellectui nequaquam accidit.Nam quo res nobiliores altiores petet in eo ad minores cognoscendas magis acuitur. Causa vero cur a vehementi lensibili sensus laedatur, est quia sensus inhaeret organo corporeo, cuius temperamentum ab externo agente mutari, solusque potest. Facius autem υ mruo lue. Egit de intellectu in potentia,disputat nunc de intellectu in actu,docet-
m Iii; μηθεν l κοινον , - ρ φηρον Arαξαγορας, ωως νον με', εἰ το νοεῖν πάχυ τι Cir. οῦ γαρ τι κοινον αμφοῖν υπαρU, O A' πυcιν δο i, το 3 πίχ ν.m ετιneat species,quibus cum libuerit, uti valet, licutiis, qui comparauit habitum scientiae , ex quo scientiae actu potest elicere. Altero quando ex speciebus antea comparatis prodit in actum intelligendi. Est autem di- se time inter alios actus: quia dum intellectus estia primo ad hue manet in potetia ad secundum:
cum vero iam ad secundum peruenit, in actu perfecto existit, nec iam dicitur ei se potentia: actum seipsum potest cognoscere, quia cum intellectus in hoc vitae statu non nisi supra suum actum reciprocando seipsum tandem cognoscat, tum demum censetur semetipsum posse intelligere, cu intelligendi actu exercet. Qua de re in progressu copiosius. Cum autem aliuisit. Vt doceat ad quam holentiam, sensitivam ne, an intellectiva in pertineat cognitio rei uniuersalis, & singularis: monet pilus inter rem singularem , & uniuei talem discrimen esse. Aliud est enim haec singulatis magni- iugo , aliud ei se miguitudui's, id est, manitudo in communi: aliud haec aqua, Diserimen aliud aqua in communi. Nimirum quia naec magnitudo concernit hanc matei reννευnia riam lingularem , cui inhaeret, aqua abstrahit communis magnitudo. Item haecus sal m. o aqua inuebit secum hanc materiam singularem,ex qua constat: quam tamen non Fatular m. inuehit aqua communis. Monet tamen hoc genus discriminis non eodem pacto sesse Labere in omnibus rebus: quandoquidem non omnes materiam siue tanquam partem siue tanquam subie una important. Dubitat ergo num diuersa animae parte, seu facultate, an eadem alio,&alio modo asiecta perci iamus esse ea nis, id est,carnem communem . de carnem singularem, quae non consideratur sine hac materia, quemadmodii neque simum sine materia talibus affecta accidentibus. 2 4 PVtia Docet vero animam humanam cognoscere quidem rem singularem, eamque sen- rem lingui sibilem sensitiva potentia: uniuersalem vero vel potentia se arabili, id est diuersa Q. qu4 vera realiter, vel re quidem una, sed secundum rationem diuersa : & quae se habeat adun 'salem seipiam ut linea instexa ad semetipsam re ham. sicut enim cum inflexa magnitu- per pi M. do in rectum porri Situr, eademinet linea, quae antea flexa, seu curua erat, si recta . neque tamen a se realiter, sed ratione tan uni disseit: ita fortassis nec euim hic propositam controuersiam ex toto dimiti sese habet facultas, qua uniue
sale,&qua singulare sensibile cognoscitur. Abi rotunt hanc curuae di rectae lineae: similitu
376쪽
similitudinem asserti ab Aristotele ad significandum singularia sensibilia intelligia nostro in: elidictu cognitione tefiexa. Quam interpretationem lib. I .Phi sic. cap. i. quaest. .ari. t.& 3. explicuimus eandem quae in pro rei rudiscutiemus. Qui enarratorum in hoe loco explicando distidia legere voltiluerit, confiulat Themistium, Simplicium, Philoponum, Auettoem, D.Thomam,dc M. Albertum.
