장음표시 사용
421쪽
io IN III. LIB. ARIST. DE ANIMA.
eminitationem,ut annotarunt Caietanus de Philoponus: nec immetito: cum omnis enuntiatio compositio quaedam sit: sed propositionem negantum vocat paulo post Aristoteles diuitionem propito vocabulo,quod in ea unum ab alio diui mus negemusve.' Is eorum etiam. Docet non modo ratione rerum concepi rum posse infri/ἴει mo- enuntiationibus fallita- cotingat tem reperiri, cum vide- fabitas Di da licet coniungimus, quae ut is . eopulanda non erant, ut si dicamus homine non
esse animal siquidem licet omnia per diuisione. dicere hoc est,quet assit mala sunt, negare t sed etia cum termini alioqui inter te probe cohaerent:
at tempus verbi non recte coaptatur. Nam V.Dmotbus, & Socrates c haerent inter se, dum Socrates aegrotat, siquis tamen pronuntiet Socratem aegrotasse, mutato
praesenti tepore in praeteritum, lium dixerit. Distingui- Dupliciter indiuitur ex ebi/- sibilo. Primam inteli ei M i. opera- fius operatronem , quario intelle- indiui ubilia, id est . sim-ctus, ut est. Nicia percipiuntur,ape intellectio tuis distinguit ex obie- indivisibia chis, ahque trifatiam in-5um. diuisibile dici: Vocatur Ind f. a. autem in primis indiui- modo. sibile, id quod non est
actu diuisum, diu: di tamen potest, . t linea: at l, hoc si trificat cum ait indaim ite diei dupliciter, nepe actu, ta poteria
agens, inquit. nihil pr inbere, quominus tia tellectus intelligat indivisibile, ei in percipit aliquid continuum, nempe longitudinem , quae est indivisibilis actu, licet potentia sit diuisibilis potest nimirum intellectus magnitudinem duplicitet intelligere: Uno modo, ut eii diuisibilis potentia, seque intelligit lineam numerando partem post patrem: atque adeo in tempore, siue successive. Alter , ut est indiuidua actu:& ita perci it eam, ut Vnum quid ex multis partibus constitutum .atque adeo simul. Ideoque subiungit tempus,& lo situdinem similiterdiuidi, & non diuidi intelligendo. unde dici non potest cum id,quod intelligitur, partibus caret dimidium eius intelligi medietate temporis edsimul: quemadmodum si panes habeat, diuersis partibus respondere poterunt diueis e partes temporis. - Quod verὸ nen in quainrisat . seeundo modo indi ui sibile est dici illud, quod unam speciem vendicat, etsi compositum fit ex partibus non continuis, ut homo, domus exercitus: Sc hoc ait per pete animam tempore indivisibili, & pet indiu sibilem potentiain cuiusmodi est intellectus. Addit etiam licet e quae sunt indiuisibilia si rete, aliqua in ta noue Paruum diuisonem festiantur, tamen per accidens
422쪽
sic hae separata componi silem. t incommen- M.t t. furabile or diameter. h si eorum etiam,qua fuerant, vel erunt sit compositio, Gr tempus infu- per intel itur, atque additur. Fasim enim in compositio semper consentit. Nam si album non album esse dicat, ipsiιm tunc non album componit. Licet autem per diuisionem etiam omnia dicere. Attamen fallittas, aut veritas non flum confiniit
in hoc, Clun es albus , sed in his etiam, Cleonerat, vel eris assus. Id vero quod 'Culis di ibi conceptus componit, unum facis, ipse est intel7
Text. 13. LIm. ς Cum autem dupliciter indiui bil dieatur,aut potentia, aut acitur nihil prohibet intel7 LBem , cum longitudinem intelligit, indivisibile intelgere, cr in indivisibili tempore: est enin indivisibilis adlis. Et tempus perinde atque longitudo diuisibile ac indivisibile est. Non igitur dici potes, qui in utroque temporis dimidio inredige
bat: non es enim si no i diuisio Di, nisipotentia
