장음표시 사용
241쪽
isto CODICIS PRIMI vitio agi dicamus quod non curatur, quin deformitas ma neat; at ys I9. eum spectari casum, in quo curatio perfecta conspicitur: ut nihil praeter curationem & cessationem exi gere posse videam ur. Itaque cum diversus sit casus,nihil pro bat haec Maimonidae ratio. VerumenimVero hoc agnosco: licet lex talionis ita intelligenda, uti dictum est, tamen penes )udicem fuisse, ut poenam corporalem in pecuniariam pro circumstantiarum Conditione mutaret : idque argumento legis quae Ex. 2. I. 29.& O. datur, ubi alternatio poenae etiam gravioris admittitur. sed de eo postea. ' Verum jam videamus, qua ratione, quove modo illam mulctam do finiant. Si conditionis diversitas attenderetur, nulla esset certa estimandi ratio: in singulis vitae generibus,& personarum statu diversissimo , semper quidpiam proferret laesis,
cujus nomine damnum vel vitium Corporis admodum ex tenderet, ejusque compensationem augeri postularet. Itaque omnes laesos pro servis hac in parte censeri Volunt:quorum pretium ignorari non poterat. atque etiam istis temporibus usitatum erat, ut liberae personae necessitate quadam urgente scipsas inservos venderent. Quapropter utrumque statum & conditionem expendunt: quanti vendi persona
posset, antequam cxcmpli gratiaὶ manus abscissa fuissetiquantique jam valere posset, postquam abscissa est oentd obum
mnodo, se reus solvit imminutionem, qua illius valorem imminuit. ut si antea s o siclis aestimatus, postea quadraginta tantum siclis vcndi queat; laedens quanti laesus depretiatus fuerit, rependet: puta siclos decem. Multi hic casus expendi possent, quibus laedens damni nomine non teneatur; sed curationis vel cessationis M. quos ob eorum multitudinem praetereo. Si quis omnes expendere velit, legat in Choschen Misclipat sect. ΑΣΟ. circa initium: ubi distincte proponuntur. Iam ad leges apud Romanos receptas veniamus; quae
olim idem cum legessivina praecipiebant. Vnde in legibus
242쪽
11. Tab. talio stabilitur: Si membrum rupit, ni cum rapacit, talis esto. Cum hac convenit dictum l. fin. t. r. l. s. Cod. Nee impunitam fore noverit licentiam mentiendi, eum calumniantes
ad vindictam poscat similitudo supplicii. Sed ut ait Imperator
Inst. l. q. t. q. poenam talionis clementia juris praetorii potaea revocavit. ita enim legimus β. Pinna autem; dpoena quidem injuriae, quae ex lege I 2. Tabularum introducta es, in desu
tudinem abiit: quam autem Praetorra introduxerunt suae etiam
honoraria appellatur in judiciis sequentatur. Imo dum talio vigeret, quemadmodum apud Iudaeos in pecuniariam mulctam tapissime mutabatur; sic in aliis tribunalibus pecuniae mulcta eadem mansuetudine admittebatur. Gellius Noct. Att. l. 2 o. c.I. ubi multa de lege talionis in utramque partem disputantur ejusque aequitas defenditur, haec inter alia ha- . bet verba, quae Sexto Caecilio tribuit; tuae ista acerbitas est,
s idem flat in te quod tute in alio feceris :praesertim quum habeo saeuitatem paciscendi: se non necessest pati talionem, nis eam tu elegeris p quod edictum autem praetorium de aestimandis injuriis probabilius essepotes ' Nolo hoc ignores, hanc quoque i am tmtionem adaestimationem judicis redigi necessariosolitam. Namsi reus, qui depacisci noluerat, judici talionem imperanti non par bat, Uimata lite judex hominem pecunia damnabat. Atque ita, A reo pactio gravis se acerba tabo visa fuerat, severitas legis ad
pecuniae multam redibat. Non erit a ratione alienum, si in foro Iudaico eundem procedendi modum ac viam servatam fuisse dicamus. Vt talio etiam jure exigeretur , si lardens minus atrociter peccasset, aut depacisci nollet; mulcta tamen pecuniaria saepe reus satisfacere posset,vel alia quadam ratione, Cui laesus acquiesceret.Nam ii quemadmodum jam antea innui) EX. 2I. 3o. morte dignus eaque plectendus id juris habebat, ut certo casia, pretio vitam redimendi facultas