Ruom in hist. Quod Text. . h Fa ius autem unumquois perinde, atqueis. qui dicitur actu sciens, quod quidem tum accidit,
Him is per si sum verari potest . est quidem, ct
tunc quodamodo potentia, ea non perinde ut erat antea quam didicisset,vel inuenisset. Atque tunc δε -' seipsum etiam intelligere pote: t. x Cum aute aliud sit magnitudo, aliud magnitudinis es e, π aliud aqua liud aquae esse, γ' in ali s itide multis non enim uniuersis hic modus accommodatur,od si ut in quibus haec ina Ant etae, non diuers a ut alia sane, ut parte quidem eadem , sed aliter si habete
carnem ct esse carnis discernit: caro nam i non
est e materia ,sid perinde, atque simum hoc, est Te nio, in hoc. Sestiua igitur parte calidum discernit, ct trigidum,quorum quaedam est ratio, caro: alia vero es carnis discernit: aut siparabili: aut si habete ad si sim perinde at habu citra e τ' i' iens ferit linea flexa. Ru μου in hisce, qua inaMA Itione consis tant, eade ese videntur: retitum
enim si habu ut simum est enim i ian cum continuo Arnper. iustu si quidditas sit diuersi aliud est prodio esse redii, aliud ipsim rectum , ut ibi sil
enim dualitM. Luare fit, ut haec etiam alia, vel
alio modo sis habente parte disice at . Omnino igitur ut res separabiles sint a materia, sic sese habent .st ea, qua Ant circa intercium i 1 . Te Lix l Diditabit autem non inituria qui INMm P nam mori intelliger intellectussi se quidem plex sit, ac palsonis expers, nihὰque habeat,
eum vita re prorses cornmune ,sicut Anaxagoras aserit, intestigere autem pati quodda sit, ut dixi- mim: quo nam i quippiam est ori ue commune, n, aditu hoc 'imimmalicrum agere,alterumpati videtur.
is o iu- intelleis Iercipi queunt, ut intelligentiae. Quae autem a siensibili materia non iererribilem ipsa, sed sola constiteratiotae auulsa siunt, ea absque materia sensibili percipiuntur, lege, si pla- non tamen absque intelligibili. Naturalia vero percipiuntur sociandum abii tactio-cet, I scri- nem a materia singulari ; non autem ex toto a materia sensibili:concipimus enim sit u in hominem, ut ex carnibus ossibus constat, abstrahendo tamen conuaerationem prooem. Is ab hisce numero carnibus,& ossibus. q. ita ri. . Dubitabit aurem. Quia dixerat supe ius intellectum pati ab obiecto, sicuti de r. Iu/st. sensus: quatit qua ratione id fieri possit. Nam intellectus limplex est, nullam i rati ne
in naturalibus asseruerat: nunc accommodat
Mathematicis, quo Ium ratio licet abstracta a. materia sensibili: hibet nihilominus suo modo materiam. Rectu enim. quod & Mathematicum est quasi simum est: quia
ut uinum importat nasum ut materiam ira rectum rationem corinui.
Quo fit ut quemad o- dum in physici, aliud est
singularis, saliud in uaratione ita & in Mathematicis,ut, exempli gratia aliud est lice linear ista, aliud dualitas, quam ponamus nuc cum Platone ein ipsam rectat lineae quidditatem. Plato enim aicbat numeros esse rerum Mathemati
ualitatem vero lineae rectae : oportet ergo, inquit Arnaoteles, singularia. & uniuersalia in Ma- Vt res setalli ematicis ad sui cogni- r biles sunttionem diuersam poten- materiatiam exi ere, sicuti de in uase habeutinaturalibus. Nequis xe- intectito ex dictis colligeret Hum eode prorsus modo naturalia , dc Mathematica intelligi: subiicit uti res separabiles sunt a materia , ita se habere ad intellectum.Vnde illa,quaere ipsa a materia sensi- . :bili abiumna fiunt , solo
