장음표시 사용
161쪽
na ι alter Ille non tenetur. ANNOTATIONES.
Ne quidem si mulierem intenderit, teneri volunt. Quaergo de causa hunc casum distincte proponit auctor Huic dubio in Gemara respondetur. dido o fi M)ο λπη, =ra fp ri, fim an, i)myn dido in xva λ rvp mP a)N Q mran, pras'. amdoquidem voluit proponere sequens membrum Homo proximum suum intendens &C. quomodo Scriptura loquitur ι Acet primo etiamssios comparem sirum intendens &c. Senius est ,
hic quidem nulla distinctione in bovis facto opus fuisse,
quandoquidem neutro modo bos teneretur,sive cum intentione, sive absque ista ilIud fecisset: nihilominus hic solum modo proponi quod absque intentione fit, quia hunc casum in homine alterum laedente maminare animus erat.' Hanc de satisfactione decisionem ea illa lege EX. 21. 22.23. depromunt, Certantibus hominibus ,s percu fierit unus iturum mulierem gravidam, ita ut ejiciatur finius 'us ... sexitium sit, tum reddes vitam pro vita. ubi recte Salomo Iarchi ad priora legis verba, Certantibus homini A mran y6- v dry6 tratu, altero cum altero , ita ut collimans ad proximum suum percutiendum,percutiat mulierem. Cujus nodi factum in
Mistia exhibetur. Poenam deinde lege Dei sancitam idem Sal.I. ad Misiae constitutionem accommodat,dum subjicit,rda PDI d PDino im no 1,ue olion ,sivit haeredibus istius scilicet mariti mulieris , pretium faetus , quanti in foro veni posset. Quae expositio eo nititur, quod foetum illum e medio tolle re molitus non fuerit: sed alteri tantummodo damnum conicertando intenderit. . distimationem mulieris oplicat glossa Gemarae: erib, no is res, brapa ozDpm fors evo
162쪽
rem quanti mulier valuerit ob faetin istos antequam pareret, sequanti jam valeat quum exonerata est, ejusique pretium imminutam: atque hoe marito solvitur. Mulier cum toetu pluris ducitur, quam ubi foetum edidit: quia foetus ipsus pretium, mulieris pretium augebat. Hac ratione quanti depretiaretur post partum mulieritantum pro insertunio mulieris marito, hu)uive haeredibus solvi jubent.' Verum adversus hanc aestimandi rationem Simecm f. Gamalielis excipit, Postquam mulier peperit,praestantior sive carior est. quasi dicas,Si quanti depretiatur, solvendum sit; nihil debebitur: nam alio respectu pluris habenda uxor post partum , quam si foetum in utero adhuc gerat; quandoquidem sui ait R. Isaac Gabaeus,) ompnem, ista sunS- antea versabatur in periculo mortis, obpanin dolorem or angustias. Ideoque ut Gemara docet, in ea saltem quae antea nunquam pepererat, ideoque magis periclitatur , foetum in se spectari & aestimari contendebant. Quid per peregrinam M ancillam manumissam, ut verba
textus sonant,significetur,omnino attendendum: non enim
verba simpliciter accipienda; sed cum restrictione, utpote quae synecdochice accipiantur. Nam, uti observat Butenorius,ancilla hujusmodi designatur quae post manumissionem 'rinion ' , di D, dfida , nupsit peregrino aut liberio : similiter peregrina de qua hic agitur ea est, quae alterutri matrim nio juncta est. Praeterea quum in hac Mima subjicitur, ALter illi non tenetur quod tamen cum lege Dei jam producta pugnat, ut quae nullam exceptionem admittat, id simpliciter accipiendum non est: sea eo casia, si mulier ista ex marito
nondum proselyto gravida, damnumq; illud passa, maritum amiserit; vel post mariti mortem demum ita laedatur. Nam ex Iudaeorum hypothesi, qua peregrinus nullos haeredes habere statuitur, si ex ipsb uxor nonnisi ante sitseeptam ab eo religionem Iudaicam conceperit , marito in gentilisino
163쪽
Ira CODICIs PRIMI ante illatum damnum vel solutum pretium desuncto, ester ille sepe non tenetur: ut qui neminem, cui mulctam persolvat, habere censeatur. Ideoque ad hanc Misitam in Gemara dictum citatur ab omnibus ferme jam receptum, Samue ensifis, hQS 'm,ue Mnnn eo, Gi, Si isti viro nupta sit, acquirendi jus ei, scilices marito,tribuit D. Misericors; sin t a nupta viro nonsit, non tribuit. quasi dicant, Totum muriam petendi jus a marito dependet, eique hoc jus, vel ejus haeredibus competit: itaque marito mortuo uxor superstes nihil petere potest: sed tantum in haeredes jus transit. inor vero mariti haeres non cst , ut in Baba bathra c. 8. sect. I. sancitur. Nec liberi alicujus peregrini haeredes agnoscuntur, nisi dum conciperentur pater jam proselytus csset. Quod legis hujus in hae
Mima contentae summam concernit, ea aliunde quoque stabiliri posset, si mulctam spectes, quae excussi fixtus nomine deberi statuitur. Digcst. li. s. tit. 2. leg. 27. par. 22. Si m lier pugno, vel equa ictu a ιe percussa, Vecerit, Brutus ait, Aqui lia teneri, quasi rupto vel ut vulg. de rupto. Vbi de muliere praegnante & Qecto partu verba fieri observat Glossa: adeo ut casus idem utrobique spectetur. Denique quum dicitur teneri quasi rupto, secundum legis Aquiliae caput spectari autumo, quod hac lege g. s. exstat, Caeterarum rem praeter hominem opecudem occisos, si quis alteri damnum faxit , quidve usserit egerit, ruperit injuriae quanti ea res erit in diebus triaginta proximis, tantum aes domino dare damnas esto.
