장음표시 사용
251쪽
CODICIS PRIMI ANNOTATIONES.' Mulctam ob ejectum foetum impositam lege Dei confirmant, quum ad hunC modum Ex. 2I. 22. loquitur Legislator, Certantibus hominibuc, si percusserat unuου illarum muli rem gravidam, ita ut ejiciatur fartus ejus, nec tamen sit exitium; omnino muVIator prout imposuerit ei maritus i e mulieris, seper judices dato. Quam legem in hanc sententiam enarrant Iuciaeorum Doctores, Si foetus ejiciatur vel abortivus , sive qui ex intempestiva nativitate postea moriatur, sive etiam Qectus maneat superstes; mulctam quam maritus ex sequitate imposuerit, per judices imperandam esse : adeoque illa verba, Nec tamen sit exitium, mulierem ipsam concernere ac severant; mulierisque exitium intelligi, sive vitam, sive aliquod ipsius membrum perdiderit. Nostri autem Theologicum foetus , tum mulieris exitium intelligendum asserunt. Judaeorum tamen sententia ratione destitui non videtur. Nam qui casu hujusinodi fortuito foetum,cujus exitium non intendebat, perdit, eum pari cum eo poena qui sciens volens alterum adultum hominem interfecit affici, durius vulgo judicatur. Differentiam duplicem ponunt, uti ex Abrabaniele ad hunc locum apparet: non tantum in priori causa hominem non perfectum interimi quod tamen magno crimine non caret ,quia ni interfectus tuisset,in persectum ho- .minem evasisset; sed etiam illic fortuitam esse caedem duplici modo. animus non erat, ut foetum laederet, nedum interficeret ; praetcrea nec illam ullo malo afficere volebatiqua laesa foetus ejectus fuit: agitur cnim de eo qui cum alterum percutere vellet, ictum invitus in mulierem declinavit. e go non nisi remota caedis causa est; 5 quidem praeter animi intentionem. Quapropter hoc sibi legislator voluisse videtur, si foetus ante tempus ejiciatur, nec exitium in muliere deprehendatur, reum pecunia mulctandum csse; sin vero mulier
252쪽
iC A P. VIII. . g. 2. Σωmulier vel interficiatur, vel membrum amittat aut vulners tur,aut aliud incommodum percipiat, talionem servandarini Vbi Iudaei in hoc membro, reddes animam pro anima, sive vi tam pro vita, inter se disputant, an vita reo eripiendat an vesro pecuniaria mulcta irroganda sit. Sane non video, quare a verborum proprietate recedendum sci nam cum in sequen. tibus, oculum pro oculo dcc verbis adhaerendum sit, ut jam antea probatum fuit; quidni in primo membro hoe retineamus hanc enim de homicidiolegem passim inculcavit Deus; adeoque statim a Aluvio hominibus, antequam denuo multiplicati fuissent, expresse latasiit, Gen. s. s. & Dcus verbis disertis dc perspicuis mulctam pecuniariam in hoc crimine exclusit, Num. 3s'. 3 i. Itaque licet per μώκMM Exod. 21. in oculi, dentis &c. interitu, pecuniariam multam ex ipsius ic-gislatoris simili lego 3 o. admittam , in adempta vita eam hic non admitto: quia vitam pro ira erogem Deus, mulctam Pecuniariam totidem verbis alibi excludi l lim; Iudaeorum fundamentu ruit: posterioraenim verba assumunt, ubi dens prodente, manus pro manu &c. postulantur. Atqui & hie omnia proprie accipienda contendo quai do rem superso
ribus j dc dentem pro dente exigi lege divina P sed quemadmodum ys.yo.per tritimi relui solutio,pariter eam in dente &C. permittendam dico, nec dentem eruendum, vel manuin amputandam; nisi reus are iter id fecerit, aut pretium dando satisfacere detrectet. Urgere silent incommodum talionis,contiligere enim alim dὸ ut in talione aequalitas servari nequeat: nam siquis tib illarum vulnus vulnere tur, vulneris aequalitas non tacito servabitur ι ω si oculii eruatur, periculum erit ne mors subsequatur. Nihil hic eorum repetam quae antea ast nostrae sententiae confirmatio
nem e te ibus Dei protura ibit pati s respondeo,ut pctreo