377쪽
366 IN III. LIB. ARIST. DE ANIMA.
,n Diam habet communem cum aliquo materiam, dc nihil patitur, nisi quod materia prae saltatur ab ditum est, ut constat ex iis, quae in libris de ortu, dc interitu tradita sunt, quonam obi Zξα modo intellectui ulla pallio inferri poteti tra. uast. μ' Pratere vim iret. Aliciam proponit quaestionem, videlicet, an intellectusAn mi liacit' ipse intelligibilis sit. Nam si est intelligibilis, id erit, vel quatenus intella hiis est: eius simplex est:& no mne,quod intelligitur, est intellectus,negada videbitur intellectit intelligibile esse Re pansio ad ' At en:m iptum tali. Diluit priorem controuersiam ex distinctione quadami aliis . passionis propolita lib. x. huius operis cap. s. text. 17. Est enim duplex passio, altera
Pasis duplex Lecundum contrarias qualitates, Quae tantummodo rebus interitum subeuntibus corruptiua conuenit, vocatuique corii priua:altera,qua pati dicimus ea,quae proprium actum,
si persissens. & pei sectionem suscipiunt absque ulla noxa aut interitus reticulo, quae perficiens Perii no- appellatur. Ex his autem passionibus prior senapei requirit materiam , posterioria renue me vero non item atque hanc itabit intellectus,eum intelligit: quia tunc deducitur in me Zectui. actum δε perfectionem sibi accommodatam. Lil enim ex sua primaeva origine inpotentia omnia intelligibilia, quatemis ex se nullius rei babet ingenitam notionem:& tamen res omnes progressu temporis accedente studio, & doctrina intelligere valet: quemadmodum tabella ante scriptionem, aut picturam nihil actu eo: tinet eorum,quae in ipsa exarati,pings equeunt: sea solam potentiam, & aptitudinem ad excipiendum quicquid in ea scribentis, pingentis, e manus expresserit. Est Lot in eunt a hic locus aduersus Platonem, qui in Menone, Puaedio, aliisque in locis docuit ii Plaron.m. stros animos antequa in haec caduca,& moribunda corpora descendet et, omnium rerum notiones in se consignatas habuisse, sed contagione corporis, α quasi tetricarceris insolentia in obliuionem superioris intelligentiae delabi: reminisci tamen discendo ; atque ita omnem nostram disciplanam , recordationem quandam esse. Hanc errorem ex instituto confutabimus initio libri pruni Posterioris analis eos, ubi eius meminit Aristoteles. 8 DUO Ad aur. mint ibilis. Explicat posteriorem quaestionem, cuius enodatio ut , et s. percipiatur, aduertendum est entia animaterialia dici pet se intelligibilia, non itavem materialia Ttenim materialia ut sub intellectu cadat, oportet materiam quodam modo exuere,ut intellectui similia evadant, quod ait equuntur,cum per species
intelligibiles,quae immate: tales sunt, intellectui repraesentantunia materialia velocum iam ex se materia vacem, etsi requirant species ti .elligibiles,quibus sese intellectui obiiciant non tamen eas exigunt, ut materiam deponant magisque intelle-iflui assimilemur. Respondet ergo Aristoteles pillositae quaestioni, v t Philo nusquae
378쪽
quae materia earent, ide potest esse & intelligens,& intelligibile.Quin etia inquit.&contemplativa scientia,id est mens, pro contemplatur,x res quς sub contem plationem cadit, idem sunt, nimirum quatenus res intellecta, per suam speciein 'nitur intellectui.&vnum quodammodo cum ea fit.Duo hic aduene alterum est. Quo pacto licet Aristoteles priuatim de intellectu speculativo asseruetit ipsum esse idem tum sint idem m- re intellecta, non tamen tinctus , Θ id negare de intellectu rei intere practico , si conseratur M.
cum suo obiecto , cum utrobique eadem sit ratio. Alterum est,non im- materialia tantum, sed
habent, esse idem cum intellectu ratione se marum intelligibilium, quae vice obiecti sunguntur : quanquam ii. Immateria. lud interest . quod im gnata materialia multo. ma- magu suntiorem habent cum in intellectur. tellectu,qui in materia- quAm matelis etiam est, cognatio- riatia. nem,'uam za. quae cum materia coniuncta sunt. Ad eam veto ratio. nem , qua Ostendi videbatur , si intellectus per se intelligibis sit, omne per se intelligibile esse