. . btico,sve ibi aperiatur; aut in loco
nnm L Nan publiea, cujus os aperiatur in loco 'nivia nararia I)tvn σ3 7 primulo '; in loco privato, cujus os 'ura Ῥrvn. Σ , innar aperiatur in loco privato alteris
164쪽
ve fodiat puteum , sive scrobem,
, , quoiumciunt ad occidendum ' de
quam ad decem palmos, di in eo-ῆ a n ra pian rom aliquod bos aut asinus cadens moriatur j liber eispossessor ε. si pecus eo Ddatur, renetur.
' rito,potestas, licentia, ut alias observatum fuit, de loco dicitur: ut 'nnio sim, licentia unici, sit locus, in quem privatus potestatem habet; simi, licentia multorum, locus publicus, in quem omnibus aequale jus competit. itaque his se mulis in hac Misna locus privatus &publicus denotatur.De priori autem legis parte annotatur in vittis, Additionibus, Ddd dipna filo ibis anna res 'ra 'ta v I a fruem1 f Suevon, Summa sermonis in tota hac doctrina;inphteo, nos secundum os i inprocedere quia existimatur aesteo loco esse ubi apertura ipsius est. Unde consequitur in hac lege, si in S, ad locum, sive obvertitur Deo, ita accipiendum esse, ut putei os ibi esse intelligatur,cui loco obversiim dicitur. Atque si apertio putei eo spatio reperitur, ubi puteum sedere tibi non licet, de damno teneris. Constitutio autem depromta e lege divina Exodi 2I. 33. Guum retexerit 'quis puteum, aut quum se rit
165쪽
Π CODICIs PRIMI quis puteum , deinde non operuerit illam; itaque ceciderit Egue vos aut asinus: 33. Dominus ille putei rependito qui paragraphus in Gemara limus Misinae varie in argumentando adhibetur;
neque ista omnia, quum intellectu dissicilia non sint, huc producenda existimavi. Sed quod de putei ore in loco privato obserVant, praetereundum non est. Quin in stio fundo cuivis puteum aperire liceat, negandum non censent: itaque illic per locum privatum solummodo cum designari censent, quem privatus publici juris fecit, servato suo in puteum jure: ut docet Maim. Cod. de damnis pec. c. I 2. g. 1. Ita etiam Talnaudis Glossa marginalis de puteo cujus apertio in loco privati alicujus, Mus nomine damni dati domi
quum habet puteum in loco privato, or locumsuum publi cijuris fecit; ut nequeat dicere quid quaeritur in loco meo8 Simi
ess solummodo illum locum suum fecerit publicum, in cujus
statio os putei conficitur. Caeterum putei non tantum ratio habetur; sed etiam cu)uscunque profunditatis similis: unde quatuor genera sub iungunt distinctis nominibus expressa, quae explicanda veniunt. Postquam Mima de Na, puteo an- gusto & rotundo egisset, subqicit n)n scrobem, quae definiente Gemara est repi a 6, longa se angusta; deinde d in re tam sive cisternam , quae cjusdem authoritate Musmodi statuitur ut sit siue i dura n, quadrata ct obtecta, nempe solo ore exce- .pto; tertio raran, lapicidinas, quae similiter quadratae, sed ut Gemara inquit, )Dyn eo Sinuen pira ibi =SSon fue, non sunt ob
tectae, nec ibi latiora spatia superiora quam inferiora s, denique adjicit prura, vulgares fossas, quae sunt 'no Sinuen 3 3m, latiores supra quam insta, sicuti eos facere videmus qui sine magna cura foveam excavant, siquidem inferius spatium stiperiori angustius deprehenditur. Igitur quicunque damnum inferunt in aliqua fovea e propositis generibus , hac lem
166쪽
siibjungitur: quia sicuti puteus non habetur, qui decem palmorum profunditatem non habeat, quae tanta censetur ut mortis occasionem praebere possit; pariter reliqua illa foveae genera, siquidem huc pertineant, tam profunda sunt. Idco Mimae auctor legem Exodi 2I. 33. putei nomen adhibuisse censet. Quod si minus profunda fuerint quam decem palmos, damni author absolvitur, si pecus mortuum fuerit: quia Ex. 2I. 33.3q. mors spectatur; ω puteus, uti censent, deccm saltem palmorum. itaque si pecus in puteo minoris profunditatis moriatur, nulla sequitur corum judicio mulcta. Sed si tantum laedatur, ex alia lege de damno tenebitur, qui Hus causa fuerit. Huc denique omnia redeunt, ne quis hujus modi loco qui ab aliis etiam ficquentari solet, foveam ea profunditate excavet,ut alterius pecora inde laedantur. Cum quo interdicto conferatur ff. Ad legem Aqu. lex 28. 'uif-