eam certis modu occo i mςincommodiςposse, uti exporientia testatur,resse quod sibi reus ille omnia inconisaoda
253쪽
imputet: ut qui illius poenae gravitatem perspectam habens; nihilominus contra expressum Dei interdictum venerit. In super si dissimilia incommoda, quae utrobique deprehendi
queant, ad poenam immutandam admittas, ne quidem in spontanco homicidio poenam a Deo inculcatam observare poteris. Paterfamilias, cui multi sint liberi, qui ipsius opera ad vitam sestinendam omnino egeant, cujusq; opera respublica non mediocriter opus habeat, hic inquam occiderit caelibem, eumque privatum, qui tantum fruges consumere natus sit; in hoc exemplo, si ex lege Dei manifestissima homicidium morte puniatur, magna incommoda homicidae suppliciuin sequentur, quae in altero non erunt: nam respublica magnum patietur detrimentum; illiusque liberi ferme una interibunt, qui illius solius opera sestentabantur.'Anob ista incommoda legem Dei rescindemus ZEst quod rei a cusentur hac in parte, quod ista incommoda excitarint. De nique nec istud praetereundum, qui dentem excussisset, maianum amputasset; hanc cepe alterius legis comparatione,poenae mitigationem impetrasse, uti redimere talionem potuerit. quod tamen priorem legem non evertit. Vt reris adris cti foetus poenam redegnius, cum ea convenit quod in legibus Salicis ti. 28. De homic. g. s. legitur,.qui infantem in ut ro miris occiderit , 8ooo denariorum, qui faciunt selidos roo.
scilicet culpabilis judicatur haec verba e par. q. adiicienda. At qui dolo malo mulieri per verbera abortiendi causa est; si partus animatus sit, lege civili capite plectitur: quod a pari probatur te. 38. de poenis g. s. Im abortionis aut amatorium poculum danis es dolo non faciant, tamen quia mali exempli reses, humiliores in metasium, honestores in insulam amissa di te bonorum relegantur. quodsi eo mulier aut homo perierit --mo supplicio a iuntur. Ad Misitam redeamus, ubi ' cum damno dato, homo ad quinque praestanda saepe obligetur; si per bovem simileve jumentum datum fuerit, solius damni
254쪽
fuerit, actio datur. Vtrumque Talmussistae duobus S. Scripturae paragraphis statuminant. In damno per bovem dato omnia illa quinque non exigi eliciunt e C. 24. Devit. ps I9. αγνου quis intulerit corporis vitium proximo suo: ubi pro quis in Ebraeo nis, homo.-Atqui inquiunt, homo proximo, ait legi
lator ; non Vero, bos proximo: ergo homo laederis proximum ad illa omnia tenetur; non vero bovis laedentis nomine e
denu,raestare debet. Et licet de illis omnibus isto loco ex
presse non agatur, legem istam cum altera EX. 2I. Ist. comparant, eique similem agnoscunt. Alterum vero illud de abortu, sive potius abortivo, e commate 22. hujus 2I.C. Exodi:
ubi dicitur, Certantibus hominibus, spercusserit unus Agorum
mulierem gravidam &c. non dicitur, ajunt, certantibus bobus,
quasi cum hujus feritate abortit foemina, foetus compensari debeat. Haec est Iudaeorum in lesibus explicandis ratio ac modus, ut quaedam dilatent, quaedam coarctent levi de causa, imo plane nulla. Sand analogia legum, quae Ex. ΣLρί28.&seq. ad finem usque capitis proponuntur, ut pauperiem per quadrupedes factam acrius persequamur, postulat. Si bovis occisoris nomine, ubi pet9cum fuis se constat, proprietarius mortis reus peragatur, 39. quidni si mulieri causa abortiendi fuerit, proprietarius foetum compensare teneaturi Praeterea si ab ejusinodi petulco bove datum in altero bove damnum =s est.) totum compen findum sit; an homo a bove laesus, damnum suum quod ex plaga, curationis sumptibus , re cessatione patitur, repetere non poterit deterioriae hominis , quam bovis crit conditio Fateor ta. men si bos petulcus non sit, minus exigendum : idque ex analogia legum , quae sub finem cap. 1 I. Exod. feruntur. Ideoque Judaeorum constitutionibus hac in parte jurisconsultorum Romanorum placita sunt praeferenda: quae habes lege, Si quadrupes'. ubi in omni pauperie sui loquun- Cc a tur)