esset, quidni idipsum in leviori crimine admittaturi Legi lator hac de caula utramque legem eodem loco proposuisse
243쪽
I91 CODICIs PRIMI videtur, illam φs a s. hanc vero 3 o. ut posterior prioris esset explicatio. Non tamen Iudatis assentior, qui legem priorum mordicus de pecuniaria mulcta accipiendam contendunt: non cnim magis illa lege pecunia exigitur, quam ὐs. 29. ubi dicitiar,Dominus ejus morte plectitor. verum uti hic redemptio vitae permittitur commate seqvcnti; pariter illic membri &C. redemptionem argumento posterioris legis φs 3o.ὶ non denegandam autumo. Vcrum crure fracto, vulnere inflicto &c. non tantum integritatem corporis redimendam; sed etiam pro aliis satisfaciendum esse Misita in rit. Itaque secundo dolorcin compensari vult; ejusq; exemplum in adusto proponit, cujus unguis tantum candenti ferro leviter ustuletur: ubi merito conditione per narum spectari praecipit. Nam N Maimonides tractatu in superioribus
Citato c. 2. scct.Io. observat, Hominem divitem & delicatulum invenias qui grandi pecunia, ut dolorem renusium sustineat, adduci non poterit ι Vicissim robustum quendam pauperem laboribusque assiletum deprehendas vcl pro uno denario magnum non detrectare dolorem. Hominum ergo conditio & indoles spectanda: quod quidem in exemplo ab authore Misitae proposito, atque etiam similibus, magnam dissicultatem non habet. Verum quandoquidem ipsius mens ac intentio haec est, uti conveniens pretium pro illo etiam 'dolore rependatur, quem quis ex amputata manu, aliisve membris sustinet; quo modo iste dolor aestimari queat, expendamus. Maimonidae tantum verba c sedi. II. dicti capitis ascribam. xu ' ira triue dari dia ei fi d vis uωρ 16 1 3 sepo
polim quam sibi hoc membrum gladio praecideretur, id medicina tolliretur, si de ipso rex constituisset. manum vel pedem amputandum. tum quanti sit ut sique disserentia aestimant, idque .
244쪽
C A P. VIII. l. I. I93 laedens persolvit. Sane ut inquit Gemara, pecuniam nemo Si di, accipiet ut in sei um eum dolorem admittis. Sed
si manus o o delictum & peccatum contra majestatem rcgiam admissum amputanda magno cum cruciatu; aestimari potest dolor, quantum reus iste expendere vellet, si leni medicina manus tolli posset, idq; rex admittereti Verumenimvero unde doloris compensationem probant Z In Gemara verba illa Ex. 2I. 2 s. Vsionem pro Utione .... tumis pro tumi eri pro fundamento sternuntur; licet satis Obscure: ideo verba ascribere & addita versione cxplicare non gravabor. m
mian mis Nim dis , Ribbi censet simplicem ustionem esse quae prius memoratur: ut qui existimet, usionem quae tumicem continet proprie quidem illa voce designari sed misericordem D. postea subjecisse tumicem, quo ustionem iliam declararet, eam imielligi quae tumice careat. Ac si dixisset R. Iudas, Ribbi dictus;
Vstio commatis initio, similesque Lesiones designantur, quae oculis etiam expositae non siint; ut quidem tumices & vulnera; ideoq; horum postea demum fit mentio: quapropter dolor simplex etiam compensandus, licet grave vitium corpori illatum non sit. nam dicitur uisitio pro Milone, quasi dicat, Levissima etiam laeso dolorem asserens, compensanda. quanto
ergo magis, si dolor iste in vulneribus, tumice, amputata manu &c. inveniatur Z Haec est verborum illorum sententia. Maimonides vero e Deut. 22. 29. idem confirmari existimat. ubi de eo qui vi virgini vitium offert lex praecipit,Dabit vir illi qui concubuit cum ea,patri puellae quinquaginta siclos a genteos orc. quod compresserit eam: cadem inquit ille, est omnium ratio qui alterius corpus vitiarunt, scilicet ut animi vel corporis dolorem compensent. Legibus ctiam Romanis hujusmodi compensationis habitam fuisse rationem constat e Dig. Ii. 47. tit. Io. ubi te. F. Lex Cornelia de injuriis competit ei qui injuriarum aPre volet ob eam rem, quo epulsatum, verbe-