meas ursorum, cer Uorumque capiendorum tam faciunt in itineribus fecerunt, eoque aliquid decidit , factumque deterim est, lete Aquilia obligatisunt. ais in aliis locis, ubi fieri solent, se runt, nihil tenentur. Haec tamen actio ex causa danda est: id es, s neque denuntiatum es, neque scierit, aut praevidere potuerit. i g. 6.
Si puteum duorumjociorum, eorum prior transeat, nec tegat, item posterior, nec tegat eum; secundus
nimiaque secundus cir apertum δε- . prehendens eum non tegat; secun
dus tenetur. Texerit eum uti opo
tet, se in eum bos aut asinus inci dens moriatur; liber est montex rit eum uti oportet, se in eum bos P a aut
167쪽
C Is PRIMI aut asinus incidens moriatur; ten
tur. Si cadat pronus ' prae fossionis stridore, tenetur supinuWpra fossionis stridore, liber es. Si in eum incidat bos cum suis instrumentis quae stanguntur , asinus cum suis
instrumentis quae lacerantur ι isi quoa umenta tenetur, ' quoad in- frumenta tiber es. Si in eum incidat bos surdus, rabidus , parvulin e Iuvencus i tenetur: ius aut Aia, servus aut ancilia 's ober est.
Quomodo prior non teneatur, sed posterior, licet ute que puteum apertum reliquerit, docetur in Gemara: 'm un
unus ait, tum absolvi quum istum posteriorem reliquit puteo utentem; alter inquit, quum posteriori tradiderit illiussitatim.& concluditur priorem inaudicio absolvi, si posteriori situlam putei tradiderit, quo puteo uteretur.' Bovis, qui putei occasione cadit,discrimen facit Misina: nam vel pronus procidit in puteum; vel supinus hac voce latius sumta in putei marginem, aut pcae ad puteum ostenso titubare incipiens in circumjacens spatium aliquod decidit.ita enim post longiorem disputationem concluditur,per nazue priorem; per posteriorem designari casum: ita quidem ut bos priori in puteum; posteriori apud puteum decidat. idque stridore consternatus, quem in putei fundo a fossore excitatum percipit. Quod si vero supinus in puteum ipsum decidat, alter ille tenetur: utpote quum Dei lex generalis sit Ex. COGderit istac bos &c. Si in puteum cadat, quomodocunque id nat, solvenda mulcta.' Quae bovi imposita sunt vel adhaerent frangi;
168쪽
C A P. V. g. 6. H7stangi; quae asino incumbunt lacerari dicuntur: quia bovi
jugum imponitur, & aratrum trahit, quae fianguntur; & asino clitellas aliaque incumbere,quae lacerari queunt, Gabaeus annotat.' Istorum vero instrumentorum nomine nullam ex illa producta lege deberi multam colligunt: quia lex ait, C riderit istac bos aut asinus; nullam autem aliarum rerum mentionem facit., Maim. autem in Ni Zke Mamin. quia verbis nimis mordicus inhaeret, injustam sententiam c. ia. q. finali
teum fodit in loco publico, incidat bos qui eum occidat; dominus boυis liber es: quod si bos moriatur, dominus bovis pretium bo-υis sui ab haeredibus domini ipsius putei reportat.Membra inter se collata impediunt, quominus ista regula excusari queat. Τ Atque male legem restri figunt, ubi tum demum mulctam deberi contendunt,quum bos aut asinus deprehenditur surdus, rabidus, aut tencillae aetatis sive parvulus. Etenim ubi lex non distinguit, nec nobis distinguendum sive excipiendum est. Quocirca Maimonidae verba legi Divinar adversari existimo, quum constitutionis posteriora verba in hunc