255쪽
αo4 CODICII PRIMItur aut animal quod nocuit, aut noxiae aestimatio post
Percutiens patrem aut matrem suam,nec in iis tamen vibicem emeitans si vitians proximum suum' expiationis die,ad isti omnia ten tur. Pulservum Hebraeum vitiat, ad omnia ista tenetur; excepta cessatione, quadiu i in es servus. Viatians aliorum servum Cananaeum,' ad omnia illa tenetur. D. Iudas a serit, in servos non cadere) igno
R. Iacob in Choschen Mischpat pro vibice sanguinem
habet, atque loco horum verborum, nee in iis tamen vibicem excitans, alia collocat, rid fibi, nec tamen ex iis eruorem
expresent. Autor Misinae sR. Iacob, Maimonides, Moses Mikkoisi in libro praeceptorum; in eo conveniunt, filium qui parentes Verberando vibicem non excitaverit, vel sanguinem expresserit, mortis reum non esse: sed sufficere, si quinque illa de quibus supra actum fuit) praestet, quae vulnerantes praestare tenentur. Hac ratione cum lege Dei pu- gnant: nam EX. 2I.IF. ita sancivit Deus , Pui percutit patrem suum, aut matrem suam, omnino morte plectitor. An hic distinguit legislator Z nonne ut omnes potius exceptiones rejiceret , gemino Vocabulo poenam sancivit: p rm, moriendo morti deturὶ Vera expositio ps. II. confirmatur: ubi qui verbis tantum parentes impetit, morti adjudicatur; nedum ut filius ulla verbera patri infligens mortis poenam effugere
256쪽
C A P. VIII. 3. et os possit. Et quod mirandum, R.Iacob,Maimonides & Moses Mikkois, cum mansuetudinis patroni esse velint; in eadem
causa saevitiae patrocinantur: dum eum morte assiciendum contendunt, qui patrem errore quodam occiderit. Quo casu tamen Deus sine ulla distinctione reum a morte abiolvit: ut & alii legissatores. In aliis vero superstitiosi admodum sunt, ut a sanguine essundendo quammaxime abhorrere Iudaei videantur: veluti quum metu ne filius patri sanguinem emittat, venam ipsi secare saliaque nonnulla praestare,ut spinam educere & ulcus aperire,ne forte sanguis sequatur non permittunt. quemadmodum in Choschen Misclipat numero q2 . in principio videre est. Verum haec missa faciamus. Dubium hic oboritur de eo qui corporis vitium intulerit
proximo expiationis die, an curationem, Cessationem &c. Compensare cogatur; an vero verberibus luere teneatur:Ve
bera enim a caeteris poenis reum liberant. Ratio quare plagis obnoxius videatur, ex illa lege Taim. profluit, qua Cod. Maccoth c. 3. sect. 2. cum qui opus facit die expiationis, pla-rs caedendum judicant. atqui legimus Cod. Cethouboth 32. p. 2. obun fili se nn 3pS-ena , si rimi pnn .se .: Ss, Vbicunque id est, in quocunque crimine) mulctapecuniaria flagellatio merita est, atque reum obtestati sunt; is vapulando
vapulat, pecuniam non pendit. Itaque a mulcta absolvendus vicietur. Nihilominus Misna nostra solas plagas quadraginta una minus non exigit: cujus hanc reddunt rationem in Ccthouboth f. 32. dpiue 1 isi olano S , qui mulcta olvit, non vapulat; sed rni Upue intana Din emis oram, intendens lex sermonem in eo qui vitiat proximum, ad compensationem pecuniariam obligat. Ibidemque citatur sententia Levit. 24. I9. inuemadmodum fecit in at ei, re paulo post 's ao. Prout intulerit corporis mitium homini, ita infertor ei. In Hebraeo occurrit verbum , dedit pro intulit. unde quaerit Gemara, da I a 3a n o a' 3bγγοῦ-, inuorsum mihi proponitur res, quae dari potest, ct qu C c 3 nam
257쪽