e t cum utramque seorsum intelligit, diuidit' il O tempus, atque tunc ut longitudines, ilia intelligit. Quod si longitudinem ut ex Vrrisique
con tantem intePlat,in eo quoque, tempore nimirum Usm integuit, quod ex viri ue pari modox t z temporibus conflat, atque componitur. 4 Ouod
vero non quantitate ,sed si a est indivisibile, id in indiuisiti tempore, or animae indiu bili iure I lione percipit, atque intelligit: per accidens
intelligi diuis, , non ve sunt diuisbilia , ct ex parte eius, quod intelligitur,dc ex parte temporis . sed ut Lunt indiuisibilia, quia in partibus diuisis est aliquod indiui sibile, nempe ipsa species , cuam intellectus indivisibiliter percipit. Quod si intelligeret partes ut diuisas, nimirum
se, atque ita caeteras: tunc non intelligeret tempo-
ie indivisibili Contendit aute Aristotcles huius, ic superioris modi
re. Vt enim lioelii mo ῖ do est aliquid indiuilibi. le, nimirum species, quae H rentia facit omnes pote, to tuus unum esse, ita sol si il tam in continuo inest quidpiam ab co in scparabit videlicet indiuisibile, quod caua est , ut
gitudo vi .a: Sitie lioc dicatur esse punctam in li
longitudinis,aut temporis. Sed hoc jificit. quod tale indivisibile simit: tet in omni continuo,& te rore, ε linea inuenitur: indiuisbile autem ieci dum speciem . non similitet in omnibus specisi babentibus : squidem quaedam constant partibus homogeneis , quae eandem speciem , & ap
pellationem cum toto tortiuntur: alia ex parti
bus heterogeneis, quae aliter se habent. Ita hunc locum perobscurum interpretatur D. I bona. Punctum autem Inia Iudiui diuisibile tertio modo id esse ait,quod non solum actu sed potentia insectile est ut 3. me . punctum : hoe autem diuisio appellatur, quia v et per illud partes cohaerent, ita de iccantur, cuin ab se mutuo abiunguntur: suod similiter de momento pronuntiandum est. Hoe indivisibile quo pacto sub intellectum cadat, ostendit docens illud non intelligi per se, sed per contrarium, seu quasi contrarivi percipit renim pernegationem continui,sicuti priuatio per formam, quam ne at, ut malum per bo-ffs 1 num,
autem, non hoc sne, quo illa diui bili. i sint, id quia intelligit, cr tempus,in qua intelligit, sed hoc, quo indiui ilia sunt. Ius enim er in his indiuisibile quiddam: at stri se no separabile,quod quiadem unum tam tempus ipsiim,quam ipsin longiatudinem scit, atque id in omnisne continuo, Ur,et exi. 2s. tempore, or longitudines militer ine ς P Et M
autem omnisi diuisio, id, quod est e indiui in
bile , perinde atque priuatio cognoscitur, manifestumii euadit milis esse videtur,cit in at s ratior hoc enim modo malum cognoscit, atque etiam nigrum e Contrario nami quodammodo cognscit.
423쪽
i: IN III. LIB. ARIST. DE ANIMA.
num,dc nigrum per album. Numerat autem nigrum inter priuantia, vel quia, ut interpretatur D.Thom. semper alterum contrariorum, quod impet sectius est obtinet modum priuationis respectu alterius . vi iam alibi exposuimus. Vel certe quia sumpsit album pro luce, ni et uiri pro tenebris. Id autem quod coruoscit. Docet modum illum cognoscendi unum cottarium P
deducat ad intelligentiam alterius: sed in sie ipso omnia unitὸ . ac simpliciter eomprehendat: oportere eum esse actum purissimum, & a materia, ac potentialitate prouus abiunctum, quid est ipsa diuina mens. Ita hunc locum explicant D. Thom.&Philoponus: Themistius tamen, de simplicius aliter, nempe de intellectu illo separato, quem finxeie humano allistere ad retum notionem excipiendam. Prior tamen interpretatio vera,ac germana est, congruitque cum iis, quae ab Aristotele libro ii. i Metaphysic. cap. 7.α .de Diuina mente scripta sunt.