ura,s, diue: avn-npra bina fido 'in SIF iep isonis S,Nec etiam reus erit jumenti nomine,nisi hoc fuerimur-dum,rabidum,autparvulum sive novellum at bovis nomine, ut justae saturae seprovidusAt, nihil ille debet; quia alter excipere potes, Incumbebat ipsit bovi ut proficeret 6 praeteriret.' Denique ubi author filioli, filiolae, servi ac ancillae casum excipit,& licet in puteum decidant, adeoque moriantur dehivius modi enim Casi agitur, cum qui puteum aperuit a reatu eximit; id sano sensu accipiendum : etenim qui causam praebuit,non omnino a reatu absolvendus; sed aliis legibus analogico, atque ex δὶ κάοι condemnandus, quibus homicidii poena sancitur. Verum interpretes contedunt, Misaae verba
169쪽
D8 Co DIC Is PRIMI proprie & stricte accipienda: adeo ut manifesta injustitia contineatur. Leges Romanae omnem laedendi occasionem praecidunt & interdicunt: quemadmodum enim in hac conas itutione interdicitur,nequis vel negligentia,dum puteum non tegit, vel stridore fossionisaeum hac ratione pecus consternatur,tamni occasionem praebeadalioquin multandum ac si damnum fecisset: similiter generali sententia T. Ad i Aqu. l. 3 o. g. 3. hinusinodi occasioni occurritur; quandoquidem Paulus scriptum reliquit, tui occasionem praestat δε-
ANNO . 7. Perindese res habet ,sive bos si- me aliud it pecus, quum in puteum cadit, item quod ad 'segregationem a monte Sinai; es in 'solvendo δε- putatque restitutione rei perditae; attolgendis oneribus; non ' obthurando ore bovis; promiscuo pecudum congressus es denique 'sabbatho. ita etiam fera es ' avis illi funis miles. Si ita fit, quare diciatur Ex. 2I. 33. bos aut asinus teo, quod ut plurimum contingit, Io-
' Perquam rationi legis convenienter, quod de bove Masino dicitur ad alia etiam animalia bruta extenditur: & hac occasione qua de asino dc bove in puteum cadentilius dicta ulterius extenduntur; ad alia pergitur: in quibus cum bos&asinus tum in genere pecora in exemplum quidem adducuntur ι sed aliae similiter bestiae ipsis aequantur.Itaq; primo,
170쪽
C A P. V. g. 7. IIctinterdictum Ex. I9. I9. quamvis bestiam concernere obse vatur. Deus leges populo suo laturus, ne montem in quo se exhiberet Mosi, tangeret quisquam, interdicit: ideoque cxpresse mortis poenam transgres lori statuens addit,sve preus, e homo fuerit: ubi in Hebraeo,dis of dmo os . Hic Iudaei, interdictum extendentes, s6 b of Sisa mn, DraFb
pecore continetur articula zβ sive inservit auxesi, ut comprehendantur aves. Huc spectant autoris nostri verba, Sime bos ealiud pecus, quoad segregationem a monte Sisiate atque ad pecusavcs reduccndas arbitratur.' Pariter legem EX. 22.9. de re-- stitutione dupli, licet distincta bovis, asini, & parvae pecudis
fiat mentio ; generaliter accipientes, ad omnes bestias extendunt: idque e primis commatis verbis Concludunt. Sic Dcut. 22. I. bovis ac parvae pecudis exempla in restituendis
pcrditis cxtcndunt: quia νί3. sicquitur, Ita facito omni rei amisse tris tui. ' Noster etiam legem EX. 23. F. quamvis asinus inimici solummodo memoretur, de quovis Iumento accipiendam subjungit. ' Atque in instituto pergens interdictum Deut. 2 s. q. Ne capistrato bovem triturantem, generaliter intelligendum docet. Quo id fiat argumento, annotat Ob. de Bartenora, Non, o P)nueti discimusper bovem, es bovem, e Sabbatho. Formula admodum obscura: ideoque quo cam explicem, libentius in medium profero. Rabbini quum
a comparatis argumentantur,saepissime Cusdem vocis iterationem spectant: ut si eadem vox duobus locis occurrat, rei quae uno loco adiungitur ea tribuant, quae altero loco alteri rei iterata voce designatae competunt. Vt exempli gratia in hoc negotio, Dcut. 2I. q. occurrit; eademque VOX Deut. S. Iq. in quarto praecepto invenitur, ubi Jumentum
adjungitur: ideoque jumento tribuunt quod bovi, non quidem eodem loco; sed alio, puta Deut. 2I. q. competit. quasi dicant, quandoquidem Deut. F. bos & jumentum Conjunguntur; idcirco quod alibi interdicitur ne capistretur bos,