nam ista es ' deinde respondet, pecunia. quasi dieat,Scriptura idem duplici sententia exprimens, posteriori verbum dandi adhibet,quo nos doceat illam mulctam in dando consistere, adeoque dandam esse pecuniam qua pro illato vitio satisfiat. De firmitate illius argumenti non disputo, quid illi sentiant jam perspectum habemus. Leges autem Romanae nihil de speciali isto facto statuunt, siquis die expiationis alterum vulneret. Qui corporis vitium servo suo, eiq; Ebraeo intulerit, ad curationem, damni compensationem &c. hic astringitur, excepta cessatione : quia quod ab opere cessat ipsi domino obest, totaque jactura ipum concernit. Haec ita constituunt: quia legem Ex. 2I. 26. inum stercusserit quis oculum servi sui &c. in libertatem dimittito eum &c. ad servum
Cananaeum cu nostrorum quibusdam reserunt. Verum non
video,quid impediat quominus haec verba de servis in genere intelligantur: qui quidem aliis in rebus pares non sunt;
nihilominus in corporis detrimento aequantur, ut libertate ob oculum corruptum &c. donentur. Adeo ut lex illa L vit. 24. . liberas personas tantum concernat. quod melius
circa Maimonides mihi non persuadet, quod de servo Cananaeo e Misaa quinta decernit: Non Ho 3ista a balno, Rui mitium infert servosuo Cananaeo, tiberes, scilicet ab illis quintaque, quasi idem in servo Israelita non obtineret. Per Cananaeum quemvis designat qui Israelita non sit:Ebraeo enim si ve Israelitae eum opponit. Magis placet alterum ipsius,quod Alphes & R. Chananeel similiter affirmant: Si quis alterius servo Ebraeo manum amputasset, similemve injuriam intulisset, eum laeso fundum daturum; cujus fructum dominus ipsius servi percipiat, donec manumissiis fundum cum reditibus auferat. Atque hoc modo observabitur analogia legis Ex. 2I. 7. Ne erito ut isi servi exeunte ut quidem illam accupit S. Iuchi, qui diversas condiciones vulneratorum servo
258쪽
CAp. VIII. g. 3. 2Oγtum hie innui existimat. ' Quae Misita in eum statuit,qui alia
terius servum Cananaeum laesisset, non pugnant cum eo, quod ad Num. 3. e verbis EX. 2I. 26. confirmavi, omnes se vos ob vitiata membra manumittendos: nam illic de laedentis servo agebatur; hic verb de servo alterius. Tandem privata Iudae sententia de ignominia servi profertur, quasi se vis inusta ignominiae nota compensanda non sit. Verum ut Maimonides & Obadia de Bartenora observant, ipsius sententia non recipitur: sublesto enim argumento nititur,quod C Comm. II. C. 2I. Deut. depromitur: ubi ignominia alicui illata vindicatur. ibi cum fratris fiat mentio,servum ab ignominia non defendi putabat: quasi vero vir cum tre, phrasi Hebraea non significaret,alter cum altero;nec servi Ebrari fia- tres censerentur. Hac sectione ne manus parentibus inferantur cavetur: sed magis id praestat Vlpianus : uti est te. r. h.37. Dig. g. 2. Si ius matrem aut patrem quos venerari vo re contumeliis ad cit, vel impias manus eis infertipraefectus umbis delictum ad publicam pietatem pertinens, pro modo ejus vim
dieat. De servis etiam, quos haec Mima ab injuria defendit, Divus Pius ad 2Elium Marcianum ff. De his qui sui vel alieni juris, i. r. Si vel durius habitos scilicet servos) quam aequum est, vel infami injuria a sectos cognoveris, venire jube; ita ut in
potestatem domini non revertantur. & postea,Divus etiam H drianus Vmbriciam quandam
gavit, quod ex levis Mis eausibnique de aliorum servis nc compensanda ff. Ad legem Aquiliam, l. 4s. g. I. Lege Aquilia agipotes, o sanato vulnerato,servo Q. ut habet glossa, ratione expensarum se operarum. Vide & alia dicta eodem titulo.
ancilias atrocissime tractesset Deo laedendis , vel saltem injuria
Surdi, sulti, o pupilli occursus
' infelix est: quia eos vitiam , ten
259쪽
tur; quum i alios vitiant, ' lue
risunt. Servi o marita occursuae. infelix eis e eos vitiam. tenetur pquum ipse alios vitiant, liberi fiunt.
verum postea ' rependunt: maritagnum ei repudium mittitur 3 se et in quum libertate donatur,repe dere debent.