uum per formam negatam, ita ut intellectus ex cognitione unius progrediatur ad cognitionem alte ius, proprium esse facultatis intellectricis, quae est in potentia, ct non in actu puto: cuiusnodi est humanus intellectu . Quod si quis
alius existat, quem praenotio unius cotrati j non
CAPITIS SEPTIMI EXPLAN ATIO. Cientia autem ea. ut D. Thom. & Simplicius, & Philoponus, aliique: interpretes obseruatunt: tradit hoc capite Aristoteles discrimen interi activum, de contemplativum intellectum, ut haec de intellectrici faculi late doctrina illustrior euadat. Plaemittit igitur intelles tam in actu, id est, intellectum, pio Vt me lib. e. .
tellecta:quod qua rati ne verum lit, alibi expli- Sua ratis ςuimus intellectum into Ard pQ Πsa antecedere in da sit in .L xellectu actu : quia quod lectu didit m in potetitate est ad intel. tιa anteedia ligenda deducitur aliun dere mis de ad actum. Id vero te.
accipi debeti Simpliciter enim potius antecedit, qui acta est, quia omnis potentia ab ea, quod est in actu constitutum, adactum prouebitu
S nsibilo autZ Quia inter sensium, ac intelliinum cognatio quaedam est: ex iis, quae sensui conueniunt. intellectus vim ex elicare contendit. Competit autem in ptimis sensui deduci ad ictum ab obiecto sensibili, non tamen petr aliquam proprie dictam alterationem aut motum qui sit actus enim in PQ cnua, Vt in potentia: quem dodum lib. 3 physico
424쪽
t Uri. .m dictio. Reuocat se Aristoteles ad id, unde est digressus, nempe ad In 1. obra seeundam intellectiis operationem, dotatque intellectum, qui in compositioiae,& tire in . e diuisione versatur, affirmando, aut negando aliquid de aliquo, interdum falsum sim da iυ esse, interdum verum. Eum autem, qui circa simplicia occupatur, & ipsum quod mi aram ibi quid est rei secundum suam naturam absque nexu apprehendit, per sietiem percile ρὸ veram, quemadmodum se.
O in ipsi potentiam ines Usir c . . si irriet efidunt: etsi per non alicui nullam sit omnino contrarium: i lase' accidens interdum eri et ρὸν aerarat. ipsim profis cognoscit, oe est adius, ct etiam se- in applicatione formae, parabilis. 5 Est aute di tib qua aliquid de almo per iri tes x quo
enuntiat, quemadmodum Urmatio, vera omnis, uoc. vel illud album sit,
GHG, μινύ- quod revera non est.
aut DF. Oct intellictus non omnis, sed qui est Tandem subdit ita remi in quid est secundum formam, est venu , ct habere in immateriali non quippiam de quopiam dicit. Sed Ut si v pro- φ ζmra, 'ue intellectu: pri ipsius est vera, si vero alb G hsim Π simplici appreliensioue,cat, aut non, non semper est vera: sic sese habent non tamen diei se sed ex
ea, qua sine materia sunt, accidente, dum etsi non ι . componat, simplici acta accommodat alicui id, quod ei non inest, ut si solem sub magnitudine bipedali concipiat. Sed nos de errore sensuum superius disputauimus, & de velitate tum fimplici, tum complexa,quid sit, & quibus rebus co erat, quibus non: in primo de interpretatione disserimus.