intellectum : respondendum est illam Dialecticorum tegulam de iis tantum praedicatis intelligi, quaerer se primo &adaequale subiectis conueniunt, quo modo se ' .habet sensus particeps comparatione animalis, ei enim primo & per se competit, ut patet, Se cum eo etiam reciprocatur. At esse per se intelligibile non ita conuenit intellectui, sed na. tutae immateriali in communi acceptae sub qua intellectus continetur. y Sed cur nonsemper. Quaerit eum mens ipsa si intelligens, & quod intelligitur ut se ipsam non semper intellisat. Huius rei causam perquirendam esse m- uit, nec eam in praesenti explicat. Ea vero est, quia mens non se intelligit per se, bed supra suum actum se ipiam rectectendo: in quam resexionem non senipet in sempe se me umbit; cum nihil sit, quod ei ad id necessitatem in fetati Graeci interprete. aiunt H
causam esse unionem,& coniunctionem cum corpore, quae ei scit ut saepe ea consideret, quae sunt cum materiae faece coniuncta, non autem se ipsam , & alia, quae sunt per se,& actu intelligibilia. In us autem. Redit ad superiorem quaestionem allatas materialia entia non esse per se intelligibilia, sed potestate duntaxat; nimirum quatenus sunt in potentia ut deposita quodammodo materia imma etialia fiant beneficio intelligibilium specierum,quibus intellectui repraesentantur. Vnde colligit non conuenire eis vim Materialia intelligendi quia haec immaterialis est, & per se intelligibilis. Cum autem mate- enti potest rialibi si negat intellectum, loquitur de iis,quae omni ex parte materialia sunt Nam te tu'tu esse homo male alis est,& tamen intellectu pollet. intel gil ι-
T M. 13. Praeterea ambiget qui iam ,si ipsi uiam i re stibilis sit. Nam aut ceteris rebus inerit intel
lectui, nisi alia ratisne sit intelligibilis ipsi intelligibile autem unum quodda est thecie, aut aliquid
ipsi mi tum habebit, quod Ubum intelligibilem
πι I perinde atque caetera facit. R set enim ipsum pati dissim est prius una quadam ratione communi. Atque in te e ius potentia quidem est qαρ-
dammodo intelligibilia Us , atra vero nihil est
eorum ante aquam inte stat Us. Oporter autem
is ipsi nihil esse perinde atque in tabula nihil est
aditu scriptum autea quam in ipse scriba vir: hoc Text.is. enim in i , ' atque accedit in intelleiau. ' Veliam , intestigibilis 2 ipsi, et et inte stibilia cun-LD. Nam in hisce quidem, ei sine materia sint,inte rigens, id quod intelligitur idem est, etenim idem est contemplativa metui a , id quod itar Fbs entiam cadit. P Sed cur non semper intelligit, considereanda est cares. ' In s autem, qua materiantia habent υnumquodque imεBgibibum potentia est. Luare illis quidem non inerit intectictus : nam intelli ius talium potentia sine
materia est ; ipsi autem intelligibilis rationem subibit.
379쪽
36S IN III. LIB. ARIs T. DE ANIMA.
CAPITIS QVINTI EXPLAN ATIO. m autem. Distetuit hactenus de intellectu patiente , seu possibili,
quem istatuit ex se e sie in potentia ad rerum cognitionem, & tae tiam comparandam: accedit nunc ad inuestigationem, contempla tioncmque alterius intellectus, quem agentem vocant, quod eius
Texo. γ' officium non sit pati, sed agere duntaxat uasini
tendo rerum intestigibialium simulacra, seu species m patientem ad in- I Iri ' ω ρ ρν ἀ e στι Triae intellectionem perficien- l . - . - . dam. Ut ergo intellectus agentis nec eisitate comprobet, statuit huius nodi conclusionem.Necense eii in anima esse Pa tem unam , quae sit potentia , & patiatur, alteram, quae ut actu, & etficiat. Hanc ex in Probat,
quia in omni natura, id est in omni esse tu & re producta,duo inueniuntur principia : alterum, quod sit potentia,& m tetia , seu quasi materia, quod videlicet recipiat,& patiatur. Altem, quod sit actu de efficiat potentia inque ad ac uim , &pei itione plomoucat, di se habeat quasi ars ad materia sibi subiectam. Cum ergo videamus animam edere hunc effectum , videlicet. actum intelligendi: oportet dari in ea facultatem unam, quae disponatur, recipiatque praeparationem ad istiusmodi eis ctuin, de haec facultas est intellectus patiens: alteram , quae dispositionem inducat Agens inter' ac praeparet: haec autem est intellectus agens. Disponitur autem patiens recipiemi eius dispo- do species intellisibiles, quae stant trincipia intelligendi: disponit agens producor . vir praten ιε. do eiusmodi species e phmen ad eum modum quo externa ,α materialis lux colores illuminat,eOlque avi siles reddit,cum ante lucis aduentum potestate duntaxat visites fortam Haec cφως Uκτον γαρ τινα Q. το φως ποιο τὰ δαιὰμ
τικος νοῦς, φθαρτος, inutae , τουτου ουθei iρῶ- A tripula intellectus gentis.