Duplex est lectior quidam & plerique codices habent
tam trium, occursus infelix es; Basileensis tamen editio eorum loco haec ponit verba, opum uendoue i)fi, non expedit cum iEOsriari. ac si dicat, si cui cum ipsis negotium sit, ipsorum conditio potior: ideoque illa conversatio utilis non ςst. Atque in sensu nulla differentia; licet verba discrepent. Talniud autem Hierosolymitanum priorem lectionem confirmat. Porro surdus, fatuus, pupillus idcirco absolvuntur, quod naturae vitia, vel aetatis imbecillitas idoneos esse non sinunt, ut sibi caveant, ne alios damno ullo afficiant. Hoc sibi vult Maimonides, cum illos ad compensationem teneri negat; licet stultus resipiscat, surdus auditum recuperet, pupillus adolescat: quod dum peccarent, scientia carerent. Verum maritae dc servi ratio diversa est: licet enim absolvantur, tum maritus uxorem, & dominus servum retinet; nihilominus tenentur, quum uxor repudiata , servusque manumissus effFundamentum in obligatione praecedenti: nam uterque dum peccaret reatu implicabatur; sed quod uterque nihil habe ret, nihil etiam exigebatur. Illi vero ob naturalem detectum non obligabantur: ideoque ab iis licet immutatis, nihil cxigere fas est. At objici ponet, quare maritata nihiI habere dicatur: quum tamen ipsi, attribuatur. aiuen est dos quam ii serre solet, quamque maritus decoquae non potest. ideoqr. i iii Gun
260쪽
Glossa in Baba Bathra c. s. )o aps tu l)m ad dic adras Dan ita , bona quae una cum ipsa veniunt se discedunt, vocantur bona a dy propria, quae t accidunt e paterna familia, quorumque ipsi evictio competit. Nonne ergo uxor facultatem solvendi debita habere creditur, cum istiusmodi bona possideat: Tamen iis uti non potest: quia dum marito comungitur, maritus illorum bonorum fructus percipit; dc ipsa sors,nis repudium intervenia ipsi marito mavid', subjecta manet ad haereditatem. ut si uxor moriatur, maritus illam haereditate acquirat, vel filii post patris obitum eam accipiant. Quam benigne de surdo, furioso & pupillo leges
Romanae judicent, jam antea sub finem notarum ad C. q. sect. . e Iure civili ostensum fuit: unde quid de hoc casu st tuerent, constare potest. Servus vero si delinquat, secus quamIudaei faciunt,Romanae leges imperant. Vt EDe noxalibus actionibus, pr. Norales actiones appetiantur, quae non meontractu,sed ex noxa,atque maleficio servorum adversus nos imsituuntur. quarum actionum vis sepotestas haec est; ut, si damnati fuerimus, liceat nobis deditione i us corporis, quod deliquerit, evitare litis aestimationem. Id tamen cum lege Judaica convenit, quod habetur l. ejusdem tituli 6. Sed se serum i e manu mi μου tenetur: puta nisi antea satisfactum nerit. Tandem, uxoribus illud privilegium concedere non videntur Romani,ut quandiu cum marito vivit, conveniri de illato corporis
vitio sputa s oculum eruerit &c. non possit. Nam ad Cod. li. s. t. q. eX Authent. adjicitur, Si pro si ali aut privato debito pulsetur, per virum suum, aut quem alium legitime resondeat. 'uodsi noluerit vel resondere,vespersequi litemsuam: legitime
in rebus suis executio procedat.Πluci autem a Misina nostra alie ' num non est, quod Iurisconsulti observant, maritatam, cum utplurimum sine mariti autoritate contrahere non possit; ut
debitum ex ejusinodi contractu ortum dissolvat, obligari, quum matrimonium solvitur.