245쪽
194 CODICIs PRIMIratumve , domumve suam vi introitam esse dicat. Quae verba prima quidem fronte quod intendo probare non videntur: sed cum iis conferendus paragraphus sequens,Interpulsationem ct verberationem hoc interes, ut Ofilius siribit, verberare,
es eum dolore caedere; pulsere, sine dolore. Si propter pul sationem & verberationem ut res diversas agere injuriarum licet, & pulsationem verberatio solo dolore superat; quis non videt legibus Romanis ob illatum dolorem laeso actionem in laedentem dari, quod Mima nostra stabilitur Z Laurentium ' Vallanili. elegant. istam differentiam improbantem jam
praetereo: etenim in ista scupulosius inquirere animus noncst. ' Porro in curatione sumptus vulneranti sive laedenti ascribendos esse manifeste docetur EX. 2I. I9. Plenam curationem ejuspraestato: verum inde primo intuitu non liouet,an si pustulae in laesa cute succrescant, aliave incommoda obo- runtur, eorum curationem reim praestare teneatur. Mimarauthor astirmat; sed adhibita distinctione: nam hujusinodi
tubercula, aliave vitia, vel aliunde casis fortuito eodem tempore accidunt; vel eorum causa est inflicta plaga. si fortuito
noc malum concurrat, reus non tenetur; at sit causa in ipsa plaga deprehendatur, ad curationem obligatur. Nec ad Curationem tantum; sed etiam cessationem compensandam,
uti in Gemara explicatur: sit enim saepe,ut ex fortuito hujuc modi malo ulterius ac diutius ab opere suo prohibeatur vulneratus. Ratio qua praecedentem distinctionem in Gemara confirmant hisce verbis exprimitur: fio rono rvm p Periisse, magistri, voculam V ad ea qua ex plaga non proveniunt excludenda venire sive praemitti, censent. Quia D etiam excludendi particula est,ideo ses I9. exprimi autumant, ut plagae Musque quod ex plaga provenit curatio & plagam istam consequens cessatio solummodo intelligatur, non vero si accidentarium illud malum ex inflicta plaga non oriatur. Qui autem aliunde etiam procedat, in Gemara additur: ubi
246쪽
C A P. VIII. g. I. Istrdi 1lu uias paulo aliter Abaeus exponit,quam solent Ebraei.
Lim quum e pria non proveniti quemadmodum traditione a cepimus , Ecce quando medici verba neglexit, ct mel, ultime dulciariorum genera edit: quia mellis genera, omniumque dulciario rum, plagae infesta sunt, adeo ut plaga vria a proferat. Deinde postrema haec vox explicatur: se ma rem iitas, ns, 1 maeu 36v, Δ Puid es , stara' resondet Abaeus, caro mortua. Glossa Salomonis γα m DB exponitru da, caro mortua: puta, quae in parte laesa excrescens fit sensus expers. Caeterum in vulneris de similium curatione aliud etiam cxpendendii venit. Contingit non raro,ut morbus vel vulnus ac plaga recrudescat, SI male affectus veluti recidivam patiatur. Misina quidem in senere reum condemnat,si laesus a malo suo nondum plane sanatus fuisset , at si post recuperatam valetudinem, laesus iterum male habere incipiat, recidivi mali alterum non teneri censent. Attamen Gemara cum in genere excusat, si sua culpa, non plagae vi ac conditione prius habere laesus coeperit; quemadmodum in carnis pustulis, sive in excrescente carne jam antea observatum fuit. Ita etiam R. Iacob autor Cho- schen Misclipat & Maimonides sentire videntur: licet co rum verba Varie construi, aliumque sensum habere queant. ρ Pergit Misita ad cessationem: nam qui inflicto vulnere impeditur, quo minus opus suum peragere possit, magnum inde etiam damnum percipit; quod praestare vulneris author lege tenetur, EX. 21. sis. Verum quaestio oritur, qui, quaveratione ac modo illa cessatio aestimanda sit. Doctores laesi
conditionem exacte considerant: cum vi ac vigore praecedentium constitutionum, pro corporis vitio, nec non pro cxantlato dolore,pecuniariam mulctam a laedente accepiste.