iles, quae limi principia intelligendi: disponit agens prodiiceia E phantasmatibus, quae ipse collustrat quasi praesul dum lu-n quo ex te: na,& materialis lux colores illuminat,eosque actuite lucis aduentum potestate duntaxat vilites forent. Haec quo pacto intelligenda sint progressu exponemus. v Et is tui Pecti . Declarat quae sit natura intellectus agentis, ac nonnulla eius attributa subiicit. Primum est elle separabilem, id est. non astixum organo corporeo,uti sunt materiales potentiae. Secundum esse immisium,id est, non concretum G perceptis corporibus : ut Empedocles, Democritus, & alii quidam veterunt philosophorum arbitrabantur. Tertium, vacare passione, ni narium quae corrumpat , aut alituo modo laedat. Haec ex eo confirmat. quia agens nobilius eis p ciente , & eiticiens praestantius quam materia. Cum igitur superiora attributa intellectui parienti conuitant,ut ex iis,quae seponis dite utata iunt,conitit:.xquiosi Dite ectio duitur scim
iam actu. aequiori iure agenti competent.
Scientia aurem ea. Scientiam in actu, ut interpretes aduertunt, appellat hoc loco Aristoteles intellectum, cum actum intelligeruli exescet. Hunc autem. intellectum, qui agens non est de quo paulo ante loquebatur, sed patiens, comparat cum ipsomet, dum est in otio . & in Potentia duntaxat aci intelligendum Do cet ergo intellectu in in actu est e idem cum re intellecta suod qua ratione verum sit, surcitiis exsosuimus. Deinde intest eclum potentia tu uno eodemque homine
380쪽
7extam. V M autem in omni natura sint quadam, quorum alterum quidemum uil generi materies es, quod
id es patre, quod est potentia illa
cunila , alterum vero caula est cr e ciens omnia nimirum e tendo, atque agendo talem si biens rationem, qualem ars conditionem ad materiam
subit, nec e or in anima disserentii has eas Te t. t. dem in s. qtque quidare est intelli Bu talis et Omnia fat,quidam talis ut omnia agat atque ess-ciat, qui quidem ut habitus est quidam e perinde atque lumen, nam ct lumen colores qui sunt, xti'. potentia actu colores quodammodo facit. V Et is intellectim siparabilis est er non mi trus pasones vacar, cum sit subitantia altus,semper enim id quod escit, atque agit, prolabilius est eo,quod ρο- Text. io. titur ipsi principisi omnino materia. ς Scientia autem ea, quae est astu, est idem quod res. Ea vero,qua est potentia in uno prior est tempore ἀ- lute autem neque tempore, sed non nunc quidem integuis nunc autem non intelligit. 4 Separatus
vero, id est solum quod est atque id situm est im
mortale perpetuum Non autem recordamur,
quia hoc quidem expers est pasonis. Duc, timvero passum extinguitis , Ur sine hoc nihil intestigit.
net ad or quem pam intellectum phomine esse priorε tempore , quam intellectum in actu. Siquidem ani- inte e ma non cofestim in ipso ctus in ρειδε ortu, sed aliquanto post tia pracerit
tempore sciendi actum inre Pectum edit: verum si absolute in actu. loctuamur, non esse imtellectu in potentia pri rem. Quod ideo Atisi teles addit, quia credidit mundum, α viruinque intellectum, atque actus sciendi ab aeterno exibtisse, nec oti si nec actum
sciendi i si de his indesinite loquamur; se antecessisse , cum quamlibet intellectionem piscesserit vacatio, & quamlibet
vacationem intellectio. separatus verὸ.D eet intellectum ta agentem , quam patientem secundum id, quod est, id est, secundum sua naturam , dc rationem esse separatum, id est no addictum corpori, aut alicui eius organo: proii deque immortalem esse,& extincto eoi re superstitem manere. Nem Vtruma in- ossicit inquit, quod post te iactu esse hanc vitam recordatio immortale. non est laec enim pertii appellati extinguitur corpIre, lib. do --
mens nihil eo modo, id est, reminiscendo intelligit. Hic aduerte non omnem recordationem extincto corpore deperire sed eam dumaxat, quae fit interuentu ima- sinationis. Nam quod nullo pacto negandum sit manere aliam, quae sine intelletu perficitur,ostendimus in libris Paruoium Naturalium.