Physcorta definitur: sed per alteratiouem translatitiam: quas ubi octum non corrumpi, aut laeat, sed perfici solet.Item pessi aliud quoddam genus
motus, seu mutationis, ua imagines ab obico trant misse organo
Porro prima tensius ope- eao ratio , quae est simplei se cognitio obiecti, imilis r
C iE N T I A autem ea qua est actu, es idem, quod rci, ea vero, qua est potentis,in uno prior es
tempore. Simplaciter autem neque tempore, sunt enim uniue
. se, qua iuηι ex eo, quod actu est. , Sensibile autem ad a tum ex potentia sensi: tiuum ipsim δε- ducere , a tuque videtur escere, non enim patitur ac altera m. Luapropter alia quae cim est est primae iunctioni ii haec steries motus, nam motus a ius est imperso telle bas , quae dicitui a, alius est omnino, diuer I, ab illo, Sent re ibi ellectioilem simplici igitur ipsi dicere silum, ac intentigere simile est. vocabulo appellat, eiq; I. - Cum autem sensus iucundum aut molesum dia speciatim pertinet ad limpers m Alia sensus operatio est
perceptio rei sensibilis sub ratione eonuenienti ut non conuenientis, iucundi aut molesti. quae pertinet ad phantasam. Ratione huius similem esse vult Anitoteles sensium intellectui Diseri nim- practico,eatus est tem amplo tendam, fugiendainve proponere voluiitati.Vnde & ter intel dicetimen habetur inter praelicum,& speculatiuum intellectu, quod hie rem sm- ctum a plicaret consideret, neque spectet opus: ille dum rem , xt commodam, vel noxiam cram, repraesentat ad prosecutionem,aut sugam lacessanat aue adeo ad piarim diligat. ciuia trium.
425쪽
i IN III. LIB. ARIs T. DE ANIMA.
Atqu/ delactari. Quia iucundi, & molesti secit mentionem, obitet docet quid sit voluptuaria,molestaque actio, esica quid versetur, cuius sit facultatis propria. Ait esse delectationem, aut dolorem: versari circa bonum, aut malum, qua talia sun pertinere ad appetitum sensitiuuin, quem appellat medietatem, seu mediocritatem ; quia,ut interpretatur Simplicius, utriusque susceptor est, tum suauis, tum in uauis: siue quia ex se est quasi medium non magis ad delectationem, quam ad molestiam recipienda aptum. Et fura Ur appet/tus. Monet fugam , dc appetitum in actu,id est, actu auertandi, & actum prolequenti obiecturn, idem esse, quod dolor,&delectatio. Quae res fit sius , dc enuclea is essethoe loco pertractanda, nisi ia in Ethicis suisset a nobis explicata. Subdit petitum se quem praedictae actiones spectant, non distingui a potentia senstitia. Intelligetur, ita in eodem insunt animali: Alioqui diuersuti habent rationem, imo de realitatem. Anima autem. Di scrimen intellectus contemplativi , & practici
tepetens ait licet anima dianoitiea , id est, intellectus contemplativus phantasmatis utantur, quia haec et suppeditant species . scuti lensibilia externa sensui: tamen intellectum practicum alitet ei lenivii, nimirum , prout inseruiunt ad practica dictamina circa bonum, aut malum amplectendum, aut declinandum. Vnde colligit nunquam animam ii telligere citra opem pla antasmatum cum ea utrique intellectui necessaria sntis Fit autem. Dixerat iensibile mouere sensum, nunc quo pacto moueat obiter ostendit, aiens rem obiectam sensui pratis medium asscete, deinde externi sensus officinam immutate usque ad ipsium medium, id est, usque ad sensum comunem, ad quem tanquam ad centrum omnium sensibilium imagines perseruntur, hunc vero ait te unum , ratione plures ei se, tum quia re vera quoad naturam una sit plex facultas est: tum quia unius termini vicem obtinet, quatenus ad eam ex te notum sensuum functiones terminantur: officio autem multiplex est, quia inter calidum, Sc dulce, verbi gratia, de intet omnia externa sensibilia discrimen poni eaque & ipsorum sensiones