itaque sexempli gratia) quid pede vel manu mutilatus, si
manum vel pedem retinuisset, lucraretur, spectandum non
247쪽
esse contendunt; sed quia jam pro manu & pede satisfactum
est, quid damni durante morbo patiatur, operis respectu quod licet mutilatus tamen sanus faceret, expendi volunt. Idcirco mutilatum, illud pretium singulis morbi diebus ex petere posse censent, quod e seroto cucumerario quotidie reportaret. Sed quia perinde non est, sive pede, sive manu privatus sit, nam ad diversa deinde opera idoneus est; nec etiam perinde se res habet, sive vulneratus ad tempus d cumbat, posteaque sine ullo vitio sanitatem recuperet, sive membrum aliquod amittat: propterea cessatio ab opere aequaliter aestimari potis non est. Unde varios respectiis hic admittendos esse constat: adeo ut Maimonidae diuinctiones merito adjiciendae videantur,qui propositis diversis casibus, ex illis reliquos judicandos censet. Smi m n nis
b: itano rora' o 3 Sza psip)p 'rapse a i)fum iri id p vinfimo res: In 'inio Fid ista iris r6m ibao sep of Ri 1b lym dioxidn Fn, dis Milo uer μ, ω inio fio d)m iris ps in mast, Si membrum ejus mutilatum non sit, sed aegrotet se in lecto decumbat, aut ita immeat manus, ut tandem convalescat, alter i, cessationem unius es que diei reddet,pro ratione opificis, qui ab eo opere cessat, a
quo ille ab inet. An laedens eum membro mutilaverit, aut manum amputaverit, reddito manus valore scilicet damno praest ro, quoad cessationem eum ut cucumerum custodem considerante
atque exporint, quantas hujusenodi custodis merces quotidiona, quotque dies aegrotaveritsupputant, tantumque ipsi rependia
r. ilitersi pedem ipsius ab idit, eum aesi ad portas civitatiscusodem ageret, considerant. excaecaverit oculum ipsius; ac sinmola moleret. similiterque Hes aestimant. Quod proponit Maimonides , quaeque in superioribus de curatione dicta
silere, non male cum Dig. l. s. t. 3. leg. D. Conveniunt: ubi secundum legem Dei Ex. 2I. 19. cessationem & curationem
248쪽
C Α r. VIII. g. I. I97Gajus exigit. Cum liberi hominis corpus ex eo, quod dejectum essissemie quid erit, laesum fuerit: judex computat mercedes m dicis praestitas, caeteraque impendia, quae in curatione facta sunt.
praeterea operin quib- caruit, aut cariturus es ob id, quod inuti
tufactus es. Casus non sunt plane iidem: sed similium simile
est judicium. 7 Denique luenda est ignominia,qua quis alterum afficit: sed hic cum agentis,tum patientis status ac conditio spectanda; alioqui mulcta peccato non responderet. Quis quaeso haec aequalem mereri poenam dicat,si bajulus ala pam praetori impingat, & vili mendicot Merito hac in re, ignominiam patientis & inferentis conditionem spectare praecipit Mima. Rationem D. Iacob in libro aliquotiesjam citato reddidit: hanc erme, quod longe major sit ignominia, si quis a plebeio infimae sortis eam excipere cogatur, quam ubi ab illustri viro in gradu sublimi collocato infertur. Vicissim, inquit, indignius est virum honoratum in magna
dignitate constitutum probro M dedecore affici, quam ubi quis ex infima plebe in limite opprobrium incurrit. Verum quae causa, ut expresse is reus peragatur qui nudum probro affecerit 3 nam ipsa etiam nuditas alterum excusare videtur: quem enim non pudet ut corpus suum aenudet,leges in hac causa merito negligere Videntur. Itaque observa non quemvis nudum hic spectari; sed eum hic speciatim ab ignominia
defendi, cui casu quodam contingit ut exterior vestis elevetur. In oriente vestes talares Iudaeis in usu erant, quas ita subduci ut corpus videretur,ignominiosum habebatur. qu propter gradibus ad altare ascendere vetitum : ne sublatis pedibus laciniae & vestis alae attollerentur, adeoque femora Conspicerentur, Ex. 2 o. 26. qua de re alibi in Middoth pluribus egi. Ne ergo, si ventus alam attollat, alterius nudit tem quis augeat, vestemque amplius subducat,hic interdicitur : alioqui ignominiae illatae nomine quicunque id fecerit . mulctam soluturum. nam qui sacerdotes non erant femo-
249쪽
ω,id es quod dicitur, Nudus Rum irruente vento qui sumsem in lectit ipsis vestes,accedens quis eas magis sursum subducit,
ipsumque dedecore afficit. Caeterum caeci & dormientis mentionem injicit Mimae author; quia cum ignominia illata ab ipsis non animadvertatur, impunc reum hoc laturum, facile putaretur. ideo mulctam isti reo irrogat. Contra,dormiens quia ignorans peccat, ignominiae illatae non tenetur, quod similiter de caeco statuendum esse, suadet ratio. '' Adcoque scientia, animiq; intentio in dedecore alicui inferendo sp ctatur: ut licet damni teneatur qui de tecto invitus decidit, ignominiae nomine qua hoc casu aliquem sorte assiceret ut si eum fortuito isto impetu in lutum detruderet nihil debe
re censeatur. Idque C Deut. S. II. magistri eruunt. ubi mulierem, quae contendentibus Viris, alterius pudenda prehen est,quo cum retineat ne maritum percutiat; manu mulctan
dam docemur: quem locum ita Talna udici accipiunt, quasi solam ignominiam viro inde inustam lex spectaret. Atque
hinc in omni dedecore, lardentis animum & voluntatem attendendam eliciori quod de ista muliere lex dicat, extemdens manum suam ι manum Vero nemo nisi volens extendat, ut quidpiam assequatur. Aben-ΕZra autem periculum etiam considerari a legislatore autumat,quum ita inquit, dipn fio dapinn,adhaec locus illipericulosus e hquasi dicas, Verendis apprehcnsus vir ac in excandescentia sua vi retentus, facile obnitendi violentia laeditur. Porro quod poenam sub iunctam concernit, Amputabis manum illius, eodem modo exponunt atque illud, Ex. 2I. 2q. Oculinpro oculo uicit aestimandum oculum contendunt, & pretium aequale solvendum. Sed melius Abden-Ezra,qui inhanc sententiam scribit, fit of rx rns imo Pr pz: pari , Ut oculus pro oculo ι si eam manum non redimat
ampurabis. Vbi idem sinule quidem accipit; sed alio sensu:
250쪽
C A P. VIII. l. 2. I99 non quod pecuniaria mulcta directe illic praecipiatur; sed per
ι κ - saepe permittatur. quod comparatio Exod. 2I. 3 o. omnino suadet : quemadmodum antea pluribus ea de re actum fuit. Apud Romanos ignominia,convitium, probrum ac similia legibus prohibebantur. Vnde Dig.l. 7. t. Io .lc. II. g. 27. Generaliter vetuispraetor quid ad infamiam alicujusfieri. Et quemadmodum supra e R. Iacobo intelleximus contumeliam ex eo crescere, quod persena inferioris sortis eam faciat, ita Vlpianus fere etiam loquitur, cujus verba producuntur eodem titulo, l. II. g. 3. uaedam injuriae a liberis hominia busfactae, levis nonnullius momenti videntura enimvero a servis, gravessunt. Crescit enim contumelia ex persona ejus qui contu mel m facit. Praeterea quemadmodum apud Iudaeos intentio alium ignominia afficiendi, quam eum quem dedecore afficimus, non excusat; sic nec apud Romanos. Maimonides c. I. Chobet Oumassili sect. I . rs ovai ravd pDa, pinsid am So is da 'imm se, ito i)vn, leui animo concipit ut servum d decore afficiat, ct ingenuum pudore a it is ingenuoselmi quam
ti probrum servi aestimatur. Similiter titulo in praecedentibus producto, lege i 8. β.3. Si injuria mihi fiat ab eo euisim ignotus, auisi quis putet me Lucium Titium esse,cum sim Gajus Sejus; praevalet quod principale est, injuriam eum mihi facere vesie: nam certus erasum, licet ille putet me alium esse quam sum: se ideo injuriarum habeo. . t a rad CD m 'arn rapia trabaeo mi Strat Ezr nzaar mea narita retra a)s 'undanan, cI
in bovem salutum est: quod homo
compensare damnum, dolorem, curationem, cessationem se ignominiam teneatur, se ' en furtinpretium solvere; bos vero' nonnisi