diiudicat, ut alibi dictum fuit. Hinc cognita esse vult Aristoteles similitudinem siue analogiam inter sensum. de intellectunt: luia ut extetna sensibilia sese babent ad sensum communem,quem mouent, ita pnant in ta ad intellectum: de , t sensus communis omnia sentibilia percipit, ita intellectus omnia intelligibilia: ille ministerio sensuum : hic ope pliantasmatum. Quod alvim, muniitque sensus communis attinet, addit Philoponus non solium communem sensum esse quas tedem omnium sensibiliui sed in singulari quoque externis sensibus dati unum is iis , id in, confudium, ad quod sensibilia cuiusque sensua autem no distingui susiecto,quandoquidem,ut ab eadem anima oriun-
426쪽
sensus concurrunt. Namque omnium visitum commune quasi centrum est aspectus omnium sonorum auditus: odotum olfactus,ta filium tacitas:ῖnstat ilium gustus. Illud tamen interest, quod sensus communis omnia externa sensibilia peicipit, atque diiudicatiqui libet aute externus sensus ea duntaxat, quae ipsi piratia sunt. Elevim unum quid ipsum. Quod libro supelioti de sentu communi asserue- Repetunturrat, id nunc tepetit, ni qμε de sensupersequitur,aut fugit. 4 Atque deleolari, aut ο lere est operari ips medietate siensius ad bonum, aut malum, ut talia sunt, uga er appetitus, qui est actu hac sunt, ct no aliud est appetitiuum, aliud fugitiuu, nec alia sunt i ti a sensitivo, quan-
quam terminum, id est, periori l. . ut Piuloponus interpre dicta l.
in quod diue ita lineae incidunt. Vci, ut Simpli-
quam ipsiorum ratio non est eadem , d dieitorium omnisi sent,3 o. x Animae aute diamiticae ipse phantasinam Pese sibilium , de vi iam qui- inde,atque sensibilia sensii Q ubi cimn:Ar atque dem re ipsa, plura vero cum bonum, aut malum esse dicit affirmando, aut negando, tum figit aut persequitur. LuaPropter ipsa anima sine phan male nunquam intelligit. M. 3 i. g autem ct hic perinde ut ibi: nam aer qui
dem pupillam talem escit: ipse autem aliud , o
auditus simili modo: ipsum vero ultimum unum quidem est, ct medieta una, at ipsim plui es sunt rationes. Quo vero di dicat,atque discernit cali
dum a dulci di serre die tam sir prius est, ct nunc etiam est dicendum. enim unum quid quid
T l. 31. ipsum. im unum ut terminus. tque haec ipsi unum sunt, tum similitudine rationis, tum numero,quem habentia virum , t illa inter ββ ς0 immuncim , tum proh wei. si id enim interestsi qtuma DC, mi Fropoitione, quia ut se
aut ea, qua ιb eodem genere cotticantur aut con ira, a, dubitemus,ut album ac nigra m Sit igitur,
vi est A. quod eg albism ad BQuod est nigrum,sic
C, ad Do Quare mio ordine comparationem etiam eorundem vere facere licet. Si igitur C D
Ant unum, ipsa profiso habebunt perinde at
que A B. G sint idem oe Duum: non eandem autem habeant rationem est illa simili modo. Eadem
erit omnino ratis,etsi a quidem sit dulce, B vero
ratione, quatenus diuex- sis sensibilium proprietates diuerse cognoscit. Est enim, inquit, iudicatorium unum, Ut terminus , terminum appellas punctum, in quem concurrunt lineae diuellae. Nam & is unus, impartia
trilis ue existens diuersam habet ad diuersas lineas habitudinem. At M hac iis unusunt. Ita se inquit habe- sensera tum
re centrum, ut sensum proportione,
Communis habet cetrum ad lineas, ita sensus communis ad operationes ali otii sensuum: ut enim illae ad centrum, sic bae ad isibunal sensus comunis persetuntur. Numero, quia vicentiu existes unum, ad multas lineas ordinem habet, ita communis sensus, cum unus sit,
o multos sensius habi- - . tudinem serruatiatque ita sensus communis, & centrum obtinent eundem numerum, id est, haudquaquam numero variantur, quin potius in sua unitate consistunt. Alii, quorum interpret tio facilior videtur, verba illa, haec ipsa unum sunt, explicant de proportione inter sensum. & intellectum respcima suorum obiectorum: quia ut se habent sensibilia ad sua phantasmata, ita senius communis ad intellectum. Quod Aristoteles osten est ratione ducta a sensibilibus,admonens parum referre, siue sensibilia pertineant ad unum sensum externum, siue ad plures. Ratio vers est huiusimodi, sicuti se ha et Vitri imeandidum ad nigra, ita phantasma candidi ad phantasma nigri:ergo comutata pro- rei eam eo portione, ut se habet candidum ad suum phantasma, ita nigrum ad suum. Si igitur tigitur ex phantasma candidi, & nisii insunt uni, sipectantque ad unam potcntiam , quae est Vmtato sen-
tensus comminis, iacultasque una secundum aera diuersi secundum rationem 'ita sm eo' uxis
427쪽
omn: a plian sinata potinebunt ad unam potentiam. videlicet intellectum, qui sit facultas re una, diuersa vero ratione :: ut sensus communis non nisi interuentu externotum sensuum res percipit, ita intellectus non intelliget, nisi min: steriopitantasitatum: non quali opus sit pliant asinata ipsam telligere ed resper illa r prasentatas. Huiusce rationi, discursu assumptas elementis, ut alias consueuit, proponit A listoteles. Et ut in il . Ostε-dit quonam pacto excite r intellectus activus ad deliberandum de re pro sequeta, tigiendave:
ii sensibilibus praesentibus : nonnunquam solaphatasia sit inulatc.Nam qui cospicatur Crectam, agitatain ue facem ad significandos liostium incursus , praesentia rei sensibilis , vis lique impellitur ad consilium ineundu aduersus liostes. Interdit autem, etsi nullum praesens obiectum lacestat. plia massa de futuris cogitas,& alia cum aliis conserens intellectum prouocat , ut de
age dis deliberet, dc quid facto opus sit doceat, &Quae iucunda aut mol sta iudicarit,ea prosequi, aut declinare iubeat.
l e . Quae delensu, se intellectu tra
diderat , quasi in summam colligit,aiens ani Anima quo- mam quodamodo esse dampis esse omnia. Namque omne omnia. ens aut sensibile, aut i
telligibile est: anima vero ratione sensuum est omnia sensbilia: ratione intellectus omnia intelligibilia. Id autem quo pacto veritati consonet exponi asserens, tam obiectum Crimis, quam euectar: tam sensum, quam intellectum bifariam
428쪽
assum. Intellectitium igitur ipsusnmas in ρham obiecti distinctio no sattasmatibus ipsis intelligis. Et ut in i is ipsis δε- itum est id quod Agiendum est, versequendum, sic orsines Ut cum in phant si tibus est mou
tur : sentiens enimsignum face datum ignem e se, vidensique is sum communi sensu agitara motu, gnosii, bouem accedere, at, nonnunquam hise, quae sunt in anima, phan maribus , aut mentis conceptibus quasi videns ad ea, quaseum praesentia ratiocinatur, atque deliberat de futuris. Et cum dixerit hic aut ibi rem eam esse, quae voluptatem aut dolorem affer tum fugit, aut persequitur, O omnino aliquid agis. i IZsum autem --rum , ac falsim que sine adtione sunt, in eodem genere sunt in quo sunt bonum, ac malum sed ab late disserunt atque cutuliam ratione. tvero res eas quae vocitantur ob AIA Itionem abstractae, hoc pacito interrigit: nam ut si qui fiam simitatem non vi est simitas: quo quidem pacto percipi separata non potes , sed vi concauitas est, intelligeret aeta, sine ea tum intelligerucarne,in qua concauitas es: sic cum res integuit mathematicas, tum separatas ipsas, ut si paratas integigit. R Omnino autem is inresiectus,qui ritu
intelligit, res ipse est, uti diximus. Si vero feri post, ut aliquam ipse non separatus a magnitudine separatarum rerum intelligat nec ne, considerandum est postea.
est, ut intellectus practicus , & speculatiuus rei pia distinguantur. Quacere in progress a plura.
Quia asseruerat intellectum speculatiuum Verum in commune,& abstractu considerare:ostedit qua latione abstricta cotempletur in disciplianis Mattiematicis, nimirum consideran do illa, quae in materia quidem sunt non tamen ut in materia sensibili continentur , quod illustiat exemplo simitatis , seu curvitatis nas. Si enim ut talis curuitas est, ret- pendatur , necessario icilia a considerati ne nasum, ac materiam sensibilem inuoluet: non autem si absolute secundum communem rati nem cuiuitatis spectetur.De materia sensibili,& intelligibili deq; tota varietate abs actionsi, quae in sesentiis inuenitur,egimus in prooemio Phylieorum quaestione
petit,quod supra docuerat, nimirum intellectum esse rem, quam intelligit. Quod laa ratione verum sit, iam exposivimus, & proximo sequenti capite inculcabimus. Postremo dubitat an intellectus, dum est in corpore cognitionem substinuatum separatarum assequi valeat: cuius dubitationis solutionem in alium locum reiicit. Ea reto in commentariis primae Philosephiae a nobis tractatur.
CAP. VIII. V N c autem ea, quae de anima diem sunt, quasi ad quaedam capita redigentes: ruso dicamus an mam i m ea uniuers quodammodo esse, qua Aut . Nam ea, quae sunt, aut intelligibilia sunt, aut sensibilia. que scientia quidem est res ea quodammodo, qua jub ipso scientiam cadunt sensim autem is afen sibila. Uerum quo pa to id ita est, quar
tari oporsu. Scinditur igitur in ipsis ros scientiai
diei: actu nimirum, vel potestare: actu sumitur utrumque obiectia cluna actu a facultate cognoscente percipitur: potestate cum non actu cognoscitur, est tame id
Similitet intellectus in actu dicitur eum a contemplatur: potestate dum poteti cotemplari. Patique modo lentus in actu, dumi actu sensonem edit puteitate, dum
429쪽
Manus in. strumentoruomnisi orga
t 8 IN III. LIB. ARIST. DE ANIMA.
edete illam valet. Aninis igitur quatenus est in potestate ad percipienda omni
dicitur omnia potentia: ut vero cli in actu cognoicendi, dicitur esse actu ea, a sub eius notionem veniunt. Porro animam ei te omnia non realiter accipi maum est, nec enim anima est lapis, quem intelligit, aut cylor, quein cernimus, sed nono-naliter, thoe est, secundum rerum imagines, similitudinesve, quibus consignatur. . anima si vi
eontinere in se formas, id est, imagines, c quibus rerum cognitionem
elicit. Id similitudine uadam explicat, hunc
in modum : sicuti manus eum sit instrumentum , quo caetera eis o mantur, atque adeo in- . strumentorum omnium
Organum , aliis instru- . mentis utitur: ita animaeum sit forma alias sormas admittit, iisque in cognostEdo utitur,ta ratione intellectus, quam
sensus misi quod intellectus suscipit formas, id
est, imagines rerum tam immaterialium , quam materialium, atque ita forma formarum nuneupari potest: sensus vero materialium.& sensibilium duntaxat. Cum autem nucuses. Qim neque res Ma
AE ST I O I. Vtrum intellectus patiens sit potentia pasima:&omnino pura potentia, an non. ARTICVLVS I. Intellicta alientem esse potentiam tum p
X rc AT is capitibus, in quibus Aristoteles de intellectu possibili, seu patiente dillemit, doctrinae ordo postulat, ut quaestiones ad eundem ii uellectam pertinentes ite mus. Supponimus autem in praesenti dari patim
430쪽
tia, atque sensu: is quidem qui est potentia in res Aristoteles non polle in- Inte'cZύ κε potentia miti: is vero qui est acitu in a iussimiliter tales, ct scientia pari modo. Sensitiuum autem
anima,er id quod scient: s assici potest, hac potentia synta. Hoc quidem id, quod pub scientiam cadit, it a vero sensibile. Atqui necesse est aut res ipsi, aut ras in anima esse, at non sunt in earo Us prostem. Non enim ipse lapis in anima, sed forma lapidis ines. . Luare anima est ut
manus, manus enim in Artimentorum es in Dumentum. Et intellaritus si marum es fima, cri ext 3'. sensis itidem sensibilium firma. Cum autem nultarci sit, ut videtur , praeter magnitudines sensibiles
hunt inultigibiles forma tum earum rerum, qμα obiecti non abi ira D et cantur,tum eorum etiam sensibili , sentit, ita his sine plian
qua sunt habitus, atque a stilus. Idcirco ct qui non sentit, nihil discere, vel intengere notest. Et qai contemplatur, necesse est una cum phantasma re contempletur , Us namg. phanmmata velutis sibilia sunt, Mamensine materia. Est autem aliud pha rem ab ag irmatione,negationelae: Pertim enim, vel falsum complexio est conceptuum intellectus. At mentis primi conceptui, quo,quo, di ferent,vs nonphant semata sint ' An Wque careri sunt phantasmata, non tamen sine phantasi
tellectum in earum con- versara et a
sideratione, & disciplina res mat emaversari sine ore sensuit, licω. ΘρD-
qui primo sensibi ia per- μή . sine epecipiunt. Vult autem in sensuum. tellectu non solum,cum denuo species liaurit aphantasinatibus pendere: sed etiam comparatis iam speciebus dum con temptatur: quod eum simul eum phantasinate contemplati oporteat:
quia ut se habet sensus externus ad obiecta, se intellectus ad phantas salsug : non autem actustasmatibus nihil intelligit : nisi quod externa
sensibilia sunt in materiam penitus demersa: phantasmata vero sunt sorimae sine materia: nec enim sunt ipsae res sensibiles, sed earum simu
- Di autem. Subiicit discrimen inter actum D erpositio-ilitellectus,& phantasiae, diuisio quod actus intellectus ne phota arui est compositio, vel nδ datur υ/iuisio , verus sit , aut ric. .vel fal
inquit,dissetie a phantasmatibus, licet absq Latrones intellectus.1t phantasae. quidem in sola complexione intelligibilium da . falsitatem esse dicimus: cognitionem autem simplicium,ssimatibus, licet absque iis eiic non possidui ncque aliae ope-
patientem intellectum. Quod ex eo satis constat, quia intellectus Dari in en- patiens est sacultas intelligendi, quilibet autem experitur se intelli- ct p tun gere. Ac ne quis eam actionem ad internum sensum reserat,mamse- stum est intelligi a nobis resim materiales, A comunes, quarum per ceptio in facultatem materialem, & organo corporeo in h. aerentem, atque adeo in sensum internum cadere non potest, ut alibi demonstrauimus. Quaerimus ergo imprimis an intellectus patiens sit potentia passiua,id est, utrum solii mo id patiatur recipi edo,an etiam agat intelligendo. Pro cuius dubii solutione aduertendum, polle in- tactvnitellectum patientem conferri vel cum obiecto et cum intellectio- patini, citra ne. Si cum obiecto conseratur, dicimus cile potentiam passiva dan- tu eLe-
taxat. Quod probatur, quia intellectus patiens nihil agit in proprium obiectum sicuti agit potentia nutritiua in suum, videlicet,